HAZAEL

[Ang Diyos Nakakita].

Usa ka iladong hari sa Sirya. Si Hazael lagmit nagsugod sa pagmando sa panahon sa paghari ni Haring Jehoram sa Israel (mga 917-905 W.K.P.). (2Ha 8:7-16) Namatay siya sa panahon sa paghari ni Haring Jehoas sa Israel (mga 859-845 W.K.P.). (2Ha 13:​24, 25) Si Hazael wala maggikan sa kaliwat nga harianon kondili siya usa lamang ka taas nga opisyal nga nag-alagad sa iyang gisundan nga hari, si Haring Ben-hadad II sa Sirya.​—2Ha 8:7-9.

Katuigan una pa maghari si Hazael, si Jehova nagsugo kang Elias sa ‘pagdihog kang Hazael ingong hari ibabaw sa Sirya.’ Tungod kay ang Israel nakasala batok sa Diyos, si Hazael gitudlo aron magpahamtang ug silot batok sa nasod.​—1Ha 19:15-18.

Si Hazael wala gayod sa literal madihogi ug lana, apan ang sugo nga gihatag kang Elias gituman sa iyang manununod nga si manalagnang Eliseo. Nahitabo kini sa dihang ang Siryanhon nga si Haring Ben-hadad II nasakit ug nagsugo kang Hazael ngadto sa Damasco nga pangunang siyudad sa Sirya. Si Hazael nagdala ug gasa ug nagpakisayod kang Eliseo kon si Ben-hadad mamaayo pa ba o dili sa iyang sakit. Si Eliseo miingon kang Hazael: “Lakaw, ingna [si Ben-hadad], ‘Ikaw tinong maulian,’” apan ang manalagna mipadayon, nga nag-ingon: “Ug gipakita ni Jehova kanako nga siya tinong mamatay.” Dugang pa siya miingon kang Hazael: “Gipakita ikaw kanako ni Jehova ingong hari sa Sirya.” Sa pagbalik ni Hazael, sa pagtubag sa pangutana sa hari bahin sa gisulti ni Eliseo, si Hazael miingon: “Siya miingon kanako, ‘Ikaw tinong maulian’”; apan sa pagkasunod adlaw, si Hazael nagtabon sa nawong sa hari pinaagig basa nga kobrekama hangtod kini namatay ug siya misugod sa pagmando puli kaniya.​—2Ha 8:7-15.

Daghang pangagpas bahin sa mga pulong ni Eliseo kang Hazael. Sumala sa panaplin sa Masoretikong teksto, ingon man sa Gregong Septuagint, sa Latin nga Vulgate, sa Syriac nga Peshitta, ug sa 18 ka Hebreohanong mga manuskrito, ang teksto mabasa: “Ingna siya, ‘Ikaw maulian,’” apan ang pangunang kaundan sa Masoretikong teksto nag-ingon, “Ingna, ‘Ikaw dili maulian.’”

Kon ibutang nato nga si Hazael giingnan nga sultihan si Ben-hadad “‘Ikaw tinong maulian,’” ang tubag ni Eliseo sa pagpakisayod ni Ben-hadad lagmit usa ka tigmo, nga nagkahulogang ang sakit mismo ni Ben-hadad dili mao ang makapatay kaniya, apan siya mamatay gayod (ingon sa nahitabo, pinaagi sa kamot ni Hazael). Bisan pa niana, gisulti ni Hazael sa hari ang unang bahin sa tubag ni Eliseo: “Ikaw tinong maulian,” apan ang ubang bahin sa tubag gibuhat ni Hazael sa mabangis nga paagi.​—2Ha 8:10.

Gilupigan ni Hazael ang Israel. Wala madugay human mahimong hari, si Hazael nakiggubat sa mga hari sa Israel ug Juda didto sa Ramot-gilead (Rama). Nianang higayona, si Haring Jehoram sa Israel nasamdan, apan ang resulta sa gubat wala hisgoti sa asoy. (2Ha 8:25-29; 2Cr 22:1-6) Sa mga adlaw sa manununod ni Jehoram nga si Haring Jehu sa Israel, gitagsatagsa pag-ilog ni Hazael ang yuta sa Israel, nga nag-ilog sa Gilead ug sa Basan sa S sa Jordan. (2Ha 10:​32, 33) Lagmit nga kini nagpasayon kaniya sa pagsulong sa ulahi sa gingharian sa Juda. Giilog ni Hazael ang siyudad sa Gat sa Filistia ug unya siya nakahukom nga motungas batok sa Jerusalem. Apan, si Haring Jehoas sa Juda nagbayad kang Hazael pinaagi sa paghatag kaniyag bililhong mga butang gikan sa templo ug sa palasyo mao nga si Hazael misibog ug wala moatake sa Jerusalem.​—2Ha 12:​17, 18.

