Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsaon Nako Pagpalampos ang Panagtratohay?

“ANG dako nakong sayop mao sobrang pagmahal kang Andy una pa nga gisusi nako kon unsa siyang matanga sa pagkatawo,” dumdom pa ni Louise, kansang kaminyoon nabungkag tungod sa diborsiyo. “Ang among panagtratohay limitado sa among duha lamang. Wala gayod ako makakita kon unsay iyang reaksiyon gawas niadtong ‘sulondan’ nga mga situwasyon.

Samtang milungtad ang kaminyoon ni Louise ug pito ka masakit nga mga tuig, mitungha ang seryosong mga problema sulod lamang sa mga semana human sa kasal. Sa unsang paagi malikayan nimo ang maong mga kasaypanan ug sa paghimo sa panagtratohay sa pag-andam alang sa malipayong kaminyoon?

Sa Dili pa Magdeyt

“Ang lalaki [o babaye] nga maalamon,” sumala pa sa Bibliya, “magatan-aw ug magapalandong pag-ayo kon asa siya paingon.” (Proverbio 14:15, The Amplified Bible) Ang pagturok sa gugma alang sa usa ka tawong wala kaayo nimo masinati motultol sa pagpakasal sa usa ka tawo kansang mga emosyon ug mga tumong lahi kaayo sa imoha. Busa panid-i una siya diha sa grupo, o tingali samtang naglipaylipay diha sa kalingawan.

“Ako nahibalo nga kon makigsuod kaayo ako sa sinugdan, matabonan sa akong emosyon ang akong pagpanghukom,” matud pa ni Dave, nga karon malipayong naminyo sulod sa napulo ka tuig. “Busa gitan-aw ko si Rose sa halayo nga siya wala mahibalo nga ako interesado. Akong nakita kon unsay iyang pagtratar sa uban, ug nga siya dili karagan. Diha sa kasuwal nga pagsultihay, nahibaloan nako ang iyang mga sirkumstansiya ug mga tumong.” Maalamong makigsulti usab sa uban kinsa suheto kaayo sa tawo aron mahibaloan kon unsay iyang dungog.—Itandi ang Proverbio 31:31.

Ang Unang mga Deyt

Una sa tanan, kinahanglan imong palandongon kon ikaw (ug bisan kinsang umaabot nga katrato) anaa na sa hustong edad sa pagminyo ug makaarang na sa pagtuman sa mga kaakohan sa kaminyoon. Sa dihang makadisesyon na nga ang maong tawo posibleng mahimong kapikas sa kaminyoon, mahimong imong duolon ang maong tawo ug ipahayag ang tinguha aron mas mailhan pa siya.a Ingnon tang dunay positibong tubag, ang imong unang deyt dili kinahanglang maluho nga kalihokan. Ang deyt sa pagpangaon sa paniudto, o deyt nga uban sa usa ka grupo, makapasinati pa nimo aron sa paghimog desisyon kon ipadayon ba nimo ang relasyon. Ang paghimo sa kahikayan nga dili pormal makahupay sa nerbiyos nga bation sa sinugdan. Ug pinaagi sa paglikay sa dili pa panahong mga ekspresyon sa panaad, imong mamenosan ang imong pagbating pagkainayran—o kaulaw—kon ang usa kaninyo mawad-an ug interes.

Bisan pag unsang matanga kanang giplanong deyt, tungha sa untop nga oras, mahapsay ug maayong pamiste. Ipakita ang katakos sa usa ka maayong tigpakigsulti. Magmaaktibong tigpatalinghog.b Maayong buhaton sa mga batan-ong lalaki kanang gilantaw sa maong lugar nga maayong pamatasan. Apil na tingali niini ang pagbukas sa pultahan alang sa dalaga o sa pagtabang kaniya nga makalingkod. Ang dalaga, samtang dili maglaom nga tratahon samag prinsesa, maligdong nga mosanong sa paningkamot sa iyang kadeyt. Bisag walay tinong mga balaod niining mga butanga, ang lalaki makahatag sumbanan sa pagtahod alang sa umaabot, kay ang bana gisugo sa ‘pagpasidungog sa asawa ingon nga mahuyang nga galamiton.’—1 Pedro 3:7.

