JOSE

[pinamubo sa Josipias, nga nagkahulogang “Hinaot si Jah Magdugang (Magpauswag); Si Jah Nagdugang (Nagpauswag)”].

1. Ang una sa duha ka anak nga lalaki ni Jacob pinaagi sa iyang gihigugmang asawa nga si Raquel. (Gen 35:24) Sa iyang pagkatawo, si Raquel, tungod kay apuli kanhi, mipatugbaw: “Ang Diyos nagkuha sa akong kaulawan!” Busa siya nagtawag sa iyang ngalan nga Jose, nga nag-ingon: “Si Jehova nagdugang ug laing anak nga lalaki kanako,” nga mao, laing anak nga lalaki gawas kang Dan ug Neptali, kinsa gidawat ni Raquel nga iyaha bisag gipanganak sila sa iyang sulugoong babaye nga si Bilha. (Gen 30:3-8, 22-24) Niining panahona si Jacob dayag nga 91 anyos na.​—Itandi ang Gen 41:​46, 47, 53, 54; 45:11; 47:9.

Mga unom ka tuig sa ulahi si Jacob mibiya sa Padan-aram uban sa iyang tibuok nga pamilya aron mopauli sa yuta sa Canaan. (Gen 31:​17, 18, 41) Sa pagkahibalo nga ang iyang igsoong si Esau moabot sa pagpakigkita kaniya uban ang 400 ka tawo, gibahin ni Jacob ang iyang mga anak, mga asawa, ug mga puyopuyo, nga nagbutang kang Raquel ug Jose sa likod, ang pinakaluwas nga puwesto. (Gen 33:1-3) Busa si Jose ug ang iyang inahan mao ang kataposang moyukbo atubangan ni Esau.​—Gen 33:4-7.

Human niadto si Jose mipuyo uban sa iyang pamilya sa Sucot, Sekem (Gen 33:17-19), ug Bethel. (Gen 35:​1, 5, 6) Sa ulahi, diha sa dalan gikan sa Bethel paingon sa Eprat (Betlehem), ang inahan ni Jose nga si Raquel namatay samtang nanganak kang Benjamin.​—Gen 35:16-19.

Gidumtan sa Iyang mga Igsoon sa Amahan.  Sa edad nga 17, si Jose nag-atiman ug mga karnero kauban sa mga anak ni Jacob pinaagi kang Bilha ug Zilpa. Samtang nagabuhat niana, bisag ilang manghod, siya wala makigbahin sa ilang daotang mga buhat apan kay mibati nga siya may kaakohan, siya nagdalag daotang taho bahin kanila ngadto sa iyang amahan.​—Gen 37:2.

Gihigugma ni Jacob si Jose nga labaw sa tanan niyang ubang mga anak nga lalaki, tungod kay siya ang anak nga lalaki sa iyang pagkatigulang. Ang pagsunod ni Jose sa kon unsay matarong tingali nakaamot usab sa pagkahimo niyang pinalabi sa iyang amahan. Si Jacob naghimog taas may budlis nga besti alang kang Jose, nga tingali sama nianang gisul-ob sa mga tawong taas ug ranggo. Tungod niini, gidumtan si Jose sa iyang mga igsoon sa amahan. Sa ulahi, sa dihang giasoy niya ang usa ka damgo nga nagtumong sa iyang pagkalabaw kanila, misamot ang pagdumot sa iyang mga igsoon. Ang ikaduhang damgo nagpakita gani nga dili lamang ang iyang mga igsoon ang moyukbo kaniya kondili ang iyang amahan ug inahan usab (dayag nga dili si Raquel, sanglit siya patay na, apan tingali ang panimalay o ang pangunang buhi nga asawa ni Jacob). Gibadlong si Jose sa iyang amahan tungod sa pag-asoy niining damgoha, ug misamot pa gayod ang pangabugho sa iyang mga igsoon. Ang pagbutyag ni Jose sa iyang mga damgo wala magpasabot nga siya nagmapahitas-on. Iyang gipahibalo lamang ang gibutyag sa Diyos kaniya. Si Jacob lagmit nakasabot sa pagkamatagnaon sa maong mga damgo, kay siya “nagbantay sa maong pulong.”​—Gen 37:3-11.

Sa laing higayon, si Jacob, nga sa maong panahon didto sa Hebron, naghangyo kang Jose sa pagsusi sa kahimtang sa panon ug sa iyang mga igsoon samtang sila didto sa kasilinganan sa Sekem. Sanglit sila naaligutgot kaniya, kini nga sugo dili maayo alang kang Jose. Bisan pa niana, siya wala magpanuko nga miingon: “Ania ako!” Gikan sa Ubos nga Patag sa Hebron siya mipaingon sa Sekem. Kay gisultihan sa usa ka tawo didto nga ang iyang mga igsoon mipaingon sa Dotan, mipadayon si Jose sa iyang paglakaw. Sa dihang ilang nalantawan siya, ang iyang mga igsoon nagsugod sa paglaraw ug daotan batok kaniya, nga nag-ingon: “Tan-awa! Ania na kanang magdadamgo. Ug karon dali ug atong patyon siya ug ihulog siya ngadto sa usa sa mga gahong-sa-tubig . . . Unya atong tan-awon kon unsay mahitabo sa iyang mga damgo.” (Gen 37:12-20) Apan, si Ruben nga panganay nagtinguha sa pagsanta sa ilang laraw sa pagbuno ug nag-awhag nga dili nila patyon si Jose kondili ihulog siya ngadto sa mala nga gahong-sa-tubig. Sa dihang miabot si Jose ilang gihukasan siya sa iyang taas, may budlis nga besti ug gisunod ang sugyot ni Ruben. Unya, samtang ilang nakita ang nagapanaw nga panon sa mga Ismaelinhon, si Juda, kay wala si Ruben, nagdani sa uban nga, imbes patyon si Jose, mas maayong ibaligya siya sa lumalabay nga mga magpapatigayon.​—Gen 37:21-27.

Gibaligya Ngadto sa Pagkaulipon. Bisan pa sa pagpakiluoy ni Jose, ilang gibaligya siya baylo sa 20 ka pirasong plata. (Gen 37:28; 42:21) Sa ulahi, ilang gilimbongan si Jacob sa pagpatuo nga si Jose gikuniskunis sa usa ka ihalas nga mananap. Nagbangotan pag-ayo ang tigulang nga si Jacob tungod sa pagkamatay sa iyang anak mao nga siya midumili nga hupayon.​—Gen 37:31-35.

