PAGKATAWA

Sumala kang Gesenius, ang Hebreohanong mga pulong alang sa pagkatawa (tsechoqʹ ug ang kaamgid nga pormang sechoqʹ) maoy onomatopoeic, nga mao, usa ka tunog nga gisundog gikan sa pagkatawa (sama sa “he-he” ug “ha-ha”). Ang ngalan ni Isaac, Yits·chaqʹ, nga nagkahulogan usab ug “Pagkatawa,” gisundog gikan sa pagkatawa.

Si Abraham ug Sara mikatawa sa mga pahibalo sa manulonda nga sila makabaton ug anak nga lalaki sa ilang pagkatigulang. Si Abraham wala badlonga tungod sa pagkatawa apan si Sara gibadlong, ug misulay gani siya sa paglimod sa iyang pagkatawa. Busa mopatim-aw nga ang pagkatawa ni Abraham maoy tungod sa kalipay sa katingalahang palaaboton nga makabaton ug anak nga lalaki pinaagi kang Sara sa iyang pagkatigulang. Apan ang pagkatawa ni Sara dayag nga tungod kay ang samang katingalahang palaaboton daw kataw-anan alang kaniya; ang paghunahuna nga ang usa ka babaye sa iyang pangedaron, nga hangtod niadtong tungora maoy baog, makabaton pa ug usa ka anak daw dili ikalarawan sa iyang hunahuna. (Gen 17:17; 18:9-15) Apan, sa bisan hain nga kahimtang ang maong pagkatawa wala gayod magpasabot ug pagyubit o tinuyong pagbiaybiay, ug kini gitala ingong pagpasundayag ug pagtuo sa saad sa Diyos. (Rom 4:18-22; Heb 11:​1, 8-12) Sa dihang natawo kini nga anak, ang mga ginikanan nalipay gayod, sanglit tinguha kini sa ilang mga kasingkasing sa daghang katuigan. Si Abraham nagngalan sa ilang anak, nga human niana si Sara miingon: “Ang Diyos nag-andam ug pagpakatawa alang kanako: ang tanan nga makadungog niini mokatawa kanako.” (Gen 21:1-7) Walay duhaduha nga ang uban natingala ug nalipay sa pagkadungog sa maayong balita labot sa panalangin nga nadawat ni Abraham ug Sara gikan sa mga kamot ni Jehova.

Kon Kanus-a Tukma. Si Jehova mao ang “malipayong Diyos” ug buot nga ang iyang mga alagad magmalipayon. (1Ti 1:11) Bisan pa niana, gipakita sa Kasulatan nga ang pagkatawa haom lamang sa pipila ka panahon. Adunay “panahon sa paghilak ug panahon sa pagkatawa.” (Ecc 3:​1, 4) Ang maalamong tawo nga si Haring Solomon nagtambag kanato: “Lakaw, kan-a ang imong pagkaon uban ang pagmaya ug imna ang imong bino uban ang usa ka maayong kasingkasing, tungod kay ang matuod nga Diyos nakakaplag na ug kahimuot sa imong mga buhat.” Apan, walay tinuod nga pagmaya kon ang buhat sa usa ka tawo nagsalikway sa matarong nga mga dalan sa Diyos.​—Ecc 9:7.

Kon Kanus-a Dili Tukma. Ang hinungdanon mao ang pagkinabuhi aron makab-ot sa usa ka tawo ang usa ka maayong ngalan uban kang Jehova. Busa, niini nga sistema sa mga butang, ang pagkatawa usahay mahimong dili gayod tukma, gani makadaot pa. Si Solomon, sa iyang pag-eksperimento “sa pagpahimulos sa kabuangan hangtod nga akong makita kon unsay makuha sa mga anak sa tawo sa ilang gihimo,” miingon sulod sa iyang kasingkasing: “Ari karon, sulayan ko ikaw sa pagmaya. Labot pa, pagpahimulos sa maayo.” Apan iyang nadiskobrehan nga kini maoy kawang nga pangagpas. Iyang nakaplagan nga ang pagmaya ug pagkatawa dili gayod makapatagbaw, tungod kay kini dili mopatunghag tinuod ug dumalayong kalipay. Kinahanglang adunay tinuod nga pundasyon alang sa malungtaron, makapalig-on nga kalipay. Gipatugbaw ni Solomon ang iyang mga pagbati: “Ako miingon sa katawa: ‘Binuang!’ ug sa pagmaya: ‘Unsay ginabuhat niini?’”​—Ecc 2:1-3.

