Tan-awa ang Magbubuhat sa Katingalahang mga Butang!
“Hunong ug magmatinagdanon sa katingalahang mga buhat sa Diyos.”—JOB 37:14.
1, 2. Sa 1922, unsang katingalahang butang ang nadiskobrehan, ug unsay reaksiyon labot niini?
ANG arkeologo ug ang Ingles nga harianon ug kaliwat sulod sa daghang tuig nagtinabangay sa pagpangita sa bahandi. Sa kataposan, sa Nobyembre 26, 1922, diha sa lubnganan sa mga paraon sa Ehipto sa iladong Valley of the Kings, nakit-an sa arkeologong si Howard Carter ug Lord Carnarvon ang dugay na nilang gipangita—ang lubong ni Paraon Tutankhamen. Pag-abot sa siradong pultahan, ilang gilungagan kini. Gipalusot ni Carter ang kandila ug milili sa sulod.
2 Si Carter sa ulahi miasoy: “Tungod kay naghakabhakab ang ginhawa ni Lord Carnarvon, siya mahinamong nangutana, ‘May nakita ka ba?’ kini ra ang migula sa akong baba, ‘Oo, nakakita ako ug katingalahang mga butang.’” Lakip sa libolibong mga bahandi diha sa lubong mao ang lunlon bulawan nga lungon. Tingali nakakita ka na sa pipila niining “katingalahang mga butang” diha sa mga letrato o sa eksibit sa museyo. Apan, bisan pag katingalahan kadtong mga butanga, kini walay kalabotan sa imong kinabuhi. Busa maghisgot kita ug laing katingalahang mga butang nga dakog kalabotan ug bililhon kanimo.
3. Asa kita makakaplag ug impormasyon bahin sa katingalahang mga butang nga mapuslanon kanato?
3 Pananglitan, palandonga ang usa ka tawo nga nabuhi sa kasiglohan nang miagi, usa siya ka tawo nga mas ilado kay sa kang bisan kinsang artista, giidolo nga magdudula, o kaliwat ug harianong pamilya. Siya gitawag nga ang labing inila sa tanang taga-Sidlakan. Nakaila ka sa iyang ngalan—si Job. Usa ka basahon sa Bibliya gisulat bahin kaniya. Apan, usa sa mga katalirongan ni Job, usa ka batan-ong lalaking ginganlag Elihu, napugos pagtul-id kaniya. Sa pagkatinuod, si Elihu miingon nga si Job naghatag ug sobrang pagtagad sa iyang kaugalingon ug sa mga tawo sa iyang palibot. Diha sa Job kapitulo 37, kita makakita ug ubang espesipiko ug maalamong tambag nga mapuslanon kaayo sa matag usa kanato.—Job 1:1-3; 32:1–33:12.
4. Unsay nakatukmod kang Elihu sa pagtambag nianang narekord sa Job 37:14?
4 Ang tulo ka higala-konohay ni Job dugay kaayong nahuman sa ilang pagpakigsulti bahin sa mga butang nga ilang gituohan nga si Job nakasala sa hunahuna o sa buhat. (Job 15:1-6, 16; 22:5-10) Si Elihu mapailobong naghulat hangtod matapos ang maong panagsultihay. Dayon siya misulti nga may pagsabot ug kaalam. Daghan siyag gihisgotang hinungdanong mga punto, apan matikdi kining pangunang hunahuna: “Paminawa kini, Oh Job; hunong ug magmatinagdanon sa katingalahang mga buhat sa Diyos.”—Job 37:14.