Sa kataposan ang mga magpapatigayon nagdala kang Jose ngadto sa Ehipto ug nagbaligya kaniya ngadto kang Potipar, ang pangulo sa mga bantay ni Paraon. (Gen 37:​28, 36; 39:1) Dili talagsaon kining pagpalit nga gihimo sa Ehiptohanong si Potipar, kay gipakita sa karaang mga dokumentong papiro nga gipabilhan pag-ayo nianang yutaa ang mga ulipong Siryanhon (si Jose maoy mestisong Siryanhon [Gen 29:10; 31:20]).

Ingon nga si Jose makugihon sa pagbuhat sa mga intereses sa iyang amahan, siya usab ingong ulipon maoy makugihon ug kasaligan. Uban sa panalangin ni Jehova, ang tanang gibuhat ni Jose nagmalamposon. Busa sa kataposan gisalig kaniya ni Potipar ang tanang kalihokan sa iyang panimalay. Sa ingon mopatim-aw nga si Jose nahimong tagdumala, usa ka katungdanan nga gihisgotan sa Ehiptohanong mga rekord maylabot sa dagkong mga panimalay sa impluwensiyadong mga Ehiptohanon.​—Gen 39:2-6.

Pagdumili sa Tentasyon. Sa kasamtangan si Jose nahimong ambongan kaayo nga batan-on. Busa naibog pag-ayo kaniya ang asawa ni Potipar. Sublisubli siyang gihangyo nga makigrelasyon kaniya. Apan si Jose, kay nabansay sa dalan sa pagkamatarong, midumili, nga nag-ingon: “Unsaon ko pagbuhat kining dakong pagkadaotan ug makasala gayod batok sa Diyos?” Apan, kini wala magtapos sa kapeligrohan alang kang Jose. Ang ebidensiya sa arkeolohiya nagpakita nga tungod sa disenyo sa Ehiptohanong mga balay mopatim-aw nga ang usa ka tawo kinahanglang moagi sa pangunang bahin sa balay aron makaadto sa mga bodega. Kon ingon niana ang disenyo sa balay ni Potipar, imposible nga malikayan ni Jose nga dili gayod makita sa asawa ni Potipar.​—Gen 39:6-10.

Sa kataposan gipahimuslan sa asawa ni Potipar ang giisip niya nga nahiangayng higayon. Samtang walay ubang tawo diha sa balay ug samtang si Jose nagbuhat sa buluhaton sa balay, iyang gihawiran siya sa iyang besti, nga nag-ingon: “Dulog kanako!” Apan nabiyaan ni Jose ang iyang besti diha sa iyang kamot ug mikalagiw. Niana siya misinggit ug gipakita nga daw si Jose misulay sa pag-among-among kaniya. Sa pagsugilon niya niini ngadto sa iyang bana, ang nasukong si Potipar nagbalhog kang Jose sa bilanggoan, ang dapit nga gibilanggoan sa mga binilanggo sa hari.​—Gen 39:11-20.

Sa Bilanggoan. Sa sinugdan mopatim-aw nga si Jose gimaltrato pag-ayo sa bilanggoan. “Pinaagi sa mga talikala gipasakitan nila ang iyang mga tiil, gibutang sa talikala nga puthaw ang iyang kalag.” (Sal 105:​17, 18) Apan sa ulahi, ang pangulong opisyal sa bilanggoan, tungod sa maayong panggawi ni Jose bisan pa sa dili maayong mga kahimtang ug sa panalangin ni Jehova, naghimo kaniya nga tagdumala sa ubang mga binilanggo. Niini nga kapasidad si Jose nagpakita pag-usab nga siya usa ka maayong tagdumala pinaagi sa pagtino nga mabuhat ang tanang buluhaton.​—Gen 39:21-23.

Human niana, sa dihang ang duha ka opisyal ni Paraon, ang pangulo sa mga magtitiing ug ang pangulo sa mga panadero, gibilanggo diha sa samang bilanggoan, si Jose ang gitudlo sa pagsilbi kanila. Sa paglabay sa panahon, kining duha may mga damgo, ug human ipasidungog ang paghubad ngadto sa Diyos, si Jose naghubad niini ngadto kanila. Ang damgo sa magtitiing nagpunting sa iyang pagkapasig-uli sa iyang puwesto human sa tulo ka adlaw. Busa gihangyo ni Jose nga hinumdoman siya sa magtitiing ug hisgotan siya ngadto kang Paraon aron siya makagawas unta gikan sa bilanggoan. Gisugilon niya nga siya gidagit gikan “sa yuta sa mga Hebreohanon” ug walay nabuhat nga takos sa pagkabilanggo. Lagmit aron dili makahatag ug dili maayong dungog sa iyang pamilya, wala ipaila ni Jose ang mga nagdagit kaniya. Dayon iyang gihubad ang damgo sa panadero nga nagpasabot nga siya patyon human sa tulo ka adlaw. Ang duha ka damgo natuman tulo ka adlaw sa ulahi panahon sa adlawng-natawhan ni Paraon. Walay duhaduha, nakapalig-on kini kang Jose labot sa katumanan sa iyang kaugalingong mga damgo ug nakatabang kaniya nga magpadayon sa pag-antos. Niadtong panahona 11 ka tuig na ang milabay sukad nga siya gibaligya sa iyang mga igsoon.​—Gen 40:1-22; itandi ang Gen 37:2; 41:​1, 46.

Sa Atubangan ni Paraon. Ang magtitiing nga nahibalik pag-usab sa iyang posisyon nakalimot sa tanan bahin kang Jose. (Gen 40:23) Apan human sa bug-os duha ka tuig, si Paraon nagdamgo ug duha ka damgo nga walay usa sa salamangkerong mga saserdote sa Ehipto ug maalamong mga tawo ang makahubad. Niining panahona nga gihisgotan sa magtitiing si Jose ngadto kang Paraon. Dihadiha gipakuha ni Paraon si Jose. Sa pagsunod sa Ehiptohanong kostumbre, si Jose namalbas ug nag-ilis sa iyang mga besti sa wala pa moatubang kang Paraon. Dugang pa, niining bahina wala niya angkona ang bisan unsang pasidungog, apan gipasidungog ang paghubad ngadto sa Diyos. Dayon iyang gipatin-aw nga ang duha ka damgo ni Paraon nagpunting sa pito ka tuig nga kadagaya nga pagasundan sa pito ka tuig nga gutom. Dugang pa, iyang girekomendar ang mga paagi nga magpagaan sa umaabot nga mga kahimtang sa gutom.​—Gen 41:1-36.

