LAMENTACIONES, BASAHON SA

Sa mga adlaw sa Bibliya ang mga pahayag o mga awit sa pagbangotan gitagik ug giyamyam alang sa namatay nga mga higala (2Sa 1:17-27), sa napayhag nga mga nasod (Am 5:​1, 2), ug sa nagun-ob nga mga siyudad (Eze 27:​2, 32-36). Ang basahon sa Lamentaciones nagtaganag inspiradong pananglitan sa maong masulub-ong komposisyon. Kini gilangkoban sa lima ka sinulat nga mga balak (sa lima ka kapitulo) nga nagpahayag ug pagbangotan tungod sa kalaglagan sa Jerusalem pinaagi sa mga kamot sa Babilonya niadtong 607 W.K.P.

Giila niini nga basahon nga si Jehova makataronganong nagsilot sa Jerusalem ug Juda tungod sa kasaypanan sa iyang katawhan. (Lam 1:​5, 18) Kini usab nagpasiugda sa mahigugmaong-kalulot ug kaluoy sa Diyos ug nagpakita nga si Jehova maayo ngadto sa usa nga nagalaom kaniya.​—Lam 3:​22, 25.

Ngalan. Diha sa Hebreohanon kini nga basahon ginganlan pinasukad sa pangbukas nga pulong nga ʼEh·khahʹ!, nga nagkahulogang “Naunsa!” Ang mga maghuhubad sa Septuagint nagtawag sa basahon nga Threʹnoi, nga nagkahulogang “Mga Awit sa Pagbangotan; Mga Pahayag sa Pagbangotan.” Diha sa Babilonyanhong Talmud (Bava Batra 14b) kini nailhan pinaagi sa terminong Qi·nohthʹ, nga nagkahulogang “Mga Awit sa Pagbangotan; Mga Balak sa Kasub-anan,” ug kini gitawag nga Lamentationes (Latin) ni Jerome. Ang Cebuanong ngalan nga Lamentaciones naggikan niining ulahing titulo.

Dapit Diha sa Kanon sa Bibliya. Sa Hebreohanong kanon ang basahon sa Lamentaciones sagad nga gilakip taliwala sa lima ka Meghil·lohthʹ (Mga Linukot), nga gilangkoban sa Awit ni Solomon, Ruth, Lamentaciones, Ecclesiastes, ug Ester. Hinunoa, sa karaang mga kopya sa Hebreohanong Kasulatan ang basahon sa Lamentaciones gikaingon nga nagsunod sa basahon ni Jeremias, sama sa Cebuano nga mga Bibliya karong adlawa.

Magsusulat. Sa Gregong Septuagint kini nga basahon gipaila pinaagi sa mga pulong: “Ug nahitabo nga, human ang Israel nabihag ug ang Jerusalem naawaaw, si Jeremias milingkod nga naghilak ug nagpahayag ug pagbangotan tungod sa Jerusalem ug miingon.” Ang mga Targum miila usab kang Jeremias ingong mao ang magsusulat, nga nagpaila niini ingon sa mosunod: “Si Jeremias nga manalagna ug dakong saserdote miingon.” Ang introduksiyon diha sa makuting rebisyon ni Clementino sa Latin nga Vulgate mao: “Ug nahitabo nga, human ang Israel mabihag ug ang Jerusalem gibiyaan, si Jeremias nga manalagna milingkod nga naghilak ug nagbakho uban niini nga mga pahayag sa pagbangotan tungod sa Jerusalem; ug nanghupaw uban ang mapait nga espiritu, ug nagdanguyngoy pag-ayo, siya miingon.”