Ang Usa nga Naglalang sa mga Buhat
5. Unsay nalakip sa “katingalahang mga buhat sa Diyos” nga gihisgotan ni Elihu?
5 Matikdi nga si Elihu wala magsugyot nga tagdon ni Job si Job, si Elihu mismo, o ang ubang mga tawo. Maalamong giawhag ni Elihu si Job—ug kita—sa pagtagad sa katingalahang mga buhat ni Jehova nga Diyos. Unsa sa imong hunahuna ang nalakip sa mga pulong nga “katingalahang mga buhat sa Diyos”? Dugang pa, gawas pa sa imong mga kabalaka sa panglawas, pinansiyal nga kahimtang, umaabot, imong pamilya, mga kauban sa trabaho, ug isigkatawo, nganong kinahanglan nimong tagdon ang mga buhat sa Diyos? Sa walay duhaduha, ang katingalahang mga buhat ni Jehova nga Diyos naglakip sa iyang kaalam ug sa iyang awtoridad ibabaw sa pisikal nga kalalangan sa atong palibot. (Nehemias 9:6; Salmo 24:1; 104:24; 136:5, 6) Aron masabtan pa kini, matikdi ang punto diha sa basahon ni Josue.
6, 7. (a) Si Jehova naghimog unsang katingalahang mga buhat sa panahon ni Moises ug Josue? (b) Kon nakakita ka pa sa bisan hain niining mga buhata sa panahon ni Moises ug Josue, unsa kahay imong pagsanong?
6 Gipahamtang ni Jehova ang napulo ka hampak sa karaang Ehipto ug dayon gibulag ang Pulang Dagat aron madala ni Moises ang karaang mga Israelinhon ngadto sa kagawasan. (Exodo 7:1–14:31; Salmo 106:7, 21, 22) Dunay susamang hitabo nga gihisgotan sa Josue kapitulo 3. Si Josue, nga manununod ni Moises, maoy nangulo sa katawhan sa Diyos sa pagtabok sa laing dakong katubigan paingon sa Yutang Saad. Si Josue miingon: “Balaana ang inyong kaugalingon, kay ugma si Jehova mobuhat ug katingalahang mga butang sa inyong taliwala.” (Josue 3:5) Unsang katingalahang mga butang?
7 Buweno, ang asoy nagpakita nga gibuksan ni Jehova ang nagbabag nga katubigan, ang Subang Jordan, aron makatabok ang daghang linibong lalaki, babaye, ug kabataan sa mala nga yuta. (Josue 3:7-17) Kon didto pa kita nga nakakita sa suba nga miiway ug kadtong tanang katawhan luwas nga nakatabok, makaingon gayod kita nga katingalahan gayod kadtong hitaboa! Gipakita niini ang gahom sa Diyos ibabaw sa kalalangan. Ugaling, karon mismo—panahon nga kita nagkinabuhi—dunay mga butang nga sama usab ka katingalahan. Aron mahibaloan kon unsa ang pipila niini ug kon nganong angay natong tagdon kini, palandonga ang Job 37:5-7.
8, 9. Unsang katingalahang mga buhat ang gihisgotan sa Job 37:5-7, apan nganong angay natong palandongon kining mga butanga?
8 Si Elihu miingon: “Ang Diyos magapadalugdog sa iyang tingog sa katingalahang paagi, nga magabuhat ug dagkong mga butang nga dili nato arang mahibaloan.” Unsay anaa sa hunahuna ni Elihu labot sa paghimo sa Diyos sa mga butang sa “katingalahang paagi”? Aw, siya naghisgot bahin sa niyebe ug pagbunok sa ulan. Kini makapahunong sa trabaho sa usa ka mag-uuma diha sa iyang uma, nga makahatag kaniya ug higayon ug katarongan sa pagpamalandong sa mga buhat sa Diyos. Tingali dili kita mga mag-uuma, apan apektado kita sa niyebe ug ulan. Depende kon hain kita magpuyo, ang niyebe ug ulan makabalda usab sa atong mga buluhaton. Nagapamalandong ba kita kon kinsay anaa sa likod niining katingalahang mga butang ug kon unsay kahulogan niini? Nakapamalandong ka na ba sukad?
9 Labawng hinungdanon, ingon sa atong mabasa sa Job kapitulo 38, si Jehova nga Diyos adunay samang hunahuna, kay nangutana siya ug makahuloganong mga pangutana kang Job. Bisan pag si Job maoy gipangutana sa atong Maglalalang niining mga pangutanaha, tin-aw nga kini dunay kalabotan sa atong tinamdan, atong paglungtad, ug atong umaabot. Busa atong susihon kon unsay gipangutana sa Diyos, ug atong hunahunaon kon unsay gipasabot niini, oo, atong sundon ang giawhag sa Job 37:14 nga atong buhaton.
