Pagpakigbisog Alang sa Maayong Balita sa Tesalonica

Ang Tesalonica, nga nailhan karon ingong Thessaloníki o Salonika, maoy mauswagon nga dunggoanang siyudad sa amihanan-sidlakang Gresya. Kining siyudara hinungdanon sa kasaysayan sa unang-siglong mga Kristohanon, ilabina sa ministeryo ni Pablo, ang Kristohanong apostol sa kanasoran.—BUHAT 9:15; ROMA 11:13.

SA MGA tuig 50 C.E., si Pablo ug ang iyang kauban nga si Silas miabot sa Tesalonica. Kadto maoy ikaduhang misyonaryong panaw ni Pablo, ang ilang unang kahigayonan sa pagdala sa maayong balita bahin kang Kristo ngadto sa dapit nga gitawag karon ug Europe.

Pag-abot nila sa Tesalonica, lab-as pa sa ilang panumdoman ang pagbunal ug pagkabilanggo nga ilang naagoman sa Filipos, ang pangunang siyudad sa Macedonia. Gani, giingnan ni Pablo sa ulahi ang mga taga-Tesalonica nga sa pagduaw kanila, gisangyaw niya “ang maayong balita sa Diyos uban ang hilabihang pakigbisog.” (1 Tesalonica 2:1, 2) Mas maayo kaha ang situwasyon sa Tesalonica? Unsay mahitabo inigsangyaw nila niining siyudara? Magmabungahon kaha sila? Una, atong hisgotan ang karaang siyudad mismo.

Siyudad nga Gubot ug Kagahapon

Bisan ang ngalang Tesalonica, nga gikan sa duha ka Gregong pulong nga nagkahulogang “Thessalians” ug “kadaogan,” nagpasabot ug pakigbisog ug pakig-away. Daghan ang nagtuo nga sa 352 B.C.E., ang hari sa Macedonia nga si Felipe II, amahan ni Alejandrong Bantogan, nagpildi sa usa ka tribo gikan sa sentro sa Gresya sa Thessaly. Gikaingon nga agig paghandom sa maong kadaogan, iyang ginganlag Thessalonice ang usa sa iyang mga anak nga babaye, kinsa sa ulahi naminyo kang Cassander, usa ka manununod sa igsoon niini nga si Alejandro. Sa mga 315 B.C.E., gitukod ni Cassander ang usa ka siyudad sa kasadpang bahin sa Chalcidice Peninsula ug gitawag kini sa ngalan sa iyang asawa. Ang Tesalonica nakasinatig daghang kagubot sa tibuok kasaysayan niini.

Ang Tesalonica maoy mauswagon usab nga siyudad. Nabatonan niini ang usa sa kinamaayohang natural nga dunggoanan sa Dagat Aegean. Sa kapanahonan sa Roma, nahimutang usab kini sa gibantog nga haywey nga Via Egnatia. Kay maayog lokasyon, ang Tesalonica maoy usa sa mga dapit sa negosyo sa Romanhong Imperyo. Tungod sa kamauswagon niini, gusto kining sakopon sa mga Goth, Slav, Frank, Venetian, ug mga Turk. Ang pipila kanila nakig-away ug nakigpinatyanay aron masakop kini. Apan karon isentro nato ang atong pagtagad sa pagduaw ni Pablo, sa dihang nagsugod ang pagpakigbisog alang sa maayong balita.

Ang Pag-abot ni Pablo sa Tesalonica

Matag unang duaw niya sa usa ka siyudad, si Pablo sagad moduol una sa mga Hudiyo kay sila sinati sa Kasulatan ug busa makasugod siyag pakighisgot nila bahin sa maayong balita ug matabangan sila nga masabtan kini. Ang usa ka eskolar miingon nga ginahimo kini ni Pablo tungod sa iyang kahingawa sa mga isigka-Hudiyo o sa iyang paningkamot nga gamiton sila ug ang mga mahinadlokon-sa-Diyos ingong tulay sa iyang pagsangyaw sa mga Hentil.—Buhat 17:2-4.

Busa, pagsugod ni Pablo sa iyang ministeryo sa Tesalonica, siya misulod una sa sinagoga, diin “siya nangatarongan [sa mga Hudiyo] gikan sa mga Kasulatan, nga nagpatin-aw ug nagpamatuod pinaagig mga pangutlo nga kinahanglang si Kristo mag-antos ug bangonon gikan sa mga patay, ug nag-ingon: ‘Kini mao ang Kristo, kining Jesus nga akong ginamantala kaninyo.’”—Buhat 17:2, 3, 10.

Ang gipasiugda ni Pablo—ang papel ug ilhanan sa Mesiyas—maoy kontrobersiyal nga isyu. Ang ideya bahin sa nag-antos nga Mesiyas sukwahi sa gituohan sa mga Hudiyo bahin sa usa ka manggugubat nga Mesiyas. Aron sila makombinsir, si Pablo “nangatarongan,” “nagpatin-aw,” ug “nagpamatuod pinaagig mga pangutlo” sa Kasulatan—ang tinuod nga timailhan sa usa ka maayong magtutudlo.a Apan unsay reaksiyon sa mga mamiminaw ni Pablo samtang iyang gitudlo kining maanindot nga balita?

