Lungsoranon o Langyaw, Ikaw Ginaabiabi sa Diyos!

“Siya mao ang nagbuhat sa tanang nasod sa katawhan gikan sa usa ka tawo, aron papuy-on sa tanang dapit sa yuta.”​—BUHAT 17:26.

 1. Unsay kahimtang sa kadaghanang mga dapit karon kon bahin sa pagdawat sa mga tawo nga langyaw ug mga kultura?

ANG mga taho sa mantalaan nagpaila nga diha sa daghang kayutaan nagdako ang kabalaka labot sa mga langyaw, sa mga imigrante, ug sa mga refugee o kagiw. Minilyon nakabsan ug paglaom sa pagbalhin gikan sa mga lugar sa Asia, Aprika, Uropa, ug sa mga nasod sa Amerika. Tingali nagpangita sila ug kahupayan gikan sa lisod nga kakabos, sibil nga gubat, o paglutos. Apan sila ba ginaabiabi sa ubang dapit? Ang magasing Time nag-ingon: “Sa dihang misugod sa pagbag-o ang sagolsagol nga etnikong grupo sa Uropa, ang ubang nasod nakaamgo nga sila dili sama diay ka matugoton sa langyaw nga mga kultura nga sama sa ilang gituohan.” Bahin sa 18,000,000 ka “wala-kinahanglana” nga mga refugee, ang Time nag-ingon: “Ang hagit nga ilang gihatag sa lig-ong mga nasod dili mawala.”

 2, 3. (a) Unsang makapahupay nga pasalig ang gitanyag sa Bibliya may labot sa pagkadinawat? (b) Nganong makakuha kitag kaayohan gikan sa pagsusi kon unsay gitanyag sa Kasulatan mahitungod sa pakiglabot sa Diyos sa mga katawhan?

² Bisan unsa pay mougmad niining bahina, ang Bibliya nagpakita nga ginaabiabi sa Diyos ang mga tawo sa tanang nasod​—bisan pa kon ang tawo maoy lungsoranon nga dala sa pagkatawo, usa ka imigrante, o usa ka refugee. (Buhat 10:34, 35) ‘Apan,’ tingali may mangutana, ‘sa unsang paagi makaingon ikaw niana? Dili ba gipili lamang sa Diyos ang karaang Israel ingong iyang katawhan, nga wala maapil ang uban?’

³ Buweno, atong tan-awon kon sa unsang paagi nakiglabot ang Diyos sa karaang mga tawo. Atong susihon usab ang pipila ka tagna nga nalangkit sa mga pribilehiyong mabatonan sa tinuod nga mga magsisimba karong adlawa. Ang pagrepaso niining matagnaong materyal mohatag kadan-agan sa mas tin-aw pa nga pagsabot nga imong makita nga labing makaiikag. Kini naghatag ug timailhan, usab, kon sa unsang paagi makiglabot ang Diyos sa mga indibiduwal “sa tanang kanasoran ug kabanayan ug katawhan ug pinulongan” human sa dakong kasakitan.​—Pinadayag 7:9, 14-17.

‘Mapanalanginan ang Tanang Nasod sa Yuta’

 4. Sa unsang paagi mitungha ang suliran sa nasyonalidad, apan unsang mga lakang ang gihimo sa Diyos?

⁴ Human sa Lunop, ang suod nga pamilya ni Noe gilangkoban sa tanang katawhan, ug ang tanan maoy tinuod nga mga magsisimba. Apan kana nga panaghiusa nausab sa ulahi. Wala magdugay, ang ubang mga tawo, nga wala motuman sa kabubut-on sa Diyos, misugod sa pagtukod ug usa ka torre. Kini ang mitultol sa katawhan sa pagkabungkag ngadto sa daghang grupo sa pinulongan nga nahimong nagkatibulaag nga katawhan ug kanasoran. (Genesis 11:1-9) Apan, ang matuod nga pagsimba nagpadayon sa linya nga mitultol ngadto kang Abraham. Gipanalanginan sa Diyos ang matinumanong Abraham ug misaad nga ang iyang kaliwat mahimong usa ka dakong nasod. (Genesis 12:1-3) Kana nga nasod mao ang karaan nga Israel.

