KALIWATAN

Ang kaliwatan sagad nagtumong sa tanang tawo nga nangatawo sa samang panahon. (Ex 1:6; Mat 11:16) Nalangkit niini ang kahulogan nga “mga katalirongan.” Sa Genesis 6:9 kini giingon labot kang Noe: “Siya walay-ikasaway taliwala sa iyang mga katalirongan [sa literal, mga kaliwatan].” Kon gamiton sa paghisgot sa mga relasyon sa pamilya, ang kaliwatan mahimong magtumong sa usa ka pundok sa mga kaliwat, sama sa mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye o mga apo nga lalaki ug mga apo nga babaye.​—Job 42:16.

Ang termino mahimong gamitong sukdanan sa panahon sa pagtumong sa mga panahon sa nangagi o sa umaabot. Ang mga kaliwatan sa katawhan nga naggikan sa makasasalang si Adan maoy lumalabay, nga kasukwahi sa yuta nga magpabilin sa walay kataposan. (Ecc 1:4; Sal 104:5) Apan ang mga ekspresyon nga “dili maihap nga mga kaliwatan” ug “usa ka libo ka kaliwatan” nagtumong nianang mohangtod sa panahong walay tino. (1Cr 16:15; Isa 51:8) Ang sugo ngadto sa mga Hudiyo nga ang Paskuwa pagasaulogon “sa tanan ninyong mga kaliwatan” nagpasabot nga padayonon kining saulogon hangtod sa usa ka panahon nga wala pa matino niadtong panahona. (Ex 12:14) Ang Diyos miingon kang Moises nga Jehova ang iyang ngalan ingong usa ka handomanan “hangtod sa panahong walay tino,” “hangtod sa sunodsunod nga mga kaliwatan,” nga nagpasabot sa pagkawalay kataposan. (Ex 3:15) Gibutyag ni apostol Pablo kanato nga ang Diyos pagahimayaon “ngadto sa tanang kaliwatan hangtod sa kahangtoran.”​—Efe 3:21.

Ang kaliwatan mahimong magkahulogan usab sa usa ka hut-ong sa mga tawo, nga mao, kadtong mailhan pinaagi sa ilang pipila ka kinaiya o kahimtang. Ang Bibliya naghisgot sa “kaliwatan sa matarong” (Sal 14:5; 24:6; 112:2) ug sa “kaliwatan nga baliko ug hiwi,” sa “kaliwatan nga hiwi.” (Deu 32:​5, 20; Pr 30:​11-14) Si Jesu-Kristo, sa dinhi pa sa yuta, sa susamang paagi naghisgot labot sa katawhan sa Hudiyohanong nasod niadtong adlawa, ug si apostol Pablo nagpadapat sa maong mga termino ngadto sa kalibotan sa katibuk-an sa iyang adlaw, nga nahimulag gikan sa Diyos.​—Mat 12:39; 16:4; 17:17; Mar 8:38; Flp 2:​14, 15.

Ang usa ka Hebreohanong pulong alang sa “kaliwatan” mao ang dohr, nga katumbas sa Aramaikong dar. (Dan 4:​3, 34) Ang dohr naggikan sa lintunganayng berbo nga nagkahulogang “tapoka nga paliyok” o “paglibotlibot” (Eze 24:5; Sal 84:10) ug busa adunay pangunang kahulogan nga “lingin.” Ang kaamgid nga pulong nga dur nagkahulogang “bola.” (Isa 22:18) Ang Gregong katumbas mao ang ge·ne·aʹ, nga naggikan sa lintunganayng pulong nga nagkahulogang “matawo.”

Ang laing Hebreohanong pulong, ang toh·le·dhohthʹ, usahay gihubad nga “mga kaliwatan” o “talaan sa kagikan” (Num 3:1; Ru 4:18), usab “mga kaliwat” o “mga banay” (1Cr 5:7; 7:​2, 4, 9) ug “kasaysayan” o “gigikanan.”​—Gen 2:4; 5:1; 6:9; itandi ang AS, AT, KJ, Dy, NW, RS, ug ang ubang mga hubad.