Mabungahong Ministeryo Taliwala sa Kalisdanan

Ang pipila ka Hudiyo ug daghang kinabig nga mga Grego, maingon man ang “daghan sa inilang mga babaye,” midawat sa mensahe ni Pablo. Ang ekspresyong “inilang mga babaye” haom kaayo, kay sa Macedonia ang mga babaye tinamod sa katilingban. Sila may mga katungdanan sa gobyerno, propidad, negosyo, ug pipila ka katungod. May mga monumento pa gani alang nila. Maingon nga ang negosyanteng taga-Filipos nga si Lydia midawat sa maayong balita, daghan usab ang misanong sa mga babayeng taga-Tesalonica nga inila sa katilingban, lagmit mga babaye gikan sa maayong mga pamilya o mga asawa sa prominenteng mga lungsoranon.—Buhat 16:14, 15; 17:4.

Apan, ang mga Hudiyo nasina pag-ayo. Sila nanguhag “mga tawong daotan gikan sa mga tigyampungad sa tiyanggihan ug nagporma ug usa ka magubtanong panon ug ilang gigubot ang siyudad.” (Buhat 17:5) Unsa kining matanga sa mga tawo? Ang usa ka eskolar sa Bibliya naghubit kanila ingong “mga mapatuyangon ug way-pulos.” Siya midugang: “Mopatim-aw nga wala silay interes sa mensahe; apan sila, sama sa ubang magubtanong panon, dali rang mahulhogan sa pagbuhat ug kapintasan.”

“Gisulong [nianang magubtanong panon] ang balay ni Jason [ang gisak-an ni Pablo] ug gipangita sila aron dad-on ngadto sa naukay nga panon sa mga tawo.” Kay wala nila makaplagi si Pablo, sila midangop sa kinatas-ang awtoridad sa siyudad. Busa “ilang gitaral si Jason ug ang pipila ka igsoon ngadto sa mga magmamando sa siyudad, nga nanagsinggit: ‘Kining mga tawhana nga nagpagubot sa gipuy-ang yuta ania usab dinhi.’”—Buhat 17:5, 6.

Ingong kaulohan sa Macedonia, ang Tesalonica may diyutayng independensiya. Kini may konseho sa mga lungsoranon nga maoy mag-atiman sa mga problema sa komunidad. Ang mga “magmamando sa siyudad,” o mga politarko,b maoy mga opisyal nga responsable sa pagmentinar sa kahusay ug pagkontrolar sa kagubot nga mahimong motultol sa pagpangilabot sa Roma ug pagkawala sa mga pribilehiyong nahuptan sa siyudad. Busa mabalaka sila kon ilang mabalitaan nga mameligro ang kalinaw sa siyudad tungod sa “mga manggugubot.”

Dayon dihay bug-at kaayong sumbong: “Kini silang tanan milihok nga supak sa mga mando ni Cesar, nga nag-ingon nga adunay laing hari, si Jesus.” (Buhat 17:7) Matod pa sa usa ka komentaryo, kini nagkahulogag “sedisyon ug rebelyon” batok sa mga emperador, kinsa “dili motugot nga ang ngalan sa [laing] hari hisgotan diha sa nalupig nga mga probinsiya gawas lang kon motugot sila.” Dugang pa, sanglit si Jesus, kinsa gisangyaw ni Pablo ingong Hari, gipatay man sa mga awtoridad sa Roma tungod sa sumbong nga sedisyon, misamot ang ilang pagtuo nga tinuod ang akusasyon.—Lucas 23:2.

Ang mga magmamando sa siyudad naukay. Apan kay wala may lig-ong ebidensiya ug wala makaplagi ang mga akusado, “human makapangayo una ug igong piyansa gikan kang Jason ug sa uban sila ilang gipalakaw.” (Buhat 17:8, 9) Pinaagi sa maong piyansa, gigarantiyahan ni Jason ug sa mga Kristohanon nga si Pablo mobiya sa siyudad ug dili na mobalik aron sa pagpahinabog laing kasamok. Lagmit mao kini nga hitabo ang gitumong ni Pablo sa dihang siya miingon nga “si Satanas miali sa [iyang] alagianan” ug mipugong kaniya sa pagbalik sa siyudad.—1 Tesalonica 2:18.

Tungod niana, si Pablo ug Silas gipalakaw ngadto sa Berea sa kagabhion. Didto, nagmabungahon usab ang ministeryo ni Pablo, apan nakapasuko kini sa iyang Hudiyong mga kaaway sa Tesalonica nga tungod niana sila mipanawg 80 kilometros paingon sa Berea aron sa paghulhog sa mga tawo sa paglutos kang Pablo ug Silas. Sa wala madugay, si Pablo mipanaw na usab, paingon sa Atenas, apan nagpadayon ang iyang pagpakigbisog alang sa maayong balita.—Buhat 17:10-14.