Ang paggunitay ba sa kamot, paghalok, o paggakos angay, ug kon angay, kanus-a? Kon buhaton ingong tiunay nga mga ekspresyon sa pagmahal—dili hakog nga kailibgon—ang maong mga aksiyon malantaw nga mahinlo atubangan sa mga mata sa Diyos. Ang dinasig sa Diyos nga Awit ni Solomon nagpakita nga ang ubang angay nga mga ekspresyon sa pagmahal giambitan sa dalagang Shulamita ug sa magbalantay nga iyang gimahal ug giminyoan sa ulahi. (Awit ni Solomon 1:2; 2:6; 8:5) Apan sama niadtong maputling managtrato, ang managtrato kinahanglang magbantay nga ang mga ekspresyon sa pagmahal dili mahimong mahugaw o motultol sa seksuwal nga imoralidad. (Galacia 5:19, 21) Ang mga ekspresyon sa pagmahal himoon lamang kon ang relasyon nakaabot na sa punto nga may mutuwal nga panaad ug kon hapit nang magpakasal. Sa pagbuhat niini, ikaw dili mabalda gikan sa pangunang katuyoan sa malamposong panagtratohay—ang pagsinati sa tawo.

“Ang Pagkatawo nga Natago Sulod sa Kasingkasing”

Human nakatimbangtimbang kon unsay mitultol sa malig-ong relasyon taliwala sa 231 ka parisan nga tigdeyt, ang tem sa tigdukiduki nagtaho diha sa Journal of Marriage and the Family (Mayo 1980): “Ang mga kaminyoon posibleng molungtad ug molambo kon ang mga tawo nga misulod niini may bug-os nga kahibalo sa tagsa-tagsang kinailadman.” Oo, ang pag-ila sa “pagkatawo nga natago sulod sa kasingkasing” sa imong trato hinungdanon.—1 Pedro 3:4.

Bisan pa, ang ‘pagtimba’ sa mga intensiyon sa kasingkasing sa laing tawo nagkinahanglag paningkamot. (Proverbio 20:5) Planoha ang mga kalihokan nga makatabang nimo sa pagtan-aw sa natagong pagkatawo sa imong trato. Samtang mahimo na ang pagtan-awg sine o konsiyerto sa sinugdan, ang pakigbahin sa mga kalihokan nga motultol sa pagsultihay (sama sa skating, bowling, pag-adto sa mga zoo ug mga museo) makapasayon sa pagsinati pag dugang.

Aron makita ang mga pagbati sa imong trato, pagbangon ug mga pangutana, sama sa, “Unsay imong buhaton sa imong libreng panahon?” “Kon dili problema ang kuwarta, unsay imong gustong buhaton?” “Unsang bahina sa atong pagsimba sa Diyos ang gusto kaayo nimo? Ngano?” Kini motugot ug kinasingkasing nga mga tubag aron imong mahibaloan ang gipakahamili sa imong trato.

Sa dihang magkalalom ang relasyon ug ang managtrato seryosong nagpalandong sa kaminyoon, nagkinahanglan kinig seryosong pagsultihay bahin sa importanteng mga isyu, sama sa asa ug unsay inyong pagkinabuhi, sa pinansiyal nga mga butang, kon motrabaho ba kamong duha sa gawas sa balay, mga ideya sa papel sa matag usa diha sa kaminyoon, mga anak, pagpugong sa pagpanganak, ug dihadiha ug taas-ug-abot nga mga tumong ug kon unsay inyong plano aron makab-ot kini. Panahon kini sa pagbutyag sa mga butang, tingali bahin sa nangagi sa usa, nga basig makaapekto sa kaminyoon, lakip sa dakong mga utang o mga obligasyon. Ang mga butang bahin sa panglawas, sama sa seryosong sakit, angay hisgotan.

Diha sa maong mga pagsultihay, sunda ang pananglitan ni Elihu, kinsa miingon: “Gikan gayod sa akong kasingkasing ang akong ipamulong ug tim-os nga magasulti.” (Job 33:3, The Holy Bible in the Language of Today, ni Beck) Dihang nag-asoy kon sa unsang paagi ang iyang pakigtrato nag-andam niya sa malipayong kaminyoon nga napulo na ka tuig karon, si Esther miingon: “Wala gayod ako ‘magpakaaron-ingnon’ ni moingon nga miuyon ako kang Jaye bisag lahi ang akong gibati. Bisan hangtod karon. Naningkamot gayod ako nga magmatinuoron kanunay.”

