HAMILI, PANGULO, PRINSIPE

Ubay-ubayng Hebreohanong mga pulong ang mahimong hubaron sa nagkalainlaing paagi ingong “hamili,” “pangulo,” ug “prinsipe.” Ang labing sagad nga gigamit mao ang mosunod:

Ang na·dhivʹ, nga nagkahulogang “hamili,” “andam,” “mahinatagon,” gigamit sa Numeros 21:​18, nga katumbas sa terminong “mga prinsipe,” ug kini nagtumong sa andam nga mga tawo sa Israel nga nagkubkob ug atabay didto sa kamingawan. Kini naghubit usab sa mga tawong boluntaryong miamot alang sa pagtukod sa tabernakulo. (Ex 35:5) Sumala sa pagkagamit sa Job 12:​21, gipaila niini ang mga posisyon sa pagkainila ug gahom.​—Tan-awa usab ang Sal 83:9-11.

Ang Hebreohanong pulong nga cho·rimʹ, nga nagkahulogang “mga hamili,” gigamit alang sa pipila ka impluwensiyadong mga tawo sa usa ka siyudad sa napulo-ka-tribong gingharian sa Israel (1Ha 21:​8, 11) ug alang sa mga Hudiyo nga naghupot ug awtoridad ilalom sa Imperyo sa Persia. (Neh 5:7; 13:17) Daghang mga hamili sa Juda ug Jerusalem, lakip si Daniel ug ang iyang mga kauban, gidala ni Haring Nabucodonosor ingong mga destiyero ngadto sa Babilonya niadtong 617 W.K.P., ug ang uban iyang gipatay niadtong 607 W.K.P.​—Jer 27:20; 39:6; Dan 1:​3, 6.

Ang na·ghidhʹ, nga nagkahulogang “pangulo,” gigamit kang Saul ug David labot sa ilang pagkatudlo ingong mga hari sa Israel ug kang Ezequias ingong hari sa Juda, nga may responsibilidad sa pagbantay sa katawhan ni Jehova. (1Sa 9:16; 25:30; 2Sa 5:2; 2Ha 20:5) Ang tribo ni Juda gipili ni Jehova nga mahimong pangulo sa 12 ka tribo sa Israel, ug ang harianong dinastiya ni David naggikan kang Juda.​—1Cr 28:4; Gen 49:10; Huk 1:2.

Si Jesus gihisgotan ingong “Mesiyas nga Pangulo” ug ingong “pangulo ug komandante ngadto sa nasodnong mga pundok,” diha sa Daniel 9:25 ug Isaias 55:4. Gitambagan niya ang iyang mga tinun-an: “Ayaw kamo pagpatawag nga ‘mga pangulo,’ kay usa ra ang inyong Pangulo [ka·the·ge·tesʹ], si Kristo.” (Mat 23:10) Maylabot sa Kristohanong kongregasyon, si Jesu-Kristo lamang ang hustong magbaton sa titulo nga “Pangulo,” tungod kay ang matuod nga mga Kristohanon walay pangulo nga tawong dili hingpit; sila nagasunod kang Kristo. Bisan tuod adunay mga ‘nagapanguna’ diha sa pag-alagad sa Diyos, sila wala hatagi sa titulo nga “pangulo” o gitawag nga pangulo, ug ang ilang panig-ingnan pagasundon lamang kon sila mosundog kang Kristo.​—1Co 11:1; Heb 13:7.

Ang Hebreohanong pulong nga na·siʼʹ gihubad sa lainlaing paagi sa mga maghuhubad sa Bibliya ingong “prinsipe,” “pangulo,” “magmamando.” Diha sa Bag-ong Kalibotang Hubad, kining pulonga gihubad ingong “pangulo,” nga nagkahulogang usa ka katungdanan sa pagmando nga mapanunod, sama sa usa ka pangulo sa tribo o sa balay o banay sa amahan. Ang mga nagdumala sa 12 ka balay sa amahan o mga tribo sa Israel gitawag ug “mga pangulo.” (Num 1:16; Jos 22:14) Kini nga termino gigamit usab sa pagtumong sa mga pangulo sa 12 ka banay nga naggikan kang Ismael. (Gen 17:20; 25:16) Ang titulo gigamit labot kang Haring Solomon ug Haring Zedekias ingong mga magmamando. (1Ha 11:34; Eze 21:25) Ang pagtamod sa mga Hitihanon kang Abraham mahimong maila pinaagi sa pagtawag kaniya nga “usa ka pangulo sa Diyos,” o usa ka gamhanang pangulo.​—Gen 23:​6, ftn sa Rbi8.