Gihimong Ikaduhang Magmamando sa Ehipto. Giila ni Paraon ang 30-anyos nga si Jose ingong tawo nga may igong kaalam sa pagdumala sa mga kalihokan sulod sa panahon sa kadagaya ug sa panahon sa gutom. Busa si Jose gihimong ikaduhang magmamando sa Ehipto ug gihatag ni Paraon kang Jose ang iyang kaugalingong singsing nga igtitimbre, pinong lino nga mga besti, ug usa ka kulentas nga bulawan. (Gen 41:37-44, 46; itandi ang Sal 105:​17, 20-22.) Kini nga paagi sa pagpalingkod sa katungdanan gipaluyohan sa Ehiptohanong mga inskripsiyon ug mga dibuho sa paril. Makaiikag usab nga gikan sa karaang Ehiptohanong mga rekord nahibaloan nga ubay-ubayng mga Canaanhon ang gihatagan ug taas nga mga katungdanan sa Ehipto ug ang pag-usab sa ngalan ni Jose ngadto sa Zapenat-panea dili kay walay sumbanan. Gihatag usab kang Jose ingong asawa si Asenat nga anak nga babaye ni Potipera (gikan sa Ehiptohanon, nga nagkahulogang “Siya nga Gihatag ni Ra”) nga saserdote sa On.​—Gen 41:45.

Human niadto milibot si Jose sa yuta sa Ehipto ug nangandam sa pagdumala sa mga kalihokan sa estado, ug sa ulahi nagtigom ug hilabihan ka daghang pagkaon sa panahon sa mga tuig sa kadagaya. Sa wala pa moabot ang gutom, ang iyang asawa nga si Asenat nanganak alang kaniya ug duha ka anak nga lalaki, si Manases ug Epraim.​—Gen 41:46-52.

Iyang mga Igsoon sa Amahan Nangabot sa Pagpalit ug Pagkaon. Unya miabot ang gutom. Sanglit misaylo pa kini sa mga utlanan sa Ehipto, ang mga tawo nga gikan sa naglibot nga kayutaan miabot sa pagpalit ug pagkaon gikan kang Jose. Sa kataposan bisan ang iyang napulo ka igsoon sa amahan nangabot ug nangyukbo kaniya, busa sa usa ka bahin nagtuman sa duha ka miaging mga damgo ni Jose. (Gen 41:53–​42:7) Apan wala sila makaila kaniya, kay siya nagbesti ug harianong besti ug nakigsulti pinaagi sa usa ka tighubad. (Gen 42:​8, 23) Nagpakaaron-ingnon nga wala makaila kanila, giakusar sila ni Jose nga mga espiya, nga sa maong akusasyon sila nangatarongan nga sila maoy napulo ka magsoon, nga ilang gibilin sa balay ang ilang amahan ug ang ilang manghod nga lalaki, ug nga ang laing igsoong lalaki wala na. Apan miinsistir si Jose nga sila mga espiya ug nagbilanggo kanila. Sa ikatulo ka adlaw siya miingon kanila: “Buhata kini ug magpabiling buhi. Nahadlok ako sa matuod nga Diyos. Kon kamo matul-id, ang usa sa inyong mga igsoon magpabiling ginapos sa inyong bilanggoan [dayag nga ang bilanggoan diin gibilanggo ang napulo], apan ang uban kaninyo makalakaw, sa pagdalag mga lugas alang sa gutom didto sa inyong mga balay. Unya dad-on ninyo ang inyong kamanghorang igsoong lalaki nganhi kanako, aron ang inyong mga pulong makaplagang kasaligan; ug kamo dili mamatay.”​—Gen 42:9-20.

Tungod niini nga mga hitabo, nakasabot ang mga igsoon ni Jose sa amahan nga sila gibaslan sa Diyos tungod sa pagbaligya kaniya ngadto sa pagkaulipon katuigan na ang milabay. Sa atubangan sa ilang igsoon, nga wala pa nila mailhi, ilang gihisgotan ang ilang pagkasad-an. Sa pagkadungog sa ilang mga pulong nga nagpakitag paghinulsol, natandog pag-ayo ang pagbati ni Jose mao nga siya mipahawa sa ilang atubangan ug mihilak. Sa pagbalik, iyang gipagapos si Simeon hangtod nga mobalik sila uban sa ilang kamanghorang igsoon.​—Gen 42:21-24.

Mga Igsoon sa Amahan Miabot Uban Kang Benjamin. Sa dihang gisultihan si Jacob sa siyam ka igsoong lalaki ni Jose sa amahan kon unsay nahitabo sa Ehipto ug sa dihang ilang nakita nga ang salapi nilang tanan giuli sa ilang mga sako, silang tanan nangahadlok pag-ayo, ug ang ilang amahan naguol kaayo. Tungod lamang gayod sa grabeng gutom, inubanan sa pasalig ni Juda nga makabalik nga luwas si Benjamin, nga gitugotan ni Jacob ang iyang kamanghorang anak nga mouban kanila balik ngadto sa Ehipto.​—Gen 42:29–​43:14.

Sa pag-abot didto, sila nahiusa pag-usab uban kang Simeon, ug sa ilang kahibulong, silang tanan gidapit nga maniudto uban sa administrador sa pagkaon. Sa pag-abot ni Jose ilang gihatagan siya ug gasa, nangyukbo sila kaniya, ug human matubag ang iyang mga pangutana labot sa ilang amahan, nangyukbo na usab sila kaniya. Sa pagkakita sa iyang pursoso nga igsoong si Benjamin, natandog pag-ayo ang pagbati ni Jose mao nga siya mibiya sa ilang atubangan ug mihilak. Human niana nakapugong na siya sa iyang mga pagbati ug gipabayang ang paniudto. Ang 11 ka managsoon gipalingkod sa ilang kaugalingong lamesa sumala sa ilang pangedaron, ug si Benjamin gihatagan ug mga pahat nga lima ka pilo nga mas daghan kay sa uban. Lagmit gibuhat kini ni Jose aron sulayan ang iyang mga igsoon labot sa bisan unsang natagong mga pangabugho. Apan walay timailhan nga sila mibati pa niini.​—Gen 43:15-34.

