BALAOD

“1. Ang mga prinsipyo ug mga regulasyon nga naggikan sa usa ka kagamhanan ug mapadapat sa usa ka pundok sa katawhan, pinaagig pamalaod o kaha kostumbre ug mga polisa nga giila ug gipatuman pinaagi sa hudisyal nga hukom. 2. Bisan unsang sinulat ug giluwatan nga lagda, o hugpong sa mga lagda, nga gilatid ilalom sa awtoridad sa estado o nasod.” (The American College Dictionary, giedit ni C. L. Barnhart, 1966) “Usa ka sugo sa Diyos o gipadayag nga kabubut-on sa Diyos . . . ang katibuk-ang hugpong sa kasugoan o mga pinadayag sa Diyos: ang kabubut-on sa Diyos . . . : usa ka lagda sa matarong nga pagkinabuhi o maayong pamatasan ilabina kon giisip nga uyon sa kabubut-on sa Diyos, sa tanlag o sa moral nga kinaiyahan, o sa kinaiyanhong hustisya.”​—Webster’s Third New International Dictionary, 1981.

Ang pulong nga “balaod,” diha sa Hebreohanong Kasulatan, pangunang gihubad gikan sa Hebreohanong pulong nga toh·rahʹ, nga kaamgid sa berbong ya·rahʹ nga nagkahulogang “direher, tudlo, sugo.” Sa ubang mga teksto kini gihubad gikan sa Aramaikong termino nga dath. (Dan 6:​5, 8, 15) Ang ubang mga pulong nga gihubad sa King James Version ingong “balaod” mao ang mish·patʹ (hudisyal nga hukom, paghukom), ug mits·wahʹ (sugo). Sa Gregong Kasulatan ang pulong nga noʹmos, nga gikan sa berbong neʹmo (paghatag, pag-apod-apod), gihubad nga “balaod.”

Si Jehova nga Diyos gitawag ingong ang Tuboran sa balaod, ang Supremong Maghahatag-balaod (Isa 33:22), ang Soberano, nga nagdelegar ug awtoridad (Sal 73:28; Jer 50:25; Luc 2:29; Buh 4:24; Pin 6:10), nga kon walay iyang permiso o pagtugot walay awtoridad nga mahimong ikapatuman. (Rom 13:1; Dan 4:35; Buh 17:24-31) Ang iyang trono gitukod diha sa pagkamatarong ug paghukom. (Sal 97:​1, 2) Ang gipahayag nga kabubut-on sa Diyos nahimong balaod ngadto sa iyang mga linalang.​—Tan-awa ang LEGAL NGA KASO.

Balaod Ngadto sa mga Manulonda. Ang mga manulonda, nga labaw kay sa tawo, nailalom sa balaod ug mga sugo sa Diyos. (Heb 1:​7, 14; Sal 104:4) Si Jehova nagsugo ug naghatag man gani ug restriksiyon sa iyang kaaway nga si Satanas. (Job 1:12; 2:6) Giila ug gitahod ni Miguel nga arkanghel ang posisyon ni Jehova ingong Supremong Maghuhukom sa iyang pag-ingon, sa dihang nakiglalis sa Yawa: “Hinaot si Jehova magabadlong kanimo.” (Jud 9; itandi ang Zac 3:2.) Gibutang ni Jehova nga Diyos ang tanang manulonda ilalom sa awtoridad sa hinimayang si Jesu-Kristo. (Heb 1:6; 1Pe 3:22; Mat 13:41; 25:31; Flp 2:9-11) Busa, pinaagi sa sugo ni Jesus, ang usa ka mensahero nga manulonda gipadala ngadto kang Juan. (Pin 1:1) Bisan pa niana, gihisgotan ni apostol Pablo sa 1 Corinto 6:3 nga ang espirituwal nga mga igsoon ni Kristo gitudlo aron sa paghukom sa mga manulonda, tungod kini kay sila makig-ambit sa pagpahamtang ug paghukom batok sa daotang mga espiritu.

Balaod sa Kalalangan sa Diyos. Usa sa mga kahubitan sa balaod nga gihatag sa Webster’s Third New International Dictionary mao “ang makitang kahan-ayan sa kinaiyahan.” Ingong Maglalalang sa tanang butang sa langit ug yuta (Buh 4:24; Pin 4:11), si Jehova nagmugna ug mga balaod alang sa tanang linalang. Ang Job 38:10 naghisgot bahin sa usa ka “regulasyon” sa ibabaw sa dagat; ang Job 38:12 naghisgot bahin sa ‘pagsugo sa kabuntagon’; ug ang Job 38:31-33 naghatag ug pagtagad sa mga konstelasyon sa mga bituon ug sa “mga lagda sa kalangitan.” Ang samang kapitulo naghisgot sa Diyos ingong nagmando sa kahayag, niyebe, ulan nga yelo, mga panganod, ulan, yamog, ug kilat. Sa pagpadayon sa mga kapitulo 39 hangtod sa 41, ang pagmahal sa Diyos sa kahayopan gipakita, ug ang pagpanganak, mga siklo sa kinabuhi, ug ang mga batasan sa mga hayop gipasidungog sa mga regulasyon nga gilatid sa Diyos, dili sa bisan unsang “pagpasibo sa mga kahimtang” pinasukad sa ebolusyon. Ngani, sa paglalang mismo sa nagkalainlaing matang sa kinabuhi, gilakip sa Diyos ang balaod nga ang matag usa mosanay “sumala sa iyang matang,” nga nagpahimong imposible sa ebolusyon. (Gen 1:​11, 12, 21, 24, 25) Ang tawo nagpatungha usab ug mga anak “nga liwat kaniya, ingon sa iyang larawan.” (Gen 5:3) Sa Salmo 139:13-16 gihisgotan ang pagtubo sa binhi sa usa ka bata diha sa tagoangkan, nga ang mga bahin niini nahisulat ‘diha sa basahon ni Jehova’ sa wala pa maglungtad ang bisan unsang bahin niini. Ang Job 26:7 naghubit kang Jehova ingong “nagbitay sa yuta sa wala.” Giingon sa mga siyentipiko karong adlawa nga ang posisyon sa yuta diha sa kawanangan sa panguna maoy tungod sa interaksiyon sa balaod sa grabidad ug sa balaod sa centrifugal nga puwersa.

Balaod Ngadto Kang Adan. Sa tanaman sa Eden, si Adan ug Eva gisugo sa Diyos bahin sa ilang mga buluhaton (1) sa pagpuno sa yuta, (2) sa paggahom niini, ug (3) sa pagbuot sa tanang ubang buhi nga mga linalang sa yuta, dagat, ug kahanginan. (Gen 1:28) Gihatagan sila ug mga balaod bahin sa ilang pagkaon, ug gihatag kanila ang katanoman nga nagapatunghag binhi ug mga prutas ingong pagkaon. (Gen 1:29; 2:16) Apan, si Adan gihatagan ug usa ka sugo nga nagdili sa pagkaon gikan sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug daotan (Gen 2:17); kini nga sugo gipahibalo ngadto kang Eva. (Gen 3:​2, 3) Si Adan gihisgotan ingong malinapason tungod kay iyang gilapas ang usa ka tatawng balaod.​—Rom 5:​14, 17; 4:15.

Mga Balaod Ngadto Kang Noe; Patriarkanhong Balaod. Si Noe gihatagan ug mga sugo maylabot sa pagtukod sa arka ug sa pagluwas sa iyang pamilya. (Gen 6:22) Human sa Lunop siya gihatagan ug mga balaod nga nagtugot sa tawo sa pagkaon ug karne; gipahayag ang pagkasagrado sa kinabuhi ug mao man usab ang pagkasagrado sa dugo, nga anaa niana ang kinabuhi; gidili ang pagkaon sa dugo; gikondenar ang pagbuno; ug giestablisar ang silot nga kamatayon alang niini nga salaod.​—Gen 9:3-6.

Ang patriarka mao ang ulo ug magmamando sa pamilya. Si Jehova gitawag ingong ang labing dakong Ulo sa Banay, o Patriarka, ang “Amahan, nga kaniya utang sa tanang kabanayan sa langit ug sa yuta ang ngalan niini.” (Efe 3:​14, 15) Si Noe, Abraham, Isaac, ug Jacob maoy talagsaong mga panig-ingnan sa mga patriarka. Nakiglabot si Jehova kanila sa linaing paagi. Gisugo si Abraham sa pagtuli sa tanang lalaki sa iyang panimalay ingong usa ka ilhanan sa pakigsaad sa Diyos uban kaniya. (Gen 17:​11, 12) Gisunod niya ang “mga sugo,” “mga lagda,” ug “mga balaod” ni Jehova. Nahibalo siya sa paagi ni Jehova sa pagbuhat sa pagkamatarong ug sa paghukom ug iyang gihatag kini nga mga sugo ngadto sa iyang panimalay.​—Gen 26:​4, 5; 18:19.

Ang mga balaod nga nagagiya sa mga patriarka kasagarang giila ug may mga bahin niini nga makita usab diha sa mga balaod sa mga nasod nianang panahona, diin ang tanan niini nga mga nasod naggikan sa tulo ka anak nga lalaki ni Noe, ang patriarka. Pananglitan, ang Paraon sa Ehipto nasayod nga sayop ang pagkuha sa asawa sa laing tawo (Gen 12:14-20), mao man usab ang mga hari sa mga Filistehanon sa mga kahimtang ni Sara ug Rebeca.​—Gen 20:2-6; 26:7-11.

Sa mga adlaw ni Moises, ang mga Israelinhon naulipon sa Ehipto. Sila kinabubut-ong miadto sa Ehipto sa dihang buhi pa si Jacob apan naulipon human mamatay ang anak nga lalaki ni Jacob, ang primer ministro nga si Jose. Busa, ingong resulta, sila gibaligya ingong ulipon sa wala lamay kapuslanan. Si Jehova, nga nahiuyon sa patriarkanhong balaod sa pagtubos ug sa pagkapinalabi sa panganayng anak nga lalaki, misulti kang Paraon, pinaagi sa baba ni Moises ug Aaron: “Ang Israel maoy akong anak nga lalaki, ang akong panganay. Ug ako magaingon kanimo: Palakta ang akong anak nga lalaki aron siya mag-alagad kanako. Apan kon ikaw magdumili sa pagpalakaw kaniya, ania, ako magpatay sa imong anak nga lalaki, sa imong panganay.” (Ex 4:​22, 23) Wala kinahanglana ang pangtubos alang niini nga pagpagawas, ni may bisan unsang bayad nga ihatag ngadto sa Ehipto. Ug sa dihang ang mga Israelinhon mibiya sa mga nag-ulipon kanila, ang mga Ehiptohanon, “si Jehova naghatag sa katawhan ug pabor sa mga mata sa mga Ehiptohanon, mao nga ilang gihatag kanila ang ilang gipangayo; ug gihukasan nila ang mga Ehiptohanon.” (Ex 3:21; 12:36) Sila misulod sa yuta uban ang pag-uyon ni Paraon, dili ingong mga binihag sa gubat aron uliponon, kondili ingong gawasnong katawhan. Ang pagkaulipon maoy dili makataronganon, busa gitino ni Jehova nga nianang panahona sila hatagan ug suhol sa ilang kahago.

