Giunsa Pagdasig sa Diyos ang Bibliya?

ANG komunikasyon mas makaiikag karong adlawa kay sa bisan unsang ubang panahon sa kasaysayan. Daghang tuig kanhi kinsay makadahom nga moabot ang panahon sa dihang ang mga mensahe mahimong ihatod halos sa tanang dapit sa tibuok kalibotan​—pinaagi sa mga telepono, fax machine, kompiyuter dihadiha?

Apan ang labing makaiikag nga matang sa komunikasyon maoy usa nga dili mabatid sa tawo​—pagdasig sa Diyos. Gidasig ni Jehova ang mga 40 ka tawhanong mga magsusulat aron masulat ang iyang nasulat nga Pulong, ang Balaang Bibliya. Ingon nga ang mga tawo adunay kapin sa usa ka paagi sa komunikasyon nga mabatonan nila, sa ingon gigamit ni Jehova ang daghang paagi sa komunikasyon sa pagdasig sa Kasulatan.

Pagdiktar. Ang Diyos nakigkomunikar sa espesipikong mga mensahe nga sa ulahi girekord sa Bibliya.a Pananglitan, tagda ang mga lagda nga naglangkob sa pakigtugon sa Kasugoan. “Isulat alang sa imong kaugalingon kining mga pulonga,” giingnan ni Jehova si Moises, “tungod kay sumala niining mga pulonga nga ako magahimog usa ka pakigtugon uban kanimo ug sa Israel.” (Exodo 34:27) Kadtong “mga pulonga,” nga “gidala sa mga manulonda,” gikopya ni Moises ug karon makaplagan diha sa mga basahon sa Bibliya nga Exodo, Levitico, Numeros, ug Deuteronomio.​—Buhat 7:53.

Daghang ubang mga manalagna, lakip kang Isaias, Jeremias, Ezequiel, Amos, Nahum, ug Miqueas, nakadawat ug espesipikong mga mensahe gikan sa Diyos pinaagi sa mga manulonda. Usahay sugdan niini nga mga lalaki ang ilang mga pahayag uban sa pamulong: “Mao kini ang giingon ni Jehova.” (Isaias 37:6; Jeremias 2:2; Ezequiel 11:5; Amos 1:3; Miqueas 2:3; Nahum 1:12) Dayon gisulat nila ang gisulti sa Diyos.

Mga Panan-awon, Damgo, ug mga Pagkapunaw. Ang panan-awon maoy usa ka talan-awon, esena, o mensahe nga misaklob sa hunahuna sa usa ka tawo samtang siya nagmata, kasagaran pinaagi sa usa ka talagsaong paagi. Pananglitan, si Pedro, Santiago, ug Juan, “sa dihang sila bug-os nang nagmata,” nakakitag usa ka panan-awon sa nausab nga panagway ni Jesus. (Lucas 9:28-36; 2 Pedro 1:16-21) Sa ubang mga kaso ang mensahe gipadala pinaagi ug damgo, o panan-awon sa gabii, nga gipasilsil diha sa panimuot sa tagdawat samtang siya natulog. Sa ingon si Daniel nagsulat bahin “sa mga panan-awon sa akong ulo ibabaw sa akong higdaanan”​—o, ingon sa paghubad niana sa maghuhubad nga si Ronald A. Knox, “samtang nagtan-aw ako diha sa akong damgo.”​—Daniel 4:10.

Ang tawo nga gipunawan ni Jehova dayag nga nalinga pag-ayo sa halalom nga paghinuktok, apan labing menos nagmata ug diyutay. (Itandi ang Buhat 10:9-16.) Sa Bibliya ang Gregong pulong nga gihubad ug “pagkapunaw” (ekʹsta·sis) nagkahulogan ug ‘pagbalibag o pag-ilis.’ Kini nagsugyot sa ideya nga naglabay sa normal nga kahimtang sa hunahuna. Mao nga, ang tawo nga anaa sa kahimtang nga napunawan walay kalibotan sa iyang mga palibot samtang bug-os nga mahinangpon sa panan-awon. Si apostol Pablo lagmit gipunawan sa dihang siya “gisakgaw ngadto sa paraiso ug nakadungog ug dili-ikabungat nga mga pulong nga maoy dili subay sa balaod nga ipamulong sa usa ka tawo.”​—2 Corinto 12:2-4.

Lahi niadtong nagsulat sa gidiktar nga mga mensahe gikan sa Diyos, ang mga magsusulat sa Bibliya nga nakadawat sa mga panan-awon o mga damgo o nakasinatig mga pagkapunaw sagad adunay igong kagawasan sa paghubit diha sa ilang kaugalingong mga pulong kon unsay ilang nakita. Si Habacuc giingnan: “Isulat ang panan-awon, ug isulat nga matin-aw diha sa mga papan, aron kadtong magabasa ug kusog gikan niini mahimong magabasa niana nga larino.”​—Habacuc 2:2.

