GABII, KAGABHION

Ang yugto sa kangitngit gikan sa pagsalop sa adlaw hangtod sa pagsubang sa adlaw ginganlan ni Jehova nga Diyos ingong “Gabii.” (Gen 1:​5, 14) Tali sa pagsalop sa adlaw ug sa aktuwal nga kangitngit adunay usa ka mubong yugto sa pagkilumkilom sa dihang madayag na ang mga bituon. Kini nga panahon gitawag sa mga Hebreohanon nga neʹsheph ug dayag nga mao ang panahon nga gipasabot sa ekspresyon nga “taliwala sa duha ka gabii” nga makaplagan sa Exodo 12:6. (Pr 7:9) Sa susama, sa kataposan sa kangitngit sa kagabhion adunay pagbanagbanag sa kabuntagon, ug kini gitawag usab sa parehong Hebreohanong pulong. Busa, ang magsusulat sa Salmo 119:147 miingon: “Ako misayo ug bangon sa pagbanagbanag sa kabuntagon.”

Paagi sa mga Hebreohanon sa Pagbahin sa Kagabhion. Ang mga Hebreohanon nagbahin sa gabii ngadto sa mga yugto sa pagbantay. “Sa dihang mahinumdom ako kanimo sa akong higdaanan, panahon sa mga pagbantay sa gabii mamalandong ako kanimo.” (Sal 63:6) Sanglit ang Maghuhukom 7:19 naghisgot sa usa ka “tungang gabii nga pagbantay,” daw kini nagpakita nga adunay tulo ka pagbantay sa unang kapanahonan. Mopatim-aw nga ang matag pagbantay naglangkob ug un-tersiya sa panahon tali sa pagsalop sa adlaw ug sa pagsubang sa adlaw, o mga upat ka oras ang matag pagbantay, depende sa panahon sa tuig. Busa ang unang pagbantay magsugod sa mga alas 6:00 s.h. hangtod sa alas 10:00 s.g. Ang “tungang gabii nga pagbantay” magsugod sa mga alas 10:00 s.g. ug hangtod sa mga alas 2:00 s.b. Kini maoy tukmang panahon alang kang Gideon sa paghimog kalit nga pag-atake sa Midianhong kampo. Ang ikatulong pagbantay gitawag nga “pagbantay sa kabuntagon,” nga magsugod sa mga alas 2:00 s.b. hangtod sa pagsubang sa adlaw. Sa panahon niini nga pagbantay sa kabuntagon nga gipahinabo ni Jehova nga ang migukod nga Ehiptohanong kasundalohan magkalisodlisod pag-ayo sa ilang paningkamot nga makatabok sa Pulang Dagat.​—Ex 14:24-28; tan-awa usab ang 1Sa 11:11.

Paagi sa mga Romanhon sa Pagbahin sa Kagabhion. Lagmit sa panahon sa pagmando sa Roma, gisundog sa mga Hudiyo ang Grego ug Romanhong batasan labot sa upat ka yugto sa pagbantay sa gabii. Dayag nga si Jesus naghisgot niining upat ka pagbahin sa dihang siya miingon: “Busa magpadayon sa pagbantay, kay kamo wala mahibalo kon kanus-a moabot ang agalon sa balay, kon sa gabii ba o sa tungang-gabii o sa tingtugaok sa manok o sayo sa buntag.” (Mar 13:35) Ang yugto sa pagbantay “sa gabii” magsugod sa pagsalop sa adlaw hangtod sa mga alas 9:00 s.g. Ang ikaduhang pagbantay, nga gitawag nga “tungang-gabii,” magsugod sa mga alas 9:00 s.g. ug matapos sa tungang gabii. (Luc 12:38) Ang “tingtugaok sa manok” maoy gikan sa tungang gabii hangtod sa mga alas 3:00 s.b. Lagmit nga niining panahona nahitabo ang mga pagtuktugaok sa manok nga gihisgotan sa Marcos 14:30. (Tan-awa ang PAGTUKTUGAOK SA MANOK.) Sa kataposan, ang ikaupat nga pagbantay, ang “sayo sa buntag,” maoy gikan sa alas 3:00 s.b. hangtod sa pagsubang sa adlaw.​—Mat 14:25; Mar 6:48.