Ang pamilya manubag tungod sa paglapas sa indibiduwal nga mga membro batok sa balaod. Ang patriarkanhong ulo mao ang responsableng hawas; siya maoy basolon sa mga sayop sa iyang pamilya ug siya gisugo sa pagsilot sa tagsatagsa ka mamumuhat ug daotan sulod sa pamilya.​—Gen 31:30-32.

Kaminyoon ug katungod sa pagkapanganay. Ang mga ginikanan maoy magbuot sa mga kahikayan sa kaminyoon sa ilang mga anak nga lalaki ug babaye. (Gen 24:1-4) Komon na ang pagbayad ug bugay. (Gen 34:​11, 12) Taliwala sa mga magsisimba ni Jehova, ang pagpakigminyo sa mga tigsimbag idolo maoy pagkadili-masinugtanon ug batok sa kaayohan sa pamilya.​—Gen 26:​34, 35; 27:46; 28:​1, 6-9.

Ang katungod sa pagkapanganay gipinig alang sa panganayng anak, ug kini iyang mapanag-iya pinaagi sa pagpanunod. Kini naglakip sa pagdawat ug dobleng bahin sa kabtangan. Apan, ang ulo sa pamilya, ang amahan, mahimong magbalhin niini. (Gen 48:22; 1Cr 5:1) Ang kamagulangang anak nga lalaki mao ang kasagaran nga mahimong patriarkanhong ulo kon mamatay ang amahan. Ang mga anak nga lalaki, human maminyo, makatukod ug mga panimalay nga bulag sa pagkaulo sa ilang amahan ug sila mismo mahimong mga ulo sa pamilya.

Moral nga mga panggawi. Ang pagpakighilawas maoy makauulaw ug pagasilotan ang naghimo niini, ilabina sa mga kahimtang sa mga tawong sinayoran o sa mga minyo (pagpanapaw). (Gen 38:24-26; 34:7) Ang kaminyoon sa bayaw nga lalaki himoon sa dihang ang usa ka tawo mamatay nga walay anak nga lalaki. Nan ang igsoong lalaki sa namatay adunay responsibilidad sa pagkuha sa iyang nabalong bayaw ingong iyang asawa, ug ang panganayng anak sa ilang panagtiayon maoy manunod sa kabtangan sa tawong namatay ug magbangon sa iyang ngalan.​—Deu 25:​5, 6; Gen 38:6-26.

Katigayonan. Sa katibuk-an mopatim-aw nga walay nanag-iya ug indibiduwal nga mga katigayonan, gawas sa pipila ka personal nga mga butang; ang tanang kahayopan, mga butang sa panimalay, ug mga kasangkapan komon nga gipanag-iya sa pamilya.​—Gen 31:14-16.

Pinasukad sa susamang makasaysayanhong ebidensiya, ang pipila ka eskolar nagtuo nga, sa pagbalhin sa pagpanag-iya sa yuta, ipakita ngadto sa pumapalit gikan sa bantaaw nga dapit ang yuta nga palitonon, ug ang tukmang mga utlanan gilatid. Sa dihang ang pumapalit moingon, “Akong nakita,” iyang gipakita ang legal nga pagdawat. Sa dihang misaad si Jehova kang Abraham nga siya makadawat sa yuta sa Canaan, si Abraham gisultihan una sa pagtan-aw sa upat ka direksiyon. Si Abraham wala moingon, “Akong nakita o natan-aw,” tingali tungod kay ang Diyos nag-ingon nga iyang ihatag ang Yutang Saad ngadto sa binhi ni Abraham sa ulahi. (Gen 13:​14, 15) Si Moises, ingong legal nga hawas sa Israel, gisultihan sa “pagtan-aw” sa yuta, ug kon husto ang panglantaw nga gihisgotan, kini magpaila sa legal nga pagbalhin sa yuta ngadto sa Israel, aron ila kining panag-iyahon ubos sa pagpangulo ni Josue. (Deu 3:​27, 28; 34:4; tagda usab ang tanyag ni Satanas ngadto kang Jesus sa Mat 4:8.) Ang laing aksiyon nga may susamang legal nga diwa mao: ang paglatas sa yuta o ang pagsulod niini aron kini panag-iyahon. (Gen 13:17; 28:13) Sa pipila ka karaang mga dokumento, ang gidaghanon sa mga kahoy nga anaa sa usa ka luna sa yuta gilista sa matag pagbaligya sa balay-ug-yuta.​—Itandi ang Gen 23:​17, 18.

Pagtener o pagbantay. Adunay legal nga responsibilidad sa dihang ang usa ka tawo mosaad sa pagtener o sa “pagbantay” sa usa ka tawo, hayop, o butang. (Gen 30:31) Si Ruben, ingong panganay ni Jacob, maoy nanubag sa dihang nawala si Jose. (Gen 37:​21, 22, 29, 30) Ang magbalantay kinahanglang mag-atiman pag-ayo kon unsay gipiyal kaniya. Siya kinahanglang magbayad sa mga hayop nga gikawat, apan dili kadtong namatay rag ila o nawala tungod sa mga panghitabo nga dili niya kapugngan, sama sa pag-atake sa armadong mga kawatag karnero. Kon ang usa ka hayop gipatay sa usa ka mapintas nga mananap, ang ebidensiya sa gikuniskunis nga hayop kinahanglang ipakita aron ang magbalantay walay tulubagon.​—Gen 37:12-30, 32, 33; Ex 22:10-13.

Pagkaulipon. Ang mga ulipon mahimong pinalit o lagmit nahimong ulipon tungod kay gipanganak sa ulipon nga mga ginikanan. (Gen 17:​12, 27) Ang mga ulipon mahimong makapahimulos ug dungganon kaayo nga posisyon sa patriarkanhong panimalay, sama sa kahimtang sa alagad ni Abraham nga si Eliezer.​—Gen 15:2; 24:1-4.

Ang Balaod sa Diyos Ngadto sa Israel​—Ang Balaod ni Moises. Gihatag ni Jehova sa Israel ang Balaod pinaagi kang Moises ingong tigpataliwala, didto sa Kamingawan sa Sinai, niadtong 1513 W.K.P. Sa dihang gisugdan pagpatuman ang Balaod didto sa Bukid sa Horeb, dihay makalilisang nga pagpasundayag sa gahom ni Jehova. (Ex 19:16-19; 20:18-21; Heb 12:18-21, 25, 26) Ang pakigsaad gilig-on pinaagi sa dugo sa torong mga baka ug mga kanding. Ang katawhan mitanyag ug mga halad-sa-panag-ambit, ug ilang nadungog ang basahon sa pakigsaad nga gibasa ngadto kanila, nga human niana sila miuyon nga magmasinugtanon sa tanan nga gipamulong ni Jehova. Daghan sa unang patriarkanhong mga balaod ang gilakip diha sa Balaod nga gihatag pinaagi kang Moises.​—Ex 24:3-8; Heb 9:15-21; tan-awa ang PAKIGSAAD.

Ang unang lima ka basahon sa Bibliya (Genesis hangtod sa Deuteronomio) sagad gihisgotan ingong ang Balaod. Usahay kini nga termino gigamit sa pagtumong sa tibuok inspirado nga Hebreohanong Kasulatan. Apan, sa katibuk-an giisip sa mga Hudiyo ang tibuok Hebreohanong Kasulatan ingong gilangkoban sa tulo ka seksiyon, ang “balaod ni Moises,” ang “mga Manalagna,” ug ang “mga Salmo.” (Luc 24:44) Ang mga sugo nga gihatag pinaagi sa mga manalagna obligadong gipatuman nganha sa Israel.

Si Jehova gipaila diha sa Balaod ingong absolutong Soberano ug usab ingong Hari sa talagsaong paagi. Sanglit si Jehova maoy Diyos ug Hari sa Israel, ang pagkadili-masinugtanon sa Balaod maoy usa ka relihiyosong sala ug lèse-majesté, usa ka sala batok sa Pangulo sa Estado, nga niini nga kahimtang maoy batok sa Hari nga si Jehova. Si David, Solomon, ug ang ilang mga manununod sa trono sa Juda gikaingon nga naglingkod sa “trono ni Jehova.” (1Cr 29:23) Ang tawhanong mga hari ug mga magmamando sa Israel nailalom sa Balaod, ug kon sila mahimong diktador sila maoy mga maglalapas sa balaod nga manubag sa Diyos. (1Sa 15:​22, 23) Bulag ang pagkahari ug ang pagkasaserdote, ug tungod niini kini naghatag ug legal nga pagkatimbang sa gahom ug usa kini ka panalipod batok sa pagpanglupig. Kini nagpahinumdom kanunay sa mga Israelinhon nga si Jehova mao ang ilang Diyos ug tinuod nga Hari. Ang matag relasyon sa indibiduwal ngadto sa Diyos ug sa iyang isigkatawo gihatagan ug tinong kahubitan diha sa Balaod, ug ang matag indibiduwal makaduol sa Diyos pinaagi sa saserdotehanong kahikayan.

Ang Balaod naghatag sa mga Israelinhon ug kahigayonan nga mahimong “usa ka gingharian sa mga saserdote ug usa ka balaan nga nasod.” (Ex 19:​5, 6) Ang mga gipangayo sa Balaod nga bug-os nga pagkamahinalaron ngadto kang Jehova, ang bug-os nga pagdili niini sa bisan unsang matang sa panagtapo sa pagtuo, ug ang mga regulasyon niini mahitungod sa relihiyosong kahinlo ug sa pagkaon nagsilbing usa ka “paril” nga naghimo sa nasod nga bulag gayod gikan sa ubang kanasoran. (Efe 2:14) Ang usa ka Hudiyo imposible gayod nga dili mahugawan sa relihiyosong paagi kon siya mosulod sa tolda o balay sa usa ka Hentil o mokaon uban sa mga Hentil. Ngani, sa dihang si Jesus dinhi pa sa yuta, bisan ang pagsulod sa balay o sa tinukod sa usa ka Hentil gituohan nga makapahugaw sa usa ka Hudiyo. (Ju 18:28; Buh 10:28) Ang pagkabalaan sa kinabuhi ug ang dignidad ug dungog sa pamilya, sa kaminyoon, ug sa tawo, gipanalipdan. Ang dugang mga epekto, nga mahimong isipon ingong resulta sa ilang pagkanahimulag sa relihiyosong paagi tungod sa pakigsaad sa Balaod, mao ang mga kaayohan sa panglawas ug ang panalipod gikan sa mga sakit nga kaylap sa mga nasod nga naglibot sa mga Israelinhon. Ang mga balaod maylabot sa moral nga kahinlo, pisikal nga pagpanghinlo, ug sa pagkaon sa walay duhaduha nakahatag gayod ug kaayohan sa panglawas kon kini gisunod.