Nagpasabot ba kini nga kining mga bahina sa Bibliya sa usa ka paagi dili-kaayo dinasig kay sa mga pulong nga gidiktar? Dili gayod. Pinaagi sa iyang espiritu, lig-ong gitisok ni Jehova ang iyang mensahe diha sa hunahuna sa matag magsusulat, aron ang mga hunahuna sa Diyos ug dili sa tawo ang gihatod. Samtang gitugotan ni Jehova ang magsusulat sa pagpili ug haom nga mga pulong, iyang gigiyahan ang hunahuna ug kasingkasing sa magsusulat aron nga walay hinungdanong impormasyon ang makalimtan ug sa kataposan ang mga pulong tukmang gilantaw nga iya sa Diyos.​—1 Tesalonica 2:13.

Pagpadayag sa Diyos. Ang Bibliya naundan ug tagna​—kasaysayan nga gipadayag ug gisulat nga abante​—nga saylo gayod sa tawhanong katakos lamang. Usa ka pananglitan mao ang pagtungha ug pagkapukan sa “hari sa Gresya,” si Alejandro nga Bantogan, nga gitagna mga 200 ka tuig nga abante! (Daniel 8:1-8, 20-22) Ang Bibliya usab nagpadayag sa mga hitabo nga wala gayod masaksihi sa tawhanong mga mata. Ang paglalang sa langit ug yuta maoy usa ka pananglitan. (Genesis 1:1-27; 2:7, 8) Dayon dihay mga panagsultihay nga nahitabo sa langit, sama niadtong gitaho diha sa basahon ni Job.​—Job 1:6-12; 2:1-6.

Kon dili direktang gipadayag sa Diyos ngadto sa magsusulat, ang maong mga hitabo gipahibalo gayod sa Diyos ngadto sa usa ka tawo aron kini mahimong bahin sa binaba o sinulat nga kasaysayan, nga gipasa gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa sunod nga kaliwatan hangtod nga kini nahimong bahin sa rekord sa Bibliya. (Tan-awa ang kahon sa panid 7.) Sa bisan haing kaso, kita makatino nga si Jehova mao ang Tinubdan sa tanang maong impormasyon, ug iyang gigiyahan ang mga magsusulat aron ang ilang mga asoy dili mahugawan sa pagkadili-tukma, paghinobra, o sugilambong. Si Pedro nagsulat bahin sa tagna: “Namulong ang mga tawo gikan sa Diyos samtang giagak sila sa balaang espiritu.”b​—2 Pedro 1:21.

Mabinantayong Paningkamot Gikinahanglan

Bisag ang mga magsusulat sa Bibliya ‘giagak sa balaang espiritu,’ ang mainampingong paghunahuna sa ilang bahin gikinahanglan. Pananglitan, si Solomon “naghinuktok ug mihimog bug-os nga panukiduki, aron mahan-ay niya ug maayo ang daghang sanglitanan. [Siya] nagtinguha sa pagpangita sa mga pulong nga kahimut-anan ug sa pagsulat sa hustong mga pulong sa kamatuoran.”​—Ecclesiastes 12:9, 10.

Ang ubang mga magsusulat sa Bibliya mihimog igong panukiduki aron pamatud-an ang ilang materyal. Pananglitan, si Lucas nagsulat mahitungod sa iyang asoy sa Ebanghelyo: “Nasubay ko ang tanang butang gikan sa sinugdan uban ang katukma, nga isulat kini sila sa lohikanhong pagkahan-ay.” Siyempre, ang espiritu sa Diyos nagpanalangin sa mga paningkamot ni Lucas, sa walay duhaduha nagpalihok kaniya sa pagpangita sa kasaligang mga dokumento sa kasaysayan ug sa pag-interbiyo sa kasaligang mga saksing nakakita, sama sa mga buhi pang mga tinun-an ug lagmit ang inahan ni Jesus, si Maria. Dayon ang espiritu sa Diyos nagtultol kang Lucas sa pagrekord sa impormasyon sa tukmang paagi.​—Lucas 1:1-4.