Sama sa miaging pagduaw, gipabalik ni Jose ang salapi diha sa ilang tagsatagsa ka sako (Gen 42:25), ug dugang pa iyang gipabutang ang kopa nga plata diha sa sako ni Benjamin. Human sila makalakaw, iyang gipagukod sila ug giakusar sa pagkawat sa iyang kopa nga plata. Tingali aron ipasiugda kanila ang dakong bili niini alang kaniya ug ang gibug-aton sa ilang gihimo kuno nga krimen, ang tawo nga nagdumala sa balay ni Jose miingon kanila: “Dili ba kini ang ginaimnan sa akong agalon ug pinaagi niini siya batid nga makabasa ug mga tilimad-on?” (Gen 44:1-5) Siyempre, sanglit kining tanan maoy bahin lamang sa paglansis, walay pasikaranan ang pagtuo nga si Jose migamit sa kopa nga plata sa pagbasag mga tilimad-on. Dayag buot ni Jose nga ipakita ang iyang kaugalingon ingong usa ka administrador sa usa ka yuta diin wala mailhi ang matuod nga pagsimba.

Nakurat gayod ang iyang mga igsoon sa dihang ang kopa nakaplagan diha sa sako ni Benjamin. Sila mibalik sa balay ni Jose nga ginisi ang mga besti, ug sila miyukbo atubangan kaniya. Gisultihan sila ni Jose nga ang tanan makapauli gawas kang Benjamin. Apan dili nila buot nga buhaton kini, nga nagpakitang wala na ang masinahong espiritu nga nagtukmod kanila sa pagbaligya sa ilang igsoon duolan na sa 22 ka tuig ang milabay. Sa makapatandog nga paagi nangamuyo si Juda labot sa ilang kahimtang, nagtanyag nga siya ang mopuli kang Benjamin aron dili mamatay ang ilang amahan sa kaguol kon dili makabalik si Benjamin.​—Gen 44:​6-34.

Pagpaila ni Jose. Natandog pag-ayo si Jose sa pangamuyo ni Juda nga tungod niana dili na siya makapugong pa sa iyang kaugalingon. Human mohangyo nga mogawas ang tanang ubang tawo, siya nagpaila sa iyang kaugalingon ngadto sa iyang mga igsoon. Bisan tuod ilang gimaltrato siya pag-ayo kaniadto, siya walay gihambin nga kaaligutgot. Siya miingon: “Karon ayaw kamo pagbatig kasakit ug ayaw pagkasuko sa inyong kaugalingon tungod sa inyong pagbaligya kanako dinhi; tungod kay alang sa pagtipig sa kinabuhi nga ang Diyos nagpadala kanako una kaninyo. Kay kini ang ikaduhang tuig sa gutom taliwala sa yuta, ug aduna pay lima ka tuig diin niana walay panahon sa pagdaro ni sa pag-ani. Busa ang Diyos nagpadala kanako una kaninyo aron magbutang ug usa ka mahibilin alang kaninyo dinhi sa yuta ug aron sa paghupot kaninyo nga buhi pinaagi sa usa ka dakong paglingkawas. Busa karon dili kamo ang nagpadala kanako dinhi, kondili ang matuod nga Diyos.” (Gen 45:1-8) Ang pagpasaylo ni Jose maoy tiunay, kay siya mihilak ug mihalok sa tanan niyang mga igsoon.​—Gen 45:​14, 15.

Human niadto si Jose, sumala sa sugo ni Paraon, naghatag ug mga karomata alang sa iyang mga igsoon aron ilang madala si Jacob ug ang iyang tibuok nga panimalay sa Ehipto. Dugang pa, naghatag siya kanila ug mga gasa ug mga balon alang sa panaw. Ug, sa pagpagikan, iyang gidasig sila sa dili “pagkalagot sa usag usa diha sa dalan.”​—Gen 45:16-24.

Amahan ni Jose Miabot sa Ehipto. Si Jacob sa sinugdan dili makatuo nga ang iyang anak nga si Jose buhi pa. Apan, sa dihang sa kataposan siya nakombinsir, ang 130-anyos nga si Jacob mipatugbaw: “Ah, moadto gayod ako ug motan-aw kaniya sa dili pa ako mamatay!” Sa ulahi, didto sa Beer-seba sa pagpaingon sa Ehipto uban sa iyang tibuok panimalay, sa usa ka panan-awon si Jacob nakadawat ug pag-uyon sa Diyos sa pagbalhin ug gisultihan usab: “Si Jose magbutang sa iyang kamot ibabaw sa imong mga mata.” Busa si Jose mao ang magpapiyong sa mga mata ni Jacob human sa iyang kamatayon. Sanglit ang panganay ang kasagarang mobuhat niini, sa ingon gibutyag ni Jehova nga si Jose ang makadawat sa katungod sa pagkapanganay.​—Gen 45:25–​46:4.

Sa dihang gipahibalo ni Juda, nga unang gipadala, ang pag-abot sa iyang amahan, giandam ni Jose ang iyang karo ug miadto sa pagsugat kang Jacob sa Gosen. Dayon, uban sa lima sa iyang mga igsoon, si Jose miadto kang Paraon. Sumala sa instruksiyon ni Jose, ang iyang mga igsoon nagpaila sa ilang kaugalingon ingong mga tig-alimag karnero ug mihangyo nga mopuyo ingong mga langyaw sa yuta sa Gosen. Gihatag ni Paraon ang ilang gihangyo, ug si Jose, human ipailaila ang iyang amahan kang Paraon, nagpapuyo kang Jacob ug sa iyang panimalay diha sa labing maayo niini nga yuta. (Gen 46:28–​47:11) Busa, sa pagkamaalamon ug pagkamahigugmaon gipahimuslan ni Jose ang Ehiptohanong pagpihig batok sa mga magbalantay sa kahayopan. Naghatag kini ug panalipod sa panimalay ni Jacob aron dili matakdan sa Ehiptohanong impluwensiya ug dili mameligro nga bug-os masagol sa mga Ehiptohanon pinaagi sa kaminyoon. Sukad niadto si Jacob ug ang iyang tibuok nga panimalay nakadepende kang Jose. (Gen 47:12) Sa ingon, ang tanan nangyukbo kang Jose ingong primer ministro ni Paraon, nga nagtuman sa matagnaong mga damgo ni Jose sa talagsaong paagi.

