“Ang Gubat Iya ni Jehova”

“Ako mianhi kanimo uban sa ngalan ni Jehova sa mga panon, ang Diyos sa mga panon sa kasundalohan sa gubat sa Israel, nga imong gipanamastamasan.”—1 SAMUEL 17:45.

 1, 2. (a) Unsang hagit ang giatubang sa kasundalohan sa Israel ubos sa pagmando ni Haring Saul? (b) Unsay sanong sa mga lalaki sa kasundalohan sa Israel sa hagit ni Goliat, ug kinsa sa maong panahon ang mitungha sa talan-awon?

DUHA ka gamhanang kasundalohan nagharongay sa tabok sa walog sa Ela, habagatan-kasadpan sa Jerusalem. Sa usa ka kiliran mao ang kasundalohan sa Israel, nga gipangunhan sa mahadlokon nga Haring Saul. Sa pikas nga kiliran mao ang Filistehanon nga kasundalohan uban sa manlalaban niining higante, si Goliat. Lagmit, ang ngalan ni Goliat nagkahulogang “Dayag.” Siya mga 2.7 metros sa gitas-on ug armado kaayo. Nagsinggit si Goliat ug mapasipad-anong panghagit sa Israel.—1 Samuel 17:1-11.

² Kinsay midawat sa hagit ni Goliat? “Mahitungod sa tanang mga tawo sa Israel, sa diha nga nakakita sila sa tawo, nangalagiw gikan kaniya ug nangahadlok sa hilabihan gayod.” Apan tan-awa—usa ra ka bayong ang mitungha sa talan-awon! Ang iyang ngalan David, nga nagkahulogang “Minahal›” Siya nagpamatuod nga “minahal” usab ni Jehova tungod sa iyang maisogong debosyon sa pagkamatarong. Gidihogan na ni Samuel si David aron mahimong umaabot nga hari sa Israel, ug ang espiritu ni Jehova naglihok nga gamhanan diha kaniya.—1 Samuel 16:12, 13, 18-21; 17:24; Salmo 11:7; 108:6.

 3. Sa unsang paagi si David nagsangkap sa iyang kaugalingon alang sa pakiggubat, apan sa unsang paagi si Goliat nasangkapan?

³ Sa pagkadungog nga si Goliat “nagtamay sa mga panon sa kasundalohan sa gubat sa Diyos nga buhi,” si David mitanyag sa pagpakig-away sa higante. Sa misugot si Saul, si David miasdang apan dili uban sa naandang armadura ug mga hinagiban nga gitanyag ni Saul. Nasangkapan lang siyag usa ka sungkod, usa ka lambayog, ug lima ka hamis nga bato—nga kasukwahi kang Goliat, kinsa nagdalag bangkaw nga may 7 kilos nga ulo ug nagsul-ob ug 57 kilos nga tumbagang sapot nga hiningbis! Samtang miabante ang gamhanang Goliat ug ang iyang magdadala sa taming, ‘ang Filistehanon nanghimaraot kang David pinaagi sa iyang mga diyos.’—1 Samuel 17:12-44

 4. Giunsa pagtubag ni David ang hagit sa higante?

⁴ Unsay gitubag ni David? Gisumbalik niya ang hagit sa higante, nga mipatugbaw: “Ikaw mianhi kanako uban sa usa ka pinuti ug uban sa usa ka bangkaw ug uban sa usa ka salapang, apan ako mianhi kanimo uban sa ngalan ni Jehova sa mga panon, ang Diyos sa mga panon sa kasundalohan sa gubat sa Israel, nga imong gipanamastamasan. Niining adlawa si Jehova magatugyan kanimo sa akong kamot, ug ako magapukan kanimo ug magalunggo sa imong ulo gikan kanimo; ug ako magahatag sa mga minatay sa kampo sa mga Filistehanon niining adlawa ngadto sa mga langgam sa kalangitan ug sa mga ihalas nga mananap sa yuta; ug ang katawhan sa tibuok yuta mahibalo nga adunay usa ka Diyos nga iya sa Israel. Ug kining tibuok nga kongregasyon mahibalo nga dili pinaagi sa pinuti ni sa bangkaw nga si Jehova magaluwas, tungod kay ANG GUBAT IYA NI JEHOVA, ug siya magahatag kaninyo sa among kamot.”—1 Samuel 17:45-47.

