ETAM
1. Ang gitala ni Moises nga ikaduhang dapit nga gikampohan sa dihang migula ang Israel gikan sa Ehipto. (Ex 13:20; Num 33:3-7) Didto sa Etam, “sa daplin sa kamingawan,” nga ang mga Israelinhon nag-usab sa ilang direksiyon, “mibalik” ngadto sa Pihahirot, diin didto sila mitabok sa dagat. (Num 33:7, 8) Kini nagpakita nga ang Etam mao unta ang dapit nga ilang gawasan gikan sa Ehipto kon wala pa tultoli sa Diyos ang mga Israelinhon sa pag-usab sa ilang dalan.
Tungod niini nga pagbalik giisip ni Paraon nga ang mga Israelinhon ‘nahisalaag diha sa kamingawan’ ug kini nakaaghat kaniya sa paggukod kanila. Kini mitultol sa pagpahamtang sa Diyos ug paghukom sa mga Ehiptohanon didto sa Pulang Dagat.—Ex 14:1-4.
Gipangangkon sa pipila ka eskolar nga ang Etam nahimutang sa sidlakang tumoy sa Wadi Tumilat, sa A sa Bitter Lakes. Apan, kini tungod kay ang Hebreohanong Etam (ʼE·thamʹ) ilang gilangkit sa Karaang Ehiptohanon nga pulong alang sa kuta (htm). Bisan pag husto ang maong paglangkit, adunay daghang dapit nga gipadapat ang maong Ehiptohanong ngalan. Sanglit ang Etam wala diha sa amihanang ruta pagawas sa Ehipto, nga motultol unta “agi sa yuta sa mga Filistehanon” (Ex 13:17), ikaingon lamang nga kini nahimutang sa usa ka dapit nga A sa Pulang Dagat ug dayag nga anaa sa utlanan sa rehiyon sa kamingawan nga nagporma sa AK nga bahin sa Peninsula sa Sinai.
Ang pagtandi sa Numeros 33:8 sa Exodo 15:22 nagpakita nga ang rehiyon sa kamingawan duol sa Etam lagmit mao ang “kamingawan sa Sur.” O, kon kini nga mga ngalan dili mabaylobaylo, nan, depende kon unsang rehiyona ang mas dako, ang kamingawan sa Etam lagmit naglakip nianang sa Sur o dili kaha ang Etam mismo maoy bahin sa kamingawan sa Sur.—Tan-awa ang SUR.
2. [Dapit sa mga Langgam nga Mandadagit].
Usa ka balangay sa mga Simeonhon sulod sa teritoryo sa Juda. (1Cr 4:24, 32) Ang nahimutangan niini dili matino, bisan tuod gihunahuna kini sa pipila nga mao ang Tell ʽEitum (Tel ʽAitun), nga nahimutang sa sentro sa teritoryo sa Juda nga mga 44 km (27 mi) sa K sa En-gedi ug may samang gilay-on sa HK sa Jerusalem.
3. Ang dakong bato sa Etam, diin didto mipuyo si Samson human sunoga ang kaumahan sa mga Filistehanon. Gikan niining dakong bato, gikuha siya sa 3,000 ka tawo sa Juda, misugot nga gaposon, ug gitugyan siya ngadto sa mga Filistehanon. (Huk 15:8-13) Bisan tuod dili matino ang nahimutangan sa dakong bato sa Etam, ang kalangkitan niini sa lungsod (ang Num. 4) dili bug-os nga ikasalindot. Apan, mga 4 km (2.5 mi) lamang sa SHS sa gituohang dapit sa gipuy-ang lungsod ni Samson sa Zora (Huk 13:2) mao ang ʽAraq Ismaʽin, usa ka nag-inusara nga dakong bato nga may habog nga langob nga tataw kaayo ang Sepela sa ubos. Haom sa kahulogan sa ngalan, lagmit kini ang nahimutangan sa dakong bato sa Etam.
4. Usa ka lungsod sa Juda nga lagmit nahimutang sa Khirbet el-Khokh, diha sa usa ka bungtod nga mga 2.5 km (1.5 mi) sa HK sa Betlehem. Lagmit ang Etam ug Betlehem gipuy-an sa suod nga mga paryente. (1Cr 4:3, 4; tan-awa ang ATROT-BET-JOAB.) Sumala kang Josephus, si Haring Solomon sagad nga mosakay ug karo mabuntag gikan sa Jerusalem nga mga 13 km (8 mi) paingon sa Etan (Etam), diin didto may mga tanaman ug mga sapa. (Jewish Antiquities, VIII, 186 [vii, 3]) Ang Etam gitukod pag-usab ug gipalig-on sa manununod ni Solomon nga si Rehoboam. (2Cr 11:5, 6) Sumala sa Talmud, usa ka agianan sa tubig ang nagdugtong sa Jerusalem sa usa ka tubod sa K sa Etam.—Babilonyanhong Talmud, Yoma 31a; Talmud sa Palestina (Jerusalem), Yoma 41a.