Epekto sa Gutom Diha sa mga Ehiptohanon. Samtang nagpadayon ang gutom, ang mga Ehiptohanon inanay nga nahutdan sa ilang salapi ug sa ilang binuhing mga hayop sa pagpalit ug pagkaon. Sa kataposan gibaligya na gani nila ang ilang yuta ug ang ilang kaugalingon ingong mga ulipon ni Paraon. Dayon gipapuyo sila ni Jose sa mga siyudad, nga sa walay duhaduha aron mapadali ang pag-apod-apod sa lugas. Apan, mopatim-aw nga kining pagpapuyo sa mga siyudad maoy temporaryo lamang. Sanglit ang mga Ehiptohanon kinahanglang mobalik sa ilang mga uma aron sa pagtanom ug binhi, dayag lamang nga sila mopuyo pag-usab sa ilang kanhing mga balay. Sa dihang sila aduna nay maani gikan sa ilang yuta, ang mga Ehiptohanon, sumala sa mando ni Jose, gipangayoan nga mohatag ug ikalima sa ilang abot ngadto kang Paraon tungod sa paggamit sa yuta. Apan, gipahigawas niini ang mga saserdote.​—Gen 47:13-26.

Gipanalanginan ni Jacob ang mga Anak ni Jose. Duolan sa 12 ka tuig human sa gutom, gidala ni Jose ang iyang duha ka anak, si Manases ug Epraim, atubangan kang Jacob. Niadtong higayona gipaila ni Jacob nga ang katungod sa pagkapanganay maiya ni Jose, ug si Epraim ug Manases giisip nga sama sa kaugalingong mga anak ni Jacob. Busa gikan kang Jose motungha ang duha ka magkalahi nga tribo, nga may duha ka lahi nga tribonhong panulondon. Bisag wala makapahimuot kang Jose, si Jacob, sa pagpanalangin kang Epraim ug Manases, nagpadayon sa pagbutang sa iyang tuong kamot sa manghod nga si Epraim. Pinaagi sa pagpalabi kang Epraim, sa matagnaong paagi iyang gipaila nga ang manghod mahimong mas dako.​—Gen 47:​28, 29; 48:1-22; tan-awa usab ang Deu 21:17; Jos 14:4; 1Cr 5:1.

Gipanalanginan ni Jacob si Jose ug ang Ubang mga Anak nga Lalaki. Sa ulahi, si Jacob, sa dihang himalatyon na, nagtawag sa tanan niyang mga anak ug nagpanalangin kanila nga tinagsatagsa. Gipakasama niya si Jose sa “salingsing sa usa ka nagapamungang kahoy.” Ang maong “nagapamungang kahoy” mao ang patriarka nga si Jacob mismo, ug si Jose nahimong usa sa prominenteng mga sanga. (Gen 49:22) Bisag gihasi sa mga magpapana ug gikaaligutgotan, ang pana ni Jose “nagpabilin sa usa ka permanenteng dapit, ug ang kusog sa iyang mga kamot maunat-unat.” (Gen 49:​23, 24) Ingon gayod niini ang personal nga nahitabo kang Jose. Ang iyang mga igsoon sa amahan naghambin ug kaaligutgot ug sa malarawanong paagi nagpana kaniya aron sa paglaglag kaniya. Bisan pa niana gibalosan sila ni Jose ug kaluoy ug mahigugmaong-kalulot, nga kining mga hiyasa samag mga pana nga nakapatay sa ilang kaaligutgot. Ang kaaway nga mga magpapana wala molampos sa pagpatay kang Jose ni sa pagpaluya sa iyang debosyon sa pagkamatarong ug sa inigsoong pagbati.

Hinunoa, sa matagnaon, ang mga pulong ni Jacob mapadapat usab sa mga tribo nga naggikan sa duha ka anak ni Jose, kang Epraim ug Manases, ug sa ilang umaabot nga mga pagpakiggubat. (Itandi ang Deu 33:​13, 17; Huk 1:23-25, 35.) Makaiikag nga ang tribo ni Epraim nakapatungha kang Josue (Oseas; Jehosue), nga manununod ni Moises ug pangulo sa pagpakiggubat batok sa mga Canaanhon. (Num 13:​8, 16; Jos 1:1-6) Ang laing kaliwat ni Jose, si Gideon sa tribo ni Manases, pinaagi sa tabang ni Jehova, nagpildi sa mga Midianhon. (Huk 6:13-15; 8:22) Ug si Jepte, nga dayag naggikan usab sa tribo ni Manases, nagbuntog sa mga Ammonhanon.​—Huk 11:​1, 32, 33; itandi ang Huk 12:4; Num 26:29.

Ang ubang mga bahin sa matagnaong panalangin ni Jacob may kaamgiran usab sa kasinatian ni Jose. Sa dihang si Jose, imbes nga manimalos, mihimog tagana alang sa tibuok panimalay ni Jacob, o Israel, siya sama sa usa ka magbalantay ug usa ka bato nga nagsangga sa Israel. Sanglit si Jehova ang nagmaniobra sa mga panghitabo aron siya makaalagad niini nga katungdanan, si Jose naggikan sa mga kamot sa “gamhanang usa ni Jacob.” Kay gikan sa Diyos, si Jose nakabaton sa tabang ni Jehova. Siya uban sa Labing Gamhanan sa pagkaagi nga siya diha sa kiliran ni Jehova ug busa nakadawat sa iyang panalangin.​—Gen 49:​24, 25.

Ang panalangin ni Jehova masinati usab sa mga tribo nga naggikan kang Jose pinaagi kang Epraim ug Manases. Si Jacob miingon: “Siya [ang Labing Gamhanan] magpanalangin kanimo sa mga panalangin sa kalangitan sa itaas, sa mga panalangin sa halawom nga katubigan nga anaa sa ilalom, sa mga panalangin sa mga suso ug sa tagoangkan.” (Gen 49:25) Kini nagpasalig sa mga kaliwat ni Jose sa gikinahanglang mga suplay sa tubig gikan sa langit ug gikan sa ilalom sa yuta, ingon man sa dakong populasyon.​—Itandi ang Deu 33:13-16; Jos 17:14-18.