 5. Unsa ang gisangpotan sa pakiggubat, ug kang kinsa miadto ang pasidungog?

⁵ Si David maisogong miasdang sa panggubatan. Ang bato sa iyang lambayog milupad ngadto sa puntiriya niini, ug si Goliat nalup-og sa yuta. Oo, gigantihan ni Jehova ang pagtuo ug kaisog ni David pinaagi sa pagpatumong sa way sipyat niadtong gamayng udyong sa agtang sa higante! Si David midalagan, miibot sa kaugalingong pinuti ni Goliat gikan sa sakoban niini, ug mipunggot sa ulo sa tigdaugdaog. Ang mga Filistehanon nangalagiw nga nagkaguliyang. Sa pagkamatuod, kini ikaingon: “ANG GUBAT IYA NI JEHOVA”!—1 Samuel 17:47-51.

 6. (a) Nganong gitipigan ni Jehova ang mga detalye sa maong karaang pakiggubat? (b) Unsang pasalig ang gikinahanglan sa mga alagad sa Diyos sa dihang magaantos sa paglutos gikan sa mga kaaway nga ikapanig-ingon kang Goliat?

⁶ Nganong gipreserbar ni Jehova kining detalyadong asoy sa pakigbugno diha sa iyang Pulong, bisan pag ang away gibugno mga 3,000 ka tuig kanhi? Si apostol Pablo nagasugid kanato: “Ang tanang butang gisulat kaniadto gisulat alang sa atong pagtulon-an, nga pinaagi sa atong pagkamainantoson ug sa paglipay gikan sa Kasulatan kita makabaton unta ug paglaom.” (Roma 15:4) Karong adlawa, daghang matinumanong alagad sa Diyos nagaantos sa pakaulaw ug dihadihang paglutos gikan sa mga kaaway nga ikapanig-ingon kang Goliat. Samtang modako ang mga pagpit-os sa kaaway, kitang tanan nagkinahanglan sa makalipay nga pasalig nga “ANG GUBAT IYA NI JEHOVA.”

Ang Isyu sa Pagkasoberano

 7. Unsang isyu ang angay kabalak-an sa tanang katawhan sa Diyos sa tanang nasod, ug ngano?

⁷ Si Goliat midasdas nga mahagiton sa Diyos sa Israel. Sa susama, niining ika-20ng siglo ang totalitarianhong sistema sa politikanhong gobyerno mitungha, nga nagahagit sa pagkasoberano ni Jehova ug naningkamot sa pagpugos sa iyang mga alagad nga masimbahong magpasakop sa Estado. Kining isyuha angay kabalak-an sa katawhan sa Diyos sa tanang nasod. Nganong ingon man? Tungod kay ang gitagnang Hentil nga mga Panahon, o “tinudlong mga panahon sa mga nasod,” natapos sa 1914, nga nagpasulod sa presenteng yugto sa panahon sa “kasakitan sa mga nasod, uban ang kalibog.” (Lucas 21:24-26; NW, King James Version) Ang Hentil nga mga Panahon nagsugod sa dihang gisugdan sa mga nasod ang pagyatak sa yutanong Jerusalem niadtong 607 W.K.P. ug milungtad sa sunod 2,520 ka tuig hangtod sa 1914, sa gipalingkod ni Jehova si Jesus sa trono ingong iyang Mesiyanikong Hari sa langitnong Jerusalem.—Hebreohanon 12:22, 28; Pinadayag 11:15, 17.a

 8. (a) Unsay sanong sa mga hari sa yuta sa matagnaong sugo sa “pag-alagad kang Jehova uban ang kahadlok”?

⁸ Nahitabo ang dakong kausaban sa 1914. Ang Hentil nga kanasoran dili na makamando nga walay balaang pagbalda. Apan “ang mga hari” nga nagmando niadto nagsugot ba sa matagnaong sugo nga “alagara si Jehova uban ang kahadlok,” pinaagi sa pag-ila sa iyang bag-ong gipalingkod nga Hari? Wala! Hinunoa, sila “nagtingob sama sa usa batok kang Jehova ug batok sa iyang dinihogan,” si Jesus. Sa pag-agpas sa ilang mga ambisyon, nakaagom sila sa “paglungotlungot” sa Dakong Gubat sa 1914-18. (Salmo 2:1-6, 10-12) Hangtod niining adlawa, ang paggahom sa kalibotan usa ka mainitong isyu atubangan sa katawhan. Ang kalibotan ni Satanas nagapadayon sa pagpatunghag politikanhong mga hawod, nga susama sa mga kabanay ni Goliat, ang Rephaim. Kining diktador nga mga pagmando nagtamay kang Jehova ug naningkamot sa pagpugos sa iyang mga saksi aron magpasakop, apan sama sa kanunay, ang gubat ug kadaogan iya ni Jehova.—2 Samuel 21:15-22.