10. Sa unsang paagi kita apektado sa Job 38, ug unsang mga pangutana ang gipatungha niini?
10 Ang kapitulo 38 nagbukas: “Si Jehova mitubag kang Job gikan sa unos ug miingon: ‘Kinsa ba kining naglubog sa tambag pinaagi sa mga pulong sa pagkawalay-kahibalo? Baksi ang imong hawak, palihog, ingon sa usa ka tawo nga lig-on ug lawas, ug pasuknaa ako kanimo, ug suginli ako.’” (Job 38:1-3) Nagbukas kini sa sunod nga hitabo. Nakatabang kini kang Job sa pagpasibo sa iyang hunahuna bahin sa kamatuoran nga siya nagbarog atubangan sa Maglalalang sa uniberso ug nga siya manubag kaniya. Maayo nga kita ug ang atong mga katalirongan mohimo usab niana. Dayon gihisgotan sa Diyos ang laing mga butang nga gihisgotan ni Elihu. “Diin ka man sa pagtukod ko sa kalibotan? Sultihi ako, kon imong nahibaloan ang pagsabot. ‘Kinsay nagbuot sa mga sukod niini, kon ugaling ikaw nahibalo, o kinsa bay naglatid sa pising igsusukod sa ibabaw niana? Unsa may giugbokan sa mga suksokanang patongan niini, o kinsay nagpahiluna sa bato nga pamag-ang niini?”—Job 38:4-6.
11. Unsang mga kamatuoran ang gipatin-aw kanato sa Job 38:4-6?
11 Diin si Job—diin ang bisan kinsa kanato—sa dihang gilalang ang yuta? Kita ba ang mga arkitekto nga naghimo sa disenyo sa atong yuta ug, gikan niana nga disenyo, nagkuha sa mga sukod niini ingon ug pinaagi sa metrosan? Dili gayod! Wala pay tawo niadtong tungora. Gipakasama ang atong yuta sa usa ka dako nga tinukod, ang Diyos nangutana: “Kinsay nagpahiluna sa bato nga pamag-ang niini?” Kita nahibalo nga ang yuta gibutang sa eksaktong distansiya gikan sa atong adlaw aron kita mabuhi ug mouswag. Ug husto usab ang gidak-on niini. Kon mas dakodako pa ang yuta, ang hydrogen gas dili makagawas sa atong atmospera ug walay mabuhi sa atong planeta. Matin-aw, dunay usa nga “nagpahiluna sa bato nga pamag-ang niini” diha sa hustong dapit. Si Job ba ang takos pasidunggan? Kita ba? O si Jehova nga Diyos ba?—Proverbio 3:19; Jeremias 10:12.
Kinsang Tawhana ang Makatubag Niini?
12. Ang pangutana nga mabasa sa Job 38:6 makapukaw kanato sa pagpamalandong bahin sa unsa?
12 Ang Diyos nangutana usab: “Unsa may giugbokan sa mga suksokanang patongan niini?” Dili ba makahinuklog kana nga pangutana? Tingali pamilyar kita sa termino nga wala pa mahibaloi ni Job—ang grabidad. Ang kadaghanan kanato nahibalo nga ang puwersa sa grabidad gikan sa dako kaayong adlaw nagtabang sa pagpugong sa atong yuta nga magpabilin sa hustong dapit, diha sa mga suksokanang patongan niini pagaingnon pa. Apan, kinsa ba gayoy nakasabot kon unsa ang grabidad?
13, 14. (a) Unsay angayng ikasulti bahin sa grabidad? (b) Unsay angay natong isanong labot sa kahimtang nga gipasiugda sa Job 38:6?