Ang panalangin nga gipahayag ni Jacob alang sa iyang hinigugmang anak nga si Jose maoy sama sa usa ka pahiyas alang sa duha ka tribo nga maggikan kang Jose. Kini nga mga panalangin maoy usa ka pahiyas nga molabaw sa mga panalangin sa kalasangan ug sa mga tuboran nga nagdayandayan sa kabukiran nga walay kataposan ug sa kabungtoran nga mohangtod sa panahong walay tino. Kini maoy usa ka permanenteng panalangin, nga magpadayon diha sa ulo ni Jose ug niadtong naggikan kaniya maingon nga magpadayon ang kabukiran ug kabungtoran.​—Gen 49:26; Deu 33:16.

Si Jose “gipinig gikan sa iyang mga igsoon” tungod kay ang Diyos mipili kaniya sa pagdula ug usa ka linaing papel. (Gen 49:26) Siya nailhan sa pagpasundayag ug maayo kaayong espiritu ug katakos sa pagdumala ug pag-organisar. Busa angayan lamang nga ang linaing mga panalangin moagos nganha sa alimpulo sa iyang ulo.

Human panalangini ni Jacob ang iyang mga anak, siya namatay. Unya si Jose mihalog sa nawong sa iyang amahan ug mihalok kaniya. Sa pagsunod sa tinguha ni Jacob nga ilubong siya sa langob sa Makpela, gipaembalsamar ni Jose ang lawas sa iyang amahan sa Ehiptohanong mga mananambal sa pagpangandam alang sa panaw ngadto sa Canaan.​—Gen 49:29–​50:13.

Tinamdan Ngadto sa Iyang mga Igsoon. Dayon sa ilang pagpauli gikan sa paglubong kang Jacob, ang mga igsoon ni Jose sa amahan, nga gitulisok pa gihapon sa sad-ang mga tanlag, nahadlok nga si Jose manimalos, ug sila nangamuyo sa kapasayloan. Tungod niana, si Jose mihilak, nga naghupay ug nagpasalig kanila nga sila dili angayng mahadlok: “Ayaw kamo kahadlok, kay anaa ba ako sa dapit sa Diyos? Kon bahin kaninyo, daotan ang anaa sa inyong hunahuna batok kanako. Kaayohan ang anaa sa hunahuna sa Diyos alang sa katuyoan sa paglihok ingon niining adlawa aron matipigang buhi ang daghang tawo. Busa karon ayaw kamo kahadlok. Ako magtagana ug pagkaon alang kaninyo ug sa inyong gagmayng mga bata.”​—Gen 50:14-21.

Kamatayon. Si Jose nabuhi pag 54 ka tuig human mamatay ang iyang amahan, ug nakaabot sa edad nga 110 anyos. Siya nakapribilehiyo nga makita bisan ang pipila sa iyang mga apo-sa-tuhod. Una pa sa iyang kamatayon, tungod sa pagtuo, si Jose naghangyo nga ang iyang mga bukog dad-on sa mga Israelinhon ngadto sa Canaan sa panahon sa ilang Pagpanggula. Sa pagkamatay, giembalsamar ang lawas ni Jose ug gibutang sa usa ka lungon.​—Gen 50:22-26; Jos 24:32; Heb 11:22.

Ang Ngalang Jose Gihimong Inila. Tungod sa prominenteng katungdanan ni Jose taliwala sa mga anak nga lalaki ni Jacob, haom lamang nga may mga panahong ang iyang ngalan gigamit sa pagpunting sa tanang tribo sa Israel (Sal 80:1) o niadtong nahilakip sa amihanang gingharian. (Sal 78:67; Am 5:​6, 15; 6:6) Ang iyang ngalan may gihulagwayan usab diha sa tagna sa Bibliya. Sa matagnaong panan-awon ni Ezequiel, ang panulondon ni Jose maoy duha ka bahin (Eze 47:13), ang usa sa mga ganghaan sa siyudad nga “Si Jehova Anaa Diha” dunay ngalan ni Jose (Eze 48:​32, 35), ug labot sa paghiusa pag-usab sa katawhan ni Jehova, gihisgotan si Jose ingong pangulo sa usa ka bahin sa nasod ug si Juda ingong pangulo sa laing bahin. (Eze 37:15-26) Gipaila sa tagna ni Abdias nga “ang balay ni Jose” makigbahin sa paglaglag “sa balay ni Esau” (Abd 18), ug kanang sa Zacarias nagtumong sa pagluwas ni Jehova “sa balay ni Jose.” (Zac 10:6) Imbes ang Epraim, ang tribo ni Jose ang gipadayag ingong usa sa mga tribo sa espirituwal nga Israel.​—Pin 7:8.

Ang kamatuoran nga si Jose gitala diha sa Pinadayag 7:8 nagpasabot nga ang tagna sa himalatyon nga si Jacob dunay kapadapatan sa espirituwal nga Israel. Busa, makaiikag gayod nga ang Usa nga Gamhanan ni Jacob, si Jehova nga Diyos, nagtagana kang Kristo Jesus ingong Maayong Magbalantay nga nagtugyan sa iyang kinabuhi alang sa “mga karnero.” (Ju 10:11-16) Si Kristo Jesus mao usab ang patukoranang bato nga pamag-ang nga diha niana gipahiluna ang templo sa Diyos nga gilangkoban sa espirituwal nga mga Israelinhon. (Efe 2:20-22; 1Pe 2:4-6) Ug kining Magbalantay ug Bato maoy kauban sa Labing Gamhanan nga Diyos.​—Ju 1:1-3; Buh 7:56; Heb 10:12; itandi ang Gen 49:​24, 25.

