PAGLUTO, GALAMITON SA PAGLUTO

Ang pagluto ug pagkaon pinaagi sa paglapwa, pagsugba, o paghurno sagad giisip nga buluhaton sa mga babaye diha sa Hebreohanong panimalay, apan may mga okasyon nga ang mga pagkaon giluto usab sa mga lalaki. (Gen 18:6-8; 27:3-9, 14, 30, 31; 1Sa 8:13; 2Sa 13:8) Sa dihang nagpuyo sa mga tolda, ang mga Hebreohanon lagmit nagluto sa kadaghanan sa ilang mga pagkaon diha sa gawas. Sa dihang sila nanimuyo sa Canaan, ug nagpuyo na sa mga balay nga bato, sila nagluto sa sulod sa balay, ilabina kon dili maayo ang panahon. (Huk 6:19; 2Sa 13:7-11) Mas daghan ang ilang lutoon alang sa panihapon, ang pangunang pagpangaon sa tibuok adlaw. (Luc 14:12; Pin 3:20) Dili magluto sa naandang adlaw nga Igpapahulay, kay ang Balaod nagdili bisan sa paghaling ug kalayo.​—Ex 35:3.

Ang mga Hebreohanon migamit ug lainlaing mga galamiton sa pag-andam ug pagkaon. Dihay galingan nga demano nga gigamit sa mga babaye diha sa panimalay. (Deu 24:6; Mat 24:41; tan-awa ang GALINGAN.) Alang sa mga yerbang-paalimyon o sa diyutayng lugas, sila mogamit ug lusong ug alho. (Num 11:8; tan-awa ang LUSONG.) Ang minasang harina sagolon diha sa masahan nga pasong (Ex 12:34) ug lutoon diha sa abohan o sa usa ka hurnohan.​—Ex 8:3; 1Cr 9:31.

Ang mga tenedor gigamit didto sa tabernakulo ug, sa ulahi, didto sa templo. (Ex 27:3; 2Cr 4:16) Gihisgotan nga ang mga saserdote migamit ug tenedor nga tulo ang tusok. (1Sa 2:12-14) Ang mga tigluto diha sa panimalay lagmit nga migamit usab sa samang tenedor aron sa pagkuha sa karne gikan sa kulon. Sila dunay lainlaing matang sa mga kutsilyo nga gigamit sa paghiwa ug karne nga lutoon. Walay gipakita sa Kasulatan nga sila migamit ug mga kutsilyo ug mga tenedor kon mokaon.

Ang mga sudlanan nga lutoanan sagad nga gama sa yutang-kulonon, bisan tuod ang uban niini gama sa tumbaga, ilabina kadtong mga sudlanan nga gigamit sa sangtuwaryo. (Lev 6:28) Lakip sa mga galamiton sa pagluto nga gigamit sa panimalay mao ang mga kulon, mga lingin nga mga sudlanan nga lainlaig gidak-on. Makita diha sa mga dibuho sa Ehiptohanong mga lubnganan ang bronseng mga kulon nga may mga tiiltiil, ug lagmit nga kining matanga sa mga lutoanan ang anaa sa hunahuna sa reklamador nga mga Israelinhon didto sa kamingawan sa dihang sila miingon nga sila “naglingkod tupad sa mga kulon sa karne” didto sa Ehipto. (Ex 16:3) Ang Hebreohanong pulong nga gihubad nga “mga kulon” niini nga teksto mao ang pulong nga sagad gigamit sa pagtumong sa dakog-baba nga kulon, nga mahimong gamiton sa pagpanghugas (Sal 60:8) o sa pagluto. (2Ha 4:38-41; Eze 24:3-5) Lainlain ang mga gidak-on niini, gikan sa kasarangang gidak-on nga mga 30 sm (12 pul.) ang diyametro ngadto sa dagko na kaayo. Ang mga pananglitan niining medyo mabaw nga matang sa kulon sa karaang panahon walay mga gunitanan, apan sa panahon sa pagkabahin sa gingharian sa Israel ang duhay-gunitanan nga kulon gigamit na.

Dihay nakaplagan usab nga gamayg-baba nga mga kulon nga usa o duha ang gunitanan. Kini medyo lingin, gikan sa mga 10 ngadto sa 36 sm (4 hangtod sa 14 pul.) ang diyametro.

Ang mga Israelinhon usab adunay mga kawa o lawom nga mga lutoanan ug usab mga kalaha. Ang mga halad-nga-lugas sagad nga lutoon niini nga mga lutoan. (Lev 2:​5, 7; 7:9; 1Cr 23:29) May mga kalaha nga yutang-kulonon nga nakaplagan sa Gezer. Kini magbaw ra, sama sa waffle iron sa pagkakaron. Ang mga kalaha nga puthaw gigamit usab.​—Eze 4:1-3.

Usahay gigamit sa Kasulatan ang mga kulon sa mahulagwayong paagi. Ang Jerusalem, nga hapit nang malaglag niadtong 607 W.K.P., gipakasama sa dakog-baba nga kulon, ug ang mga pumoluyo niini gipakasama sa unod sa sulod niini.​—Eze 11:1-12; 24:6-14; tan-awa ang SUDLANAN.