Daniel—Usa ka Kasaligang Basahon sa Tagna

ANG talaan sa Bibliya nagasulti kanato: “Sa unang tuig ni Belsasar nga hari sa Babilonya, si Daniel mismo may usa ka damgo ug mga panan-awon sa iyang ulo samtang siya diha sa iyang higdaanan. Niadtong panahona iyang gisulat ang damgo mismo. Ang katibuk-an sa mga butang iyang gisugilon.”​—Daniel 7:1.

Maoy sa kataposang katunga sa ikaunom nga siglo W.K.P. nga si Daniel misulat niini ug sa ubang damgo ug mga panan-awon nga nagaapektar kanato karong adlawa. Atong nabatonan “ang bug-os nga asoy” nianang mga panan-awona diha sa matagnaong basahon sa tagna ni Daniel.

Usa ka Kasaligang Manalagna

Si Kristo mismo nagpamatuod nga si Daniel usa ka manalagna. Makaiikag, gihimo kana ni Jesus diha sa iyang kaugalingong tagna bahin sa ilhanan sa iyang “presensiya ug sa konklusyon sa sistema sa mga butang.” Sa ingon iyang gipaila ang bug-os nga katumanan sa tagna ni Daniel hangtod sa atong adlaw, dihang atong makita ang nagkadaiyang bahin sa ilhanan, sama sa internasyonal nga mga gubat, mga kanihit sa pagkaon, mga linog, ug tibuok-kalibotang mga kasakitan.​—Mateo 24:3-8, 15.

Si Jesus mipahayag: “Motungha ang daghang bakakong manalagna ug magpahisalaag sa daghan; . . . kining maayong balita sa gingharian igawali sa tibuok gipuy-ang yuta ingon nga usa ka pamatuod sa tanang nasod; ug unya ang kataposan moabot. Busa, inigkakita ninyo sa dulumtanang butang nga nagapahinabog kalaglagan, sumala sa gihisgotan ni Daniel nga manalagna, nga nagabarog sa balaang dapit, (ipagamit sa magbabasa ang salabotan,) nan kadtong anaa sa Judea pakalagiwa na ngadto sa kabukiran. . . . Sa pagkamatuod ako magaingon kaninyo nga kining kaliwatana dili moagi hangtod mahitabo kining tanang butanga.”​—Mateo 24:11-34.

Ang kamatuorang si Jesus nagpasidaang aduna unyay bakakong mga manalagna sa dayon niyang paghisgot kang “Daniel nga manalagna” ngadto sa iyang mga disipulo nagapamatuod nga iyang gituohang si Daniel matuod nga manalagna sa Diyos. Among gipahayag sa nag-unang artikulo nga ang pila ka dinasig nga panagna ni Daniel, sama niadtong nagtagna sa temporaryong pagkabuang ni Nabukodonosor ug sa pagkapukan sa Babilonya, natuman sa panahon sa kinabuhi ni Daniel. Apan si Daniel mitagna usab ug mga butang mahitabo sa kasiglohan sa ulahi. Unsa ang pipila sa madugay pang mga tagna nga nahisulat sa basahon ni Daniel?

Pag-abot ug Pagkamatay sa Mesiyas

Ang usa ka tagna nga tinong nagapakitang si Daniel usa ka kasaligang manalagna nailhang ang 70 ka matagnaong semana. Kini mabasa, sa bahin: “Adunay kapitoan ka semana nga gihukom diha sa imong katawhan ug diha sa imong balaang siyudad, aron sa pagtapos sa kalapasan, ug pagtapos sa sala, ug pagtabon sa sala . . . Ug angay kang mahibalo ug makasabot nga sukad sa paggula sa pulong sa pagpasig-uli ug pagtukod pag-usab sa Jerusalem hangtod sa Mesiyas nga Pangulo, adunay pito ka semana, kan-umag-duha ka semana usab [nga 69 tanan]. . . . Ug tapos sa kan-umag-duha ka semana [nga mao, 7 + 62, o tapos sa ika-69ng semana] ang Mesiyas pagaputlon . . . Ug iyang ipatuman ang tugon alang sa daghan sulod sa usa ka semana [ang ika-70]; ug sa katunga sa semana iyang pahunongon ang halad ug halad nga gasa.”​—Daniel 9:24-27.