Sukwahi sa Ebanghelyo ni Lucas, ang kang Juan maoy asoy sa usa ka saksing nakakita, nga gisulat mga 65 ka tuig human mamatay si Jesus. Ang espiritu ni Jehova sa walay duhaduha nagpahait sa memorya ni Juan aron kini dili mahikalimot sa paglabay sa panahon. Nahiuyon kini sa gisaad ni Jesus sa iyang mga sumusunod: “Ang magtatabang, ang balaang espiritu, nga ipadala sa Amahan sa akong ngalan, kana siya motudlo kaninyo sa tanang butang ug ibalik sa inyong mga panumdoman ang tanang butang nga akong gisulti kaninyo.”​—Juan 14:26.

Sa ubang mga kaso ang mga magsusulat sa Bibliya naglakip sa mga nahipos gikan sa mga dokumento sa mga saksing nakakita sa unang mga magsusulat sa kasaysayan, nga dili tanan mga dinasig. Gihipos ni Jeremias ang Una ug Ikaduhang mga Hari sa dakong bahin niining paagiha. (2 Hari 1:18) Sa labing menos naghisgot si Esdras ug 14 ka dili-inspiradong mga tinubdan sa pagtigom ug materyal alang sa Una ug Ikaduhang Cronicas, lakip “sa talaan sa mga kalihokan sa mga adlaw ni Haring David” ug “Basahon sa mga Hari sa Juda ug Israel.” (1 Cronicas 27:24; 2 Cronicas 16:11) Si Moises nagkutlo pa gani gikan sa “basahon sa mga Gubat ni Jehova”​—dayag nga usa ka kasaligang rekord sa mga gubat sa katawhan sa Diyos.​—Numeros 21:14, 15.

Sa maong mga kaso ang balaang espiritu aktibong nalangkit, nagpalihok sa mga magsusulat sa Bibliya nga pilion lamang ang kasaligang materyal, nga nahimong bahin sa dinasig nga rekord sa Bibliya.

Praktikal nga Tambag —Gikan Kang Kinsa?

Ang Bibliya nasudlag bahandi sa praktikal nga tambag nga gipasukad sa maidlot nga personal nga mga obserbasyon. Pananglitan, si Solomon nagsulat: “Wala nay laing mas maayo alang sa tawo kay sa mokaon siya ug moinom ug sa paghimo sa iyang kalag nga makakita ug maayo tungod sa iyang pangabudlay. Kini usab akong nakita, bisan ako, nga kini gikan sa kamot sa matuod nga Diyos.” (Ecclesiastes 2:24) Si Pablo nag-ingon nga ang iyang tambag bahin sa kaminyoon maoy ‘sumala sa [iyang] opinyon,’ apan siya midugang: “Ako sa tino nagatuo nga ako usab nagabaton sa espiritu sa Diyos.” (1 Corinto 7:25, 39, 40) Si Pablo tinong nakabaton sa espiritu sa Diyos, kay sumala sa giingon ni apostol Pedro, ang gisulat ni Pablo maoy “sumala sa kaalam nga gihatag kaniya.” (2 Pedro 3:15, 16) Busa, gitultolan sa espiritu sa Diyos, siya naghatag sa iyang opinyon.

Sa dihang gipahayag sa mga magsusulat sa Bibliya ang ingon nianang personal nga mga pagtuo, gibuhat nila kana uban sa daang kahibalo sa pagtuon ug pagpadapat sa mga kasulatan nga nabatonan nila. Makatino kita nga ang ilang mga sinulat nahiuyon sa panghunahuna sa Diyos. Ang ilang girekord nahimong bahin sa Pulong sa Diyos.

Siyempre, ang Bibliya nasudlan sa mga pahayag sa pipila kansang panghunahuna maoy sayop. (Itandi ang Job 15:15 uban sa 42:7.) Naglakip usab kini sa pipila ka pahayag nga nagbutyag sa magul-anong mga pagbati sa mga alagad sa Diyos, bisag wala idetalye niana ang tibuok nga hulagway sa mga butang.c Bisag nagsulti nianang personal nga mga pahayag, ang magsusulat gitultolan gihapon sa espiritu sa Diyos sa paghimog usa ka tukmang rekord, nga nagsilbi sa pagpaila ug pagyagyag sa sayop nga pangatarongan. Dugang pa, sa matag kaso ang konteksto nagpatin-aw sa tanang makataronganong magbabasa kon husto ang panghunahuna sa magsusulat.

Sa katibuk-an, makasalig kita nga ang tibuok nga Bibliya maoy mensahe sa Diyos. Sa pagkatinuod, gitino ni Jehova nga ang tanang sulod niini nahiuyon sa iyang katuyoan ug nagtaganag hinungdanong instruksiyon alang niadtong nagtinguha sa pag-alagad kaniya.​—Roma 15:4.

Tawhanong mga Magsusulat​—Ngano?