Sa mga adlaw ni Moises, ang mga pangulo nanguna sa pagsimba ug nagsilbing mga hawas sa katawhan atubangan ni Moises, sa mga saserdote, ug ni Jehova. Si Moises mipilig usa ka pangulo gikan sa matag tribo (gawas sa tribo ni Levi) sa pagpangespiya sa Yutang Saad. Ang daotang taho gikan sa napulo ka dili-matinumanong mga espiya nakaimpluwensiya ug dako sa katawhan. (Num 13:2-16, 25-33) Duha ka gatos ug kalim-an ka pangulo sa mga anak sa Israel ang mirebelde ubos sa pagpanguna ni Kore aron maangkon ang pagkasaserdote gikan sa balay ni Aaron. (Num 16:​2, 10, 17, 35) Ang mga pangulo nakigbahin sa paghimog pakigsaad sa Israel uban sa mga Gabaonhon. (Jos 9:​15, 18) Human nga ang Israel gipangunahan ni Josue pasulod sa Canaan ug gipildi ang mga nasod didto, ang mga pangulo dakog nahimo sa pagbahinbahin sa yuta. (Num 34:18; Jos 14:1) Si Eleasar, ang anak nga lalaki ni Aaron, gitudlo ingong pangulo ibabaw sa mga pangulo sa mga balay sa amahan sa tribo ni Levi, nga naghimo kaniyang “pangulo sa mga pangulo.” (Num 3:32) Gitigom ni Haring Solomon ang tanang pangulo sa mga tribo didto sa Jerusalem sa panahon nga iyang gipadala ang arka sa pakigsaad ngadto sa bag-ong natukod nga templo.​—1Ha 8:1.

Ang mga Israelinhon kinahanglang magpakitag hustong pagtahod sa usa ka pangulo, nga dili magsulti kaniyag pag-abuso. (Ex 22:28) Sa dihang si apostol Pablo gihusay atubangan sa Sanhedrin, ang hataas nga saserdote nga si Ananias nagmando niadtong nagbarog tapad kang Pablo sa pagsagpa kaniya sa baba. Dayon si Pablo miingon kaniya: “Ang Diyos magasagpa kanimo, ikaw nga pinaputing bungbong,” nga wala mahibalong ang hataas nga saserdote mao ang iyang gisultihan. Sa dihang kini gipahibalo kaniya, siya miingon: “Mga igsoon, ako wala mahibalo nga siya hataas nga saserdote. Kay nahisulat, ‘Dili ka magsultig daotan batok sa usa ka magmamando sa imong katawhan.’”​—Buh 23:1-5.

Bisan tuod kinahanglang tahoron ang mga pangulo, sila kinahanglang mosunod usab sa balaod sa Diyos. Kon sila makasala batok sa Balaod, sila kinahanglang motuman sa mga regulasyon nga gikinahanglan labot niini nga mga sala. Tungod sa ilang responsableng katungdanan ug sa epekto sa ilang panggawi, panig-ingnan, ug impluwensiya diha sa uban, lahi ang ilang indibiduwal nga mga halad-sa-sala nga ilang itanyag tungod sa dili-tinuyong paglapas sa sugo sa Diyos. Ang hataas nga saserdote kinahanglang motanyag ug usa ka toreyong baka, ang usa ka pangulo motanyag ug usa ka laking nating kanding, ug ang bisan kinsa sa uban pang katawhan motanyag ug baye nga kanding o kaha baye nga nating karnero.​—Lev 4:​3, 22, 23, 27, 28, 32.

Panan-awon ni Ezequiel. Si Ezequiel naghisgot nga matagnaon bahin sa usa ka pangulo, diha sa Ezequiel kapitulo 44 hangtod sa 48. Diha sa panan-awon, iyang gihubit ang administratibong luna sa yuta nga naggikan sa sidlakang utlanan sa Suba sa Jordan ug sa Patayng Dagat ngadto sa Dagat sa Kasadpan, o Mediteranyo. Sa amihanan ug sa habagatan sa maong luna sa yuta ug buyon niini mao ang mga seksiyon sa yuta nga gipahat ngadto sa mga tribo sa Israel. Nahimutang sulod sa maong luna sa yuta mao ang seksiyon nga 25,000 ka maniko (13 km; 8 mi) kuwadrado, nga gitawag ug amot, ug kini mismo gibahin sa tulo ka seksiyon: Ang amihanang seksiyon gihatag ngadto sa dili-saserdotehanong mga Levihanon, ang tungang seksiyon mao ang nahimutangan sa sangtuwaryo ni Jehova, ug ang seksiyon sa habagatan mao ang nahimutangan sa siyudad. (Tan-awa ang MANIKO; BALAANG AMOT.) Dayag nga ang magmamando sa kagamhanan sa siyudad mao “ang pangulo.”