Apan ang tinuod nga katuyoan sa Balaod, sumala sa gipahayag ni apostol Pablo, maoy “aron madayag ang mga kalapasan, hangtod nga ang binhi moabot.” Kini maoy usa ka “magtutudlo nga nagatultol ngadto kang Kristo.” Kini nagpunting kang Kristo ingong mao ang tumong nga kab-oton (“si Kristo mao ang kataposan sa Balaod”). Kini nagpadayag nga ang tanang katawhan, lakip ang mga Hudiyo, nailalom sa sala ug nga ang kinabuhi dili mahimong mabatonan pinaagi sa “mga buhat sa balaod.” (Gal 3:19-24; Rom 3:20; 10:4) Kini maoy “espirituwal,” gikan sa Diyos, ug “balaan.” (Rom 7:​12, 14) Sa Efeso 2:15 kini gitawag nga “ang Balaod sa mga sugo nga naglangkob ug mga mando.” Kini maoy sukdanan sa pagkahingpit, nga nagklasipikar sa usa nga makatuman niini ingong hingpit, takos sa kinabuhi. (Lev 18:5; Gal 3:12) Sanglit ang dili-hingpit nga mga tawo dili makatuman sa Balaod, kini nagpakita nga “ang tanan nakasala ug wala makaabot sa himaya sa Diyos.” (Rom 3:23) Si Jesu-Kristo lamang ang nakatuman niini nga walay-ikasaway.​—Ju 8:46; Heb 7:26.

Ang Balaod usab nagsilbing ‘landong sa maayong mga butang nga moabot,’ ug ang mga butang nga nalangkit niini maoy “mga hulad,” nga tungod niana si Jesus ug ang mga apostoles subsob nga naghisgot niini aron ipatin-aw ang langitnong mga butang ug ang mga butang mahitungod sa Kristohanong doktrina ug panggawi. Busa, kini maoy usa ka mahinungdanong natad nga kinahanglang tun-an sa mga Kristohanon.​—Heb 10:1; 9:23.

Miingon si Jesus nga ang tibuok Balaod nagsukad sa duha ka balaod, ang paghigugma sa Diyos ug ang paghigugma sa silingan. (Mat 22:35-40) Makapaikag nga diha sa basahon sa Deuteronomio (diin ang Balaod medyo gibag-o aron sa pagpasibo sa bag-ong mga sirkumstansiya sa Israel sa dihang nanimuyo sa Yutang Saad) ang Hebreohanong mga pulong alang sa “gugma,” “gihigugma,” ug uban pa, makita kapin sa 20 ka beses.

Ang Napulo ka Pulong (Ex 34:28), o ang Napulo ka Sugo, mao ang paninugdang bahin sa Balaod apan gilangkob uban sa mga 600 ka ubang mga balaod, nga ang tanan niini managsamag puwersa ug obligadong ipatuman nganha sa mga Israelinhon. (San 2:10) Ang unang upat sa Napulo ka Sugo naghubit sa relasyon sa tawo ngadto sa Diyos; ang ikalima, ngadto sa Diyos ug sa mga ginikanan; ug ang kataposang lima ka sugo, ngadto sa isigkatawo. Kining kataposang lima ka sugo gihisgotan sumala sa dayag nga pagkasunodsunod sa kagrabe sa kadaot nga mahimo ngadto sa isigkatawo: pagbuno, pagpanapaw, pagpangawat, pagsaksi ug bakak, ug hakog nga pangibog o hakog nga tinguha. Ang ikanapulo nga sugo naghimo sa Balaod nga talagsaon kon itandi sa ubang mga balaod sa tanang uban pang mga nasod sa pagkaagi nga kini nagdili sa hakog nga tinguha, usa ka sugo nga sa pagkatinuod ang Diyos lamang maoy makapatuman. Gitugkad gayod niini ang hinungdan sa paglapas sa tanang uban pang mga kasugoan.​—Ex 20:2-17; Deu 5:6-21; itandi ang Efe 5:5; Col 3:5; San 1:​14, 15; 1Ju 2:15-17.

Ang Balaod naundan ug daghang prinsipyo ug mga lagda ingong giya. Ang mga maghuhukom gihatagan ug kagawasan sa pag-imbestigar ug sa pagkonsiderar sa mga motibo ug tinamdan sa mga maglalapas, lakip na ang mga sirkumstansiya nga nalangkit sa paglapas. Ang usa ka tinuyo, dili-matinahoron, o dili-mahinulsolon nga maglalapas makaagom ug bug-os nga silot. (Num 15:​30, 31) Sa ubang mga kaso, lagmit ihatag ang usa ka mas gaan nga paghukom. Pananglitan, bisan tuod nga ang usa ka mamumuno pagapatyon gayod, ang usa nga nakabuno nga dili-tinuyo makadawat ug kaluoy. (Num 35:​15, 16) Ang tag-iya sa usa ka torong baka nga tigpanungay ug mga tawo ug nakapatay ug tawo mahimong patyon; o ang mga maghuhukom mahimong magpahamtang ug lukat. (Ex 21:29-32) Ang kalainan tali sa usa ka tawo nga tinuyong nangawat ug sa usa ka mamumuhat ug daotan nga boluntaryong misugid sa iyang sala nadayag tungod sa kalainan sa mga silot nga gihisgotan diha sa Exodo 22:7 ug nianang sa Levitico 6:1-7.

Balaod sa Tanlag. Gipakita sa Bibliya nga ang mga tawo aduna niini tungod kay ‘ang balaod nahisulat diha sa ilang mga kasingkasing.’ Kadtong wala mailalom sa direktang balaod gikan sa Diyos, sama sa Balaod nga gihatag pinaagi kang Moises, gipakita nga sila mismo maoy “balaod sa ilang kaugalingon,” tungod kay pinaagi sa ilang mga tanlag sila “ginasumbong o ginapalingkawas” diha sa ila mismong mga hunahuna. (Rom 2:​14, 15) Daghang matarong nga mga balaod sa paganong mga katilingban ang nagpabanaag niini nga tanlag, nga unang gibutang diha sa ilang katigulangan nga si Adan ug gipasa pinaagi kang Noe.​—Tan-awa ang TANLAG.

Sa 1 Corinto 8:7 si apostol Pablo miingon nga ang kakulang sa tukmang Kristohanon nga kahibalo mahimong makapatunghag huyang nga tanlag. Ang tanlag mahimong usa ka maayong giya o usa ka dili-maayong giya, depende sa kahibalo ug pagbansay sa indibiduwal. (1Ti 1:5; Heb 5:14) Ang tanlag sa usa ka tawo mahimong mahugawan, ug busa, makapahisalaag. (Tit 1:15) Ang pipila, pinaagi sa kanunayng pagbuhat nga sukwahi sa tanlag, naghimo niini nga sama sa usa ka kubal nga dili na mobati, ug busa dili usa ka maayong giya nga sundon.​—1Ti 4:​1, 2.

“Balaod ni Kristo.” Si Pablo misulat: “Magpadayon sa pagpinas-anay sa mga kabug-at sa usag usa, ug sa ingon magtuman sa balaod ni Kristo.” (Gal 6:2) Sa dihang ang pakigsaad sa Balaod gitapos niadtong Pentekostes, 33 K.P. (“sanglit ang pagkasaserdote ginausab man, kinahanglan usab ang kausaban sa balaod”; Heb 7:12), ang mga Kristohanon “nailalom sa balaod ni Kristo.” (1Co 9:21) Kini nga balaod gitawag nga “hingpit nga balaod nga iya sa kagawasan,” “balaod sa mga tawong may kagawasan,” “balaod sa pagtuo.” (San 1:25; 2:12; Rom 3:27) Kining bag-o nga balaod gitagna na sa Diyos pinaagi sa manalagnang si Jeremias sa dihang siya naghisgot bahin sa usa ka bag-ong pakigsaad ug sa pagsulat sa iyang balaod diha sa mga kasingkasing sa iyang katawhan.​—Jer 31:31-34; Heb 8:6-13.

Sama kang Moises, ang tigpataliwala sa pakigsaad sa Balaod, si Jesu-Kristo mao ang Tigpataliwala sa bag-ong pakigsaad. Gisulat ni Moises ang Balaod ingong kodigo, apan si Jesus wala magsulat ug balaod. Iyang gisulti ug gibutang ang iyang balaod diha sa mga hunahuna ug mga kasingkasing sa iyang mga tinun-an. Ni ang iyang mga tinun-an nagsulat ug mga balaod ingong kodigo alang sa mga Kristohanon, nga nagklasipikar sa mga balaod sa lainlaing mga kategoriya ug mga sub-ulohan. Bisan pa niana, ang Kristohanon Gregong Kasulatan puno sa mga balaod, sugo, ug mga mando nga kinahanglang tumanon sa mga Kristohanon.​—Pin 14:12; 1Ju 5:​2, 3; 4:21; 3:22-24; 2Ju 4-6; Ju 13:​34, 35; 14:15; 15:14.

Gisugo ni Jesus ang iyang mga tinun-an sa pagwali sa ‘maayong balita sa gingharian.’ Ang iyang sugo makita sa Mateo 10:1-42; Lucas 9:1-6; 10:1-12. Sa Mateo 28:18-20 ang usa ka bag-ong sugo gihatag ngadto sa mga tinun-an ni Jesus sa pag-adto, dili ngadto sa mga Hudiyo lamang, kondili ngadto sa tanang kanasoran, aron sa paghimog mga tinun-an ug sa pagbawtismo kanila sa usa ka bag-ong bawtismo, “sa ngalan sa Amahan ug sa Anak ug sa balaang espiritu, nga magatudlo kanila sa pagtuman sa tanang butang nga akong gisugo kaninyo.” Busa, pinaagi sa awtorisasyon sa Diyos si Jesus nagtudlo ug naghatag ug mga sugo samtang dinhi pa sa yuta (Buh 1:​1, 2) maingon man human sa iyang pagkayab. (Buh 9:​5, 6; Pin 1:1-3) Ang tibuok basahon sa Pinadayag gilangkoban sa mga tagna, mga sugo, pahimangno, ug instruksiyon ngadto sa Kristohanong kongregasyon.