13 Usa ka bag-o lang nga gipatik nga librong nag-ulohang The Universe Explained miadmitir nga ‘ang grabidad mao ang labing pamilyar, apan wala gayod kaayo hisabti nga puwersa sa kinaiyahan.’ Kini nagdugang: “Ang puwersa sa grabidad morag nagatabok sa walay sulod nga wanang nga hilabihan ka kusog, nga dili mamatikdan kon sa unsang paagi kini nahimo. Apan, sa dili pa dugayng katuigan, ang mga pisiko nagsugod sa pagpamanabana nga tingali ang grabidad nagapanaw pinaagi sa mga balodbalod nga hinimo gikan sa mga partikulo nga gitawag ug mga graviton . . . Apan wala gayoy usa ang nakaseguro nga kini naglungtad.” Hunahunaa kon unsay gipasabot niini.
14 Ang siyensiya miuswag nag 3,000 ka tuig sukad nga gisukna ni Jehova si Job niining mga pangutanaha. Bisan pa niana, kita o ang ekspertong mga pisiko dili gayod makapatin-aw kon unsa ang grabidad, nga nagpahimo sa atong yuta nga magpabilin diha sa husto nga orbito, sa husto gayod nga luna niini aron kita mabuhi dinhi. (Job 26:7; Isaias 45:18) Wala kini magsugyot nga atong tugkaron ang tanang misteryo sa grabidad. Hinunoa, ang paghatag ug pagtagad bisan niining usa ka bahin sa katingalahang mga buhat sa Diyos angay makaimpluwensiya sa atong panglantaw kaniya. Nakadugang ba kini sa imong pagkataha sa iyang kaalam ug kahibalo, ug nakapaamgo ba kini kanimo kon nganong kinahanglang magtuon pa kitag dugang bahin sa iyang kabubut-on?
15-17. (a) Unsay gihatagan ug pagtagad sa Job 38:8-11, nga makapatungha ug unsang mga pangutana? (b) Unsay angayng admitihon mahitungod sa kahibalo bahin sa kadagatan ug sa pagkabahinbahin niini diha sa kalibotan?
15 Ang Maglalalang nagpadayon sa iyang pagpangutana: “Kinsa bay nag-ali sa dagat pinaagi sa mga pultahan, nga migula ingon sa misugwak gikan sa tagoangkan; sa dihang gibutang ko ang panganod ingon nga besti niini ug ang mabagang kangiob ingon nga limin niini, ug gibutang ko ang akong regulasyon sa ibabaw niini ug gipahiluna ang trangka ug mga pultahan, ug ako nagkanayon, ‘Dinhi ka ra kutob, ug dili na mosaylo; ug gikutohan taman dinhi ang imong magarbohong mga balod’?”—Job 38:8-11.
16 Ang pag-ali sa dagat naglakip sa mga kontinente, kadagatan, ug mga pagtaob ug paghunas. Unsa na ka dugay nga giobserbahan ug gitun-an kini sa tawo? Sa libolibo na ka tuig—ug mas masangkaron pa niining kataposang siglo. Tingali imong mahunahuna nga ang kadaghanan sa angayng mahibaloan bahin niini angayng natugkad na unta karon. Apan, niining tuig 2001, kon nakasusi ka bahin niining ulohana diha sa dagko kaayong mga librarya o nakagamit sa dakong gahom sa Internet labot sa pagpanukiduki aron makuha ang kinaulahiang mga kahibalo, unsay imong makita?
17 Diha sa usa ka libro nga giila sa kadaghanan, imong makita nga kini miadmitir: “Ang pagkabahinbahin sa kontinente ug kadagatan sa ibabaw sa yuta ug ang pagkabahinbahin sa dagkong mga porma sa yuta dugay nang nahimong makaiikag nga mga suliran sa panukiduki ug pangagpas sa siyensiya.” Human sa pagsulti niini, ang ensiklopedia nga gikutlo karon lang naghatag ug upat ka posibleng mga pagpatin-aw apan nag-ingon nga kini maoy “lakip sa daghang pagpanaghap.” Sumala sa imong nahibaloan na, ang pagpanaghap “nagtumong sa minaomao nga pagpatin-aw tungod sa pagkakulang ug ebidensiya.”