 5. Nganong kitang tanan makabaton ug kaisog gikan sa mga pakiglabot sa Diyos kang Abraham?

⁵ Apan, wala isalikway ni Jehova ang ubang katawhan nga dili sakop sa Israel, kay ang iyang katuyoan sangkad sa pagkobre sa tanang katawhan. Dayag nato kining makita sa gisaad sa Diyos kang Abraham: “Pinaagi sa imong binhi mapanalanginan ang tanang nasod sa yuta kay gituman mo ang akong tingog.” (Genesis 22:18) Sulod sa daghang kasiglohan, hinunoa, ang Diyos nakiglabot sa linain nga paagi sa Israel, naghatag ug lagda sa Kasugoan sa nasod, naghikay ug mga saserdote sa pagtanyag ug mga halad sa iyang templo, ug mitagana ug Yutang Saad nga pagapuy-an.

 6. Sa unsang paagi ang mga kahikayan sa Diyos uban sa Israel mohatag kanatong tanan ug kaayohan?

⁶ Ang Kasugoan sa Diyos sa Israel maayo alang sa mga tawo sa tanang kanasoran sa pagkaagi nga gihimo niini ang pagkamakasasala sa tawo nga dayag, nagapakita sa panginahanglan ug usa ka hingpit nga halad sa pagtabon sa sala sa tawo sa makausa ra. (Galacia 3:19; Hebreohanon 7:26-28; 9:9; 10:1-12) Bisan pa, unsay pasalig nga ang Binhi ni Abraham​—nga pinaagi kaniya ang tanang kanasoran mapanalanginan​—moabot ug makaabot sa mga kuwalipikasyon? Ang Kasugoan sa Israel nakatabang usab dinhi. Kini nagdili sa pagpakigminyo sa mga Canaanhon, usa ka katawhan nga naila sa ilang imoral nga mga buhat ug mga rituwal, sama sa batasan sa pagsunog ug buhi nga bata. (Levitico 18:6-24; 20:2, 3; Deuteronomio 12:29-31; 18:9-12) Ang Diyos nagsugo nga sila ug ang ilang mga buhat kinahanglang paphaon. Kadto maoy sa taas-ug-abot nga kaayohan sa tanan, apil ang langyaw nga mga molupyo, sanglit nagsilbi kini sa pag-amping sa linya sa Binhi batok sa pagkadaot.​—Levitico 18:24-28; Deuteronomio 7:1-5; 9:5; 20:15-18.

 7. Unsa ang unang mga timailhan nga ginaabiabi sa Diyos ang mga dumuloong?

⁷ Samtang ang Kasugoan ginapatuman pa ug gilantaw sa Diyos ang Israel ingon nga linain, siya nagpakitag kaluoy sa mga dili Israelinhon. Ang iyang pagkamainandamon sa pagbuhat niini gipakita sa dihang migawas ang Israel sa pagkaulipon sa Ehipto paingon sa kaugalingong nasod niini. “Usa ka nagkasagol nga panon sa katawhan miuban usab kanila.” (Exodo 12:38) Giila ni Propesor C. F. Keil kadto ingong “usa ka duut sa mga langyaw . . . panagsagol, o panon sa katawhan sa nagkalainlaing kanasoran.” (Levitico 24:10; Numeros 11:4) Tingali daghan kanila mga Ehiptohanon nga midawat sa matuod nga Diyos.

Pag-abiabi sa mga Langyaw

 8. Sa unsang paagi ang mga Gabaonhon nakabaton ug luna diha sa katawhan sa Diyos?

⁸ Samtang gituman sa Israel ang sugo sa Diyos sa pagpapha gikan sa Yutang Saad sa mahugaw nga mga nasod, iyang gipanalipdan ang usa ka grupo sa mga langyaw, ang mga Gabaonhon, nga nagpuyo sa amihanan sa Jerusalem. Sila nagpadala ug nagtakobang mga embahador ngadto kang Josue, nangayo ug pakigdait. Sa dihang nadiskobrehan ang ilang gihimo, si Josue mihatag ug sugo nga ang mga Gabaonhon mag-alagad ingon nga “mga mangangahoy ug magkakalos ug tubig alang sa katilingban ug alang sa halaran ni Jehova.” (Josue 9:3-27) Karong adlawa ginadawat usab sa daghang imigrante ang ubos nga mga posisyon aron lang mahimong bahin sa usa ka bag-ong katawhan.