Pagpakigbisog sa Bag-ong-Natukod nga Kongregasyon

Makapalipay, nakatukod silag kongregasyon sa Tesalonica, apan dili lang paglutos ang giatubang sa mga Kristohanon didto. Sila nagkinabuhi sa usa ka pagano, imoral nga palibot, ug nabalaka niini si Pablo. Unsa may dangatan sa mga igsoon didto?—1 Tesalonica 2:17; 3:1, 2, 5.

Ang mga Kristohanon sa Tesalonica nahibalo nga kon dili na sila makigbahin sa mga kalihokan sa katilingban ug sa relihiyon, mayugot nila ang ilang kanhing mga higala. (Juan 17:14) Dugang pa, sa Tesalonica daghan kaayo ang halaran sa Gregong mga diyos sama kang Zeus, Artemis, ug Apollo, maingon man sa pipila ka diyos sa Ehipto. Daghan usab ang nagsimba sa emperador, ug ang tanang lungsoranon kinahanglang mosunod sa mga rituwal niini. Kay kon dili, sila pagaisipon ingong mga rebelde sa Roma.

Tungod sa pagsimbag mga idolo mikaylap ang imoral nga pagkinabuhi. Si Cabirus, patron nga diyos sa Tesalonica; si Dionysus ug Aphrodite; ug si Isis sa Ehipto may panagsama: ang pagpatuyang sa sekso ug paghuboghubog maoy dakong bahin sa mga rituwal sa pagsimba kanila. Kaylap ang pagpanapaw ug pagpamampam. Ang pakighilawas wala isipang sala. Ang ilang katilingban naimpluwensiyahan sa Romanhong kultura, diin, sumala sa usa ka reperensiya, “dali rang makuha sa mga lungsoranon ang serbisyo sa daghang lalaki ug babaye kinsa andam sa pagtagbaw sa bisan unsang unodnong tinguha—ug ang mga doktor nagtambag nga kana nga mga tinguha dili angayng pugngan.” Mao diay nga si Pablo nagtambag sa mga Kristohanon didto nga ‘ayran ang pakighilawas’ ug likayan ang “mahakogong kaibog sa seksuwal nga gana” ug ang “kahugawan.”—1 Tesalonica 4:3-8.

Sila Nagmadaogon

Ang mga Kristohanon sa Tesalonica kinahanglang makigbisog alang sa pagtuo. Apan, bisan pa sa pagsupak, kalisdanan, ug sa pagano ug imoral nga palibot, sila gidayeg ni Pablo tungod sa ilang ‘buhat sa pagtuo, mahigugmaong paghago, ug pag-antos,’ maingon man sa ilang nahimo sa pagpakaylap sa maayong balita.—1 Tesalonica 1:3, 8.

Sa 303 C.E., gilutos pag-ayo sa Imperyo sa Roma ang mga nag-angkong Kristohanon. Ang nanguna niana mao si Cesar Galerio, kinsa nagpuyo sa Tesalonica ug nagtukod ug daghang nindot nga tinukod. Ang kagun-oban sa pipila niana makita gihapon karon.

Karon, ang mga Saksi ni Jehova sa Thessaloníki nagsangyaw sa ilang mga silingan, sagad sa atubangan mismo sa mga tinukod nianang mapintas nga kaaway sa Kristiyanidad. Bisag dihay mga yugto sa ika-20ng siglo diin sila naghimo sa ilang pagsangyaw ilalom sa grabeng paglutos, karon duna nay mga 60 ka masibotong kongregasyon sa mga Saksi sa maong siyudad. Ang ilang mga paningkamot nagpakita nga ang pagpakigbisog sa pagpakaylap sa maayong balita nga nagsugod kasiglohan kanhi nagpadayon gihapon ug nagmalamposon.

[Mga footnote]

[Mapa sa panid 18]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Via Egnatia

MACEDONIA

Filipos

Ampipolis

Tesalonica

Berea

THESSALY

Dagat Aegean

ATENAS

[Mga hulagway sa panid 20, 21]

Ibabaw: Ang Ahessaloníki karon ubos: portiko ug Romanhong kaligoanan diha sa Agora

[Credit Line]

Two bottom left images: 16th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities, copyright Hellenic Ministry of Culture and Tourism

[Mga hulagway sa panid 21]

Ang rotunda duol sa Arko ni Galerio; kinulit ni Cesar Galerio; pagsangyaw duol sa Arko ni Galerio

[Credit Line]

Middle image: Thessalonica Archaeological Museum, copyright Hellenic Ministry of Culture and Tourism

[Picture Credit Lines sa panid 18]

Head medallion: © Bibliothèque nationale de France; stone inscription: Thessalonica Archaeological Museum, copyright Hellenic Ministry of Culture and Tourism