Gipakita ni Solomon ang kaalam sa pagkinabuhi dili lamang aron sa pagpangagpas sa kalipayan. Siya miingon: “Mas maayo pa ang pag-adto sa balay sa pagbangotan kay sa pag-adto sa balay sa bangkete, tungod kay mao kana ang kataposan sa tanang tawo; ug ang buhi magabutang niini sa iyang kasingkasing.” Wala kini magpasabot nga ang kasubo mas labaw kay sa pagmaya. Kini naghisgot sa usa ka espesipikong panahon, sa panahon nga ang usa ka tawo namatay ug ang balay anaa sa pagbangotan. Adto didto aron hupayon ang nasubong mga namatyan inay nga basta kalimtan na lamang sila ug magpista ug maghudyaka. Ang pagduaw sa mga nagbangotan dili lamang maghupay sa mga namatyan kondili usab magpahinumdom sa mga miduaw sa kamubo sa kinabuhi, magpahinuktok nga ang kamatayon nga midangat niining balaya sa dili madugay modangat usab sa tanan ug nga kadtong buhi angayng magpalandong niini. Samtang buhi pa ang usa ka tawo siya makahimog usa ka maayong ngalan, dili sa dihang siya himalatyon na. Ug ang maayong ngalan uban sa Diyos mao lamang ang butang nga may tinuod nga bili alang sa usa nga himalatyon.​—Ecc 7:2; Gen 50:10; Ju 11:31.

Si Solomon mipadayon sa pag-ingon: “Mas maayo pa ang kagul-anan kay sa pagkatawa, kay sa kasubo sa panagway ang kasingkasing gihimong maayo.” (Ecc 7:3) Ang pagkatawa maoy maayong tambal, apan adunay panahon nga kinahanglan natong hinuktokan ang atong panglantaw sa kinabuhi ug ang paagi sa atong paggamit niini. Kon atong nakita nga kita nag-usik ug dako kaayong panahon sa wala kaayo kinahanglanang pagkalipay ug kita wala maghimog usa ka maayong ngalan pinaagi sa pagbuhat ug maayong mga buhat, kita adunay katarongan nga mabalaka sa atong kaugalingon, masubo, ug magbag-o; kini magpaarang-arang sa atong pagbati. Kini motabang kanato sa paghimog usa ka maayong ngalan aron ang adlaw sa atong kamatayon o ang panahon sa kataposang pagsusi sa Diyos ug ni Kristo kanato mas maayo kay sa adlaw sa atong pagkatawo.​—Ecc 7:1.

“Ang kasingkasing sa mga maalamon anaa sa balay sa pagbangotan, apan ang kasingkasing sa mga hungog anaa sa balay sa pagmaya,” si Solomon nagpadayon sa pag-ingon. “Mas maayo pa ang pagpamati sa pagbadlong sa usa nga maalamon kay sa tawong nagapamati sa awit sa mga hungog.” (Ecc 7:​4, 5) Ang maalamong kasingkasing diha sa usa ka balay diin adunay usa ka tawong namatay maoy haom sa pagkaseryoso nga kinaiyanhong bation diha sa usa ka balay nga nagbangotan, ug kini makapahinuklog sa maalamong kasingkasing sa pagbantay kon sa unsang paagi gamiton ang iyang kinabuhi, apan ang kahimtang sa pagkamapasagaron diha sa dapit nga may paghudyaka makapadani sa buangbuang nga kasingkasing ug magpahitumpawak sa haguka nga kinabuhi, ug walay pagpakabana. Kon ang usa ka tawo nahisalaag gikan sa hustong mga dalan, ang pagbadlong gikan sa usa ka tawong maalamon magpasig-uli kaniya diha sa dalan sa kinabuhi pinaagi sa pagtul-id kaniya ug siya matabangan sa paghimog usa ka maayong ngalan alang sa iyang kaugalingon. Apan sa unsang paagi makatabang ang pagpamati sa awit o ang pag-ulog-ulog sa buangbuang nga naglilong sa mga sayop ug nagpatig-a kanato diha sa sayop nga dalan? Kini motukmod kanato nga magpadayon sa paghimog dili-maayong ngalan, nga dili magtul-id kanato aron makasubay sa mga dalan nga motultol sa usa ka maayong ngalan uban kang Jehova.

“Kay sama sa tingog sa mga sampinit ilalom sa kulon, mao usab ang katawa sa hungog; ug kini usab kakawangan.” (Ecc 7:6) Ang mga sampinit daling masunog apan dali usab kining maugdaw. Maugdaw na kini nga dili pa gani maluto ang gisulod sa kulon, sa ingon nahimong walay silbi ang gihaling nga kalayo. Busa ang dako, banha, naglagiti nga pagsilaob niini kawang ug walay pulos. Ug ingon usab niana ang tinonto nga mga pag-agik-ik ug mga kabuang sa buangbuang. Dugang pa, ang mismong pagkatawa sa buangbuang alingugngog sa dalunggan, nga dili angayan sa panahon o sa okasyon, ug makapaluya inay nga makapadasig. Dili kini motabang kang bisan kinsa nga mouswag sa ugdang nga buluhaton sa paghimog usa ka maayong ngalan nga hinumdoman sa Diyos ug sa ingon maseguro nga ‘ang adlaw sa kamatayon mas maayo kay sa adlaw sa pagkatawo.’