Ang “balaod ni Kristo” naglangkob sa katibuk-ang paagi sa pagkinabuhi ug buluhaton sa usa ka Kristohanon. Pinaagi sa tabang sa espiritu sa Diyos ang Kristohanon makasunod sa mga sugo aron mahukman nga paborable niana nga balaod, kay ‘ang balaod nianang espiritu maoy naghatag ug kinabuhi nga nahiusa kang Kristo Jesus.’​—Rom 8:​2, 4.

“Balaod sa Diyos.” Gihisgotan ni apostol Pablo ang pagpakigbugno sa Kristohanon ingong nagamhan sa duha ka butang, ang “balaod sa Diyos” o “balaod nianang espiritu nga naghatag ug kinabuhi” ug ang “balaod sa sala” o “balaod sa sala ug sa kamatayon.” Gihubit ni Pablo ang maong panagbangi, nga nag-ingon nga ang makasasalang unod nga nataptan sa sala naulipon sa “balaod sa sala.” “Ang paghunahuna sa unod nagkahulogan ug kamatayon,” apan “ang Diyos, pinaagi sa pagpadala sa iyang kaugalingong Anak sa dagway sa makasasalang unod ug labot sa sala, naghukom sa sala diha sa unod.” Pinaagi sa tabang sa espiritu sa Diyos ang Kristohanon makadaog sa pagpakigbugno​—pinaagi sa pagtuo kang Kristo, pagpatay sa mga buhat sa unodnong lawas, ug sa pagkinabuhi sumala sa pagtultol sa espiritu​—ug makabaton sa kinabuhi.​—Rom 7:21–​8:13.

Balaod sa Sala ug Kamatayon. Gipakita ni apostol Pablo nga, tungod sa sala sa amahan sa katawhan nga si Adan, “ang kamatayon nagmando ingong hari” sukad kang Adan hangtod sa panahon ni Moises (sa dihang ang Balaod gihatag) ug nga gipadayag sa Balaod ang kalapasan, nga naghimo sa tawo nga sad-an. (Rom 5:12-14; Gal 3:19) Kini nga pagmando, o balaod sa sala, nga nagalihok diha sa dili-hingpit nga unod naggahom niini, ug naghimo niini nga buot molapas sa balaod sa Diyos. (Rom 7:23; Gen 8:21) Ang sala makapahinabo ug kamatayon. (Rom 6:23; 1Co 15:56) Ang balaod ni Moises dili makabuntog sa pagmando sa mga haring sala ug kamatayon, apan ang kagawasan ug kadaogan miabot pinaagi sa dili-takos nga kalulot sa Diyos pinaagi kang Jesu-Kristo.​—Rom 5:​20, 21; 6:14; 7:​8, 9, 24, 25.

“Balaod sa Pagtuo.” Ang “balaod sa pagtuo” gipalahi “nianang sa mga buhat.” Ang tawo dili makakab-ot sa pagkamatarong pinaagi sa iyang kaugalingong mga buhat o nianang sa Balaod ni Moises, nga daw nabatonan ang pagkamatarong ingong bayad sa mga buhat, apan ang pagkamatarong mahuptan pinaagi sa pagtuo kang Jesu-Kristo. (Rom 3:​27, 28; 4:​4, 5; 9:30-32) Bisan pa niana, si Santiago nag-ingon nga ang maong pagtuo pagaduyogan sa mga buhat ingong resulta sa pagtuo sa usa ka tawo ug kini nga mga buhat angay nga kaharmonya sa pagtuo.​—San 2:17-26.

Balaod sa Bana. Ang usa ka minyong babaye nailalom sa obligasyon sa “balaod sa iyang bana.” (Rom 7:2; 1Co 7:39) Ang prinsipyo sa pagkaulo sa bana mapadapat sa tibuok organisasyon sa Diyos ug gipadapat na taliwala sa mga magsisimba sa Diyos maingon man taliwala sa daghang uban pang mga katawhan. Ang Diyos nahimong usa ka bana ngadto sa iyang “babaye,” “ang Jerusalem sa itaas.” (Gal 4:​26, 31; Pin 12:​1, 4-6, 13-17) Ang relasyon sa nasodnong organisasyon sa mga Hudiyo maoy ingon sa usa ka asawa ngadto kang Jehova ingong bana.​—Isa 54:​5, 6; Jer 31:32.

Sa patriarkanhong balaod ang bana mao ang dili-malalis nga ulo sa pamilya, ang asawa magpasakop, apan siya makahimo ug mga sugyot ubos sa pag-uyon sa bana. (Gen 21:8-14) Si Sara nagtawag kang Abraham nga “ginoo.” (Gen 18:12; 1Pe 3:​5, 6) Ang pandong sa ulo isul-ob sa babaye ingong usa ka ilhanan sa iyang pagpasakop sa iyang bana ingong ulo.​—Gen 24:65; 1Co 11:5.

Ubos sa Balaod nga gihatag ngadto sa Israel, ang asawa magpasakop. Mahimong uyonan o anulahon sa bana ang mga panaad nga gihimo sa iyang asawa. (Num 30:6-16) Ang asawa walay mapanunod, apan siya iuban sa yutang panulondon, ug kon ang panulondon lukaton sa usa ka paryente nga lalaki, siya apil niini. (Ru 4:​5, 9-11) Siya dili makadiborsiyo sa iyang bana, apan ang bana adunay katungod sa pagdiborsiyo sa iyang asawa.​—Deu 24:1-4.

Diha sa Kristohanong kahikayan, ang babaye kinahanglang moila sa posisyon sa bana ug dili moilog niini. Gihisgotan ni apostol Pablo ang minyo nga babaye ingong nailalom sa balaod sa iyang bana samtang buhi pa ang iyang bana, apan iyang gihisgotan nga siya mapahigawas sa dihang mamatay na ang iyang bana, sa ingon dili siya mahimong usa ka mananapaw kon siya magminyo pag-usab nianang panahona.​—Rom 7:​2, 3; 1Co 7:39.

“Harianong Balaod.” Ang “harianong balaod” labaw ug mas importante taliwala sa ubang mga balaod maylabot sa tawhanong mga relasyon nga mabatonan sa usa ka hari taliwala sa mga tawo. (San 2:8) Ang diwa sa pakigsaad sa Balaod maoy gugma; ug ang sugo nga “higugmaon mo ang imong silingan sama sa imong kaugalingon” (ang harianong balaod) mao ang ikaduha sa mga sugo nga niini nagsukad ang tibuok Balaod ug ang mga Manalagna. (Mat 22:37-40) Ang mga Kristohanon, bisag dili ilalom sa pakigsaad sa Balaod, maoy sakop sa balaod sa Hari nga si Jehova ug sa iyang Anak, ang Haring Jesu-Kristo, maylabot sa bag-ong pakigsaad.

[Kahon sa panid 292-298]

PIPILA KA HINUNGDANONG MGA BAHIN SA PAKIGSAAD SA BALAOD

TEOKRATIKANHONG KAGAMHANAN

Si Jehova nga Diyos mao ang Supremong Soberano (Ex 19:5; 1Sa 12:12; Isa 33:22)

Ang hari nga molingkod sa “trono ni Jehova” naghawas Kaniya (1Cr 29:23; Deu 17:​14, 15)

Ang ubang mga opisyal (mga pangulo sa mga tribo; mga pangulo sa linibo, sa ginatos, sa tagkalim-an, ug sa tagnapulo) gipili pinasukad sa ilang pagkamahinadlokon sa Diyos, ingon man usab sa ilang pagkakasaligan ug pagkadili-hiwi (Ex 18:​21, 25; Num 1:44)

Angayng tahoron ang tanang adunay hinatag-sa-Diyos nga awtoridad: mga opisyal, mga saserdote, mga maghuhukom, mga ginikanan (Ex 20:12; 22:28; Deu 17:8-13)

RELIHIYOSONG MGA OBLIGASYON

(Kini natingob diha sa kinadak-ang sugo sa Balaod​—ang paghigugma kang Jehova uban sa bug-os nga kasingkasing, hunahuna, kalag, ug kusog; Deu 6:5; 10:12; Mar 12:30)

Ang pagsimba ipahinungod lamang ngadto kang Jehova (Ex 20:3; 22:20; Deu 5:7)

Ang gugma angayng mao ang puwersadong panukmod sa relasyon sa usa ka tawo ngadto sa Diyos (Deu 6:​5, 6; 10:12; 30:16)

Ang tanan angayng mahadlok sa Diyos aron dili makasupak kaniya (Ex 20:20; Deu 5:29)

Ang ngalan sa Diyos dili gamiton sa walay kapuslanan (Ex 20:7; Deu 5:11)

Sila makaduol lamang kaniya diha sa paagi nga iyang giuyonan (Num 3:10; Lev 10:1-3; 16:1)

Ang tanan obligado sa pagtuman sa Igpapahulay (Ex 20:8-11; 31:12-17)

Pakigtigom alang sa pagsimba (Deu 31:10-13)

Ang tanang lalaki gisugo nga makigtigom tulo ka beses sa usa ka tuig: Sa Paskuwa ug sa Pista sa mga Tinapay nga Walay Igpapatubo, sa Pista sa mga Semana, ug sa Pista sa mga Balongbalong (Deu 16:16; Lev 23:1-43)

Ang tawo nga tinuyong dili magpakabana sa pagtuman sa Paskuwa “pagaputlon” (Num 9:13)

Pagsuportar sa mga saserdote

Ang mga Levihanon makadawat ug ikapulo sa tanang abot sa yuta gikan sa ubang mga tribo (Num 18:21-24)

Ang mga Levihanon kinahanglang maghatag ngadto sa mga saserdote ug ikapulo nga naggikan sa kinamaayohang mga butang nga ilang nadawat (Num 18:25-29)

Pagtanyag ug mga halad (Heb 8:3-5; 10:5-10)