Ayaw paglikay sa sensitibong mga ulohan o itago kini tungod sa kahadlok nga maipit ang imong trato. Nasayop si Beth niining bahina sa panahon sa iyang pakigtrato kang John. Si Beth miingon nga nagtuo siya sa pagtigom alang sa umaabot ug dili mag-usik-usik ug kuwarta. Si John miingon nga siya miuyon. Wala na magsusi-susi pa si Beth, naghunahuna nga nagkasinabot sila. Apan ang iyang ideya diay sa pagtigom alang sa umaabot nagkahulogan sa pagtigom alang sa bag-ong maluhong awto! Human nga naminyo kanunay silang maglalis bahin sa kuwarta.

Mapugngan ang dili-pagsinabtanay. Si Louise, nga gihisgotan sa sinugdan, miadmiter: “Maayo pa untag nagbangon akog daghang pangutana, sama sa, ‘Komosta kon magsabak ako ug dili ka gustog anak?’ O, ‘Kon magkautang ta ug gustong magpuyo lang sa balay ug sa pag-atiman sa atong anak, unsay imong buhaton?’ Makita unta nako ang iyang reaksiyon.” Ang maong pagsultihay mopagawas sa mga hiyas sa kasingkasing nga maayong makit-an sa dili pa magminyo.

Tan-awa Siya nga Nagalihok!

“Ang tawo buotan kaayo nimo kon kamo rang duha,” matud pa ni Esther. “Apan kon dunay ubang mga tawo, siya mabutang sa usa ka wala damhang mga sirkumstansiya. Ang usa sa imong mga higala tingali mosulti sa imong tratong lalaki ug butang nga dili niya gusto. Karon imong makita ang iyang reaksiyon ilalom sa pag-ipit. Tubagon ba niya ang tawo nga masuk-anon o makantalitahon?” Busa, siya mitapos: “Ang pagkigkuyog nga kauban sa usag usang mga higala ug pamilya sa panahon sa panagtrato nakatabang ug dako.”

Dugang pa sa pag-ambitay sa kalingawan, paggugol ug panahon nga magtrabaho kamong duha. Pakigbahin sa Kristohanong buluhaton, lakip sa pagtuon sa Pulong sa Diyos ug sa Kristohanong ministeryo. Lain pa, tabang sa pipila ka adlaw-adlawng mga trabaho nga diin human maminyo mahimong paagi na sa kinabuhi—pagpamalit ug pagkaon, pag-andam ug pagkaon, paghugas sa plato, ug paghinlo sa balay. Pinaagi sa pagpailalom sa tinuod nga mga kahimtang sa kinabuhi—sa panahon dihang mogawas ang dili maayong kinaiya sa imong trato—imong makita kon unsa gayod siya.

Ang magbalantay diha sa Awit ni Solomon nakakita sa aksiyon sa iyang trato sa dihang nahigawad o nagtrabaho ilalom sa mainit nga adlaw—nagsingot ug gikapoy. (Awit ni Solomon 1:5, 6; 2:15) Human nakakita sa iyang maunongong pagbalibad sa mga pagpanghaylo ni Haring Solomon, ang magbalantay midugang: “Pagkatahom mo, O hinigugma ko, ug pagkahingpit mo.” (Awit ni Solomon 4:7) Siyempre wala magpasabot ang magbalantay nga hingpit na ang iyang trato, apan ang iyang pisikal nga katahom nagpalutaw sa iyang moral nga kalig-on. Siya walay moral nga depekto o lama. Diha sa iyang hunahuna, ang kusog sa iyang trato milabaw kay sa bisan unsang kahuyangon.

Pinaagi sa paghimo sa panagtrato nga malamposon, ikaw makahimog samang pagtimbangtimbang. Uban ang bukas nga mga mata, ikaw makasulod sa kaminyoon nga may katakos sa pagtul-id sa mga kabingkilan. Ang malamposong panagtratohay makatabang sa pag-andam kaninyong duha alang sa makatagbaw ug malipayong kaminyoon.

[Mga footnote]

[Letrato sa panid 21]

Pinaagi sa pagpaniid sa umaabot nga kapikas diha sa tinuod-kinabuhing mga kahimtang, imong masinati ang maong tawo