Mga Talan-awon Gikan sa Yutang Saad

Gikan sa Tabor Ngadto sa Kadaogan!

HANDURAWA nga anaa ka ibabaw sa usa ka torre nga nagdungaw sa usa ka dapit nga gitagboan sa mga dalan sa kasaysayan! Makasaksi ka sa aktuwal sa pagkahimo sa kasaysayan.

Ang Biblikanhong dapit sa Megiddo mahimong haom kaayo sa maong kabatbatan, kay kini nagakabayo sa hinungdanong mga ruta sa negosyo ug militaryo. Bisan pa niana, sa tabok sa Walog sa Jezreel nagtuybo ang Bukid Tabor, nga nagdungaw usab sa Via Maris, ang bantogang ruta paingon sa mga siyudad sa Fertile Crescent.a

Kon motan-aw ka sa Tabor gikan sa halos tanang dapit diha sa rehiyon, ikaw mahingangha gayod. (Itandi ang Jeremias 46:18.) Ang Tabor sa katahom nagpataas nga nag-inusara gikan sa palibot niini, nga ang pormang talinis sa tumoy maila gikan sa tanang direksiyon. Kini nagbantaaw ibabaw sa patag nga gikan sa atubangan niini sa habagatan, ang tabunok nga Walog sa Jezreel, nga nagkonektar sa baybay uban sa Walog sa Jordan.

Gikan sa hamis pagkalingin nga taluktok sa Tabor, makatan-aw ka habagatan ngadto sa siyudad sa Jezreel, nga makapahinumdom sa masuk-anong pagkabayo ni Jehu padulong sa harianong pinuy-anan ni Ahab ug sa makauulawng kamatayon ni Jezebel. (1 Hari 21:1; 2 Hari 9:16-33) Sa duol mao ang Megiddo. Pakasadpan imong makita ang Bukid Carmelo, diin gihimo ni Elias ang pagsulay sa kalayo. (1 Hari, kapitulo 18) Gikan sa Tabor imong makita ang dapit nga giagayan sa subang Kishon padulong sa dagat, ug mga 8 kilometros kasadpan amihanan-kasadpan sa kabungtoran sa ubos nga Galilea mao ang Nazareth.

Apan unsang asoy sa Bibliya ang ipahinumdom kanimo sa paghisgot sa Tabor? Lagmit ang iya ni Debora ug ni Barak. Sa ilang panahon, ang mga taga-Canaan ubos ni Haring Jabin sa Hazor nagdaugdaog sa Israel sulod sa 20 ka tuig. Dayon ang propetang si Debora miawhag kang Barak sa paglihok. Siya, sa baylo, nagpukaw sa napulo ka libong Israelinhon, kadaghanan sakop sa mga tribo ni Neptali ug Zebulun sa Galilea, ug gipatigom sila sa Tabor. Sila kulag hinagiban, kay niadto walay usa ka kalasag o bangkaw sa Israel.—Maghuhukom 5:7-17.

Ang makalilisang militaryong kasangkapan miabot batok kanila. Ang heneral ni Jabin si Sisera nagdalag armado kaayong mga manggugubat nga taga-Canaan ngadto sa Walog sa Jezreel. Sila tinong nahisama sa armadong mga lalaki nga gipakita sa kinulit sa paril sa Ehipto nga gihulagway sa sunod nga panid, ibabaw nga tuo. Ang kasangkapan sa panggubatan sa Ehipto nag-impluwensiya niadtong gigamit sa Canaan, apil ang labing makalilisang nga bahin sa hinagiban ni Sisera—900 ka karro sa gubat!

Kadtong mga karro sa taga-Canaan mahimo untang mairog-irog nga mga plataporma nga luthanganan. Ang drayber mahimong nagbakos sa renda sa iyang hawak aron ang iyang mga kamot malibre sa pagkupot sa mga hinagiban. O makahatag siyag bug-os nga pagtagad sa iyang nagadasdas nga mga kabayo samtang ang usa ka kauban magagamit sa hinagiban. Ang mga karro may puthawng mga galab nga nanggawas gikan sa tunga sa ligid. Alang sa mga tawo ni Barak nga nagdungaw gikan sa Tabor, ang nagpundok nga mga karro daw makalilisang nga dili gayod kapugngan, nga dili mabuntog.

Bisan pa niana, si Jehova misaad kang Barak: “Akong ipaduol kanimo didto sa walog sa Kishon si Sisera . . . ug ang iyang mga karro sa gubat ug ang iyang panon.” Sa tukmang gutlo, ang maisogong mga Israelinhon nangabot gikan sa kiliran sa Tabor.—Maghuhukom 4:1-14.

Labi pang bililhon kay sa bentaha sa pagkagisorpresa lamang mao ang tabang nga nadawat sa Israel gikan sa ilang gamhanang Diyos sa langit. Si Debora sa ulahi miawit: “Gikan sa langit ang mga bituon nakig-away, gikan sa ilang mga tuyokanan sila nakig-away batok kang Sisera. Ang suba sa Kishon nagbanlas kanila . . . Ikaw milakaw sa kusog, Oh kalag ko.” (Maghuhukom 5:20, 21) Oo, bisan pag ang menos ug kasangkapan apan maisogong mga Israelinhon nagpakalagiw sa armadong mga taga-Canaan, ang Diyos maoy nagtino sa tinuod nga sangpotanan. Gipahinabo niya ang kalit kusog nga baha sa naughan nga suba, nga wala makapalihok sa makalilisang nga mga karro.

Sa ubos imong makita ang subang Kishon. Sa ting-ulan, kini mahimong moawas sa iyang mga pangpang ug magbalhin sa dapit nga katunggan. Handurawa ang mga karro sa panggubatan sa taga-Canaan nga naningkamot sa pag-ikyas agi sa maong kalapokan. Ang kusog nga katubigan nag-anod sa pipilang nangalagiw nga mga sundalo o mga karro, o sa duruha. Ang kadaogan sa Israel nakaapas pa kang Heneral Sisera, kinsa mibiya sa iyang karro, nga miikyas nga nagbaktas gikan sa dapit sa panggubatan. Tapos siya modangop sa balongbalong sa babayeng si Jael, siya mipilig maayong panahon ug mipatay sa maong kaaway.—Maghuhukom 4:17-22.

Busa, ang usa ka hinungdanon ug madaogong kapitulo sa kasaysayan sa Israel nabuksan atubangan ni Debora ug sa uban nga tingali nagtan-aw gikan sa taluktok sa Bukid Tabor.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa panid 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Lines sa panid 17]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.