Estilo. Ang lima ka kapitulo sa basahon sa Lamentaciones gilangkoban sa lima ka balak, ang unang upat niini maoy mga akrostiko. Ang Hebreohanong alpabeto adunay 22 ka nagkalainlaing mga letra (mga konsonante) ug sa matag usa sa unang upat ka kapitulo sa Lamentaciones ang sunodsunod nga mga bersikulo nagsugod sa lainlaing letra sa 22 ka letra sa Hebreohanong alpabeto. Ang matag usa sa mga kapitulo 1, 2, ug 4 adunay 22 ka bersikulo nga gihan-ay nga sunodsunod sumala sa Hebreohanong alpabeto, ang bersikulo 1 nagsugod sa unang Hebreohanong letra nga ʼaʹleph, ang bersikulo 2 nagsugod sa ikaduhang letra, behth, ug padayon, hangtod sa kataposang letra sa alpabeto. Ang kapitulo 3 adunay 66 ka bersikulo, ug diha niini tulo ka sunodsunod nga mga bersikulo ang nagsugod sa samang Hebreohanong letra una pa mobalhin sa sunod nga letra.

Sa mga kapitulo 2, 3, ug 4 nagkabaylo ang mga letra nga ʽaʹyin ug peʼ (niining bahina kini wala mosunod sa samang pagkasunodsunod sama sa Lamentaciones 1 ug Sal 119). Apan kini wala magkahulogan nga ang inspiradong magsusulat sa Lamentaciones nasayop. Namatikdan kini diha sa pagtagad niining butanga: “Dili gihapon ikaingon nga ang pagkabaylo sa mga letra nataligam-an lamang sa magsusulat . . . , kay kini gisubli diha sa tulo ka balak. Hinunoa konektado kini sa ubang kahimtang. Kay atong makaplagan usab diha sa ubang mga balak nga pinasukad sa alpabeto, ilabina sa mas karaang mga balak, ang daghang pagtipas gikan sa lagda, nga sa pagkadili-malalis nagpamatuod nga ang mga magsusulat mosunod lamang gayod sa kahan-ayan sa alpabeto kon kini mohaom sa ideya nga walay bisan unsang pagkaartipisyal.” (Commentary on the Old Testament, ni C. F. Keil ug F. Delitzsch, 1973, Tomo VIII, The Lamentations of Jeremiah, p. 338) Lakip sa mga pananglitan nga gisitar mao ang Salmo 34, diin ang waw nga bersikulo nawala, ug ang Salmo 145, nga nagtangtang sa nun nga bersikulo. Ang kamatuoran nga wala himoa ang estriktong pagsunod sa kahan-ayan sa alpabeto sa Hebreohanong mga letra niining inspiradong mga sinulat dili angay nga kabalak-an. Bisan tuod ang paggamit ug mga akrostiko sa walay duhaduha nagsilbing tabang sa paghinumdom, ang mensahe mao ang labaw nga hinungdanon, ug ang kaundan mas importante kay sa pamaagi sa pagsulat.

Ang Lamentaciones kapitulo 5 dili usa ka akrostiko nga balak, bisan tuod kini naundan ug 22 ka bersikulo, nga sama sa gidaghanon sa nagkalainlaing mga letra sa Hebreohanong alpabeto.

Panahon sa Pagsulat. Ang pagkatataw sa pagkatagik sa Lamentaciones nagpakita nga ang basahon gisulat wala madugay human sa pagkapukan sa Jerusalem niadtong 607 W.K.P. sa dihang ang mga panghitabo sa Babilonyanhong paglikos ug pagsunog sa Jerusalem lab-as pa sa hunahuna ni Jeremias. Giuyonan sa kadaghanan nga ang basahon sa Lamentaciones gisulat wala madugay human sa pagkapukan sa Jerusalem, ug makataronganong ihinapos nga ang pagsulat niini nahuman niadtong 607 W.K.P.

Katumanan sa Tagna. Natuman diha sa gidangatan sa Jerusalem, ingon sa tataw nga gihulagway sa basahon sa Lamentaciones, ang mga pulong sa Deuteronomio 28:63-65. Ang katumanan sa nagkalainlaing ubang mga tagna ug mga pasidaan sa Diyos makita usab niini nga basahon. Pananglitan, itandi ang Lamentaciones 1:2 sa Jeremias 30:14; ang Lamentaciones 2:17 sa Levitico 26:17; ang Lamentaciones 2:20 sa Deuteronomio 28:53.