Pagkatawa nga Nahimong Pagbangotan. Sa iyang Wali sa Bukid, si Jesu-Kristo miingon: “Malipayon kamo nga naghilak karon, tungod kay kamo mangatawa,” ug, “Alaot, kamo nga nagkatawa karon, tungod kay kamo magbangotan ug manghilak.” (Luc 6:​21, 25) Dayag nga gipunting ni Jesus nga ang paghilak niadtong nagmasulub-on tungod sa daotang relihiyosong mga kahimtang nga nagpatigbabaw sa Israel nianang panahona mahimong mahulipan ug pagkatawa pinaagi sa pagtuo diha Kaniya, samtang kadtong nagkatawa ug nagpahimulos sa kinabuhing walay pagkabalaka sa umaabot makakaplag nga ang ilang pagkatawa nahimong pagbangotan. (Itandi ang Luc 16:19-31.) Sa pagsulat ngadto sa mga Kristohanon, ang igsoon ni Jesus sa inahan nga si Santiago nag-awhag sa kalibotanog-hunahuna nga mga Kristohanon: “Pagkaguol ug pagbangotan ug panghilak kamo. Himoa ang inyong katawa nga pagbangotan, ug ang inyong kalipay nga kasubo. Ipaubos ninyo ang inyong kaugalingon sa mga mata ni Jehova, ug kamo iyang pagabayawon.” (San 4:​4, 9, 10) Ang maong pagbayaw maghatag ug tinuod nga kalipay.

Aron Ipakita ang Pagyubit. Ang pagkatawa sagad nga gihisgotan diha sa Kasulatan aron ipakita ang pagyubit. Ang Hebreohanong berbo nga tsa·chaqʹ (pagkatawa) nagkahulogan usab nga “pagbugalbugal; paghimo nga kataw-anan.”​—Gen 21:9; 39:14.

Bisan gani ang mga hayop gihulagway ingong nagkatawa sa pagyubit. Ang baye nga ostrik gihulagway ingong nagkatawa sa migukod nga kabayo ug sa nagsakay niini (tungod sa kakusog modagan sa ostrik), ug gikataw-an sa kabayo ang kahadlok sa dihang kini moatake sa pagpakiggubat (tungod sa kusog ug pagkadili-mahadlok niini). (Job 39:​13, 18, 19, 22) Ang Leviatan (ang buaya) gikaingong nagkatawa sa hinagiyos sa salapang tungod sa baga nga panit niini.​—Job 41:​1, 29.

Ang mga alagad sa Diyos kinahanglang moantos ug daghang mabiaybiayong pagkatawa batok kanila. Si Job miingon: “Ako nahimong kataw-anan sa iyang isigkatawo.” (Job 12:4; 30:1) Si Jeremias nahimong kataw-anan sa tibuok adlaw taliwala sa iyang mga katalirongan. (Jer 20:7) Si Jesu-Kristo gikataw-an nga mayubiton sa wala pa banhawa ang anak nga babaye ni Jairo. (Mat 9:24; Mar 5:40; Luc 8:41-53) Bisan pa niana, ang tanan nga nahibalo sa kusog ug kaalam sa Diyos ug nagmasinugtanon kaniya adunay maayong katarongan nga magmalipayon.​—Mat 5:​11, 12.

Si Jehova nga Diyos gihubit ingong nagkatawa nga mayubiton sa mga nasod, labot sa ilang mapasigarbohong mga pulong nga nahimong walay pulos, ug sa kagubot nga gipadangat sa ilang binuang nga dalan batok kaniya. (Sal 59:8) Siya nahibalo sa iyang kaugalingong gahom ug mga katuyoan, ug iyang gikataw-an ang mahuyang, kawang nga pagsupak nga ilang gihimo batok kaniya ug sa iyang katawhan. (Sal 2:1-4) Ang usa ka maalamong tawo dili gayod buot nga siya kataw-an ni Jehova. (Pr 1:26) Bisan tuod si Jehova walay kalipay sa kamatayon sa daotan (Eze 18:​23, 32), siya wala mabalaka sa daotang mga laraw batok sa iyang katawhan ug kataw-an lamang niya kini tungod kay iyang nakita ang adlaw sa kaluwasan alang sa mga matarong, diin ang mga laraw sa mga daotan mapakyas ug ang pagkadaotan hunongon sa walay kataposan.​—Sal 37:​12, 13, 20.