Tinuod nga Kagawasan—Gikan sa Unsang Tinubdan?

“Wala sa tawo nga nagalakaw ang bisan pagtultol sa iyang lakang. Sawaya ako, O Jehova.”​—JEREMIAS 10:23, 24.

 1, 2. Sa unsang paagi gilantaw sa kadaghanang tawo ang kagawasan, apan unsang lain pa ang kinahanglan nga pagatagdon?

WALAY duhaduha gimahal nimo ang tinuod nga kagawasan. Gusto nimong libre sa pagpahayag sa imong kaugalingon nga mga panlantaw, libre sa pagdesisyon kon asa ug kon sa unsang paagi ikaw magkinabuhi. Gusto nimong mopili ug trabaho nga pagabuhaton, mopili sa imong pagkaon, musika, mga higala. Ikaw may mga pinalabi labot sa daghang butang, dagko ug gagmay. Walay normal nga tawo ang gustong maulipon sa diktador nga mga magmamando, tungod sa diyutay o walay libreng pagpili.

² Hinoon, dili ba usab nimo gusto ang usa ka kalibotan diin ang uban sama kanimo makabatog kaayohan gikan sa tinuod nga kagawasan? Dili ba nimo buot ang usa ka kalibotan diin ang kagawasan mapanalipdan aron ang kinabuhi sa matag usa mahimong may kinabug-osang kapahayagan? Ug kon posible, dili ba nimo gusto ang usa ka kalibotan nga libre gikan sa kahadlok, krimen, gutom, kawalad-on, pagkahugaw, sakit, ug gubat? Sa pagkatinuod ang maong mga kagawasan tilinguhaon kaayo.

 3. Nganong atong gipabilhan ang kagawasan?

³ Ngano mang kitang mga tawo gusto kaayo ug kagawasan? Ang Bibliya nagaingon: “Kon hain ang espiritu ni Jehova, atua didto ang kagawasan.” (2 Corinto 3:17) Busa si Jehova mao ang Diyos sa kagawasan. Ug sanglit gilalang niya kita sa iyang ‘dagway ug kasamahan,’ siya naghatag kanato ug kaugalingong pagbuot aron nga kita makaarang sa pagpabili ug pagbatog kaayohan gikan sa kagawasan.​—Genesis 1:26.

Pag-abusar sa Kagawasan

 4, 5. Sa unsang paagi ang kagawasan giabusaran sa tibuok kasaysayan?

⁴ Sa tibuok kasaysayan minilyon sa katawhan ang naulipon, gisakit, o gipatay tungod ang uban wala mogamit sa husto sa ilang kaugalingong pagbuot. Ang Bibliya nagbatbat nga mga 3,500 ka tuig sa miagi, “ang mga Ehiptohanon mapintasong nag-ulipon sa mga anak sa Israel. Ug padayon nilang gipalisod ang ilang pagkinabuhi pinaagi sa bug-at nga pag-ulipon.” (Exodo 1:13, 14) Ang The Encyclopedia Americana nag-ingon nga sa ika-upat nga siglo W.K.P., ang mga ulipon sa Atenas ug duha ka laing mga siyudad sa Gresya mas daghan kaysa may kagawasan nga molupyo sa gidaghanong 4 ngadto sa 1. Kining tinubdan usab nagaingon: “Sa Roma ang ulipon sa sinugdanan walay mga katungod. Siya mahimong ipapatay tungod sa gamay kaayong sala.” Ang Compton’s Encyclopedia nag-asoy: “Sa Roma ang ulipon nga mga mamumuo mao ang pundasyon sa estado. . . . Sa kaumahan ang mga ulipon subsob motrabaho nga nakadenahan. Sa pagkagabii sila tigomon ug ibalhog ngadto sa dagkong mga bilanggoan, nga ang katunga nalubong sa yuta.” Sanglit daghan sa mga ulipon ang sa nangagi may kagawasan, hunahunaa ang kagul-anan nilang nabungkag ang mga kinabuhi!

⁵ Sa kasiglohan, ang Kakristiyanohan nalambiggit sa malupigon nga pagnegosyo ug ulipon. Matud sa The World Book Encyclopedia: “Sukad sa katuigang 1500 hangtod sa katuigang 1800, ang mga Uropanhon nagpadala ug mga 10 milyones itom nga mga ulipon gikan sa Aprika ngadto sa Kasadpang Hemispera.” Niining ika-20ng siglo, minilyon sa mga binihag gipatrabaho hangtod kamatayon o gipamatay diha sa mga kampo konsentrasyon sa Nazi ingong palakaw sa kagamhanan. Ang mga biktima naglakip sa daghang mga Saksi ni Jehova nga gibilanggo tungod kay sila midumili sa pagpaluyo sa mamumuno nga pagmandong Nazi.

Pagkabilanggo sa Bakak nga Relihiyon

 6. Sa unsang paagi ang bakak nga relihiyon nag-ulipon sa katawhan sa karaang Canaan?

⁶ Duna usab naglungtad nga pagkabilanggo nga misangpot gikan sa pagsunod sa bakak nga relihiyon. Pananglitan, sa karaang Canaan, ang mga kabataan gihalad kang Moloch. Gikaingon nga nagdilaab ang hudno sa sulod sa dakong imahen niining bakak nga diyos. Buhi nga mga bata gilabay ngadto sa nagtuy-od nga mga bukton sa imahen, nga magbalhog kanila ngadto sa kalayo sa ilalom. Gani pila sa mga Israelinhon nagbatasan niining bakak nga pagsimba. Ang Diyos nag-ingon nga ilang gipaagi ang ‘ilang mga anak nga lalaki ug ilang anak nga babaye sa kalayo ngadto ni Moloch, usa ka butang nga wala Niya isugo kanila, ni misantop sa Iyang kasingkasing sa pagbuhat niining dulomtanang butang.’ (Jeremias 32:35) Unsang kaayohan ang gidala ni Moloch sa iyang mga magsisimba? Hain naman kadtong mga Canaanhon ug ang pagsimba kang Moloch karong adlawa? Tanan sila nahanaw. Kadto maoy bakak nga pagsimba, pagsimba nga gipasikad dili sa kamatuoran kondili sa mga kabakakan.​—Isaias 60:12.