 9. Sa unsang paagi ang panig-ingnan ni Rahab ug sa iyang pamilya makadasig kon bahin sa mga langyaw sa Israel?

⁹ Tingalig madasig kang masayod nga ang pag-abiabi sa Diyos maoy dili lamang sa mga pundok sa mga langyaw balik niadto; ang tagsatagsa nga mga indibiduwal ginaabiabi usab. Karong adlawa ang ubang mga nasod nagaabiabi lamang ug mga imigrante nga may hataas ug posisyon, bahandi sa pagpamuhonan, o taas nga edukasyon. Dili ingon niini si Jehova, sumala sa atong nakita gikan sa usa ka hitabo sa wala pa ang yugto sa mga Gabaonhon. Kini nalangkit sa usa ka Canaanhon nga dili dako ug ranggo. Gitawag siya sa Bibliya nga si “Rahab ang babayeng bigaon.” Tungod sa iyang pagtuo sa matuod nga Diyos, siya ug ang iyang panimalay naluwas sa dihang nalaglag ang Jericho. Bisag usa ka langyaw si Rahab, gidawat siya sa mga Israelinhon. Siya maoy usa ka panig-ingnan sa pagtuo nga takos natong sundogon. (Hebreohanon 11:30, 31, 39, 40; Josue 2:1-21; 6:1-25) Siya nahimo pa ganing kagikan sa Mesiyas.​—Mateo 1:5, 16.

10. Ang pag-abiabi sa mga langyaw sa Israel nagadepende sa unsa?

¹⁰ Ang mga dili Israelinhon gidawat sa Yutang Saad nga nahiuyon sa ilang paningkamot sa pagpahimuot sa matuod nga Diyos. Ang mga Israelinhon gisugo nga dili makig-uban, ilabina sa relihiyon, sa mga tawong wala mag-alagad kang Jehova. (Josue 23:6, 7, 12, 13; 1 Hari 11:1-8; Proverbio 6:23-28) Sa gihapon, daghang molupyo nga dili-Israelinhon mituman sa paninugdan nga mga balaod. Ang uban nahimong sirkunsadong mga proselita, ug bug-os nga giabiabi sila ni Jehova ingong mga sakop sa iyang kongregasyon.​—Levitico 20:2; 24:22; Numeros 15:14-16; Buhat 8:27.a

11, 12. (a) Sa unsang paagi pagatagdon sa mga Israelinhon ang mga langyaw nga mga magsisimba? (b) Nganong kita kinahanglang mouswag sa pagsunod sa panig-ingnan ni Jehova?

¹¹ Gisugo sa Diyos ang mga Israelinhon sa pagsunod sa iyang tinamdan diha sa langyaw nga mga magsisimba: “Ang dumuloong nga nagpuyo uban kaninyo kinahanglang isipon ingon nga usa ka lumad sa inyong yuta, ug higugmaon mo siya ingon sa imong kaugalingon, kay kamo sa usa ka panahon mga dumuloong man sa yuta sa Ehipto.” (Levitico 19:33, 34; Deuteronomio 1:16; 10:12-19) Kini maoy usa ka pagtulon-an alang kanato, bisan tuod kita wala mailalom sa Kasugoan. Sayon kaayong madala kita sa mga pagpihig ug kasuko sa mga tawong lain ug rasa, nasod, o kultura. Busa maayong mangutana kita: ‘Naningkamot ba ako nga mawala kanako ang maong mga pagpihig, nagasunod sa panig-ingnan ni Jehova?’

¹² Ang mga Israelinhon adunay makita nga pamatuod sa pag-abiabi sa Diyos. Si Haring Solomon miampo: “Mahitungod sa langyaw, nga dili bahin sa imong katawhang Israel ug nga gikan sa halayong yuta tungod sa imong ngalan . . . sa diha nga siya moanhi ug mag-ampo dinhi niining balaya, hinaot unta nga mamati ka gikan sa langit . . . aron ang tanang katawhan sa yuta makaila sa imong ngalan ug mahadlok kanimo.”​—1 Hari 8:41-43; 2 Cronicas 6:32, 33.