Daghang Hudiyo, Katoliko, ug Protestanteng eskolar sa Bibliya nagkauyong ang “mga semana” niining tagnaa maoy mga semana sa mga tuig. Ang Revised Standard Version, Edisyong Ekumenikal, mabasa: “Gihukom ang kapitoan ka semana sa mga tuig mahitungod sa imong katawhan.” Kanang 490 ka tuig nagsugod sa 455 W.K.P. dihang si Nehemias giawtorisahan sa Persianhong hari si Artaxerxes sa “pagpasig-uli ug pagtukod sa Jerusalem.” (Nehemias 2:1-8) Kan-umag-siyam ka tuig sa ulahi, nga mao, sa 29 K.P., si Jesus gibawtismohan ug gidihogan, nga nahimong Kristo, o ang Usang Dinihogan, ang Mesiyas. “Sa katunga sa [ika-70ng] semana,” sa 33 K.P., siya “giputol.” Ang iyang haladnong pagkamatay nahimong halad-pasig-uli alang sa mga sala sa katawhan, sa ingon “pahunongon”a ang mga halad sa hayop ilalom sa Kasugoan ni Moises.

Tungod niining kasaligang tagna, ang unang-siglong Hudiyong katawhan “nahibalong ang kapitoan ka semana sa mga tuig nga gipiho ni Daniel hapit nang matapos; walay natingala sa pagkadungog kang Juan Bautista nga nagpahayag nga haduol na ang gingharian sa Diyos.”​—Manuel Biblique, ni Bacuez ug Vigouroux.

Samag-mananap nga mga Gahom sa Kalibotan

Ang laing madugay pang tagna, nga hinungdanon kaayo alang sa mga tawong buhi karong adlawa, mitagna sa sunodsunod nga gahom sa kalibotan, nga gisimbolohan sa makalilisang nga mga mananap, nga kinahanglang mohatag dalan alang sa Gingharian sa Diyos.

Si Daniel miasoy: “Nahitabong akong nakita sa akong mga panan-awon sa gabii . . . Ug ang upat ka dagko kaayong mananap migula sa dagat, nga lain sa usag usa. Ang nahauna sama sa usa ka leyon . . . Ug, ania karon! ang laing mananap, nga ikaduha, nga kini sama sa usa ka oso. . . . Ug, ania karon! laing mananap, nga sama sa leopardo . . . Sa human niini nakita ko ang mga panan-awon sa gabii, ug, ania karon! ang ikaupat nga mananap, nga makahahadlok ug makalilisang ug kusgan sa labihan. . . . Mahitungod niining dagko kaayong mananap, tungod kay sila upat man, adunay upat ka hari nga mobangon gikan sa yuta. Apan ang mga balaan sa Labing Hataas modawat sa gingharian, ug sila manag-iya sa gingharian sa panahong walay katinoan.”​—Daniel 7:2-18.

Nga kining mga mananapa nagahawas sa mga gahom sa kalibotan dayag gikan sa laing panan-awong nabatonan ni Daniel. Sa pagpatin-aw niining panan-awona, siya misulat: “Ang karnero nga laki nga imong nakita nga duhag sungay nagabarog sa mga hari sa Media ug Persia. Ug ang balhiboong kanding nga laki nagabarog sa hari sa Gresya.”​—Daniel 8:20, 21.

Sa susama, ang upat ka mananap sa Daniel kapitulo 7 nagasimbolo sa upat ka gahom sa kalibotan sukad sa adlaw ni Daniel ug padayon sa unahan, hangtod sa panahon sa pagtukod sa Gingharian sa Diyos. Si Daniel nagkinabuhi saylo sa pagkapukan sa Babilonyanhong Gahom sa Kalibotan (ang leyon) ug ngadto sa sinugdanan sa sumusunod niini, ang Medo-Persia (ang oso). Ang madugay pang tagna ni Daniel mitagna sa pagkapukan sa Medo-Persia atubangan sa Gresya (ang leopardo), nga sa baylo pulihan sa “ikaupat nga mananap,” ang Romanhong Imperyo ug ang salingsing niini, ang Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan.b