 7. Unsang makalilisang batasan nahimong bahin sa relihiyon sa Aztec?

⁷ Mga kasiglohan sa miagi sa Sentral Amerika, ang mga Aztec naulipon sa bakak nga relihiyon. Dihay kinaugalingon nga mga diyos, mga kusog sa kinaiyahan gisimba nga mga diyos, ang kadaiyang mga bahin sa adlaw-adlaw nga panginabuhi may diyos, ang mga tanom may ilang diyos, ngani bisan ang mga paghikog may diyos. Ang librong The Ancient Sun Kingdoms of the Americas nag-asoy: “Ang kagamhanan sa Aztec Mexico giorganisar gikan sa itaas paubos aron makaarang sa pagpaluyo, ug sa ingon mapalukmay, ang dili makita nga mga gahom pinaagi sa gidaghanon sa mga kasingkasing sa tawo nga ihatag kanila kutob sa mahimo. Ang dugo mao ang ilimnon sa mga diyos. Aron makabaton ug angay nga mga binilanggong biktima ingong halad sa mga diyos, dihay walay undang ginagmayng mga gubat.” Sa dihang ang usa ka dakong pyramid nga templo gidedikar niadtong 1486, linibong mga biktima “gipalinya diha sa mga laray nga naghulat nga padupahon ibabaw sa halarang bato. Ang ilang mga kasingkasing gilugit ug giisa makadiyot sa adlaw” sa pagpahimuot sa diyos nga adlaw. Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon: “Ang mga magsisimba usahay mokaon sa pila ka bahin sa lawas sa biktima.” Apan, kadtong mga batasana wala makaluwas sa Empiryo sa Aztec o sa iyang bakak nga relihiyon.

 8. Unsay nasulti sa giya sa pasiyo mahitungod sa modernong pagpatay nga mas labaw pa kay sa nahitabo taliwala sa mga Aztec?

⁸ Ang mga bisita kas-a nagpasiyo sa usa ka museum diin ang usa ka pasundayag nga kahon naghulagway sa Aztec nga mga pari nga naglugit sa kasingkasing sa usa ka batan-ong lalaki. Sa dihang gisaysay sa giya-pasiyo ang pasundayag, nakatig-ik sa kakurat ang pipila sa grupo sa nagpasiyo. Unya ang giya miingon: “Akong nasabot nga kamo gingil-aran sa batasan sa Aztec ug paghalad sa batan-ong mga lalaki sa paganong mga diyos. Apan, niining ika-20ng siglo, minilyon sa batan-ong mga lalaki gikahalad na sa diyos sa gubat. Kana ba mas maayo?” Ang kamatuoran mao nga sa gubat ang relihiyosong mga pangulo sa tanang kanasoran nagaampo alang sa kadaogan ug nagapanalangin sa mga kasundalohan bisan pag mga tawo sa samang relihiyon ang subsob magkaatbang nga nagpatyanay sa usag usa.​—1 Juan 3:10-12; 4:8, 20, 21; 5:3.

 9. Unsang batasan ang nagkalas sa mas daghang kinabuhi sa bata kaysa bisan unsa pa diha sa kasaysayan?

⁹ Ang paghalad ug mga batan-on kang Moloch, sa mga diyos sa Aztec, o sa gubat gilabwan pa sa pagpatay sa wala mahimugso nga mga bata pinaagig mga aborsiyon, mga 40 o 50 ka milyon matag tuig sa tibuok kalibotan. Ang gidaghanon sa gihulog sulod lamang sa miaging tulo ka tuig mas daghan pa kay sa usa ka gatos ka milyon ka tawo nga namatay sa tanang gubat niining sigloha. Matag tuig, pipila ka pilo ang dugang mga bata ang gihulog kaysa tanang tawo nga gipatay sulod sa 12 ka tuig sa pagmandong Nazi. Ning ulahing mga dekada linibo ka pilo nga labaw pa ang mga bata nga gihulog kaysa tanan niadtong gihalad kang Moloch o sa diyos sa mga Aztec. Apan daghan (kon dili kadaghanan) niadtong nagpahulog, o silang naghulog kanila, nagtuo sa usa ka relihiyon.

10. Unsa ang laing paagi nga ang katawhan naulipon sa bakak nga relihiyon?

¹⁰ Ang bakak nga relihiyon nag-ulipon sa katawhan sa laing mga paagi usab. Pananglitan, daghang tawo ang nagtuo nga ang patay maoy buhi sa espirituhanong kalibotan. Usa ka sangpotanan nianang bakak nga pagtuo mao ang pagkahadlok ug pagsimba sa namatay nga mga katigulangan aron sa pagbaton ug gituohang mga kaayohan gikan kanila. Kini nag-ulipon sa katawhan ngadto sa mga diwatahan, espiritista, ug klerigo nga ginatawag aron kunohay motabang sa mga buhi sa pagpalukmay sa patay. Lagmit maayong isukna ang pangutana, May lutsanan ba ang maong pagkaulipon?​—Deuteronomio 18:10-12; Ecclesiastes 9:5, 10.

[Hulagway sa panid 4, 5]

Sa tibuok kasaysayan ang pipila nag-abusar sa ilang free will o kaugalingong pagbuot sa pag-ulipon sa uban