13. Nganong naghatag ang Diyos ug tagana sa pag-usab sa iyang mga pakiglabot sa Israel?

¹³ Samtang gigamit gihapon ni Jehova ang nasod sa Israel ingon nga iyang katawhan ug busa nagapanalipod sa linya sa kaliwat sa Mesiyas, ang Diyos mitagna ug dagkong mga kausaban. Sayosayo pa, sa dihang misugot ang Israel nga mailalom sa pakigtugon sa Kasugoan, ang Diyos misugot nga sila mahimong tuboran sa “usa ka gingharian sa mga saserdote ug usa ka balaan nga nasod.” (Exodo 19:5, 6) Apan ang Israel wala magmatinumanon sa daghang kasiglohan. Busa si Jehova mitagna nga siya maghimog bag-ong pakigtugon nga ilalom niana sila nga nagalangkob sa “balay sa Israel” mapasaylo gikan sa ilang kalapasan ug sala. (Jeremias 31:33, 34) Kanang maong bag-ong pakigtugon naghulat sa Mesiyas, kansang halad sa pagkamatuod magahinlo sa kadaghanan sa sala.​—Isaias 53:5-7, 10-12.

Mga Israelinhon sa Langit

14. Unsang bag-ong “Israel” ang gidawat ni Jehova, ug sa unsang paagi?

¹⁴ Ang Kristohanon Gregong Kasulatan motabang kanato sa pagsabot kon sa unsang paagi kining tanan matuman. Si Jesus mao ang Mesiyas, kansang kamatayon nagtuman sa Kasugoan ug nagpahimutang sa pasikaranan sa bug-os nga kapasayloan sa sala. Aron mabatonan kana nga kaayohan, ang usa dili na kinahanglan nga mahimong usa ka sirkunsadong Hudiyo sa unod. Dili. Si apostol Pablo misulat nga diha sa bag-ong pakigtugon, “siya maoy usa ka Hudiyo diha sa kinasuloran sa iyang pagkatawo, ug ang iyang sirkunsisyon maoy sa kasingkasing pinaagi sa espiritu, ug dili pinaagi sa sinulat nga sugo.” (Roma 2:28, 29; 7:6) Kadtong nagtuo sa halad ni Jesus nakabaton ug kapasayloan sa sala, ug gidawat sila sa Diyos ingong ‘mga Hudiyo pinaagi sa espiritu,’ nga naglangkob sa usa ka espirituwal nga nasod nga gitawag “ang Israel sa Diyos.”​—Galacia 6:16.

15. Nganong ang pagkalungsoranon sumala sa unod dili hinungdan sa pagkahimong bahin sa espirituwal nga Israel?

¹⁵ Oo, ang pagkadinawat ngadto sa espirituwal nga Israel wala magadepende sa usa ka nasodnon o etnikong kagikan. Ang uban, sama sa mga apostoles ni Jesus, maoy lumad nga mga Hudiyo. Ang uban, sama sa opisyal sa Romanong kasundalohan nga si Cornelio, maoy dili-sirkunsadong Hentil. (Buhat 10:34, 35, 44-48) Tukmang miingon si Pablo mahitungod sa espirituwal nga Israel: “Walay Grego o Hudiyo, sirkunsado o dili-sirkunsado, langyaw, Sityanhon, ulipon, gawasnon.” (Colosas 3:11) Kadtong gidihogan sa espiritu nahimong “usa ka pinili nga katawhan, usa ka kahugpongan sa mga saserdote nga harianon, usa ka nasod nga balaan, usa ka katawhan alang sa linain nga kabtangan.”​—1 Pedro 2:9; itandi ang Exodo 19:5, 6.

16, 17. (a) Unsa ang papel sa espirituwal nga Israel diha sa katuyoan sa Diyos? (b) Nganong tukma ang paghatag ug pagtagad niadtong dili sakop sa Israel sa Diyos?

¹⁶ Unsay palaabuton sa espirituwal nga mga Israelinhon diha sa katuyoan sa Diyos? Si Jesus mitubag: “Ayaw kahadlok, gamay nga panon, kay gikahimut-an sa inyong Amahan ang paghatag kaninyo sa gingharian.” (Lucas 12:32) Ang mga dinihogan, kansang “pagkalungsoranon atua sa langit,” mahimong kaubang mga manununod sa Kordero diha sa iyang pagmando sa Gingharian. (Filipos 3:20; Juan 14:2, 3; Pinadayag 5:9, 10) Ang Bibliya nagpaila nga sila ‘tinimrihan gikan sa mga anak sa Israel’ ug “gipalit gikan sa katawhan ingon nga inunahang mga bunga sa Diyos ug sa Kordero.” Sila may gidaghanong 144,000. Apan, human giasoy ang gidaghanon sa tinimrihan, gipaila ni Juan ang lain nga grupo​—“usa ka dakong panon sa katawhan, nga walay bisan kinsa nga makaihap, gikan sa tanang kanasoran ug kabanayan ug katawhan ug pinulongan.”​—Pinadayag 7:4, 9; 14:1-4.