18. Unsay imong ikahinapos mahitungod sa Job 38:8-11?
18 Dili ba nagpasiugda kana sa pagkatukma-sa-panahon sa mga pangutana nga atong mabasa sa Job 38:8-11? Sa pagkatinuod dili kita ang mapasidunggan sa paghikay niining tanang bahin sa atong planeta. Dili kita ang nagpahimutang sa bulan aron ang grabidad niini makatabang sa pagtaob ug paghunas nga sa naandan dili mohatag ug kadaot sa atong kadagatan o kanato mismo. Ikaw nahibalo kon kinsa ang naghimo niini, ang Magbubuhat sa katingalahang mga butang.—Salmo 33:7; 89:9; Proverbio 8:29; Buhat 4:24; Pinadayag 14:7.
Ihatag Kang Jehova ang Angay nga Pasidungog
19. Ang balaknong mga ekspresyon diha sa Job 38:12-14 nagtultol sa atong pagtagad ngadto sa unsang pisikal nga mga kamatuoran?
19 Dili tawo ang angay nga pasidunggan sa pagbiyo sa yuta, sumala sa gipakita sa Job 38:12-14. Kini nga pagbiyo sa yuta mao ang nagpahinabo sa pagbanagbanag sa adlaw, nga sagad matahom kaayong tan-awon. Samtang mosubang ang adlaw, anam-anam nga motin-aw ang porma sa atong kalibotan, nga sama sa klarong mga porma nga milakra diha sa humok nga yuta. Kon atong hatagag pagtagad ang pagtuyok sa yuta bisan sa makadiyot lang, matingala gayod kita nga dili kaayo kusog motuyok ang yuta, nga mopahinabog dakong kadaot ingon sa atong maamgohan. Dili usab sobra ka hinay ang pagtuyok niini nga magpataas sa mga adlaw ug mga gabii, nga moresulta ug grabeng kainit ug katugnaw nga dili makabuhi ug tawo. Sa pagkatinuod, kita angayng malipay nga ang Diyos, dili usa ka grupo sa mga tawo, ang nagtakda sa gikusgon sa pagbiyo sa yuta.—Salmo 148:1-5.
20. Unsaon nimo pagtubag sa mga pangutanang gisukna sa Job 38:16, 18?
20 Karon, handurawa nga gipangutana ka sa Diyos niining dugang pangutana: “Nakaadto ka ba sa mga tinubdan sa dagat, o ikaw ba nakalibot na aron sa pagpangita sa halawom nga katubigan?” Bisan ang mga tawo nga nagtuon sa kadagatan dili gani makatubag niini! “Makinaadmanon mo bang napalandong ang lapad nga mga luna sa yuta? Sulti, kon ikaw nakahibalo niining tanan.” (Job 38:16, 18) Nakaadto ka ba ug nakalibot na sa tanang rehiyon sa yuta, o bisan ang kadaghanan niini? Pila ka gitas-on sa kinabuhi ang magugol aron kahatagan ug pagtagad ang matahom nga mga lugar ug mga katingalahan sa atong yuta? Ug pagkaanindot niining mga kinabuhia!
21. (a) Ang mga pangutana sa Job 38:19 mopatungha ug unsang mga hunahuna may kalabotan sa siyensiya? (b) Ang mga kamatuoran bahin sa kahayag angayng mopalihok kanato sa paghimog unsa?
21 Tan-awa, usab, ang tulukibong mga pangutana sa Job 38:19: “Hain, karon, ang dalan padulong sa pinuy-anan sa kahayag? Kon bahin sa kangitngit, hain, karon, ang iyang dapit?” Tingali nahibalo ka nga sa dugay na kaayong panahon, daghan ang nagtuo nga ang kahayag nagapanaw samag mga balodbalod nga makita nato diha sa linaw. Dayon sa 1905, si Albert Einstein nagpatin-aw nga ang kahayag naglihok samag mga masa, o mga elemento, sa enerhiya. Kana ba nakapatin-aw sa mga butang? Buweno, usa ka bag-ong ensiklopedia nangutana: “Ang kahayag ba usa ka balod o usa ka elemento?” Kini nagtubag: “Daw imposible nga [ang kahayag] mahimong sama sa bisan hain niining duha tungod kay ang duha [mga balod ug mga elemento] lahi gayod. Ang labing maayong tubag mao nga ang kahayag dili balod ug dili usab elemento.” Bisan pa niana, kita padayon nga mainitan (direkta ug dili direkta) sa init sa adlaw, bisag wala pay tawo ang bug-os nga makapatin-aw sa buhat sa Diyos niining bahina. Kita nagpahimulos sa pagkaon ug oksiheno nga gipagawas sa mga tanom tungod kay ang mga tanom mosanong sa init sa adlaw. Kita makabasa, makakita sa mga nawong sa atong mga hinigugma, makasud-ong sa mga pagsalop sa adlaw, ug daghan pa. Samtang ginahimo nato kini, dili ba angay natong ilhon ang katingalahang mga buhat sa Diyos?—Salmo 104:1, 2; 145:5; Isaias 45:7; Jeremias 31:35.