Kaundan. Sa unang kapitulo, sugod sa bersikulo 12, gipersonipikar ni Jeremias ang Jerusalem, ang “babaye” nga Zion nga may pakigsaad sa Diyos, ingong nagsulti. (Isa 62:1-6) Siya karon awaaw na, nga samag babayeng balo ug namatyan sa iyang mga anak, usa ka binihag nga babaye nga gipugos sa pagpatrabaho ingong usa ka ulipon. Sa kapitulo 2, si Jeremias mismo ang nagsulti. Sa kapitulo 3, gipahungaw ni Jeremias ang iyang mga pagbati, nga naghulagway sa nasod ingong usa ka “tawo nga lig-on ug lawas.” Sa kapitulo 4, si Jeremias nagpadayon sa iyang pagpahayag sa pagbangotan. Sa ikalimang kapitulo, ang mga molupyo sa Jerusalem gihulagway ingong nagsulti. Ang mga ekspresyon sa pag-ila sa sala, ang paglaom ug pagsalig kang Jehova, ug ang tinguha sa pagliso ngadto sa matarong nga dalan, ingon sa gipasundayag sa tibuok basahon, dili mao ang aktuwal nga mga pagbati sa kadaghanan sa katawhan. Bisan pa niana, adunay usa ka nahibilin nga sama kang Jeremias. Busa ang larawan nga gipahayag sa basahon sa Lamentaciones maoy usa ka tinuod nga pagtulotimbang sa kahimtang sa Jerusalem sumala sa paglantaw sa Diyos niini.

Busa, ang basahon sa Lamentaciones maoy usa ka matuod ug mapuslanong rekord nga inspirado sa Diyos.

[Kahon sa panid 135]

MGA PANGUNANG PUNTO SA LAMENTACIONES

Lima ka balak sa pagbangotan tungod sa katalagman nga midangat sa Jerusalem ug sa mga molupyo niini niadtong 607 W.K.P. pinaagi sa mga kamot sa mga Babilonyanhon

Gisulat ni Jeremias human gilayon sa kalaglagan sa Jerusalem

Ang Jerusalem gipersonipikar ingong usa ka babayeng balo nga namatyan sa iyang mga anak, nga walay usa nga mohupay (1:1-22)

Giila niya nga ang iyang sala batok kang Jehova mao ang hinungdan sa iyang kagul-anan

Nag-ampo siya nga silotan sa Labing Gamhanan kadtong nagmaya sa iyang pag-antos

Si Jehova masuk-anong milihok batok sa Jerusalem (2:1-22)

Gihulog niya ang Jerusalem “gikan sa langit ngadto sa yuta”

Iyang giayran ang iyang sangtuwaryo ug wala tahora ang hari ug saserdote

Ingong resulta, ang mga lumalabay nahibulong sa gidangatan sa siyudad nga kanhi mao “ang kahingpitan sa kaanyag”

Ang “tawo nga lig-on ug lawas,” nga naghawas sa nasod, naghisgot sa iyang kasakitan, apan nagpahayag ug paglaom (3:1-66)

Iyang gihubit ang iyang presenteng desperado nga kahimtang

Bisan pa niana, siya masaligon nga dunggon ni Jehova ang mga pag-ampo sa iyang katawhan ug magpakitag kaluoy

Grabeng mga epekto sa paglikos sa Jerusalem (4:1-22)

Ang kamatayon pinaagi sa espada mas maayo pa kay sa kamatayon gumikan sa gutom; gani gikaon sa mga babaye ang ilang kaugalingong mga anak

Ang nangalagiw nga mga nakalingkawas walay hunong nga gigukod didto sa mga rehiyon sa kabukiran ug sa kamingawan

Si Jehova gihangyo nga hatagag pagtagad ang pag-antos sa katawhan ug ipasig-uli sila sa iyang pag-uyon (5:1-22)

Ang panulondong gipanag-iya sa iyang katawhan gihatag ngadto sa mga estranyo

Sila gipakaulawan ug gipaubos

Sila nag-ampo kang Jehova nga ibalik sila ngadto kaniya bisan tuod siya nagsalikway kanila nga may kasuko