Sa usa ka higayon gihisgotan ang usa ka espesipikong takna nga 12 ka oras nga naglangkob sa tibuok yugto sa kagabhion. Ang Buhat 23:23 naghisgot kanato nga sa “ikatulong takna,” o mga alas 9:00 s.g., nga ang komandante militar nagsugo sa mga sundalo sa pagdala kang Pablo gikan sa Jerusalem paingon sa Cesarea.

Bisan tuod ang mga Hudiyo nagsugod sa ilang bag-ong adlaw sa pagsalop sa adlaw, sumala sa Romanhong kostumbre ang tungang gabii mao ang tinong yugto sa pagtapos ug sa pagsugod sa usa ka adlaw. Pinaagi niini malikayan ang suliran nga moresulta gumikan sa pagtaas ug pagmubo sa mga takna panahon sa adlaw tungod sa lainlaing yugto sa panahon (sama sa mahitabo kon sugdan pag-ihap ang adlaw inigsalop niini) ug mabahin usab nila ang adlaw sa duha ka parehong 12-oras nga mga yugto sa tanang panahon sa tuig. Kini mao ang nabatasan sa kadaghanang mga nasod karong adlawa.

Mahulagwayong Paggamit. Ang pulong nga “gabii” gigamit usahay sa mahulagwayon, o simboliko, nga diwa diha sa Bibliya. Sa Juan 9:4 gihisgotan ni Jesus ang ‘nagsingabot nga gabii sa dihang wala nay tawo nga makabuhat pa.’ Gitumong ni Jesus dinhi ang panahon sa paghukom ug paglansang kaniya, ug sa iyang kamatayon, sa dihang siya dili na makahimo sa mga buhat sa iyang amahan.​—Tan-awa ang Ecc 9:10; Job 10:​21, 22.

Sa Roma 13:​11, 12, “ang kagabhion” dayag nga nagtumong sa usa ka yugto sa kangitngit nga gipahinabo sa Kaaway sa Diyos, nga gitakdang taposon ni Kristo Jesus ug sa iyang paghari. (Tan-awa ang Efe 6:​12, 13; Col 1:​13, 14.) Sa 1 Tesalonica 5:1-11 ang mga alagad sa Diyos nga nalamdagan sa iyang kamatuoran gipalahi sa mga tawo sa kalibotan nga wala malamdagi. Ang ilang paagi sa pagkinabuhi nagpakita nga sila maoy “mga anak sa kahayag ug mga anak sa adlaw. [Sila] dili iya sa kagabhion ni sa kangitngit.” (Tan-awa ang Ju 8:12; 12:​36, 46; 1Pe 2:9; 2Co 6:14.) Ang samang paggamit makaplagan usab sa Miqueas 3:​6, diin giingnan sa manalagna kadtong misalikway sa matuod nga paggiya sa Diyos: “Busa mainyo ang kagabhion, mao nga walay panan-awon; ug mainyo ang kangitngit, aron walay pagpanag-an. Ug ang adlaw mosalop diha sa mga manalagna, ug ang adlaw mongitngit ibabaw kanila.”​—Itandi ang Ju 3:19-21.

Ang gabii gigamit usab sa paghawas, sa katibuk-an, sa panahon sa kalisdanan, sanglit sa kangiob ug kadulom sa kagabhion nga ang mapintas nga mga mananap magsuroysuroy, sa dihang ang kasundalohan mohimog kalit nga mga pag-atake, sa dihang ang mga kawatan mohinok sa pagsulod, ug sa dihang ang ubang daotang mga buhat pagahimoon. (Sal 91:​5, 6; 104:​20, 21; Isa 21:​4, 8, 9; Dan 5:25-31; Abd 5) Pinasukad niining nagkalainlaing mahulagwayong mga diwa nga angayng sabton nato ang mga teksto sa Pinadayag 21:​2, 25 ug 22:​5, diin kita gipasaligan nga sa “Bag-ong Jerusalem” “wala na unyay gabii.”