Nagkalainlaing mga halad nga gilatid diha sa Balaod: naandang mga halad-nga-sinunog (Lev kap 1; Num kap 28), mga halad-sa-panag-ambit (Lev kap 3; 19:5), mga halad-sa-sala (Lev kap 4; Num 15:22-29), mga halad-sa-pagkasad-an (Lev 5:1–​6:7), mga halad-nga-lugas (Lev kap 2), mga halad-nga-ilimnon (Num 15:​5, 10), mga halad-nga-tinabyog (Lev 23:​10, 11, 15-17)

Gidili ang mga buhat sa bakak nga relihiyon

Idolatriya (Ex 20:4-6; Deu 5:8-10)

Pagsamadsamad sa unod sa usa ka tawo alang sa namatay o pagbutang ug patik sa lawas (Lev 19:28)

Pagtanom ug kahoy ingong sagradong poste (Deu 16:21)

Pagpasulod sa mga butang nga dulumtanan, nga gikatugyan ngadto sa kalaglagan, sa balay sa usa ka tawo (Deu 7:26)

Pagsultig pagsukol batok kang Jehova (Deu 13:5)

Pagpaluyo sa bakak nga pagsimba (Deu 13:6-10; 17:2-7)

Pagliso ngadto sa bakak nga pagsimba (Deu 13:12-16)

Paghalad ug mga anak ngadto sa bakak nga mga diyos (Lev 18:​21, 29)

Espiritismo, pamarang (Ex 22:18; Lev 20:27; Deu 18:9-14)

MGA KATUNGDANAN SA MGA SASERDOTE

(Sa pagtuman sa ilang mga katungdanan, ang mga saserdote gitabangan sa mga Levihanon; Num 3:5-10)

Pagtudlo sa Balaod sa Diyos (Deu 33:​8, 10; Mal 2:7)

Pag-alagad ingong mga maghuhukom, pagpatuman sa balaod sa Diyos (Deu 17:​8, 9; 19:​16, 17)

Pagtanyag ug mga halad alang sa katawhan (Lev kap 1-7)

Paggamit sa Urim ug Tumim aron sa pagpakisayod sa Diyos (Ex 28:30; Num 27:18-21)

PAGKAHIMONG MEMBRO SA KONGREGASYON SA ISRAEL

Ang pagkahimong membro sa kongregasyon sa Israel dili limitado lamang niadtong nangatawo diha sa nasod

Ang mga tawo sa ubang kanasoran mahimong tinuling mga magsisimba

Ang maong langyawng mga pumoluyo obligado sa pagtuman sa tanang kondisyon nga gilatid sa pakigsaad sa Balaod (Lev 24:22)

Mga restriksiyon nga naglimite sa pagkahimong membro sa kongregasyon sa Israel

Walay tawong gikapnan pinaagi sa pagpigsat sa mga itlog o pagputol sa iyang kinatawo (Deu 23:1)

Walay anak sa gawas o iyang mga kaliwat hangtod sa “ikanapulo ka kaliwatan” (Deu 23:2)

Walay Ammonhanon o Moabihanon (dayag nga mga lalaki) hangtod sa panahong walay tino, tungod kay sila wala magpakitag pagkamaabiabihon apan nakigbatok sa Israel sa panahon sa Pagpanggula gikan sa Ehipto (Deu 23:3-6)

Ang mga anak nga matawo sa mga Ehiptohanon “ingong ikatulong kaliwatan” mahimong dawaton (Deu 23:​7, 8)

HUDISYAL NGA SISTEMA

(Ang mga balaod maylabot sa legal nga mga kaso nagpasiugda sa hustisya ug kaluoy ni Jehova. Ang mga maghuhukom gihatagan ug kagawasan sa pagpakitag kaluoy, depende sa mga kahimtang. Kini nga mga balaod usab nag-amping sa nasod nga dili mahugawan ug nanalipod sa kaayohan sa tagsatagsa ka Israelinhon)

Mga maghuhukom

Ang mga saserdote, mga hari, ug ang ubang mga tawo gitudlo ingong mga maghuhukom (Ex 18:​25, 26; Deu 16:18; 17:​8, 9; 1Ha 3:​6, 9-12; 2Cr 19:5)

Ang pagbarog atubangan sa mga maghuhukom giisip ingong pagbarog atubangan ni Jehova (Deu 1:17; 19:​16, 17)

Paghusay sa mga kaso

Ang ordinaryong mga kaso gitugyan ngadto sa mga maghuhukom (Ex 18:​21, 22; Deu 25:​1, 2; 2Cr 19:8-10)

Kon ang ubos nga hukmanan dili makahukom, ang kaso dalhon ngadto sa mas taas nga mga hukmanan (Ex 18:​25, 26; 1Ha 3:​16, 28)

Ang talagsaon o lisod nga mga kaso nga gidala ngadto sa mga saserdote:

Ang mga kaso sa pangabugho o pagkadili-putli sa asawa (Num 5:12-15)

Kon adunay saksi nga magpasakag sumbong sa paglapas batok sa usa ka tawo (Deu 19:​16, 17)

Kon nahimo ang mapintas nga buhat o kon ang usa nakaula ug dugo, o kon lisod ipakanaog ang hukom o kon kini may panagbangi (Deu 17:​8, 9; 21:5)

Kon may tawong nakaplagang gipatay diha sa kapatagan ug ang mamumuno wala masayri (Deu 21:1-9)

Mga saksi

Labing menos duha ka saksi ang gikinahanglan aron maestablisar ang kamatuoran (Deu 17:6; 19:15; itandi ang Ju 8:17; 1Ti 5:19)

Ang mga kamot sa mga saksi maoy unang mobakyaw aron sa pagpatay sa tawong sad-an. Kini maoy aron malikayan ang bakak, dinalidali, o mapasagaron nga testimonya (Deu 17:7)

Pagtestigo ug bakak

Ang pagtestigo ug bakak hugot nga gidili (Ex 20:16; 23:1; Deu 5:20)

Kon bakak ang sumbong batok sa usa ka tawo, ang bakakon nga saksi makadawat sa silot nga gilaraw alang sa tawong gisumbong (Deu 19:16-19)

Panghiphip, pagpihigpihig sa paghukom

Gidili ang panghiphip (Ex 23:8; Deu 27:25)

Gidili ang pagtuis sa hustisya (Ex 23:​1, 2, 6, 7; Lev 19:​15, 35; Deu 16:19)

Ang pagtener sa usa ka tawo himoon lamang kon lisod ang kaso ug kinahanglang hukman ni Jehova (Lev 24:11-16, 23; Num 15:32-36)

Mga silot

Mga hampak​—limitado sa 40, aron ang gibunalan dili mahimong tinamay (Deu 25:1-3; itandi ang 2Co 11:24)

Kamatayon pinaagi sa pagbato​​—dayon ang patayng lawas mahimong bitayon diha sa estaka ingong usa nga tinunglo (Deu 13:10; 21:​22, 23)

Pagpanimalos​—pagbalos, usa ka silot nga bugti sa nahimo (Lev 24:​19, 20)

Mga danyos: Kon ang hayop sa usa ka tawo nakahimog kadaot sa propiedad sa laing tawo (Ex 22:5; 21:​35, 36); kon ang usa ka tawo nagduslit ug kalayo nga nakasunog sa propiedad sa laing tawo (Ex 22:6); kon ang usa ka tawo nakapatay sa binuhing hayop sa laing tawo (Lev 24:​18, 21; Ex 21:​33, 34); kon ang usa ka tawo nakagamit nga wala tuyoa sa butang nga “balaan,” sama sa ikapulo o mga halad (Lev 5:​15, 16); kon ang usa ka tawo naglimbong sa iyang kauban bahin sa usa ka butang nga gipiyal o gipatipigan o sa usa ka pagpangawat o sa nawalang butang nga nakaplagan, nga nanumpa nga binakak labot niining mga butanga (Lev 6:2-7; Num 5:​6-8)

Mga siyudad nga dalangpanan

Ang dili-tinuyong nakabuno makakalagiw ngadto sa kinadul-ang siyudad nga dalangpanan (Num 35:​12-15; Deu 19:​4, 5; Jos 20:​2-4)

Dayon himoon ang husay didto sa dapit nga may hurisdiksiyon sa panghitabo

Ang tawong nakaplagan nga dili-tinuyong nakabuno kinahanglang magpabilin didto sa siyudad nga dalangpanan hangtod mamatay ang hataas nga saserdote (Num 35:​22-25; Jos 20:​5, 6)

Ang tinuyong nakabuno kinahanglang patyon (Num 35:​30, 31)

KAMINYOON, MGA RELASYON SA PAMILYA, SEKSUWAL NGA MORALIDAD

(Ang Balaod nanalipod sa Israel pinaagi sa pagpreserbar sa sagradong kahimtang sa kaminyoon ug sa pamilyahanong kinabuhi)

Ang kaminyoon unang gihimo ni Jehova (Gen 2:​18, 21-24)

Ang bana mao ang tag-iya sa iyang asawa apan manubag siya sa Diyos kon sa unsang paagi siya nakiglabot kaniya (Deu 22:22; Mal 2:​13-16)

Ang poligamiya gitugotan apan gikontrolar sa Balaod aron panalipdan ang asawa ug ang iyang mga anak (Deu 21:​15-17; Ex 21:10)

Ang lalaki obligado sa pagpakasal sa babaye human niya kini tentala (gawas kon dili mosugot ang amahan sa babaye) (Ex 22:​16, 17; Deu 22:​28, 29)

Minyoan sa usa ka tawo ang nabalong asawa sa iyang igsoon kon ang iyang namatayng igsoon walay anak nga lalaki; ang tawong dili mobuhat niini pakaulawan (Deu 25:5-10)

Ang pagpakig-alyansa sa kaminyoon uban sa mga langyaw gidili (Ex 34:12-16; Deu 7:1-4), apan gitugotan ang pagpakigminyo sa nabihag nga mga babaye (Deu 21:10-14)

Ang mga babaye nga mga manununod ug yuta makigminyo lamang sa mga lalaki nga ilang katribo (Num 36:6-9)

Diborsiyo

Ang bana lamang ang gitugotan sa pagdiborsiyo (tungod kay nakaplagan diha sa iyang asawa ang usa ka butang nga malaw-ay); siya kinahanglang maghatag sa asawa ug sulat-pamatuod sa diborsiyo (Deu 24:1-4)

Ang bana dili makadiborsiyo sa asawa kon sila naminyo human nga kini iyang gipugos nga makigdulog kaniya (Deu 22:​28, 29)

Ang bana dili makaminyo pag-usab sa iyang gidiborsiyohan nga asawa human maminyo pag-usab ang iyang asawa ug ang iyang ikaduhang bana nagdiborsiyo kaniya o namatay (Deu 24:1-4)

