JEREMIAS

[lagmit, Si Jehova Nagbayaw; o, Si Jehova Nagpagula [lagmit gikan sa tagoangkan]].

1. Usa ka Benjaminhon nga miduyog kang David sa dihang siya didto sa Ziklag. Lakip siya sa gamhanang mga tawo ni David.​—1Cr 12:1-4.

2. Usa sa mga anak nga lalaki ni Gad nga mitipon kang David “sa dapit nga lisod duolon didto sa kamingawan” sa dihang si David usa pa ka kagiw gikan kang Saul. Siya maoy ikalima taliwala niining mga “maisog, mga tawong gamhanan . . . kansang mga nawong maoy mga nawong sa leyon, ug sila sama sa mga gasela sa katulin ibabaw sa kabukiran.” Mahitungod niining Gadhanon nga mga pangulo sa kasundalohan ni David, kini ang giingon: “Ang labing ubos maoy katumbas sa usa ka gatos, ug ang labing dako maoy katumbas sa usa ka libo.” Sila “mitabok sa Jordan sa unang bulan sa dihang kini miawas sa tanang tampi niini, ug dayon ilang gigukod ang tanan sa ubos nga kapatagan, ngadto sa sidlakan ug ngadto sa kasadpan.”​—1Cr 12:8-15.

3. Ang ikanapulo sa Gadhanong mga pangulo sa kasundalohan ni David, ingon sa gihubit sa Num. 2.​—1Cr 12:​13, 14.

4. Usa sa mga pangulo sa mga balay sa amahan diha sa bahin sa tribo ni Manases sa S sa Jordan sa mga adlaw sa mga hari. Ang mga Rubenhon, mga Gadhanon, ug ang katunga sa tribo ni Manases sa S sa Jordan (lakip kanila maoy mga kaliwat niini nga Jeremias) “migawi nga dili-matinumanon ngadto sa Diyos sa ilang mga katigulangan ug nakighilawas sa mga diyos sa mga katawhan sa yuta, nga gilaglag sa Diyos sa ilang atubangan. Busa ang Diyos sa Israel nagpalihok sa espiritu ni Pul nga hari sa Asirya bisan sa espiritu ni Tilgat-pilneser nga hari sa Asirya, mao nga [sa mga adlaw ni Peka nga hari sa Israel] iyang gidestiyero kadtong mga Rubenhon ug mga Gadhanon ug kadtong sa katunga sa tribo ni Manases ug gidala sila ngadto sa Hala ug sa Habor ug sa Hara ug sa suba sa Gozan.”​—1Cr 5:23-26; 2Ha 15:29.

5. Usa ka tawo sa lungsod sa Libna, nga usa ka siyudad sa mga saserdote. Siya maoy amahan sa asawa ni Haring Josias nga si Hamutal, kinsa maoy inahan ni Haring Jehoahaz ug Zedekias (Matanias).​—2Ha 23:​30, 31; 24:18; Jer 52:1; Jos 21:13; 1Cr 6:57.

6. Usa ka manalagna, ang anak nga lalaki ni Hilkias nga usa ka saserdote sa Anatot, nga usa ka siyudad sa mga saserdote nga nahimutang sa teritoryo sa Benjamin nga duolan sa 5 km (3 mi) sa AAS sa Patukoranan sa Templo didto sa Jerusalem. (Jer 1:1; Jos 21:​13, 17, 18) Ang amahan ni Jeremias nga si Hilkias dili mao ang hataas nga saserdote nga nagbaton sa samang ngalan, kinsa naggikan sa linya ni Eleasar. Ang amahan ni Jeremias lagmit gayod nga naggikan sa linya ni Itamar ug tingali naggikan kang Abiatar, ang saserdote nga gitangtangan ni Haring Solomon sa pag-alagad ingong saserdote.​—1Ha 2:​26, 27.