Modernong-Adlaw nga “Saul”

 9. Kinsa karong adlawa ang motumbas sa panlihok ni Haring Saul, ug sa unsang mga paagi?

⁹ Diin ba si Haring Saul mosulod sa maong hulagway? Nga sayosayo, tungod sa iyang pag-karebelyoso, gihukom ni Jehova nga ‘langkaton gikan kaniya ang harianong pagmando sa Israel.’ (1 Samuel 15:22, 28) Karon, si Saul napakyas sa pagtuboy sa pagkasoberano ni Jehova sa atubangan sa hagit ni Goliat. Dugang pa, siya migukod pa kang David, ang magpupukan ni Goliat ug ang usang gidihogan ni Jehova aron mopuli sa linya ni Saul sa pagmando. Haom kaayo ang klero sa Kakristiyanohan sa maong panlihok! Misukol sila sa kamatuoran sa Bibliya, kay bahin man sa dakong apostasiya nga ‘wala magmasinugtanon sa maayong balita’ mahitungod sa atong Ginoong Jesus ug sa iyang umaabot nga Gingharian. Sila bug-os napakyas sa paglaban sa unibersohanong pagkasoberano ni Jehova ug mapait nga migukod sa dinihogang mga saksi ni Jehova ug sa ilang mga kauban, ang dakong panon. Pagawad-on ni Jehova ang maong mga apostata ‘sa iyang kapungot.’—2 Tesalonica 1:6-9; 2:3; Oseas 13:11.

10. (a) Sa 1918, unsang manifesto ang gipatik sa London sa usa ka grupo sa inilang mga klerigo? (b) Inay sa pagsunod sa 1918 nga manifesto, unsang dalan ang gisunod sa klero?

¹⁰ Panahon sa unang gubat sa kalibotan, ang tigkompromisong mga paagi sa klero sa Kakristiyanohan natataw. Dayag, ang tagna ni Jesus sa Mateo mga kapitulo 24 ug 25, ug Lucas kapitulo 21 nangatuman. Ngani, sa 1918 ang usa ka grupo sa iladong mga klero sa London, Inglatera, nga naghawas sa Baptist, Congregational, Presbyterian, Episcopal, ug Metodistang mga Iglesya, nagpatik ug usa ka manifesto o deklarasyon. Kadto nagpahayag: “Ang krisis karon nagapunting sa pagkatapos sa mga panahon sa mga Hentil.” Apan wala nila tumana ang maong pahayag. Nahimo na, ang klero sa Kakristiyanohan dulot nalangkit sa pagsuportar sa duha ka kiliran sa unang gubat sa kalibotan. Inay ilhon ang presensiya i Jesus sa gahom sa Gingharian, sila nagpasakop sa panghunahuna sa kalibotang mga nasod—nga ang katawhan angay gamhang padayon sa makapabahin Hentil politikanhong mga gahom, bisan pinaagi sa mga tigdaugdaog sama kang Goliat, inay magkahiusa ubos sa Gingharian sa Diyos.—Mateo 25:31-33.

Dili Mokompromiso!

11. Kinsa ang wala mokompromiso bahin sa isyu sa pagkasoberano, ug kansang panig-ingnan ang ilang ginasunod?

¹¹ Ang debotadong mga alagad sa Diyos mokompromiso ba niining isyu sa pagkasoberano? Halayo niana, sumala sa tin-awng gipakita sa rekord sa Bibliya! (Daniel 3:28; 6:25-27; Hebreohanon 11:32-38; Pinadayag 2:2, 3, 13, 19) Ang maunongong mga Kristohanon karong adlawa nagalaban sa pagkasoberano ug Gingharian ni Jehova bisan pa sa tanang mapintas nga mga pakaulaw ug mga paglutos nga gipahamtang kanila sa tampalasan modernong-adlawng mga Goliat. Busa, sila nagasunod sa mga lakang ni Jesus, “ang Anak ni David,” kinsa maisogong nakig-away sa espirituwal alang sa pagkasoberano ni Jehova, samtang sa samang panahon nagahupot sa estriktong neyutralidad bahin sa mga away ug politika sa kalibotan. Sa pag-ampo sa iyang Amahan, gipahayag ni Jesus nga ang iyang mga sumusunod, ang matuod nga mga Kristohanon, maoy “dili usab bahin sa kalibotan.”—Mateo 4:8-10, 17; 21:9; Juan 6:15; 17:14, 16; 18:36, 37; 1 Pedro 2:21.