Ang panapaw adunay silot nga kamatayon alang sa duha ka sad-an (Ex 20:14; Deu 22:22)

Insesto

Ang usa ka lalaking Israelinhon dili makaminyo sa bisan hain niining mosunod: Iyang inahan, inaina, o usa ka segundaryong asawa sa iyang amahan (Lev 18:​7, 8; 20:11; Deu 22:30; 27:20); iyang pursoso nga igsoong babaye o igsoon niyang babaye sa amahan o inahan (Lev 18:​9, 11; 20:17; Deu 27:22); iyang apo nga babaye (Lev 18:10); iyang iyaan (igsoon man sa iyang inahan o igsoon sa iyang amahan) (Lev 18:​12, 13; 20:19); iyang iyaan tungod sa kaminyoon (asawa man sa igsoong lalaki sa iyang amahan o asawa sa igsoong lalaki sa iyang inahan) (Lev 18:14; 20:20); iyang umagad nga babaye (Lev 18:15; 20:12); iyang anak nga babaye, iyang hinablos nga babaye, anak nga babaye sa iyang hinablos nga babaye, anak nga babaye sa iyang hinablos nga lalaki, ugangan nga babaye (Lev 18:17; 20:14; Deu 27:23); asawa sa igsoong lalaki (Lev 18:16; 20:21), gawas sa pagpakigminyo sa asawa sa namatayng igsoon (Deu 25:​5, 6); igsoong babaye sa iyang asawa samtang buhi pa ang iyang asawa (Lev 18:18)

Ang usa ka babayeng Israelinhon dili makaminyo sa bisan hain niining mosunod: Iyang anak nga lalaki o iyang hinablos nga lalaki (Lev 18:​7, 8; 20:11; Deu 22:30; 27:20); iyang pursoso nga igsoong lalaki o igsoon niyang lalaki sa amahan o inahan (Lev 18:​9, 11; 20:17; Deu 27:22); iyang apohan nga lalaki (Lev 18:10); iyang pag-umangkong lalaki (anak man sa iyang igsoong lalaki o anak sa iyang igsoong babaye) (Lev 18:​12, 13; 20:19); iyang pag-umangkong lalaki (anak man sa igsoong lalaki sa iyang bana o anak sa igsoong babaye sa iyang bana) (Lev 18:14; 20:20); iyang ugangan nga lalaki (Lev 18:15; 20:12); iyang amahan, amaama, amaama sa iyang inahan, amaama sa iyang amahan, umagad nga lalaki (Lev 18:​7, 17; 20:14; Deu 27:23); igsoong lalaki sa iyang bana (Lev 18:16; 20:21), gawas sa pagpakigminyo sa igsoong lalaki sa iyang namatayng bana (Deu 25:​5, 6); bana sa iyang igsoong babaye samtang buhi pa ang iyang igsoong babaye (Lev 18:18)

Ang silot sa insesto: kamatayon (Lev 18:29; 20:​11, 12, 14, 17, 20, 21)

Pakigsekso sa panahon sa pagregla

Kon ang lalaki ug babaye tinuyong magsekso panahon sa pagregla, sila pagapatyon (Lev 18:19; 20:18)

Ang bana nga wala-tuyoang nakigsekso sa iyang asawa panahon sa maong kahugawan (lagmit sa wala damha nga pagsugod sa pagregla) maoy mahugaw sulod sa pito ka adlaw (Lev 15:19-24)

Ginikanan-anak nga mga relasyon

Ang mga ginikanan (ilabina ang mga amahan) gisugo sa pagtudlo sa ilang mga anak sa Balaod sa Diyos (Deu 6:6-9, 20-25; 11:18-21; Isa 38:19)

Ang mga anak magpasidungog sa ilang mga ginikanan (Ex 20:12; 21:​15, 17; Lev 19:3; Deu 5:16; 21:18-21; 27:16)

Gidili ang pagsul-ob ug besti sa kaatbang nga sekso (sa paglimbong alang sa imoral nga mga katuyoan) (Deu 22:5)

Ang sodomiya adunay silot nga kamatayon alang sa duha ka tawong nalangkit (Lev 18:22; 20:13)

Ang pakigsekso sa hayop adunay silot nga kamatayon alang sa tawo ug sa hayop (Ex 22:19; Lev 18:​23, 29; 20:​15, 16; Deu 27:21)

Ang malaw-ay nga pag-atake (ang asawa nagbunlot sa pribadong mga sangkap sa lalaki nga gikabugno sa iyang bana) silotan pinaagi sa pagputol sa kamot sa babaye, inay sa silot nga mata sa mata, tungod sa pagtamod ni Jehova sa mga gahom sa babaye sa pagsanay ug sa katungod sa iyang bana nga makabaton ug mga anak pinaagi kaniya (Deu 25:​11, 12)

MGA KALIHOKAN SA NEGOSYO

(Ang Balaod nag-awhag nga magmatinud-anon diha sa mga transaksiyon sa negosyo ug sa pagtahod sa balay ug propiedad sa uban)

Pagpanag-iya ug yuta

Ang yuta gipahat ngadto sa mga banay (Num 33:54; 36:2)

Ang yuta dili permanenteng mapanag-iya sa dihang kini ibaligya apan ibalik ngadto sa tag-iya panahon sa Tinghugyaw; ang bili niini gibase sa gidaghanon sa mga abot hangtod sa Tinghugyaw (Lev 25:​15, 16, 23-28)

Kon ibaligya, ang kinadul-an nga paryente ang may katungod sa pagpalit (Jer 32:7-12)

Ang estado walay katungod sa pagkuha sa yutang panulondon alang sa publikong mga katuyoan pinaagi lamang sa pagbayad niini (1Ha 21:2-4)

Ang bahin sa mga Levihanon gilangkoban sa mga siyudad ug sa mga sibsibanan niini

Sa 48 ka siyudad nga gipahat, ang 13 maoy mga siyudad sa mga saserdote (Num 35:2-5; Jos 21:3-42)

Ang yutang sibsibanan sa usa ka Levihanong siyudad dili ikabaligya; kini iya sa siyudad, dili sa mga indibiduwal (Lev 25:34)

Kon pagabalaanon (igahin ang paggamit o ang abot) sa usa ka tawo ang usa ka bahin sa yuta alang kang Jehova (ipagamit sa sangtuwaryo, sa mga saserdote), mao kini ang sukdanan sa pagbanabana sa bili niini: ang yuta nga mapugsan ug usa ka homer nga binhi sa sebada mokantidad ug 50 ka siklo nga plata; ang bili magkagamay sumala sa gidaghanon sa mga tuig nga nahibilin hangtod sa sunod nga Tinghugyaw (Lev 27:16-18)

Kon ang nagbalaan buot molukat niini, siya kinahanglang magdugang ug 20 porsiyento sa gibanabanang bili (Lev 27:19)

Kon dili niya kini lukaton apan ibaligya ngadto sa laing tawo, sa Tinghugyaw kini mapanag-iya sa saserdote ingong balaan alang kang Jehova (Lev 27:​20, 21)

Kon ang usa ka tawo magbalaan ug bahin sa iyang uma nga iyang napalit gikan sa laing tawo ngadto kang Jehova, sa Tinghugyaw kini ibalik ngadto sa orihinal nga tag-iya (Lev 27:22-24)

Kon ang usa ka tawo ‘nagpahinungod o nagtugyan’ ug bisan unsa sa iyang kaugalingong propiedad (ang ‘gipahinungod o gitugyan’ nga mga butang maoy permanente ug gamiton lamang sa sangtuwaryo o alang sa kalaglagan; Jos 6:17; 7:​1, 15; Eze 44:29), kini dili ikabaligya o malukat; kini magpabilin nga iya ni Jehova (Lev 27:​21, 28, 29)

Pagtubos sa propiedad

Ang tanang yuta ibalik ngadto sa orihinal nga tag-iya panahon sa Tinghugyaw (uban sa nahisgotan na nga mga eksepsiyon) (Lev 25:8-10, 15, 16, 24-28)

Ang mga Levihanon makatubos sa ilang mga balay diha sa Levihanong mga siyudad sa bisan unsang panahon (Lev 25:​32, 33)

Tuig sa Tinghugyaw: magsugod sa Adlaw sa Pagtabon-sa-Sala, sa ika-50 nga tuig; ang pag-ihap magsugod sukad sa tuig nga ang mga Israelinhon misulod sa yuta (Lev 25:​2, 8-19)

Panulondon

Ang panganayng anak nga lalaki makapanunod ug dobleng bahin sa propiedad (Deu 21:15-17)

Kon walay anak nga lalaki, ang panulondon maiya sa mga anak nga babaye. (Num 27:6-8) Kon ang tawo walay mga anak nga lalaki o babaye, kini maiya sa iyang mga igsoong lalaki, sa mga igsoong lalaki sa iyang amahan, o sa iyang kinadul-an nga kadugo (Num 27:9-11)

Mga timbangan, mga bato sa timbangan, ug mga sukod

Gimando ni Jehova ang pagkamatinud-anon ug ang pagkatukma (Lev 19:​35, 36; Deu 25:13-15)

Ang pagpanglimbong dulumtanan kaniya (Pr 11:1)

Mga utang

Sa kataposan sa matag pito ka tuig, ang Hebreohanong mga igsoon ipahigawas sa mga utang (Deu 15:​1, 2)

Mahimong pig-oton ang langyaw sa pagbayad sa utang (Deu 15:3)

Garantiya alang sa utang

Kon kuhaon sa usa ka tawo ang panggawas nga besti ingong garantiya alang sa utang, dili niya kini huptan sa tibuok gabii (Ang kabos sagad matulog ginamit ang maong besti tungod kay walay laing mga besting pangkatulog) (Ex 22:​26, 27; Deu 24:​12, 13)

Ang usa ka tawo dili makasulod sa balay sa laing tawo aron sa pagkuha sa usa ka butang ingong garantiya alang sa utang. Siya magpabilin sa gawas sa balay ug pasagdan niya ang tawo nga nanghulam nga maoy magdala niini ngadto kaniya (Kini nagpakita sa pagkabug-os sa katungod sa tawo ingong tag-iya) (Deu 24:​10, 11)

Ang usa ka tawo dili makakuha sa galingang demano o sa ibabaw nga batong pangligis niini ingong garantiya (Basin unya ang tawo dili na makagaling ug lugas sa pagpakaon sa iyang kaugalingon ug sa iyang pamilya) (Deu 24:6)

