Kon sa Unsang Paagi Nakaabot Kanato ang Bibliya

Tinuod kana bisag walay napreserbar nga orihinal nga mga manuskrito sa Bibliya sa Hebreohanon ug Aramaikong Kasulatana o sa Kristohanon Gregong Kasulatan hangtod sa atong panahon. Busa nganong segurado kaayo ta nga ang mensahe sa atong Bibliya karon parehas sa orihinal nga mga sinulat nga gigiyahan sa Diyos?

Kon bahin sa Hebreohanong Kasulatan, usa sa mga hinungdan nga napreserbar kini maoy tungod sa karaang tradisyon nga gisugo sa Diyos, kinsa nag-ingon nga ang mga sinulat angayng kopyahon.b Pananglitan, gisugo ni Jehova ang mga hari sa Israel nga maghimog kaugalingong kopya sa nasulat nga Balaod. (Deuteronomio 17:18) Dugang pa, gihatagan sab sa Diyos ug responsibilidad ang mga Levihanon nga tipigan ang Balaod ug itudlo kini sa katawhan. (Deuteronomio 31:26; Nehemias 8:7) Human mabihag ang mga Hudiyo ngadto sa Babilonya, naporma ang grupo sa mga tigkopya, o eskriba (Sopherim). (Esdras 7:6, footnote) Paglabay sa panahon, ang maong mga eskriba nakahimog daghang kopya sa 39 ka basahon sa Hebreohanong Kasulatan.

Sa daghang siglo, mainampingong gikopya sa mga eskriba kini nga mga basahon. Panahon sa Middle Ages (500-1500 C.E.), ang maong tradisyon gipadayon sa grupo sa mga Hudiyong eskriba nga nailhang mga Masorete. Ang pinakakaraang kompleto nga Masoretikong manuskrito mao ang Leningrad Codex, nga gibanabanang gisulat sa 1008/1009 C.E. Pero sa tungatunga sa ika-20 nga siglo, naay nakit-an nga mga 220 ka manuskrito o tipik sa Dead Sea Scrolls. Ang maong mga manuskrito sa Bibliya mas karaan ug kapig 1,000 ka tuig kay sa Leningrad Codex. Dihang gitandi ang Dead Sea Scrolls sa Leningrad Codex, napamatud-an kining importanteng punto: Bisag naay pipila ka kalainan sa mga pulong sa Dead Sea Scrolls, wala kadto makausab sa mensahe.

Komosta ang 27 ka basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan? Ang maong mga basahon unang gisulat sa pipila ka apostoles ni Jesu-Kristo ug sa pipila sa unang mga tinun-an. Agig pagsunod sa tradisyon sa Hudiyong mga eskriba, gikopya sa unang mga Kristohanon ang maong mga basahon. (Colosas 4:16) Ang Romanong emperador nga si Diocletian ug ang uban misulay sa pagwagtang sa tanang basahon sa unang mga Kristohanon, pero linibo ka karaang tipik ug mga manuskrito ang napreserbar hangtod sa atong panahon.

Ang Kristohanong mga sinulat gihubad sab sa lainlaing pinulongan. Apil sa unang mga hubad sa Bibliya ang karaang mga pinulongan nga Armenian, Coptic, Ethiopic, Georgian, Latin, ug Syriac.

Dili tanang kopya sa karaang mga manuskrito sa Bibliya ang parehas kaayog mga pulong. Busa unsaon man nato pagkahibalo kon unsay naa sa orihinal?

Kini nga kahimtang ikatandi nato sa titser nga nagsugo sa iyang 100 ka estudyante sa pagkopya sa usa ka kapitulo sa usa ka libro. Bisan pag mawala ang orihinal nga kapitulo, mahibaloan gihapon kon unsay naa sa orihinal dihang itandi ang 100 ka kopya. Bisan tuod ang matag estudyante posibleng naay mga sayop sa pagkopya, imposible nga silang tanan parehas ug sayop. Sa samang paagi, dihang itandi sa mga eskolar ang linibo ka tipik ug mga kopya sa karaang basahon sa Bibliya, ilang makita ang sayop sa tigkopya ug mahibaloan kon unsay naa sa orihinal.