12. (a) Kinsa ang nagpukan sa modernong-adlaw nga Goliat, ug sa unsang paagi? (b) Ang ilang pag-isip kang “Goliat, ug sa unsang paagi? (b) Ang ilang pag-isip kang “Goliat” ingong patay na may unsang epekto diha sa katawhan ni Jehova?

¹² Ang samag-David nga nahibilin sa dinihogang mga Kristohanon karong adlawa nagpukan sa modernong-adlawng Goliat. Sa unsang paagi? Sa pagkaaging sila nagpahayag sa tino nga dapig kang Jehova sa panaglalis mahitungod sa paggahom sa kalibotan. Ang usa ka “RESOLUSYON (Gisagop sa Internasyonal nga Asosasyon sa mga Estudyante sa Bibliya ga Nagkombensiyon sa Cedar Point, Ohio, Dominggo, Septiyembre 10, 1922)” mihatag sa sumbanan. Kadto naglakip sa mosunod:

“10. Kami sa dugang nagtuo ug nagapamatuod nga karon mao ang adlaw sa panimalos sa Diyos batok sa imperyo ni Satanas nga makita ug dili makita;

“11. Nga ang pagtukod pag-usab sa daang kalibotan o kahikayan imposible; nga nag panahon miabot na sa pagtukod sa gingharian sa Diyos pinaagi kang Kristo Jesus; ug nga ang tanang gahom ug mga organisasyon nga dili kinabubut-ong mopasakop sa matarong nga pagmando sa Ginoo pagalaglagon.”

“Ang Anak ni David,” ingong Ulo sa Kristohanong kongregasyon, pihong maoy nagtultol sa paglabay niadtong “bato” sa kamatuoran sa Gingharian. (Mateo 12:23; Juan 16:33; Colosas 1:18) Ang mga resolusyon nga gisagop sa tinuig nga mga kombensiyon gikan sa 1922 hangtod 1928 nagpasiugda sa maong baroganan. Gikan sa punto de vista sa katawhan ni Jehova, “si Goliat” nagbuy-od nga patay, gipunggotag ulo. Ang diktador nga tawhanong pagmando dili makapugos sa maisogong mga tigpasiugda sa pagkasoberano ni Jehova sa pagkompromiso.—Itandi ang Pinadayag 20:4.

13. (a) Sa unsang paagi ang klero sa Kakristiyanohan mikompromiso panahon sa pagdaugdaog sa Alemanya sa panahon ni Hitler? (b) Unsay gitaho sa librong Mothers in the Fatherland mahitungod sa wala-mokompromisong mga Saksi?

¹³ Ang usa ka iladong modernong panig-ingnan sa pagdaudaog sa samag-Goliat politikanhong mga pagmando nahitabo sa Alemanya panahon ni Hitler. Ang dagkong mga relihiyon, ang Katoliko ug Protestante, ikasubong mikompromiso sa pagsimba sa Nazismo, pinaagi sa pag-idolo sa führer, pagsaludar sa iyang swastika nga bandera, ug pagbendisyon sa iyang mga kasundalohan samtang sila moasdang aron patyon ang ilang isigkamagtutuo sa sikbit nga mga nasod. Ang giingong mga Kristohanon sa tanang relihiyon—apan dili ang mga Saksi ni Jehova—nahupong sa patriotikanhong kasibot. Ang librong Mothers in the Fatherland mitaho: “[Ang mga Saksi ni Jehova] gipadala ngadto sa mga kampo konsentrasyon, usa ka libo kanila gipatay, ug laing libo namatay tali sa 1933 ug 1945. . . . Ang mga Katoliko ug mga Protestante nakadungog sa ilang mga klero nga nag-aghat nila nga mokooperar kang Hitler. Kon sila mosupak, sila mosupak sa mga mando gikan sa simbahan ug sa estado.” Ang Simbahan ug Estado mangasad-an gayod sa dugo!—Jeremias 2:34.b