Gitas-on. Sa dihang ang terminong “kaliwatan” gamiton sa paghisgot sa katawhan nga nagkinabuhi sa usa ka partikular nga panahon, ang eksaktong gitas-on sa maong panahon dili matino, gawas lamang kon ang maong panahon adunay makataronganong mga kinutoban. Kini nga mga kinutoban matino pinaagi sa gitas-on sa kinabuhi sa katawhan sa maong panahon o sa katibuk-ang populasyon. Ang gitas-on sa kinabuhi sa napulo ka kaliwatan gikan kang Adan hangtod kang Noe nag-aberids ug kapin sa 850 ka tuig ang matag usa. (Gen 5:5-31; 9:29) Apan human kang Noe, ang gitas-on sa kinabuhi sa tawo kalit nga mius-os. Si Abraham, pananglitan, nagkinabuhi lamang ug 175 ka tuig. (Gen 25:7) Karong adlawa, sama sa panahon ni Moises, ang katawhan nga nagkinabuhi sa paborableng mga kahimtang lagmit makaabot ug 70 o 80 ka tuig ang panuigon. Si Moises misulat: “Ang mga adlaw sa among panuigon maoy kapitoan ka tuig; ug kon tungod sa talagsaong kabaskog kini maoy kawaloan ka tuig, bisan pa niana ang ilang pagpanlimbasog mosangpot lamang sa kasamok ug sa mga butang makapadaot; kay kini molabay sa madali, ug kami mahanaw.” (Sal 90:10) Ang pipila mahimong mabuhi nga mas dugay, apan gipahayag lamang dinhi ni Moises ang kasagarang kahimtang. Si Moises mismo, kinsa nabuhi ug 120 ka tuig, maoy eksepsiyon, ingon man usab ang iyang igsoong lalaki nga si Aaron (123 ka tuig), si Josue (110 ka tuig), ug ang uban pa kansang kusog ug kabaskog maoy talagsaon.​—Deu 34:7; Num 33:39; Jos 24:29.

Ang Ekspresyong “Niining Kaliwatana” Diha sa mga Tagna ni Kristo. Sa dihang ang tagna sa Bibliya maghisgot sa ekspresyon nga “niining kaliwatana,” kinahanglang tagdon gayod ang konteksto aron matino kon unsang kaliwatana ang gipasabot. Si Jesu-Kristo, sa dihang gisaway ang Hudiyong relihiyosong mga pangulo, mihinapos sa pag-ingon: “Sa pagkatinuod ako magaingon kaninyo, Kining tanang butanga modangat niining kaliwatana.” Ang kasaysayan nag-asoy nga mga 37 ka tuig sa ulahi (niadtong 70 K.P.) ang maong kaliwatan nakasinati mismo sa kalaglagan sa Jerusalem, ingon sa gitagna.​—Mat 23:36.

Sa ulahi nianang samang adlaw, gigamit pag-usab ni Jesus ang halos mao ra nga mga pulong, nga nag-ingon: “Sa pagkatinuod ako magaingon kaninyo nga kining kaliwatana dili gayod mahanaw hangtod nga mahitabo kining tanang butanga.” (Mat 24:34) Niining higayona, gitubag ni Jesus ang pangutana mahitungod sa kalaglagan sa Jerusalem ug sa templo niini ingon man usab ang mahitungod sa ilhanan sa iyang presensiya ug sa kataposan sa sistema sa mga butang. Busa ang iyang komento mahitungod “niining kaliwatana” makataronganong mapadapat hangtod sa 70 K.P. Hinunoa, gigamit usab niya ang pulong nga “kaliwatan” sa pagtumong sa katawhan nga sa pipila ka paagi ang mga kinabuhi nalangkit sa gitagnang mga panghitabo sa panahon sa iyang presensiya.​—Mat 24.