MGA BALAOD SA MILITAR

(Kini nga mga balaod nagkontrolar sa gimbut-an sa Diyos nga pagpakiggubat sa Israel didto sa Yutang Saad. Hugot nga gidili ang mga pagpakiggubat nga may hakog nga motibo o ang pagsakop sa mga lugar nga wala isugo sa Diyos)

Mga gubat

Makiggubat lamang sa mga gubat nga iya ni Jehova (Num 21:14; 2Cr 20:15)

Ang mga sundalo gibalaan sa dili pa makiggubat (1Sa 21:1-6; itandi ang Lev 15:​16, 18)

Edad sa mga sundalo

Kawhaan ka tuig ang kagulangon ug pataas (Num 1:​2, 3; 26:1-4)

Sumala sa Jewish Antiquities, III, 288 (xii, 4), ni Josephus, sila mag-alagad hangtod sa edad nga 50

Mga eksepsiyon gikan sa serbisyo militar:

Mga Levihanon, ingong mga ministro ni Jehova (Num 1:47-49; 2:33)

Ang tawong wala pa makapainagurar sa iyang bag-ong natukod nga balay o wala pa makapahimulos sa bag-ong natanom nga parasan (Deu 20:​5, 6; itandi ang Ecc 2:24; 3:​12, 13)

Ang tawong sinayoran ug wala pa makapangasawa. Ang bag-ong naminyo dili paapilon sa gubat sulod sa usa ka tuig (Ang tawo adunay katungod nga makabaton ug manununod ug makakita niini nga manununod) (Deu 20:7; 24:5)

Ang tawo nga hadlokan (Siya makapaluya lamang sa iyang mga isigkasundalo) (Deu 20:8; Huk 7:3)

Ang kahinlo gikinahanglan diha sa kampo (sanglit ang mga sundalo gibalaan alang sa pagpakiggubat) (Deu 23:9-14)

Walay mga babayeng gitugotan nga mosulod sa kampo aron sa pagpakigsekso; ang pakigrelasyon sa mga babaye gidili sa panahon sa pagpakiggubat. Pinaagi niini matino ang relihiyoso ug pisikal nga kahinlo (Lev 15:16; 1Sa 21:5; 2Sa 11:6-11)

Wala itugot ang paglugos sa mga babaye taliwala sa mga kaaway, sanglit kini maoy pakighilawas; ug wala itugot ang pagpakigminyo sa maong mga babaye hangtod mahuman ang gubat. Kini makahatag ug relihiyosong kahinlo ug kini usab makapaaghat sa mga kaaway nga mosurender, kay sila makasalig nga ang ilang mga babaye dili pasipad-an (Deu 21:10-13)

Militaryong mga pamaagi batok sa mga siyudad sa kaaway

Kon ang siyudad nga giatake maoy sakop sa pito ka nasod sa yuta sa Canaan (nga gihisgotan sa Deu 7:1), ang tanang molupyo niini itugyan sa kalaglagan. (Deu 20:15-17; Jos 11:11-14; Deu 2:32-34; 3:1-7) Kon pasagdang magpabilin diha sa yuta, kini mahimong kapeligrohan sa dumalayong relasyon sa Israel uban kang Jehova nga Diyos. Siya nagtugot lamang kanila nga mabuhi diha sa yuta hangtod matapos sa bug-os ang ilang pagkadaotan (Gen 15:13-21)

Sa mga siyudad nga dili sakop sa pito ka nasod, ipahibalo una ang mga kondisyon alang sa pakigdait. (Deu 20:​10, 15) Kon mosurender ang siyudad, ang mga molupyo ipailalom sa pinugos nga trabaho. Kon sila dili mosurender, ang tanang lalaki ug ang tanang babaye nga dili mga ulay pamatyon. Ang uban palingkawason ingong mga binihag. (Deu 20:11-14; itandi ang Num 31:​7, 17, 18.) Ang pagpatay sa tanang lalaki magwagtang sa kapeligrohan sa pag-alsa sa siyudad sa umaabot ug usab sa kapeligrohan sa pagpakigminyo niining mga tawhana sa Israelinhong mga babaye. Kini nga paagi makatabang usab nga malikayan ang pagsimba sa kinatawo sa lalaki ug ang pagtakboy sa mga sakit taliwala sa mga Israelinhon

Ang mga kahoy nga nagapatunghag pagkaon dili pamutlon ug dili gamiton ingong mga panglikos (Deu 20:​19, 20)

Ang mga karo sunogon; ang mga kabayo kitnan aron dili kini magamit sa pagpakiggubat, ug sa ulahi kini pamatyon (Jos 11:6)

MGA BALAOD LABOT SA PAGKAON UG SA SANITASYON

(Kini nga mga balaod nakatabang sa mga Israelinhon nga magpabiling bulag gikan sa paganong mga nasod, aron sa pagpalambo sa kahinlo ug maayong panglawas, ug aron sa pagpahinumdom kanila sa ilang pagkabalaan ngadto sa Diyos; Lev 19:2)

Paggamit sa dugo

Ang pagkaon ug dugo hugot nga gidili. (Gen 9:4; Lev 7:26; 17:12; Deu 12:23-25) Ang silot sa paglapas niini nga balaod: kamatayon (Lev 7:27; 17:10)

Ang kinabuhi (kalag) anaa sa dugo (Lev 17:​11, 14)

Ang dugo sa giihaw nga hayop kinahanglang iyabo sa yuta sama sa tubig ug tabonan kini ug yuta (Lev 17:13; Deu 12:16)

Walay hayop nga namatay rag iya o nakaplagang patay ang pagakan-on (tungod kay kini mahugaw ug wala mapaagasi ug dugo sa hustong paagi) (Deu 14:21)

Mga gilatid lamang nga paggamit: ibutang diha sa halaran alang sa pagtabon-sa-sala; gigamit alang sa gilatid nga mga katuyoan sa paghinlo (Lev 17:​11, 12; Deu 12:27; Num 19:1-9)

Paggamit sa tambok

Walay tambok nga pagakan-on; ang tambok iya ni Jehova (Lev 3:​16, 17; 7:​23, 24)

Ang pagkaon sa tambok nga gihalad magdalag silot nga kamatayon (Lev 7:25)

Giihaw nga mga hayop

Didto sa kamingawan, ang bisan unsang binuhing mga hayop nga ihawon dad-on ngadto sa tabernakulo. Kini pagakan-on ingong mga halad-sa-panag-ambit (Lev 17:3-6)

Ang silot sa paglapas: kamatayon (Lev 17:​4, 8, 9)

Ang hinlo nga ihalas nga mga hayop nga nadakpan sa pagpangayam mahimong patyon dihadiha; ang dugo kinahanglang iyabo (Lev 17:​13, 14)

Human makasulod sa Yutang Saad, ang hinlong mga hayop mahimong ihawon ingong pagkaon diha sa balay sa usa ka tawo kon siya halayo gikan sa sangtuwaryo, apan ang dugo kinahanglang iyabo sa yuta (Deu 12:20-25)

Mga hayop, isda, mga insekto nga gitugot nga kan-on:

Ang matag linalang nga pikas ug kuko, may buak sa mga kuko, ug nagapangusap sa kinaon (Lev 11:​2, 3; Deu 14:6)

Ang tanang linalang sa tubig nga adunay mga kapay ug mga himbis (Lev 11:9-12; Deu 14:​9, 10)

Ang mga insekto ug pak-an nga tigpanon nga mga linalang nga nagalakaw pinaagi sa upat ka tiil ug adunay igluluksong mga paa: ang nagalalin nga dulon, ang makaon nga dulon, ang timos, ug ang apan-apan (ang tanan sumala sa mga matang niini) (Lev 11:​21, 22)

Mga hayop, isda, mga langgam, tigpanon nga mga linalang nga gidiling kan-on:

Mga hayop: kamelyo, koneho sa kabatoan, liebre, baboy (Lev 11:​4-8; Deu 14:​7, 8)

Isda ug ubang tigpanon nga mga linalang diha sa katubigan nga walay mga kapay o mga himbis (Lev 11:10)

Mga langgam ug nagalupad nga mga linalang: agila, manaol, itom nga buwitre, pulang banog, itom nga banog, sikop, uwak, ostrik, bukaw, kanaway, banog, gamayng ngiwngiw, taas-ug-dunggan nga ngiwngiw, sisne, pelikano, buwitre, kormoran, cigueña, talabong, abubilya, kabog, ang bisan unsang pak-an nga tigpanon nga linalang nga nagalakaw pinaagi sa upat ka tiil (nga mao, nagalakaw sama sa paglakaw sa mga hayop nga upat ug tiil). Ang mga butang nga magtino kon unsang matanga sa nagalupad nga mga linalang ang gipaila nga “mahugaw” sa seremonyal nga paagi wala sa dayag hisgoti diha sa Bibliya. Bisan tuod ang kadaghanan sa “mahugaw” nga mga langgam maoy mga langgam nga mandadagit o mga tigkaon ug hugaw, dili tanan niini maoy mandadagit o mga tigkaon ug hugaw (Deu 14:12-19; Lev 11:13-20; tan-awa ang LANGGAM ug ang mga artikulo sa tagsatagsa ka ngalan sa mga langgam)

Ang tigpanon nga mga linalang sa yuta: ang ilagang tigkubkob, ilagang jerbo, tabili, tuko, ibid, tabili sa tubig, tabili sa balas, kamelyon, ang bisan unsang linalang nga nagakamang pinaagi sa tiyan, nagalakaw pinaagi sa upat ka tiil, o ang bisan unsang daghan ug tiil (Lev 11:​29, 30, 42)

Ang hayop nga namatay rag iya o patay nang daan o gikuniskunis sa mapintas nga mananap (Lev 17:​15, 16; Deu 14:21; Ex 22:31)

Ang mga hayop nga gihalad ingong mga halad-sa-panaad o kinabubut-ong mga halad, ug ingong halad-sa-panag-ambit mahimong kan-on sa adlaw nga kini gitanyag ug sa ikaduhang adlaw apan dili sa ikatulong adlaw; ang silot kon lapason maoy kamatayon. Ang halad-sa-pagpasalamat pagakan-on nianang adlawa; walay tipigan hangtod sa pagkabuntag (ikaduhang adlaw). Kinahanglang walay mahibilin sa halad sa Paskuwa; ang mahibilin pagasunogon (Lev 7:16-18; 19:5-8; 22:​29, 30; Ex 12:10)

Mga butang nga nagpahinabog kahugawan:

Ang paggawas sa binhi

Ang tawo kinahanglang maligo ug mahimong mahugaw hangtod sa pagkagabii (Lev 15:16; Deu 23:​10, 11)

