TORRE

Usa ka tinukod (o bahin sa usa ka tinukod) nga ang gihabogon sagad mas taas kay sa diyametro niini ug kini mas habog kay sa mga tinukod sa palibot niini. Nagsugod ang pagpanukod ug torre sukad pa sa panahon wala madugay human sa Lunop sa dihang ang mga tawo sa Kapatagan sa Sinar miingon: “Dali! Magtukod kita ug usa ka siyudad ug usab usa ka torre nga ang tumoy niini abot sa mga langit.” (Gen 11:2-4) Ang maong torre gituohan nga samag porma sa piramide sa relihiyosong mga ziggurat nga nadiskobrehan nianang bahina sa yuta.​—Tan-awa ang BABEL; ARKEOLOHIYA (Babilonya).

Ang yanong mga torre gitukod nga nagbantaaw diha sa mga parasan aron mabantayan sa mga magbalantay ang mga parasan batok sa mga kawatan ug mga kahayopan.​—Isa 5:​1, 2; Mat 21:33; Mar 12:1.

Ingong depensa sa kasundalohan, ang mga torre gitukod diha sa mga paril sa mga siyudad, nga sagad ang mas tag-as niini gitukod diha sa mga eskina ug sa kilid sa mga ganghaan. (2Cr 26:9; 32:5; Eze 26:​4, 9; Sof 1:16; 3:6) Sa pipila ka kahimtang ang mga torre nagsilbing mga kampo ubay sa usa ka utlanan, o ingong mga dapit nga dalangpanan sa hilit nga mga lugar alang sa mga magbalantay sa kahayopan ug sa uban.​—2Cr 26:10; 27:4; tan-awa ang KUTA; BANTAYANANG TORRE.

Sagad ang usa ka torre sa sulod sa siyudad nagsilbing usa ka kuta, ug ingon niana ang mga torre sa Sekem, Tebes, ug Penuel. (Huk 8:​9, 17; 9:46-54) Ang mga kagun-oban sa ubang mga torre sa siyudad nakaplagan usab didto sa Jerico, Bet-san, Lakis, Megido, Mizpa, ug Samaria.

Ang Hebreohanong termino nga migh·dalʹ, nga nagkahulogang “torre” (Eze 29:10; 30:6), nahimong bahin sa ngalan sa pipila ka dapit, sama sa Migdal-gad (nagkahulogan nga “Torre sa Pagkabulahan”) ug Migdal-el (nagkahulogan nga “Torre sa Diyos”).​—Jos 15:37; 19:38.

Usahay ang mosulong nga kasundalohan magtukod ug “pang-asdang nga mga torre” sa dihang moatake sila sa kinutaang mga siyudad. Nagsilbi kining tungtonganan sa mga magpapana o mga tiglambuyog. Dugang pa, ang pipila ka pang-atake nga mga torre adunay mga troso nga iglulumpag ug nagtaganag panalipod alang niadtong naggamit sa mga trosong iglulumpag.​—Isa 23:13.

Mga Torre sa Jerusalem. Ang Torre sa mga Hudno nahimutang sa AK nga kiliran sa siyudad duol o diha sa Ganghaan sa Eskina. (Neh 3:11; 12:38) Dili matino kon nganong mao kini ang gingalan niini, apan posible gayod nga dihay negosyanteng mga panadero palibot sa maong dapit. Lagmit usa kini sa mga torre nga gitukod ni Uzzias, kinsa naghari sa Jerusalem sukad sa 829 hangtod sa 778 W.K.P. (2Cr 26:9) Ubay sa A nga paril sa siyudad mao ang duha ka laing hinungdanong mga torre: Ang Torre ni Hananel nga gipasig-uli ug gibalaan sa adlaw ni Nehemias. (Neh 3:1; 12:39; Jer 31:38; Zac 14:10) Kasikbit niini ug dapit sa S duol sa Ganghaan sa Karnero mao ang Torre sa Mea. Wala mahibaloi kon nganong gitawag kini ug Mea, nga nagkahulogang “Usa ka Gatos.”​—Neh 3:1; 12:39.

Ubay sa S nga paril sa H sa dapit sa templo mao ang gihisgotan nga “nagtuybo nga torre,” ug sa unahan pa sa H, sa usa ka luna nga duol sa palasyo ni David, nahimutang ang usa ka torre nga nalangkit sa Balay sa Hari duol sa Sawang sa Guwardiya. (Neh 3:25-27) Gihunahuna sa uban nga kining ulahing torre mao ang torre nga gihisgotan sa Awit ni Solomon ingong ang “torre ni David, gitukod sa mga linut-od nga bato, nga niana gipamitay ang linibo ka taming, ang tanang lingin nga mga taming sa mga tawong gamhanan.” (Aw 4:4) Kini nga torre dili mao ang mas modernong torre nga gitawag ug Torre ni David, nga naglakip sa torre ni Phasael. Kining torre ni Phasael maoy usa sa tulo nga gitukod ni Herodes nga Bantogan aron sa pagpanalipod sa iyang bag-ong palasyo nga gitukod duol sa nahimutangan sa karaang Ganghaan sa Eskina diha sa K nga kiliran sa siyudad.

Ang Torre sa Siloam lagmit nahimutang duol sa linaw nga pareho niini ug ngalan didto sa HS nga bahin sa Jerusalem. Si Jesus naghisgot nga kini nga torre nahugno, nga nagpatay ug 18 ka tawo, usa ka hitabo nga lab-as pa gayod sa panumdoman sa iyang mga mamiminaw.​—Luc 13:4; tan-awa usab ang ANTONIA, TORRE SA.

Mahulagwayong Paggamit. Kadtong bug-os nga nagsalig ug nagmasinugtanon kang Jehova adunay dakong kasegurohan, sama sa giawit ni David: “Ikaw [Jehova] nahimong akong dalangpanan, usa ka malig-ong torre sa atubangan sa kaaway.” (Sal 61:3) Kadtong nakasabot sa kahulogan sa iyang ngalan, ug mosalig ug matinumanong magrepresentar nianang ngalana, angayng dili mahadlok, kay: “Ang ngalan ni Jehova usa ka malig-ong torre. Nganha niana ang matarong modagan ug mahatagan sa panalipod.”​—Pr 18:10; itandi ang 1Sa 17:45-47.