Mga Kaamgiran Tali Kang Jose ug Kristo. Ubay-ubay nga mga kaamgiran ang makita tali sa kinabuhi ni Jose ug ni Kristo Jesus. Ingon nga si Jose gihatagag linaing pagmahal sa iyang amahan, mao man usab si Jesus. (Itandi ang Mat 3:17; Heb 1:1-6.) Ang mga igsoon ni Jose sa amahan dili maayog pagtagad kaniya. Sa susama, gisalikway si Jesus sa iyang kaugalingong katawhan, ang mga Hudiyo (Ju 1:11), ug ang iyang unodnong mga igsoon sa inahan sa sinugdan wala magpasundayag ug pagtuo kaniya. (Ju 7:5) Ang pagkaandam ni Jose sa pagsugot sa kabubut-on sa iyang amahan sa pagsusi sa iyang mga igsoon sa amahan kaamgid sa pagkaandam ni Jesus sa pag-anhi sa yuta. (Flp 2:​5-8) Ang mapait nga mga kasinatian nga miresulta niini nga misyon alang kang Jose ikatandi sa kasinatian nga naagian ni Jesus, ilabina sa dihang giabusohan ug sa kataposan gipatay siya diha sa estaka sa pagsakit. (Mat 27:27-46) Maingon nga gibaligya si Jose sa iyang mga igsoon sa amahan ngadto sa nagapanaw nga panon sa mga Midianhon-Ismaelinhon, mao man usab ang mga Hudiyo nagtugyan kang Jesus ngadto sa Romanhong awtoridad aron patyon. (Ju 18:35) Si Jose ug Jesus gibansay ug giandam alang sa ilang nagaluwas-kinabuhing mga buluhaton pinaagi sa pag-antos. (Sal 105:17-19; Heb 5:7-10) Ang pagtuboy kang Jose isip administrador sa pagkaon sa Ehipto ug ang miresulta nga pagluwas sa kinabuhi tungod niini kaamgid sa pagbayaw kang Jesus ug sa iyang pagkahimong Manluluwas sa mga Hudiyo ug mga dili-Hudiyo. (Ju 3:​16, 17; Buh 5:31) Ang laraw sa mga igsoon ni Jose sa paghimog daotan kaniya nahimong paagi sa Diyos sa pagluwas kanila gikan sa kagutmanan. Sa ingon usab, ang kamatayon ni Jesus naghatag ug pasukaranan alang sa kaluwasan.​—Ju 6:51; 1Co 1:18.

2. Amahan ni Igal, ang espiya sa tribo ni Isacar nga gipadala ni Moises gikan sa Kamingawan sa Paran.​—Num 13:​2, 3, 7.

3. Usa ka Levihanon “sa mga anak nga lalaki ni Asap” nga gitudlo pinaagig ripa sa panahon sa pagmando ni David nga mahimong una sa 24 ka pundok sa mga tig-alagad nga mga maghohoni.​—1Cr 25:​1, 2, 9.

4. “Anak ni Jonam”; katigulangan ni Kristo Jesus sa linya sa kagikan sa iyang yutan-ong inahan nga si Maria. (Luc 3:30) Si Jose maoy kaliwat ni David ug nabuhi sa wala pa laglaga sa mga Babilonyanhon ang Jerusalem.

5. Usa niadtong naghingilin sa ilang langyaw nga mga asawa ug mga anak tungod sa tambag ni Esdras.​—Esd 10:​10-12, 42, 44.

6. Usa ka saserdote sa balay sa amahan ni Sebanias sa panahon sa Hataas nga Saserdoteng si Joiakim, Gobernador Nehemias, ug Esdras nga saserdote.​—Neh 12:​12, 14, 26.

7. “Anak ni Matatias” ug katigulangan ni Jesu-Kristo sa banay sa iyang inahan. (Luc 3:​24, 25) Si Jose nabuhi human sa pagkadestiyero sa Babilonya.

8. Anak sa usa ka Jacob; amaama ni Kristo Jesus, bana ni Maria, ug sa ulahi, ang kinaiyanhong amahan sa labing menos upat ka anak nga lalaki nga si Santiago, Jose, Simon, ug Judas, gawas pa sa mga anak nga babaye. (Mat 1:16; 13:​55, 56; Luc 4:22; Ju 1:45; 6:42) Si Jose gitawag usab nga anak ni Heli (Luc 3:23), dayag nga kini maoy ngalan sa iyang ugangan nga lalaki. Kay masinugtanon kanunay sa pagtultol sa Diyos, ang matarong nga si Jose nagsunod pag-ayo sa Moisesnong Balaod ug nagpasakop sa mga balaod ni Cesar.

Ingong usa ka panday ug molupyo sa Nasaret, si Jose diyutay lamang ug kahinguhaan sa pinansiyal. (Mat 13:55; Luc 2:4; itandi ang Luc 2:24 sa Lev 12:8.) Siya gikasaad sa kaminyoon sa dalagang ulay nga si Maria (Luc 1:​26, 27), apan sa wala pa sila mahiusa sa kaminyoon si Maria nagmabdos pinaagi sa balaang espiritu. Dili buot nga mahimo siyang talan-awon sa publiko, si Jose buot makigdiborsiyo kaniya sa tago. (Tan-awa ang DIBORSIYO.) Ugaling, sa dihang nakadawat ug pagpatin-aw gikan sa manulonda ni Jehova diha sa usa ka damgo, gidala ni Jose si Maria sa iyang balay ingong iyang legal nga asawa. Bisan pa niana, siya wala makigdulog kaniya hangtod nga siya nanganak sa iyang milagrosong gimabdos nga anak nga lalaki.​—Mat 1:18-21, 24, 25.

Sa pagsunod sa balaod ni Cesar Agusto nga ang mga tawo magparehistro diha sa ilang kaugalingong mga siyudad, si Jose, ingong kaliwat ni Haring David, mipanaw uban kang Maria paingon sa Betlehem sa Judea. Didto si Maria nanganak kang Jesus ug nagbutang kaniya diha sa pasungan, tungod kay walay laing dapit nga kasak-an. Niadtong gabhiona ang mga magbalantay, kay gipahibalo sa manulonda bahin sa pagkatawo, miabot sa pagtan-aw sa bag-ong natawo nga bata. Duolan sa 40 ka adlaw sa ulahi, ingon sa gikinahanglan sa Moisesnong Balaod, si Jose ug Maria nagtanyag kang Jesus sa templo sa Jerusalem uban sa usa ka halad. Si Jose ug Maria nahibulong samtang nadungog nila ang matagnaong mga pulong sa tigulang nga si Simeon bahin sa dagkong mga butang nga himoon ni Jesus.​—Luc 2:1-33; itandi ang Lev 12:2-4, 6-8.