Ang besti nga natuloan sa binhi pagalabhan sa tubig ug mahimong mahugaw hangtod sa pagkagabii (Lev 15:17)

Ang bana ug asawa, human magsekso, kinahanglang maligo ug mahimong mahugaw hangtod sa pagkagabii (Lev 15:18)

Pagpanganak

Ang inahan mahimong mahugaw sulod sa 7 ka adlaw human manganak ug anak nga lalaki, nga dugangan pag 33 ka adlaw (sa unang 7 ka adlaw, siya mahugaw ngadto sa tanan, sama sa dihang nagregla; sa 33 ka adlaw siya mahugaw lamang maylabot sa paghikap sa balaang mga butang sama sa halad nga mga pagkaon o sa pagsulod sa balaan nga dapit) (Lev 12:2-4)

Kon ang ipanganak maoy babaye, ang inahan mahimong mahugaw sulod sa 14 ka adlaw, nga dugangan pag 66 ka adlaw (Lev 12:5)

Pagregla sa babaye (Lev 12:2)

Ang babaye mahimong mahugaw sulod sa pito ka adlaw sa naandang pagregla; siya usab mahugaw sulod sa tibuok yugto sa dili-normal o dugay nga pag-agas sa dugo, nga dugangan pag pito ka adlaw (Lev 15:​19, 25, 28)

Sa panahon sa iyang kahugawan ang tanan nga iyang malingkoran o mahigdaan mahimong mahugaw (Lev 15:20)

Ang tawo nga makahikap kaniya o sa iyang higdaanan o sa iyang nalingkoran kinahanglang maglaba sa iyang mga besti ug maligo ug mahimong mahugaw hangtod sa pagkagabii (Lev 15:21-23)

Kon ang iyang kahugawan sa pagregla mahianha sa lalaki, ang lalaki mahimong mahugaw sulod sa pito ka adlaw, ug ang bisan unsa nga iyang mahigdaan mahimong mahugaw (Lev 15:24)

Kon siya adunay inagas siya mahugaw (Lev 15:25)

Mga panalipod batok sa sakit

Sanla ug ubang mga hampak

Tinoon sa saserdote kon kini sanla o dili (Lev 13:2)

Ang tawo ikuwarentinas sulod sa pito ka adlaw ug unya susihon; kon ang hampak mihunong na, ikuwarentinas pa siya sulod sa dugang pito ka adlaw (Lev 13:​4, 5, 21, 26); unya kon ang hampak wala na mokanap, siya ipahayag nga mahinlo (Lev 13:6); kon ang hampak mikanap, kini maoy sanla (Lev 13:​7, 8)

Kon sanlahon, gision sa usa ka tawo ang iyang mga besti, kalkagon ang iyang buhok, tabonan ang iyang bigote (o ang ibabaw nga ngabil), ug mosinggit “Mahugaw, mahugaw!” Ilain siya pagpuyo sa gawas sa kampo hangtod mamaayo ang iyang hampak (Lev 13:​45, 46; Num 5:2-4)

Inagas sa kinatawo (dayag nga tungod sa balatian) (Lev 15:​2, 3)

Ang higdaanan o mga butang nga malingkoran o mahigdaan sa maong tawo mahimong mahugaw (Lev 15:4)

Ang bisan kinsa nga makahikap sa tawong may inagas, iyang higdaanan, o sa bisan unsa nga iyang nalingkoran mahimong mahugaw, o kon ang usa ka tawo maluwaan sa tawong may inagas, ang maong tawo mahimong mahugaw (Lev 15:5-11)

Kon mahikapan sa usa ka tawong may inagas, ang mga sudlanan nga yutang-kulonon kinahanglang buk-on, ang mga sudlanan nga kahoy hugasan sa tubig (Lev 15:12)

Human mohunong ang inagas, ang maong tawo mahugaw pa sulod sa pito ka adlaw (Lev 15:13)

Ang pagkahinlo sa kampo militar namentinar pinaagi sa pagbaod nga adto malibang sa gawas sa kampo ug magtabon niini (Deu 23:​12, 13)

Mga regulasyon labot sa mga patayng lawas sa tawo

Ang paghikap ug patayng lawas, bukog, o lubnganan sa tawo magpahugaw sa usa ka tawo sulod sa pito ka adlaw (bisan diha sa kapatagan). (Num 19:​11, 16) Kamatayon ang silot sa dili pagputli sa kaugalingon (Num 19:​12, 13) (Tan-awa ang pamaagi sa paghinlo sa Num 19:17-19)

Ang tanan nga anaa o misulod sa tolda diin may patayng lawas sa tawo mahimong mahugaw ingon man usab ang bisan unsang bukas nga sudlanan didto nga walay taklob nga gihigot (Num 19:​14, 15)

Mga regulasyon labot sa mga patayng lawas sa mga hayop

Ang pagdala, paghikap, pagkaon sa usa ka hinlong hayop nga namatay rag iya makapahugaw sa tawo; ang paghikap sa patayng lawas sa tanang mahugaw nga hayop makapahugaw sa naghikap niini. Ang paghinlo gikinahanglan (Lev 11:​8, 11, 24-31, 36, 39, 40; 17:​15, 16)

Kon mahulogan o mahidapat ang mga patayng lawas sa mahugaw nga mga hayop sa mga kasangkapan sama sa mga sudlanan, mga tungtonganan sa banga, mga tibod, mga hurnohan, mga besti, mga panit, ug sakong panapton kini mahimong mahugaw (Lev 11:32-35)

Inagaw nga kinuha gikan sa siyudad

Ang tanan nga mapaagi sa kalayo kinahanglang ipaagi sa kalayo (mga metal), dayon putlion pinaagig tubig aron sa paghinlo; ang ubang mga butang kinahanglang labhan o hugasan (Num 31:​20, 22, 23)

UBANG MGA OBLIGASYON NGA NALANGKIT ANG ISIGKALINALANG

(Ang Balaod naglatid nga “higugmaon mo ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon”; Lev 19:18. Gipaila ni Jesus nga kini mao ang ikaduhang kinadak-ang sugo sa Balaod; Mat 22:37-40)

Ngadto sa mga isigka-Israelinhon

Ang gugma kinahanglang ipakita; ang pagbuno gidili (Ex 20:13; Rom 13:​9, 10)

Kinahanglang dili manimalos o maghambin ug kasuko batok sa isigkatawo (Lev 19:18)

Ipakita ang kahangawa sa kabos (Ex 23:6; Lev 25:​35, 39-43)

Ipakita ang kahangawa sa mga babayeng balo ug mga ilo (Ex 22:22-24; Deu 24:17-21; 27:19)

Pagtahod sa propiedad

Ang pagpangawat gidili; gikinahanglan ang pagbayad (Ex 20:15; 22:​1-4, 7)

Ang sayop nga pagtinguha sa propiedad ug sa mga gipanag-iya sa laing tawo gidili (Ex 20:17)

Konsiderasyon alang sa mga baldado

Dili magyubit o manghimaraot sa bungol; siya dili makadepensa sa iyang kaugalingon batok sa mga pahayag nga dili niya madungog (Lev 19:14)

Tinunglo ang usa ka tawo nga magbutang ug babag sa agianan sa tawong buta o magpahisalaag kaniya (Lev 19:14; Deu 27:18)

Ngadto sa langyawng mga pumoluyo: sila dili pagadagmalan (Ex 22:21; 23:9; Lev 19:​33, 34; Deu 10:17-19; 24:​14, 15, 17; 27:19)

Ngadto sa mga ulipon

Ang Hebreohanong ulipon hatagag kagawasan sa ikapitong tuig sa iyang pagkaulipon o sa tuig sa Tinghugyaw, bisan hain ang mauna. Sa panahon sa pagkaulipon, ang ulipon tratahon ingong sinuholang mamumuo uban ang konsiderasyon (Ex 21:2; Deu 15:12; Lev 25:10)

Kon ang usa ka ulipon mosulod nga may asawa, ang asawa pagawason o ipahigawas uban kaniya (Ex 21:3)

Kon ang agalon naghatag kaniyag asawa (lagmit usa ka langyaw) samtang siya anaa sa pagkaulipon, siya lamang ang pagawason; kon kini nga asawa adunay mga anak pinaagi kaniya, ang asawa ug ang mga anak magpabilin nga kabtangan sa agalon (Ex 21:4)

Sa pagpagawas sa Hebreohanong ulipon, ang agalon kinahanglang maghatag kaniyag gasa sumala sa iyang maarangan (Deu 15:13-15)

Ang ulipon mahimong bunalan sa agalon. (Ex 21:​20, 21) Kon mabaldado, siya hatagan ug kagawasan. (Ex 21:​26, 27) Kon ang ulipon namatay sa dihang gibunalan sa iyang agalon, ang agalon mahimong silotan sa kamatayon; ang mga maghuhukom mao ang mohukom sa silot (Ex 21:20; Lev 24:17)

Ngadto sa mga hayop

Kon ang usa ka tawo makakaplag ug binuhing hayop nga nanginahanglan ug tabang, siya obligado sa pagtabang niini, bisan kon kini iya sa kaaway (Ex 23:​4, 5; Deu 22:4)

Ang mga mananap nga luwananan dili pasobrahan sa pagpatrabaho o dagmalan (Deu 22:10; itandi ang Pr 12:10)

Ang baka dili busalan samtang kini nagagiok, aron kini makakaon sa lugas nga iyang gigiok (Deu 25:4; itandi ang 1Co 9:7-10)

Ang usa ka tawo dili magkuha sa inayan ug sa mga itlog niini, sa ingon magpuo sa enterong pamilya (Deu 22:​6, 7)

Ang usa ka tawo dili mag-ihaw ug torong baka o karnero uban sa nati niini sa samang adlaw (Lev 22:28)

MGA KATUYOAN SA BALAOD

Kini nagpadayag sa mga sala; kini nagpakitang ang mga Israelinhon nagkinahanglan nga pasayloon sa ilang mga kalapasan ug nga gikinahanglan ang mas dakong halad nga makatabon gayod sa ilang mga sala (Gal 3:19)

Ingong usa ka magtutudlo, kini nanalipod ug nagdisiplina sa mga Israelinhon, nag-andam kanila aron dawaton ang Mesiyas (Gal 3:24)

Ang lainlaing mga bahin sa Balaod maoy mga landong nga naghawas sa mas dagkong mga butang nga moabot; kini nga mga landong nakatabang sa matarong-ug-kasingkasing nga mga Israelinhon sa pag-ila sa Mesiyas, sanglit ilang makita kon sa unsang paagi iyang gituman kining matagnaong mga sumbanan (Heb 10:1; Col 2:17)