22. Sa unsang paagi si David sa karaan misanong sa katingalahang mga buhat sa Diyos?
22 Ang tumong ba sa atong pagpamalandong sa katingalahang mga buhat ni Jehova maoy aron lamang kita makadayeg, nga mahupngan sa dakong kahibulong niining tanan? Siyempre dili! Ang karaang salmista miadmitir nga lisod tugkaron ug komentohan ang tanang buhat sa Diyos. Si David nagsulat: “Daghang butang ang imong nabuhat, Oh Jehova nga Diyos ko, bisan ang imong katingalahang mga buhat . . . Sa dihang buot ko nga isaysay ug hisgotan sila, daghan pa sila kay sa akong ikabatbat.” (Salmo 40:5) Apan, wala gayod siya mag-ingon nga magpakahilom lamang siya bahin niining dagkong mga buhat. Gipamatud-an kini ni David pinaagi sa iyang determinasyon nga gipadayag diha sa Salmo 9:1: “Dayegon ko ikaw, Oh Jehova, sa bug-os kong kasingkasing; ipahayag ko ang tanan nimong mga buhat nga katingalahan.”
23. Unsay imong pagsanong sa katingalahang mga buhat sa Diyos, ug sa unsang paagi makatabang ka sa uban?
23 Dili ba angay usab kita nga mapukaw? Dili ba ang atong pagkahibulong sa matahom nga mga buhat sa Diyos magpalihok kanato sa pagsulti bahin kaniya, bahin sa iyang nahimo, ug iyang pagahimoon pa? Ang tubag dayag kaayo—angay gayod nga atong “ipahayag sa taliwala sa kanasoran ang iyang himaya, ang iyang katingalahang mga buhat sa taliwala sa tanang mga katawhan.” (Salmo 96:3-5) Oo, atong ikapasundayag ang atong mapaubsanong pagpabili sa katingalahang mga buhat sa Diyos pinaagi sa pagpaambit ngadto sa uban sa atong nakat-onan bahin kaniya. Bisan kon nagdako sila diha sa usa ka kultura nga dili motuo ug Maglalalang, ang atong positibo, makahatag-ug-kahibalo nga mga ekspresyon basin makapukaw kanila sa pag-ila sa Diyos. Labaw pa niana, basin makatukmod kini kanila sa pagtinguha sa pagtuon ug pag-alagad sa usa nga ‘naglalang sa tanang butang,’ ang Magbubuhat sa katingalahang mga buhat, si Jehova.—Pinadayag 4:11.
Unsaon Nimo Pagtubag?
• Ang tambag nga narekord sa Job 37:14 makapahunahuna kanimo bahin sa unsang mga buhat sa Diyos?
• Unsang pipila ka butang ang gipasiugda sa Job mga kapitulo 37 ug 38 nga dili gayod ikapatin-aw sa siyensiya?
• Unsay imong hunahuna bahin sa katingalahang mga buhat sa Diyos, nga mopalihok kanimo sa pagbuhat ug unsa?
[Hulagway sa panid 7]
Kinsay nag-ali sa dagat aron magpabilin kini sa hustong dapit niini?
[Hulagway sa panid 7]
Kinsay nakaduaw sa tanang matahom nga lugar sa atong yuta nga gilalang sa Diyos?