¹⁷ Ang uban tingali nahibulong: ‘Unsay ikasulti mahitungod sa milyonmilyon nga dili bahin sa espirituwal nga Israel, sama niadtong makalabang-buhi sa dakong kasakitan sama nianang sa dakong panon? Unsay ilang papel karon labot sa pipila ka nahibilin sa espirituwal nga Israel?’b

Mga Langyaw Diha sa Tagna

18. Unsay mitultol sa pagbalik sa Israel gikan sa pagkabihag sa Babilonya?

¹⁸ Kon mobalik sa panahon sa dihang ang Israel nailalom pa sa pakigtugon sa Kasugoan apan wala magmatinumanon niana, atong makita nga nakahukom na ang Diyos sa pagtugot sa mga Babilonyanhon sa paglaglag sa Israel. Sa 607 W.K.P., nabihag ang Israel sulod sa 70 ka tuig. Unya gipalit ug balik sa Diyos ang nasod. Ubos sa pagpanguna ni Gobernador Zerubbabel, usa ka nahibilin sa lumad nga Israel mibalik sa ilang yuta. Ang mga magmamando sa mga Medianhon ug sa mga Persianhon, nga maoy naglaglag sa Babilonya, mitabang pa gani sa talibalik nga mga bihag nga may dalang mga tagana. Gitagna sa basahon ni Isaias kining mga hitaboa. (Isaias 1:1-9; 3:1-26; 14:1-5; 44:21-28; 47:1-4) Ug gihatagan kita ni Esdras ug historikal nga mga detalye mahitungod sa maong pagbalik.​—Esdras 1:1-11; 2:1, 2.

19. Mahitungod sa pagbalik sa Israel, unsang matagnaong timailhan nga nalangkit ang mga langyaw?

¹⁹ Sa gihapon, sa nagtagna sa pagpalit ug balik sa katawhan sa Diyos, si Isaias mihimo niining makapukaw nga tagna: “Ang mga nasod moduol sa imong kahayag, ug ang mga hari moduol sa kasulaw sa imong pagsubang.” (Isaias 59:20; 60:3) Kini nagkahulogan ug labaw pa kay sa nianang indibiduwal nga mga langyaw nga ginaabiabi, nga nahiuyon sa pag-ampo ni Solomon. Si Isaias nagtudlo ug usa ka talagsaong kausaban sa baroganan. Ang “mga nasod” mag-alagad uban sa mga anak sa Israel: “Ang mga langyaw maoy motukod sa imong mga kuta, ug ang ilang mga hari maoy moalagad kanimo; kay tungod sa akong kaligutgot gisamaran ko ikaw, apan tungod sa akong maayong kabubut-on ginakaluy-an ko ikaw.”​—Isaias 60:10.

20, 21. (a) Atong makita sa modernong panahon ang unsang katumbas sa pagbalik sa Israel gikan sa pagkaulipon? (b) Sa unsang paagi ‘ang mga anak nga lalaki ug ang anak nga mga babaye’ human niadto nadugang sa espirituwal nga Israel?

²⁰ Diha sa daghang bahin, ang pag-adto ug pagbalik sa Israel gikan sa pagkabihag adunay katumbas sa modernong panahon uban sa espirituwal nga Israel. Sa wala pa ang Gubat sa Kalibotan I, ang nahibilin sa dinihogang mga Kristohanon wala gayod sa bug-os nahiuyon sa kabubut-on sa Diyos; sila nagpabilin gihapon sa pipila ka hunahuna ug mga buhat nga dala pa gikan sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan. Unya, sa panahon sa kagubot sa gubat ug uban sa paghulhog sa klero, ang mga nanguna taliwala sa nahibilin sa espirituwal nga Israel sayop nga gipriso. Human sa gubat, sa 1919 K.P., ang mga dinihogan nga sa literal napriso gipagawas ug naabsuwelto. Kini nagpamatuod nga ang katawhan sa Diyos gipagawas gikan sa pagkabihag sa Babilonyang Bantogan, ang tibuok-kalibotan nga imperyo sa bakak nga relihiyon. Ang iyang katawhan nanglakaw aron sa pagtukod ug sa pagpuyo sa espirituwal nga paraiso.​—Isaias 35:1-7; 65:13, 14.