Mopatim-aw nga pipila ka panahon human niini, samtang nagpuyo sa usa ka balay sa Betlehem, si Maria ug ang iyang anak giduaw sa pipila ka astrologo nga naggikan sa Sidlakan. (Bisan tuod ang Lucas 2:39 daw nagpaila nga si Jose ug Maria mibalik dayon sa Nasaret human itanyag si Jesus sa templo, angayng hinumdoman nga kining tekstoha maoy bahin sa pinamubo kaayong asoy.) Ang pangilabot sa Diyos nagsanta sa ilang pagduaw nga mosangpot sa kamatayon ni Jesus. Kay gipasidan-an diha sa usa ka damgo nga si Herodes nagtinguha sa pagkaplag sa bata aron sa pagpatay niini, si Jose misunod sa mga instruksiyon sa Diyos nga mokalagiw uban sa iyang pamilya ngadto sa Ehipto.​—Mat 2:1-15.

Human mamatay si Herodes, ang manulonda ni Jehova nagpakita pag-usab kang Jose diha sa usa ka damgo, nga nag-ingon: “Bangon, dad-a ang bata ug ang inahan niini ug lakaw ngadto sa yuta sa Israel.” Ugaling, sa pagkadungog nga ang anak ni Herodes nga si Arquelao maoy nagmando puli sa iyang amahan, siya nahadlok nga mobalik sa Judea, ug kay “gihatagan sa Diyos ug pasidaan diha sa usa ka damgo, siya mipauli ngadto sa teritoryo sa Galilea, ug miabot ug mipuyo sa usa ka siyudad nga ginganlag Nasaret.”​—Mat 2:19-23.

Tuigtuig dad-on ni Jose ang iyang tibuok nga pamilya sa pagtambong sa pagsaulog sa Paskuwa sa Jerusalem. Sa usa ka okasyon sila mipauli sa Nasaret sa dihang, human makabaktas ug usa ka adlaw nga panaw gikan sa Jerusalem, namatikdan ni Jose ug Maria nga ang 12-anyos nga si Jesus wala mahiuban kanila. Ilang gipangita siya pag-ayo ug sa kataposan nakaplagan siya didto sa templo sa Jerusalem, nga nagpatalinghog ug nangutana sa mga magtutudlo didto.​—Luc 2:41-50.

Ang Kasulatan walay rekord labot sa gidak-on sa pagbansay nga gihatag ni Jose kang Jesus. Apan walay duhaduha nga siya nakaamot sa pag-uswag sa kaalam ni Jesus. (Luc 2:​51, 52) Gitudloan usab siya ni Jose sa pagpamanday, kay si Jesus nailhan ingong “ang anak sa panday” (Mat 13:55) ug ingong “ang panday.”​—Mar 6:3.

Ang kamatayon ni Jose wala hisgoti nga espesipiko sa Kasulatan. Apan mopatim-aw nga una siyang namatay kay kang Jesus. Kon buhi pa siya human sa Paskuwa sa 33 K.P., dili gayod unta isalig ni Jesus ang pag-atiman kang Maria ngadto kang apostol Juan.​—Ju 19:​26, 27.

9. Usa ka igsoon ni Jesu-Kristo sa inahan. (Mat 13:55; Mar 6:3) Sama sa uban niyang mga igsoon, si Jose sa sinugdan wala magpasundayag ug pagtuo kang Jesus. (Ju 7:5) Apan sa ulahi, ang mga igsoon ni Jesus sa inahan, lakip kang Jose, sa walay duhaduha nahimong mga magtutuo. Gihisgotan sila nga kauban sa mga apostoles ug sa uban pa human sa pagkayab ni Jesus sa langit, busa lagmit nga sila kauban sa pundok sa mga 120 ka tinun-an nga nagkatigom sa itaas nga lawak sa Jerusalem sa dihang gipili si Matias pinaagig ripa ingong kapuli sa dili matinumanong si Judas Iskariote. Sa ulahi mopatim-aw nga ang samang pundok sa 120 ang nakadawat sa espiritu sa Diyos sa adlaw sa Pentekostes sa 33 K.P.​—Buh 1:9–​2:4.

10. Usa ka datong tawo gikan sa Judeanhong siyudad sa Arimatea ug usa ka tinamod nga membro sa Hudiyohanong Sanhedrin. Bisag usa ka maayo ug matarong nga tawo kinsa nagpaabot sa Gingharian sa Diyos, si Jose, tungod sa iyang kahadlok sa dili magtutuong mga Hudiyo, wala siya magpaila sa dayag ingong usa ka tinun-an ni Jesu-Kristo. Ugaling, wala siya mobotar sa pagpaluyo sa dili makataronganong buhat sa Sanhedrin batok kang Kristo Jesus. Sa ulahi, siya maisogong naghangyo kang Pilato alang sa lawas ni Jesus ug, uban kang Nicodemo, nag-andam niini alang sa paglubong ug dayon gipahiluna kini diha sa bag-ong kinubkob nga lubnganang bato. Kini nga lubnganan nahimutang sa usa ka tanaman duol sa dapit nga gilansangan kang Jesus ug kini iya ni Jose nga taga-Arimatea.​—Mat 27:57-60; Mar 15:43-46; Luc 23:50-53; Ju 19:38-42.

11. Usa nga gipili kauban ni Matias ingong kandidato alang sa katungdanan sa pagkamagtatan-aw nga nabakante sa dili matinumanong si Judas Iskariote. Si Jose, nga gitawag usab ug Barsabas (tingali usa ka apelyido o dugang ngalan lamang) ug gianggaag Justo, maoy usa ka saksi sa buluhaton, mga milagro, ug sa pagkabanhaw ni Jesu-Kristo. Ugaling, si Matias, dili si Jose, ang napili pinaagig ripa nga maoy mopuli kang Judas Iskariote sa wala pa ang Pentekostes 33 K.P. ug “giisip nga kauban sa napulog-usa ka apostoles.”​—Buh 1:15–​2:1.

12. Usa ka Levihanon nga gianggaag Bernabe ug usa ka lumad sa Cipro. (Buh 4:​36, 37) Siya maoy suod nga kauban ni apostol Pablo.​—Tan-awa ang BERNABE.