14. Nganong ang mga Saksi ni Jehova subsob gilutos?

¹⁴ Hangtod niining adlawa, ang mapintas nga pagdaugdaog sa mga Saksi ni Jehova nagapadayon diha sa daghang kayutaan, sumala sa gitagna ni Jesus. Apan ubos sa tanang kahimtang, kining mga Kristohanon madasigong nagapadayon sa pagwali “niining maayong balita sa gingharian.” (Mateo 24:9, 13, 14) Ang katingad-anan sa kahimtang mao nga ang mga Saksi giila diha sa kadaghanang nasod nga maminatud-on, hinlog-kinabuhing mga lungsoranon, sulondan sa pagtuboy sa balaod ug kahusay. (Roma 13:1-7) Apan sila subsob ginalutos. Ngano? Sanglit ang pagsimba bug-os nga iya ni Jehova, dili sila moyukbo sa mga representasyon sa Estado o dayegon sila. (Deuteronomio 4:23, 24; 5:8-10; 6:13-15) Sa walay-pagkompromiso, nagasimba sila kang Jehova, “kaniya lamang,” nga nagahimo kang Jehova nga Soberanong Ginoo sa ilang mga kinabuhi. (Mateo 4:8-10; Salmo 71:5; 73:28) Kay “dili bahin sa kalibotan,” gihuptan nila ang Kristohanong neyutralidad sa politika ug sa mga gubat sa kalibotan.—Juan 15:18-21; 16:33.

15, 16. (a) Kansang panig-ingnan ang masundog sa mga Saksi sa tanang panuigon kon hulgaon sila sa modernong-adlawng Goliat, ug sa unsang paagi giilustrar kini sa usa ka sayes-anyos Kristohanong batang babaye? (b) Ang Kristohanong mga ginikanan buot magbansay sa ilang mga bata nga mahisama kang kinsa?

¹⁵ Ang modernong-adlawng Goliat kadaghanan nagapameligro niining mga maghuhupot sa integridad, kinsa nagabutang sa pagsimba ni Jehova nga una sa idolatrosong mga tulomanon. (Itandi ang Pinadayag 13:16, 17.) Apan ang mga Saksi, batag tigulang, makasunod sa panig-ingnan ni David pinaagi sa pagdawat sa hagit sa kawalay-kahadlok. Sa usa ka Latin-Amerikanong nasod, ang usa ka sayes-anyos Kristohanong batang babaye nakadawat ug maayong pagbansay sukad sa pagkabata. (Itandi ang Efeso 6:4; 2 Timoteo 3:14, 15.) Kana nakatabang nga siya nahimong labing utokang estudyante sa iyang klase sa eskuylahan. Apan tungod sa iyang nabansay-sa-Bibliya nga konsensiya siya midumili sa pag-apil sa idolatrosong mga seremonyas sa klase. Sa gipatin-aw niya ang iyang baroganan, ang magtutudlo mipatugbaw nga ang usa ka batang babaye sa iyang edad bata pa kaayo aron magbatog konsensiya! Gipamatud-an sa sayes-anyos nga sayop ang magtutudlo pinaagi sa paghatag ug talagsaong pamatuod.

¹⁶ Gilaoman nga ang tanang Kristohanong mga ginikanan magbansay sa ilang mga bata aron sila makasundog sa panig-ingnan sa batan-ong David pinaagi sa ilang pagbarog kon hulgaon sila sa samag-Goliat kalibotanong awtoridad. Hinaot mahisama sila sa tulo ka matinumanong Hebreohanong mga anak, sama kang Daniel ug sa daghan pang uban sa talaan sa Bibliya nga maisogong ‘naghupot ug maayong tanlag’ nga nahiuyon sa mga prinsipyo sa Bibliya.—1 Pedro 2:19; 3:16; Daniel 3:16-18.

Sumala sa Pagkakita Niana sa mga Historyano

17. (a) Ang Ingles nga historyanong si Toynbee nagpasidaan sa kaugmaran sa unsa? (b) Sa unsang paagi ang modernong-adlawng Goliat nga matang nagasulay sa pagkamaunongon sa katawhan sa Diyos?