Si Hazael nahimong dakong manlulupig sa Israel ilabina sa panahon sa paghari sa anak nga lalaki ni Jehu nga si Jehoahaz sa Israel, sa ingon natuman ang napanan-aw nang daan ni manalagnang Eliseo​—nga itugyan ni Hazael sa kalayo ang kinutaang mga dapit sa Israel, patyon ang ilang hamiling kalalakin-an pinaagi sa espada, dugmokon ang ilang mga anak, ug yasyasan ang ilang mga babayeng mabdos. (2Ha 13:​3, 22; 8:12) Apan, wala tugoti sa Diyos nga bug-os dugmokon sa Sirya ang Israel. (2Ha 13:​4, 5) Human mamatay si Hazael, pinaagi sa tulo ka kadaogan nailog ug balik ni Haring Jehoas sa Israel gikan sa anak nga lalaki ni Hazael nga si Ben-hadad III ang mga siyudad nga nailog ni Hazael gikan kang Haring Jehoahaz nga iyang amahan. (2Ha 13:23-25) Sa ulahi si Haring Jeroboam II sa Israel ‘nagpasig-uli sa Damasco ug sa Hamat ngadto sa Juda sa Israel.’​—2Ha 14:28.

Diha sa Karaang mga Inskripsiyon. Si Hazael gihisgotan diha sa usa ka inskripsiyon sa kasaysayan nga nakaplagan sa usa ka dapit nga karon gitawag ug Afis, mga 40 km (25 mi) sa HK sa Aleppo. Ang gihisgotan niini nga inskripsiyon nahiuyon sa Bibliya, nga ang anak nga lalaki ni Hazael nga si Ben-hadad III, gitawag dinhi ug “Barhadad,” mipuli kaniya ingong hari sa Sirya.

Ang mga pagpakiggubat ni Salmaneser III batok sa Sirya girekord diha sa iyang mga talaan sa kasaysayan, nga niini siya nag-asoy sa iyang mga kadaogan batok kang Hazael. Niini nga mga talaan sa kasaysayan, si Hazael gitawag nga usa ka ordinaryong tawo (sa literal, anak sa usa ka dili inila), sa walay duhaduha tungod kay siya dili harianon ug kagikan apan nailog niya ang trono sa Damasco pinaagi sa pagpatay kang Haring Ben-hadad II. Usa niini nga mga inskripsiyon mabasa: “Sa ikanapulog-walo nga tuig sa akong pagmando ako mitabok sa Euprates sa ikanapulog-unom nga higayon. Si Hazael sa Damasco (Imerisu) misalig sa iyang daghang kasundalohan ug nagtigom sa iyang daghan kaayong mga tropa, nga naghimo sa bukid sa Senir (Sa-ni-ru), usa ka bukid nga atbang sa Lebanon, nga iyang kuta. Ako nakiggubat kaniya ug nagpildi kaniya, ug gipatay ko pinaagig espada ang 16,000 sa iyang hawod nga mga sundalo. Giilog ko ang iyang 1,121 ka karo, 470 ka kabayo ug ingon man ang iyang kampo. Siya mikalagiw aron luwason ang iyang kinabuhi (apan) akong gigukod siya ug gipalikosan siya didto sa Damasco (Di-mas-qi), ang iyang harianong puloy-anan. (Didto) gigun-ob ko ang iyang mga tanaman (sa gawas sa siyudad, ug ako mibiya). Ako miasdang hangtod sa kabukiran sa Hauran (sade^{e mat}Ha-u-ra-ni), nga naglaglag, naglumpag ug nagsunog sa daghang kalungsoran, nga nakakuhag daghan kaayong mga inilog sa gubat gikan kanila.”​—Ancient Near Eastern Texts, giedit ni J. B. Pritchard, 1974, p. 280.

Apan, si Salmaneser III dayag nga napakyas sa pag-ilog sa Damasco. Mopatim-awng kadto naghatag ug kahigayonan kang Tiglat-pileser III nga mohimo sa maong pag-ilog, sa mga adlaw sa Siryanhon nga si Haring Rezin. Natuman niini ang tagna ni Jehova pinaagi kang Amos: “Ako magpadalag kalayo sa balay ni Hazael, ug kini molamoy sa mga puloy-anang torre ni Ben-hadad. Ug akong gub-on ang trangka sa Damasco.”​—Am 1:​4, 5; 2Ha 16:9.