Nganong kombinsido ta nga eksaktong napasa kanato ang orihinal nga mensahe sa Bibliya? Bahin sa Hebreohanong Kasulatan, ang eskolar nga si William H. Green miingon: “Ikaingon nga wala gyoy laing karaang basahon nga ang pagkapasa sa mensahe eksakto kaayo.” Bahin sa Kristohanon Gregong Kasulatan, nga sagad gitawag ug Bag-ong Tugon, ang eskolar sa Bibliya nga si F. F. Bruce misulat: “Ang ebidensiya para sa mga sinulat sa atong Bag-ong Tugon mas daghan kay sa ebidensiya para sa daghang sinulat sa karaang mga awtor, mga sinulat nga wala gyod kuwestiyona ang pagkakasaligan.” Miingon sab siya: “Kon ang Bag-ong Tugon koleksiyon pa sa sekular nga mga sinulat, isipon sa kadaghanan nga dili gyod kaduhaduhaan ang pagkakasaligan niini.”

Hebreohanong Sinulat: Ang New World Translation of the Hebrew Scriptures (1953-1960) gibase sa Biblia Hebraica, ni Rudolf Kittel. Sukad niadto, diha sa mas bag-ong mga edisyon sa Hebreohanong sinulat, ang Biblia Hebraica Stuttgartensia ug Biblia Hebraica Quinta, giapil ang bag-ong mga na-research nga gibase sa Dead Sea Scrolls ug sa ubang karaang mga manuskrito. Niini nga mga edisyon nga gihimo sa mga eskolar, ang main text mao ang Leningrad Codex ug naa sa mga footnote ang mga pulong nga gigamit sa ubang reperensiya, nga naglakip sa Samaritan Pentateuch, Dead Sea Scrolls, Gregong Septuagint, Aramaiko nga mga Targum, Latin Vulgate, ug Syriac Peshitta. Ang Biblia Hebraica Stuttgartensia ug Biblia Hebraica Quinta parehong gisusi dihang gihimo kini nga rebisyon sa New World Translation.

Gregong Sinulat: Sa ulahing bahin sa ika-19 nga siglo, gikomparar sa mga eskolar nga si B. F. Westcott ug F.J.A. Hort ang mga manuskrito ug mga tipik sa Bibliya samtang ilang giandam ang master text o basehanan sa Gregong sinulat, nga para nila pinakaduol sa orihinal nga mga sinulat. Sa tungatunga sa ika-20 nga siglo, gigamit sa New World Bible Translation Committee ang maong master text ingong basehanan sa ilang hubad. Gigamit sab nila ang ubang karaang papiro, nga gituohang gisulat niadtong ikaduha ug ikatulong siglo C.E. Sukad niadto, daghan pang papiro ang nabatonan. Dugang pa, ang mga master text sama nianang kang Nestle ug Aland ug sa United Bible Societies naggamit sa kinabag-ohang na-research sa mga eskolar. Ang ubang nakat-onan niini nga pag-research giapil niini nga rebisyon.

Base sa maong mga master text, klaro nga ang ubang bersikulo sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga naa sa karaang mga hubad, sama sa King James Version, gidugang ra sa ulahi sa mga tigkopya ug dili gyod bahin sa Balaang Kasulatan nga gigiyahan sa Diyos. Apan kay ang pagbahin sa mga bersikulo nga gidawat sa kadaghanang hubad sa Bibliya nahimo na niadtong ika-16 nga siglo, ang pagtangtang niini miresultag blangko nga mga bersikulo sa kadaghanang Bibliya. Mao ni ang mga bersikulo: Mateo 17:21; 18:11; 23:14; Marcos 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Lucas 17:36; 23:17; Juan 5:4; Buhat 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; Roma 16:24. Niini nga rebisyon, kini nga mga bersikulo gibutangag footnote aron ipaila nga gitangtang kini.

Kon bahin sa taas nga konklusyon sa Marcos 16 (bersikulo 9-20), mubong konklusyon sa Marcos 16, ug mga pulong sa Juan 7:53–8:11, klaro nga kining mga bersikuloha wala sa orihinal nga mga manuskrito. Busa kining gidugang ra nga mga pulong wala iapil niini nga rebisyon.c

Ang ubang pagkabalay sa mga pulong giusab aron mosibo sa kon unsay giuyonan sa kadaghanang eskolar nga mao gyoy naa sa orihinal nga mga sinulat. Pananglitan, base sa ubang manuskrito, ang Mateo 7:13 nag-ingon: “Sulod mo agi sa sigpit nga ganghaan, kay lapad ang ganghaan ug luag ang dalan padulong sa kalaglagan.” Sa unang mga edisyon sa New World Translation, ang ekspresyong “ang ganghaan” wala iapil sa teksto. Apan tungod sa dugang pagtuon sa manuskrito, naay ebidensiya nga ang ekspresyong “ang ganghaan” naa sa orihinal nga sinulat. Busa giapil kini niining bag-ong edisyon. Naa pay ubang gihimong kausaban nga parehas niini. Apan ginagmay ra ni nga kausaban ug wala gayod mausab ang mensahe sa Pulong sa Diyos.