Ang paggamit ni Jehova ug mga tawo sa pagsulat sa Bibliya nagpakita sa iyang dakong kaalam. Tagda kini: Kon gitugyan sa Diyos ang maong butang ngadto sa mga manulonda, ang Bibliya ba kaha makabaton ug samang pangdani? Ibutang nato, maikag kita sa pagbasa sa mga hiyas ug mga pagpakiglabot sa Diyos gikan sa panglantaw sa manulonda. Apan kon bug-os nga walay tawhanong elemento, mahimong malisdan kita sa pagsabot sa mensahe sa Bibliya.

Sa pag-ilustrar: Ang Bibliya yanong makataho nga si Haring David nakapanapaw ug nakabuno ug nga siya human niana naghinulsol. Apan pagkamaayo gayod kon anaa ang kaugalingong mga pulong ni David, samtang iyang gipahayag ang makadugmok sa kasingkasing nga kaguol tungod sa iyang dalan ug nangayog pasaylo kang Jehova! “Ang akong sala anaa sa akong atubangan kanunay,” siya misulat. “Usa ka gun-ob ug dugmok nga kasingkasing, Oh Diyos, dili mo pagatamayon.” (Salmo 51:3, 17) Busa, ang Bibliya adunay kainit, panagkadaiya, ug kamadanihon nga gihatag sa tawhanong elemento niana.

Oo, gipili ni Jehova ang kinamaayohang paagi sa paghatag kanato sa iyang Pulong. Bisag gigamit ang mga tawong may mga kahuyangan ug mga kaluyahon, sila giagak sa balaang espiritu aron walay mahimong sayop sa ilang mga sinulat. Busa, ang Bibliya may bili nga di-hitupngan. Ang tambag niini lig-on, ug ang mga tagna niini bahin sa umaabot nga Paraiso sa yuta kasaligan.​—Salmo 119:105; 2 Pedro 3:13.

Nganong dili batasanon ang pagbasa sa usa ka bahin sa Pulong sa Diyos kada adlaw? Si Pedro nagsulat: “Ugmara ang pagpangandoy sa walay-sambog nga gatas nga iya sa pulong, aron nga pinaagi niini managtubo kamo ngadto sa kaluwasan.” (1 Pedro 2:2) Sanglit kini dinasig sa Diyos, imong makaplagan nga ang tanang Kasulatan “mapuslanon alang sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong, aron nga ang tawo sa Diyos mahimong bug-os makasarang, kompleto nga masinangkapan alang sa tanang maayong buhat.”​—2 Timoteo 3:16, 17.

[Mga footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 7]

Diin Gikuha ni Moises ang Iyang Impormasyon?

GISULAT ni Moises ang basahon sa Bibliya nga Genesis, apan ang tanan nga iyang girekord dugay nang nahitabo sa wala pa siya matawo. Nan, diin niya gikuha ang maong impormasyon? Lagmit gibutyag kini sa Diyos nga direkta ngadto kaniya, o ang kahibalo sa pipila ka hitabo mahimong gipasa nga binaba gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa sunod. Sanglit ang mga tawo mas hataas ug kinabuhi sa unang mga panahon, ang dakong bahin sa girekord ni Moises sa Genesis lagmit gipasa gikan kang Adan ngadto kang Moises pinaagi lamang sa lima ka tawo kansang mga kinabuhi nag-abot​—Matusalem, Sem, Isaac, Levi, ug Amram.

Dugang pa, si Moises mahimong mikonsultag sinulat nga mga rekord. Niining bahina, talagsaon nga si Moises subsob nga migamit sa pamulong “kini mao ang kasaysayan ni,” sa dili pa magngalan sa tawo nga pagahisgotan. (Genesis 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1, 9; 37:2) Ang pipila ka eskolar nag-ingon nga ang Hebreohanong pulong dinhi nga gihubad “kasaysayan,” toh·le·dhohthʹ, nagpunting sa sinulat nang daan nga dokumento sa kasaysayan nga gigamit ni Moises ingong tinubdan sa iyang sinulat. Siyempre, dili gayod kini ikasulting bug-os nga dili malalis.

Lagmit nga ang impormasyong anaa sa basahon sa Genesis nakuha sa tanang tulo ka paagi nga gihisgotan sa itaas​—ang uban pinaagi sa direktang pagpadayag, ang uban gipasa nga binaba, ug ang uban gikan sa sinulat nga mga rekord. Ang hinungdanong punto mao nga ang espiritu ni Jehova ang nagdasig kang Moises. Busa, kon unsay iyang gisulat hustong pagalantawon ingong pulong sa Diyos.

[Hulagway sa panid 4]

Sa lainlaing mga paagi, ang Diyos nagdasig sa mga tawo sa pagsulat sa Bibliya