LANGOB

Usa ka lungag sa ilalom sa yuta nga may entrada sa gawas. Ang pulong nga “langob” gihubad gikan sa Hebreohanong pulong nga meʽa·rahʹ (Gen 19:30) ug sa Gregong pulong nga speʹlai·on. (Ju 11:38) Ang Hebreohanong pulong nga chor o chohr nagtumong sa usa ka “lungag,” nga usahay may igoigong gidak-on nga makasulod ang mga tawo. (1Sa 14:11; Job 30:6; 2Ha 12:9) Ang laing Hebreohanong pulong alang sa “lungag” maoy mechil·lahʹ.​—Isa 2:19.

Daghang langob diha sa anapogong dapit sa Palestina; pananglitan, ang Bukid sa Carmelo ug ang kasikbit sa Jerusalem nalukop sa daghang langob. Busa, kini sagad nga gihisgotan diha sa Kasulatan, usahay sa mahulagwayong diwa. Ang pipila niini kasudlan ug ginatos ka tawo ug gigamit ingong permanenteng mga puloy-anan, sama sa mga langob didto sa Petra, o kini gigamit ingong temporaryong mga balay, lubnganan, biawan, kuwadra, o balay-tipiganan. Daghang butang ang nadiskobrehan gikan niining kinaiyanhong mga balay.

Ang mga langob mahimong kadangpan sa mga panahon sa kapeligrohan. Ang unang paghisgot sa ingon niini nga dapit maoy maylabot kang Lot ug sa iyang duha ka anak nga babaye nga nagpuyo sa usa ka langob human mobiya gikan sa Zoar tungod sa kahadlok. (Gen 19:30) Sa Makeda, ang lima ka magkaabin nga Amorihanong mga hari nanago gikan kang Josue sa usa ka langob ug human niadto kini nahimong ilang komong lubnganan. (Jos 10:16-27) Sa dihang mikalagiw gikan sa mga Filistehanon sa mga adlaw ni Haring Saul, ang pipila ka Israelinhon mitago sa mga langob. (1Sa 13:6; 14:11) Aron makaikyas sa kapungot ni Saul, si David midangop sa usa ka langob duol sa Adulam ug didto giduyogan siya sa “upat ka gatos ka tawo.” (1Sa 22:​1, 2) Kay gigukod pag-usab ni Saul, si David mitago sa usa ka langob sa kamingawan sa En-gedi, ug dinhi giputol ni David ang sidsid sa kupo ni Saul sa dihang si Saul “misulod tungod sa sugo sa lawas.” (1Sa 24:1-15) Lagmit nga tungod sa mga kasinatian ni David niining duha ka okasyon nga siya naaghat sa pagtagik sa Salmo 57 ug 142, sumala sa gipakita sa mga superskripsiyon niini. Human si David gihimong hari, ang langob sa Adulam dayag nga nahimong usa ka hedkuwarter sa mga sundalo sa dihang nakiggubat batok sa mga Filistehanon. (2Sa 23:13; 1Cr 11:15) Sa dihang ang daotang si Jezebel misulay sa pagpatay sa tanang manalagna ni Jehova, si Abdias nagpakaon sa 100 kanila nga nagtago didto sa mga langob. (1Ha 18:​4, 13) Si Elias mikalagiw usab ngadto sa usa ka langob sa Horeb tungod sa kasuko ni Jezebel, ug didto siya nakadawat ug mga instruksiyon sa Diyos sa pagbalik ug pagdihog kang Hazael maingon man kang Jehu. (1Ha 19:1-17) Busa gikan niini nga mga pananglitan si Pablo adunay daghang pamatuod sa pagsulat nga ang mga tawo sa pagtuo “naglatagaw sa . . . mga langob ug sa mga lungib sa yuta.” (Heb 11:38) Daghang katuigan sa ulahi, ang mga lubnganan sa ilalom sa yuta sa Roma nagsilbing mga dalangpanan ug mga tigomanan sa gilutos nga mga Kristohanon.

Ang mga patay sagad gilubong diha sa mga langob. Tungod kay batoon kaayo ang yuta sa kadaghanang bahin sa Palestina, lisod ang pagkalot ug mga lubnganan. Ang ikaduhang paghisgot sa langob diha sa Bibliya maoy labot sa usa ka langob didto sa Makpela sa Hebron nga gipalit ni Abraham ug gigamit ingong lubnganan, diin didto gilubong si Sara, Abraham, Isaac, Rebeca, Jacob, ug Lea. (Gen 23:7-20; 25:​9, 10; 49:29-32; 50:13) Ang handomanang lubnganan sa higala ni Jesus nga si Lazaro ‘sa pagkatinuod, usa ka langob.’​—Ju 11:38.

Ang mga langob sagad nahimong maayo kaayong mga balay-tipiganan, ilabina sa mga panahon sa kapeligrohan. Busa, aron sa pagpanalipod sa ilang mga abot gikan sa manunulong nga mga Midianhon sa mga adlaw ni Gideon, “ang mga anak sa Israel naghimog mga tipiganan sa ilalom sa yuta nga didto sa kabukiran, ug sa mga langob ug sa mga dapit nga lisod duolon.” (Huk 6:2) Sa susama, ang Linukot nga mga Basahon sa Patayng Dagat dayag nga gitipigan didto sa mga langob duol sa Wadi Qumran, sa AK sa Patayng Dagat, diin kini nagpabiling wala matandog sulod sa daghang kasiglohan hangtod nga kini nadiskobrehan sugod niadtong 1947.

Mahulagwayong Paggamit. Gisaway ni Jesus ang mga tig-ilis ug salapi sa paghimo sa templo nga “usa ka langob sa mga tulisan.” (Mat 21:13; Jer 7:11) Ang mga tagna nga gitala ni Isaias ug sa Pinadayag nagbutyag nga ang pipila mosulay sa pag-ikyas sa paghukom sa Diyos, “sa pagkamakalilisang ni Jehova,” pinaagi sa pagtago sulod sa “mga langob,” apan sumala ni Ezequiel ang “mga langob” nga ilang himoong mga salipdanan dili makapanalipod kanila gikan sa Diyos.​—Isa 2:19-21; Pin 6:15-17; Eze 33:27.