²¹ Kini gipakita sa kabatbatan ni Isaias: “Silang tanan magtigom; sila moanha kanimo. Ang imong mga anak nga lalaki moanha kanimo gikan sa halayo, ug ang imong anak nga babaye pagadad-on nga kinugos. Unya ikaw makakita ug mosidlak, ug ang imong kasingkasing mokuba ug modako, tungod kay ang kadagaya sa dagat mahianha man kanimo; ang bahandi sa mga nasod moabot kanimo.” (Isaias 60:4, 5) Sa misunod nga mga dekada, ‘ang mga anak nga lalaki ug anak nga mga babaye’ nagpadayon sa pag-abot, kay gidihogan man sa espiritu aron mopuyo sa kataposang mga dapit diha sa espirituwal nga paraiso.

22. Sa unsang paagi ang “mga langyaw” miabot sa pagtrabaho uban sa espirituwal nga mga Israelinhon?

²² Unsay ikasulti bahin sa ‘mga langyaw nga maoy motukod sa imong mga kuta’? Kini usab nahitabo sa atong panahon. Samtang ang pagpanawag sa 144,000 hapit nang matapos, usa ka dakong panon nga gikan sa tanang kanasoran misugod sa pagtigom sa pagsimba uban sa espirituwal nga Israel. Kining mga bag-ohan adunay binase-sa-Bibliya nga palaabuton nga kinabuhing walay kataposan diha sa paraiso sa yuta. Bisan tuod ang lokasyon sa ulahi sa ilang matinumanong pag-alagad lahi, sila malipay sa pagtabang sa dinihogang nahibilin sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian.​—Mateo 24:14.

23. Sa unsang sukod nga ang “mga langyaw” nakatabang sa dinihogan?

²³ Karong adlawa, kapin sa 4,000,000 ka “langyaw,” uban sa nahibilin niadtong kansang ‘pagkalungsoranon atua sa langit,’ nagapamatuod sa ilang debosyon kang Jehova. Ang kadaghanan kanila, mga lalaki ug babaye, batan-on ug tigulang, nagaalagad diha sa bug-os panahong ministeryo ingong mga payunir. Diha sa kadaghanan sa kapin sa 66,000 ka kongregasyon, kini nga mga langyaw nagapas-an sa mga responsabilidad sama sa mga ansiano ug ministeryal nga mga alagad. Ang nahibilin nalipay niini, nga nakakita sa katumanan sa mga pulong ni Isaias: “Ang mga langyaw managtindog ug magabantay sa inyong mga panon sa kahayopan, ug ang mga dumuloong mahimong inyong mga mag-uuma ug inyong mga magbalantay sa kaparrasan.”​—Isaias 61:5.

24. Nganong madasig kita sa mga pakiglabot sa Diyos sa Israel ug sa uban sa nangagi?

²⁴ Busa bisag asa pa nga nasod sa yuta nga ikaw usa ka lungsoranon, imigrante, o refugee, ikaw adunay dakong kahigayonan nga mahimong espirituwal nga langyaw nga kinasingkasing nga ginaabiabi sa Labing Makagagahom. Ang iyang pag-abiabi nagalakip sa posibilidad sa pagtagamtam sa mga pribilehiyo diha sa iyang pag-alagad karon ug ngadto sa walay kataposang umaabot.

[Mga footnote]

Nakamatikod Ka ba Niini?

◻ Sa unsang paagi ang Diyos nagtanyag ug paglaom nga iyang pagadawaton ang katawhan sa tanang kanasoran?

◻ Unsay nagpakita nga ang mga katawhan gawas sa linain nga katawhan sa Diyos, ang Israel, makaduol Kaniya?

◻ Diha sa tagna, sa unsang paagi gipaila sa Diyos nga ang mga langyaw moduyog sa Israel?

◻ Unsay katumbas sa pagbalik sa Israel gikan sa pagkabihag sa Babilonya, ug sa unsang paagi ang “mga langyaw” nalangkit?

[Hulagway sa panid 9]

Si Haring Solomon miampo labot sa mga langyaw nga nangabot sa pagsimba kang Jehova