Gisugo Ingong Manalagna. Si Jeremias gitawag aron mahimong usa ka manalagna sa dihang batan-on pa niadtong 647 W.K.P., sa ika-13 nga tuig sa paghari ni Haring Josias sa Juda (659-629 W.K.P.). Si Jehova nag-ingon kaniya: “Sa wala pa ako mag-umol kanimo diha sa tiyan ako nakaila na kanimo, ug ako nagbalaan na kanimo sa wala ka pa mogula sa tagoangkan. Ako naghimo kanimo nga manalagna alang sa kanasoran.” (Jer 1:2-5) Busa usa siya sa pipila ka tawo kansang pagkahimugso gipangakohan ni Jehova​—nga nanginlabot pinaagig milagro o pinaagi sa iyang paggiya​—aron sila mahimong iyang linain nga mga alagad. Lakip niining mga tawhana mao si Isaac, Samson, Samuel, Juan nga Tigbawtismo, ug Jesus.​—Tan-awa ang PAGKAHIBALO-DAAN, PAGBUOT-DAAN.

Sa dihang si Jehova nakigsulti kaniya, si Jeremias nagpakitag kawalay pagsalig sa iyang kaugalingon. Siya mitubag sa Diyos: “Intawon, Oh Soberanong Ginoong Jehova! Ania, ako gayod dili mahibalo nga mosulti, kay ako usa ka bata lamang.” (Jer 1:6) Pinasukad niining iyang gipamulong, ug sa pagtandi sa iyang kaisog ug kalig-on panahon sa iyang buluhaton sa pagpanagna, atong makita nga ang maong talagsaong kusog dili usa ka kinaiyanhong butang nga nagsumikad kang Jeremias, apan nagsumikad gayod sa bug-os nga pagsalig kang Jehova. Sa pagkamatuod si Jehova nag-uban gayod kaniya “sama sa usa nga makalilisang ang pagkagamhanan,” ug si Jehova mao ang naghimo kang Jeremias nga “usa ka siyudad nga kinutaan ug usa ka haliging puthaw ug mga paril nga tumbaga batok sa tibuok yuta.” (Jer 20:11; 1:​18, 19) Talagsaon gayod ang kaisog ni Jeremias nga tungod niana si Jesus sa panahon sa iyang yutan-ong ministeryo gipakaingon nga mao ang nabanhawng si Jeremias.​—Mat 16:​13, 14.

Mga Sinulat. Si Jeremias maoy usa ka tigdukiduki ug usa ka historyador ug usa usab ka manalagna. Iyang gisulat ang basahon nga nagdala sa iyang ngalan ug giila usab sa kadaghanan nga mao ang nagsulat sa mga basahon sa Una ug Ikaduhang Hari, nga nagkobre sa kasaysayan sa duha ka gingharian (Juda ug Israel) sugod sa gihunongan sa mga basahon ni Samuel (nga mao, sa ulahing bahin sa paghari ni David sa tibuok Israel) hangtod sa kataposan niining duha ka gingharian. Ang iyang kronolohiya bahin sa yugto sa mga hari, nga naggamit ug pamaagi sa pagtandi o maampingong pagsusi bahin sa mga pagmando sa mga hari sa Israel ug Juda, motabang kanato nga matino sa tukmang paagi ang mga petsa sa pipila ka panghitabo. Human malaglag ang Jerusalem, gisulat ni Jeremias ang basahon sa Lamentaciones.

Kusganong Mensahe sa Mahukmanong Pagsaway. Si Jeremias dili gayod usa ka reklamador. Hinunoa, iyang gipakita ang iyang kaugalingon nga mahigugmaon, mahunahunaon, ug maluluy-on. Iyang gipakita ang pagkamapugnganon sa kaugalingon ug ang talagsaong pagkamalahutayon ug hilabihang nasubo tungod sa panggawi sa iyang katawhan ug sa mga paghukom nga ilang naagoman.​—Jer 8:21.

Sa pagkatinuod, si Jehova mao ang nagreklamo batok sa Juda, ug kini makataronganon lamang, ug si Jeremias nailalom sa obligasyon nga ipahayag kini nga makanunayon, nga iya gayod nga gihimo. Dugang pa, angayng hinumdoman nga ang Israel maoy nasod sa Diyos, nailalom kaniya sa pakigsaad ug sa iyang balaod, nga ilang gilapas pag-ayo. Ingong basehanan ug lig-ong pasikaranan sa mahukmanong mga pagsaway ni Jeremias, sublisubling gipunting ni Jehova ang Balaod, nga nag-awhag sa pagtagad sa responsibilidad sa mga prinsipe ug sa katawhan ug nagbatbat kon diin nila gilapas ang Balaod. Pinaagi sa iyang manalagna nga si Moises, kanunayng giawhag ni Jehova ang ilang pagtagad sa mga butang nga iyang gipasidaan nga modangat kanila kon sila modumili sa pagpatalinghog sa iyang mga pulong ug molapas sa iyang pakigsaad.​—Lev 26; Deu 28.