Tukmang gitagna ni Daniel ang sunodsunod nga mga gahom sa kalibotan, ngatanan niana nakaulag dugo samag mapintas nga mga mananap tungod sa ilang kahangol sa paggahom sa kalibotan. Sa susama, ang matarong nga Ginghariang iyang gitagna duol nang mopuli sa politikanhong mga gahom karong adlawa. Sa usa ka panan-awon, nakita ni Daniel “ang Karaan sa mga Adlaw,” si Jehova nga Diyos, nga mihatag ngadto sa “anak sa tawo,” si Jesus ang Mesiyas, “sa pagmando ug pagkahalangdon ug gingharian, aron ang mga katawhan, nasodnong mga pundok ug mga pinulongan ngatanan magaalagad kaniya.” Mohatag ba kinig malungtarong solusyon sa mga suliran sa katawhan? Oo, kay ang pagmando ni Jesus gibatbat dinhi ingong “pagmandong molungtad sa panahong walay katinoan nga dili mahanaw, ug ang iyang gingharian dili malumpag.”​—Daniel 7:13, 14; itandi ang Mateo 16:27, 28; 25:31.

Ang dili-madugay ug ang madugay pang mga tagna nga gihisgotan sa daklit niining duha ka artikulo maoy sampol lamang sa mga damgo, mga panan-awon, ug mga tagnang anaa sa Daniel. Kining mga pananglitana pamatuod nga ang Daniel maoy kasaligang basahon sa tagna​—kasaysayang gisulat daan. Ang pagkatuman sa maong mga tagna nagapadayon hangtod sa ika-20ng siglo, ug nagahatag sa kahibulongang paglaom, sumala sa isaysay sa sunod nga mga isyu niining magasina.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 6]

ANG “ULAHING-PETSA” NGA TEORIYA

ANG Bibliya nagpasidungog sa basahong Daniel ngadto sa manalagnang may ingong ngalan, nga magpailang ang pagsulat niining basahona maoy sa ikaunom nga siglo W.K.P. (Daniel 7:1) Apan ang mga tagnang unod niini talagsaon kaayong daghan ang nagdudang kini sila gisulat una sa mga hitabong gitagna. Ang pila ka dili-Kristohanon, ug bisan daghang komentarista sa Bibliyang nagatawag sa ilang kaugalingong Kristohanon, nagduhaduha sa pagkakasaligan sa basahong Daniel. Palabihon nila ang gitawag ulahing-petsa, o Makabeong petsang teoriya, nga giduso sa sinugdan sa usa ka batok-Kristohanong pilosopong ginganlang Porphyry sa ikatulong siglo. Unsa ang mga argumento sa pagpaluyo niining teoriyaha, ug unsay bili niini nila?

Sa pagtuo nga ang tanang tagna imposible, gipatuo ni Porphyry nga ang basahong nagdala sa ngalang Daniel aktuwal gisulat sa usa ka wala-hiilhing Hudiyo panahon sa yugtong Makabeo, sa ikaduhang siglo W.K.P., nga mao, human mahitabo ang daghang hitabong gitagna sa Daniel. Iyang gibanabanang ang impostor nga nagsulat diha sa ngalan ni Daniel nagbuhat niana sa paglig-on sa pagsalig sa mga Hudiyo sa panahon sa Makabeong pag-alsa batok sa mga Seleucid sa ikaduhang siglo W.K.P. Apan ang matinahoron ug dili-mapintasong kagawian ni Daniel ug sa tulo niya ka kaubang Hebreohanon sa Babilonya maisip bang pagpukaw sa armadong pag-alsa? Bug-os dili. (Daniel 1:8; 2:49; 3:16-18, 30) Ang pagtungha sa “Mesiyas ang Pangulo” nga tukma sa panahon sa 29 K.P., sa pagkatapos sa 69 ka “mga semana” sa mga tuig sa Daniel 9:25, mohimo usab sa mga pangangkon ni Porphyry sa ikaduhang siglo W.K.P. nga binuang.