¹⁷ Ang inilang Ingles nga historyano si Arnold Toynbee nagpasidaan bahin sa pagkaugmad sa atong panahon sa “makalilisang nga dagway sa paganong pagsimba sa soberanong nasodnong mga kagamhanan,” nga nagbatbat usab niini ingong “kaaslom sa bag-ong bino sa demokrasya diha sa karaang mga botelya sa tribalismo.” Kadtong nagaangkon nga ang ilang nasod mismo labaw kay sa tanan nga uban, bisan sa punto sa pagsimba sa Estado, gimaneobra sa mga magmamando ug gipanton aron sa pagtuman sa ilang mga polisa, kon kaha maayo o daotan. Ingong resulta, ang Goliat nga matang mitungha aron sa pagsulay sa pagkamaunongon sa katawhan sa Diyos, nga nahigugma sa nasod nilang natawhan apan nagadumili sa pagsimba sa Estado ug sa mga simbolo niini.

18. Unsang maukitong mga pangutana ang kinahanglang tubagon sa matanlagong Kristohanon?

¹⁸ Sama sa kahimtang sa Nazi nga Alemanya, karong adlawa adunay maukitong mga pangutana nga tubagon sa matanlagon nga Kristohanon: Pagatuohan ko ba nga ang nasod nga akong gipuy-an pinalabi sa Diyos labaw kay sa uban? Ilabina karon, niining labing peligrosong yugto sa kasaysayan sa tawo, makataronganon ug maalamon ba ang pag-isip sa usa ka bahin lamang sa yuta ingong labaw sa tanang ubang bahin? O isipon ang usa ka bahin sa tawhanong banay ingong labaw kay sa tanan ubang bahin?

19. Unsay ginasulti kanato sa kinadak-ang Historyano sa tanan, si Jehova, bahin sa paghunahuna ug paglihok nga daw ang usa ka nasod sa mga tawo labaw kay sa tanang ubang nasod?

¹⁹ Atong tagdon ang punto de vista sa kinadak-ang Historyano sa tanan—si Jehova nga Diyos, ang Awtor sa Bibliya. Si apostol Pedro nagasulti kanato: “Sa pagkamatuod akong naila nga ang Diyos walay pinalabi, apan sa matag nasod ang tawo nga nahadlok kaniya ug nagabuhat sa pagkamatarong dalawaton kaniya.” Ug dili ba angay nga kita molihok kanunay nga nahiuyon sa dinasig nga pamulong ni apostol Pablo nga ang Diyos “nagbuhat gikan sa usa ka tawo sa tanang nasod sa mga tawo, aron sa pagpuyo sa tibuok nawong sa yuta”? Nganong ang usa ka nasod sa mga tawo maghunahuna ug molihok nga daw kini labaw sa tanan ubang nasod? Sa paghisgot bahin sa tang tawo, si Pablo miingon: “Kita ang mga kaliwat sa Diyos.”—Buhat 10:34; 35; 17:26, 29.

20. Pinaagi sa unsa nga ang katawhan sa Diyos dili na mahagit sa bag-ong sistema ni Jehova, ug unsay hisgotan sa atong sunod nga pagtuon?

²⁰ Sa bag-ong sistema ni Jehova, ang mga nahigugma sa pagkamatarong dili na hagiton sa samag-Goliat totalitaryong politikanhong mga sistema, kay ang madapigon nga garbo ug pagdumot mahimong mga butang sa kagahapon. (Salmo 11:5-7) Bisan diin sila nagapuyo sa yuta, ang katawhan sa Diyos nagabiya sa nasyonalismo, nga nagasugot sa sugo ni Jesus nga ‘mahigugma kanila.’ (Juan 13:34, 35; Isaias 2:4) Ang sunod natong pagtuon nagapakita kon unsa kanang matanga sa gugma!

[Mga footnote]

Mga Pangutana Alang sa Pagsubli

▫ Unsay gihulagwayan sa higanteng tigdaugdaog nga si Goliat?

▫ Sa unsang mga paagi ang mga alagad sa Diyos wala mokompromiso bahin sa isyu sa pagkasoberano?

▫ Nganong ang katawhan sa Diyos makaingon nga ang modernong-adlaw nga Goliat napukan?

▫ Kinsay nagasunod sa panlihok ni Haring Saul, ug sa unsang paagi?

▫ Sa unsang paagi ang katawhan ni Jehova milihok nga sama kang David atubangan sa pagdaugdaog sa modernong-adlawng Goliat?

(b) Kinsa ang kalibotanong mga hawod karong adlawa nga nagatamay kang Jehova ug nagatampalas sa iyang mga saksi?