Kaisog, Pagkamalahutayon, Gugma. Ang kaisog ug pagkamalahutayon ni Jeremias maoy dinuyogan sa iyang gugma alang sa iyang katawhan. Siya may masakit nga mahukmanong mga pagsaway ug makahahadlok nga mga paghukom nga imantala, ilabina ngadto sa mga saserdote, mga manalagna, ug mga magmamando ug alang niadtong misubay sa “dalan nga gidawat sa kadaghanan” ug nakaugmad sa “mapinadayonong pagkadili-matinumanon.” (Jer 8:​5, 6) Apan siya usab nasayod nga ang iyang buluhaton maoy “sa pagtukod ug sa pagtanom.” (Jer 1:10) Iyang gihilakan ang katalagman nga modangat sa Jerusalem. (Jer 8:​21, 22; 9:1) Ang basahon sa Lamentaciones maoy ebidensiya sa iyang gugma ug kabalaka alang sa katawhan ug ngalan ni Jehova. Bisan pa sa pagkamaluibon kaniya sa hadlokan ug maduhaduhaon nga si Haring Zedekias, si Jeremias nangamuyo kaniya nga tumanon ang tingog ni Jehova ug padayong mabuhi. (Jer 38:​4, 5, 19-23) Dugang pa, si Jeremias wala magpakamatarong sa kaugalingon apan gilakip ang iyang kaugalingon sa dihang giila ang pagkadaotan sa nasod. (Jer 14:​20, 21) Human siya buhii ni Nebuzaradan, siya nagpanuko nga mobiya kanilang gidestiyero sa Babilonya, tingali mibati nga angay siyang makig-ambit sa ilang gidangatan o nagtinguha sa pag-alagad pa alang sa ilang espirituwal nga mga intereses.​—Jer 40:5.

Sulod sa iyang dugayng buluhaton, si Jeremias usahay naluya ug nagkinahanglan sa pasalig ni Jehova, apan bisan pa sa kalisdanan wala siya mohunong sa pagtawag kang Jehova alang sa tabang.​—Jer 20.

Mga Pagpakig-uban. Sulod sa iyang kapin sa 40 ka tuig nga buluhaton sa pagpanagna, si Jeremias wala pasagdi. Si Jehova nag-uban kaniya aron sa pagluwas kaniya gikan sa iyang mga kaaway. (Jer 1:19) Si Jeremias may kalipay sa pulong ni Jehova. (Jer 15:16) Iyang gilikayan ang pagpakig-uban niadtong walay pagtagad sa Diyos. (Jer 15:17) Siya nakakaplag ug maayong mga kaubanan nga makatabang kaniya sa buluhatong “pagtukod” (Jer 1:10), nga mao, ang mga Rekabita, si Ebed-melek, ug Baruk. Pinaagi niini nga mga higala siya natabangan ug naluwas gikan sa kamatayon, ug sa makadaghan ang gahom ni Jehova napadayag sa pagpanalipod kaniya.​—Jer 26:7-24; 35:1-19; 36:19-26; 38:7-13; 39:11-14; 40:1-5.