Sumala sa Hudiyong historyano si Josephus, ang canon sa Hebreohanong Kasulatan, nga nagaapil sa Daniel, gitapos sa panahon ni Esdras, sa ikalimang siglo W.K.P. Nan, sa unsang paagi ikaingong ang Daniel gisulat lamang sa “ulahing petsa” sa ikaduhang siglo W.K.P.? Dugang pa, ang Dead Sea Scrolls nagpakitang ang basahong Daniel kaylap gituohan ingong Kasulatan sa Hudiyonhong mga pundok sa ikaduhang siglo W.K.P. Posible ba kaha kini kon kining basahona maoy basahong sinulat niadtong panahona lamang?

Ang laing argumentong gigamit ni Porphyry ug daghang kritiko sa Bibliya mao nga ang basahong Daniel naundag makasaysayanhong mga sayop. Ang ilang teoriya mao nga ang Daniel gisulat sa ikaduhang siglo W.K.P. Apan niadtong panahona, ang nakasabot nga mga Hudiyo nagsalikway sa Unang Basahon sa mga Makabeo ingong dili angay iapil sa talaan sa Kasulatan, bisan pag kadto giisip nilang tukma sa kasaysayan. Ang edukadong mga Hudiyo, nga nakabasa sa mga sinulat sa sekular nga mga historyano sama kang Herodotus, tinong magsalikway sa basahong Daniel kon kadto may makasaysayanhong mga sayop. Dugang pa, ang arkeolohikanhong mga diskobre nagpamatuod sa paglungtad ni Belsasar ug sa ubang detalye sa Daniel nga giisip ni Porphyry ug sa daghang kritiko sa kasulatan ingong dili husto.

Bahin sa sumbong ni Porphyry nga ang mga tagna sa Daniel gisulat tapos sa mga hitabong gitagna, si Philip R. Davies, sa Departamento sa Biblikanhong mga Pagtuon, University of Sheffield, Inglaterra, misulat: “Kini makapasubong paghukom sa basahong Daniel ingong sa linangkob usa ka tinuyong limbong nga gipatunhay diha sa daling motuo (kono) nga mamiminaw aron sa pag-alagad, ingnon ta, sa usa ka madungganong katuyoan pinaagi sa usa ka bakak . . . Malisdan ako sa pagpahamtang sa orihinal nga mga magbabasa sa basahon ingong daling motuo. Kon dunay pagkadaling-motuo niining bahina, lagmit pang kini sa bahin sa maergohong mga kritiko.”​—Journal for the Study of the Old Testament, Isyu 17, 1980.

Dili katingad-ang ang usa ka neo-Platonikong pilosopo magalimod nga ang usa ka magsusulat sa Bibliya gidasig sa Diyos sa pagtagnag umaabot nga mga hitabo. Apan makapasubong ang mga komentarista sa Bibliyang nagaangkong Kristohanon mosulay gayod sa pagdaot sa pagsalig sa katawhan diha sa usa ka hinungdanong basahon sa tagna sa Kasulatan. Kini nagapadayag ug kakulang sa pagtuo sa Usa nga miingon: “Sukad sa sinugdan akong gipadayag ang umaabot, nga abante, ang butang wala pa mahitabo.”​—Isaias 46:10, The New Jerusalem Bible.

[Diagram sa panid 5]

(Alang sa bug-os nga pagkahan-ay sa teksto, tan-awa ang publikasyon)

70 semana (490 tuig)

69 semana (483 tuig) 1 semana (7 tuig)

455 W.K.P. 29 K.P. 33 K.P. 36 K.P.

“Sukad sa paghatag “hangtod sa Mesiyas “Ug iyang ipatuman ang tugon . . .

sa sugo sa pagpasig-uli ang Pangulo . . . ”

ug pagtukod pag-usab “Ang Mesiyas sa usa ka semana”

sa Jerusalem . . . ” pagaputlon . . . ”

Daniel 9:24-27

[Mga Letrato sa panid 7]

Babilonya

Medo-Persia

Gresya

Roma—Britanya ug T.B.A.