Angayng matikdan nga sa panan-awon ang siyudad maoy bulag gikan sa templo, o sangtuwaryo. Dugang pa, “ang pangulo” dili usa ka saserdote, sanglit gipakita nga ang mga saserdote nagtanyag sa mga halad sa pangulo nga “tibuok halad-nga-sinunog ug sa iyang mga halad-sa-panag-ambit.” (Eze 46:2) Busa sa katumanan sa panan-awon ni Ezequiel, ang siyudad diha sa panan-awon dayag nga wala maghulagway sa langitnong kagamhanan ni Jesu-Kristo ug sa iyang kaubang mga hari ug mga saserdote. Hinunoa, lagmit naghulagway kini sa yutan-on, makitang pangagamhanan ubos sa pagdumala sa langitnong Gingharian. Sa ingon usab, “ang pangulo” naghawas niadtong gitudlo ingong makita, ‘prinsipenhon’ nga mga hawas sa langitnong kagamhanan.​—Sal 45:16; Isa 32:​1, 2.

Ang sar, nga nagkahulogang “prinsipe,” “pangulo,” naggikan sa usa ka berbo nga nagkahulogang “magagahom.” (Huk 9:​22, ftn sa Rbi8) Bisan tuod kini sagad nga gihubad ingong “prinsipe,” kini dili kanunayng nagtumong sa anak nga lalaki sa usa ka hari o sa usa ka tawo nga may harianong ranggo. Ang tribonhong mga pangulo sa Israel gitawag nga “mga prinsipe.” (1Cr 27:22) Kadtong naghupot ug hataas nga katungdanan ilalom ni Paraon sa Ehipto ug ni Haring Nabucodonosor sa Babilonya gitawag ug mga prinsipe. (Gen 12:15; Jer 38:​17, 18, 22; Est 3:12) Ang usa ka pangulo sa kasundalohan mahimong tawgon nga sar. (Neh 2:9) Si Jehova gitawag nga “Prinsipe sa mga panon” ug “Prinsipe sa mga prinsipe,” sa Daniel 8:​11, 25. Si Miguel nga arkanghel mao ‘ang dakong prinsipe nga nagbarog alang sa mga anak sa katawhan ni Daniel.’ (Dan 12:1) Ang dili-makitang mga demonyo nga prinsipe nga nagmando sa mga gahom sa kalibotan sa Persia ug Gresya gihisgotan sa Daniel 10:​13, 20.​—Itandi ang Efe 6:12.

Ang Salmo 45, bersikulo 6 ug 7 nga gipadapat ni apostol Pablo kang Kristo Jesus (Heb 1:​8, 9), naundan niini nga pahayag: “Puli sa imong mga katigulangan anaa unya ang imong mga anak, nga imong itudlo ingon nga mga prinsipe sa tibuok nga yuta.” (Sal 45:16) Labot kang Abraham, Isaac, ug Jacob, nga mga katigulangan ni Kristo, kini gisulat: “Diha sa pagtuo kini silang tanan nangamatay, bisan ug wala sila makabaton sa katumanan sa mga saad, apan sila nakakita niini sa halayo ug nahinangop niini.” (Heb 11:8-10, 13) Sa pagmando ni Kristo dili lamang siya adunay luyoluyong mga hari ug mga saserdote sa langit (Pin 20:6) kondili aduna usab siyay hawas nga “mga prinsipe” dinhi sa yuta nga magpatuman sa mga mando sa hari. (Itandi ang Heb 2:​5, 8.) Dayag nga ang Isaias 32:​1, 2 maoy bahin sa usa ka Mesiyanikong tagna ug naghubit sa mga kaayohan nga ihatag niini nga “mga prinsipe” ilalom sa pagmando sa Gingharian.​—Tan-awa ang ULO (Katungdanan sa Pagmando); MAGMAMANDO.