Madulaong mga Ilustrasyon. Si Jeremias midulag daghang ginagmay nga mga drama ingong mga simbolo sa kahimtang sa Jerusalem ug sa katalagman nga modangat niini. Anaa ang pagduaw niya sa balay sa magkukulon (Jer 18:1-11), ug ang panghitabo sa pagkadaot sa bakos. (Jer 13:1-11) Si Jeremias gisugo nga dili magminyo; kini nagsilbing usa ka pasidaan labot sa “kamatayon gumikan sa mga balatian” nga mahitabo sa mga anak nga matawo panahon sa kataposang mga adlaw sa Jerusalem. (Jer 16:1-4) Iyang gibuak ang usa ka tibod atubangan sa mga ansiyano sa Jerusalem ingong usa ka simbolo sa nagsingabot nga paggun-ob sa siyudad. (Jer 19:​1, 2, 10, 11) Iyang gilukat ang usa ka uma gikan sa anak nga lalaki sa iyang uyoan sa amahan nga si Hanamel ingong simbolo sa pagpasig-uli nga moabot human sa 70 ka tuig nga pagkadestiyero, sa dihang ang mga uma pamaliton pag-usab diha sa Juda. (Jer 32:8-15, 44) Didto sa Tapanhes sa Ehipto, siya nagtago ug dagkong mga bato sa terasa nga mga tisa sa balay ni Paraon, ug nagtagna nga si Nabucodonosor magbutang sa iyang trono sa ibabaw gayod sa maong dapit.​—Jer 43:8-10.

Usa ka Tinuod nga Manalagna. Si Jeremias giila ni Daniel ingong usa ka tinuod nga manalagna sa Diyos, kinsa, pinaagi sa pagtuon sa mga pulong ni Jeremias maylabot sa 70-ka-tuig nga pagkadestiyero, nakahimo sa pagpalig-on ug pagdasig sa mga Hudiyo bahin sa pagkaduol na sa ilang kagawasan. (Dan 9:​1, 2; Jer 29:10) Giawhag ni Esdras ang pagtagad sa katumanan sa mga pulong ni Jeremias. (Esd 1:1; tan-awa usab ang 2Cr 36:​20, 21.) Gipunting sa apostol nga si Mateo ang katumanan sa usa sa mga tagna ni Jeremias sa mga adlaw nga bata pa si Jesus. (Mat 2:​17, 18; Jer 31:15) Si apostol Pablo naghisgot sa mga manalagna, lakip kanila mao si Jeremias, kansang mga sinulat iyang gikutlo diha sa Hebreohanon 8:8-12. (Jer 31:31-34) Bahin niining mga tawhana, ang maong magsusulat miingon, “ang kalibotan dili-takos kanila,” ug “sila gipamatud-an pinaagi sa ilang pagtuo.”​—Heb 11:​32, 38, 39.

7. Anak nga lalaki ni Habazinias ug amahan ni Jaazanias, ug kining naulahi maoy usa ka pangulo sa mga Rekabita, nga ang ilang integridad gisulayan ni manalagnang Jeremias pinaagi sa paghatag kanila ug bino, apan sila midumili.​—Jer 35:1-10, 19.

8. Usa ka saserdote (o usa nga naghawas sa saserdotehanong balay niining ngalana) nga mibalik gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya sa 537 W.K.P. uban kang Gobernador Zorobabel ug sa Hataas nga Saserdoteng si Jesua.​—Neh 12:1.

9. Usa ka saserdote (o usa nga naghawas sa usa ka panimalay niining ngalana) nga lakip niadtong nagpamatuod pinaagig timbre sa “kasaligang kontrata” nga gihimo sa atubangan ni Jehova pinaagi ni Nehemias ug sa mga prinsipe, mga saserdote, ug sa mga Levihanon, sa pagsubay sa balaod sa Diyos. Kon ang ngalan nagtumong sa usa ka balay inay sa usa ka indibiduwal, lagmit mao ra kini ang Num. 8.​—Neh 9:38; 10:​1, 2, 29.

10. Ang usa nga gitudlo ni Nehemias nga mouban sa usa ka parada ibabaw sa gitukod pag-usab nga paril sa Jerusalem sa panahon sa inagurasyon niini. (Lagmit mao ra kini nga saserdote ang gihisgotan sa Nehemias 10:2.) Sila misunod sa koro nga miagi saylo sa Ganghaan sa mga Tapok sa Abo dapit sa tuo, paingon sa Ganghaan sa Tubig, nga sa kataposan mitagbo sa laing koro sa templo. (Neh 12:31-37) Sa mga adlaw ni Joiakim, si Hananias mao ang pangulo sa balay sa amahan ni Jeremias. (Neh 12:12) Kon ang ngalang Jeremias dinhi nagtumong sa usa ka balay ug dili sa usa ka indibiduwal, lagmit mao ra kini ang Num. 8.