‘Unsa ba Kadtong Orasa?’
‘UNSA na bang orasa?’ Unsa ka subsob nga mangutana ka niana? Sa atong paspas-ug-lihok nga panahon karon, kanunay kitang maghunahuna sa oras. Kadaghanan sa matag-adlaw natong mga buluhaton—pagbangon sa buntag, pag-adto sa trabaho, atong pagpangaon, pakigkita sa mga higala, ug uban pa—estriktong gigamhan sa oras. Ug nagasalig kita sa daghang butang—mga orasan, mga relo, mga alarma, mga radyo—sa pagtug-an kanato unsa nang orasa.
Komosta man sa panahon sa Bibliya sa dihang ang mga tawo walay mga orasan nga sama sa atoa? Giunsa nila pag-ihap ang oras? Ang Bibliya naghatag bag timailhan niini? Ang pagkahibalo sa oras sa adlaw sa dihang nahitabo ang usa ka hitabo sa Bibliya basin maghatag nimog bag-ong pagsabot sa Pulong sa Diyos ug makadugang sa kalipay sa inyong pagtuon sa Bibliya.
Hinatag-sa-Diyos nga mga Tigpaila sa Oras
Sa unang mga adlaw ang panahon sa usa ka hitabo kasagarang gitiman-an pinaagi sa pagtan-aw sa adlaw o sa bulan, “ang duha ka dagkong kahayag” nga gibutang sa Maglalalang sa mga langit “aron sa pagbahin sa adlaw ug sa gabii.” (Genesis 1:14-16) Pananglitan, maoy “sa dihang mibanagbanag na” ang duha ka manulonda miagda kang Lot ug sa iyang pamilya nga mopahawa sa laglagonon nga siyudad sa Sodoma. (Genesis 19:15, 16) Ug kadto “gabii na” nga ang matinumanong alagad ni Abraham nakaabot sa atabay diin iyang nahibalag si Rebeka.—Genesis 24:11, 15.
Usahay, ang labi pang tukma nga mga ilhanan sa oras gihatag. Pananglitan, si Abimelech, ang mabangis nga anak ni Maghuhukom Gideon, gitambagan sa pagdasdas sa siyudad sa Shechem “sa buntag . . . inigsilang sa adlaw.” (Maghuhukom 9:33) Dayag nga may mataktikanhong hinungdan niadto. Ang kasanag sa nagsilang nga adlaw sa luyo sa kasundalohan ni Abimelech tino nga nakapalisod kaayo sa mga tigpanalipod sa Shechem sa pag-ila sa midasdas nga kasundalohan diha sa “mga landong sa kabukiran.”—Maghuhukom 9:36-41.
Idiomatikong mga Pagpahayag sa Oras
Gigamit sa mga Hebreohanon ang mga pagpahayag nga buloknon ug makaiikag aron sa pagpasabot sa oras. Dili lang kay kini mopasinati nato sa lokal nga silinganan ug mga batasan apan kini may ipadayag usab mahitungod sa mga sirkumstansiya sa aksiyon.
Pananglitan, ang Genesis 3:8 nagtug-an kanato nga kadto maoy “sa mabugnawon nga bahin sa adlaw” sa dihang si Jehova nakigsulti kang Adan ug Eva sa adlaw nga sila nakasala. Gisabot kini nga hapit nang mosalop ang adlaw sa dihang moabot ang bugnaw nga huyohoy, nga makahatag kahupayan gikan sa kainit sa adlaw. Kasagaran, sa maghinapos ang adlaw, kini panahon sa pagrelaks ug pagpahulay. Bisan pa niana, wala itugot ni Jehova nga ang seryosong butang hudisyal magpabilin hangtod sa sunod adlaw sa dihang may panahon pa sa pag-atiman niana.
Sa laing bahin, ang Genesis 18:1, 2 nagpakita nga ang mga manulonda ni Jehova miabot sa tolda ni Abraham sa Mamre “sa init sa adlaw.” Hulagwaya ang adlaw sa udto nga naglagiting sa kabungtoran sa Judea. Ang kainit mahimong makaluya. Kadto naandang oras sa pagkaon ug sa pagpahulay. (Tan-awa ang Genesis 43:16, 25; 2 Samuel 4:5.) Busa, si Abraham “naglingkod sa pultahan sa iyang balongbalong,” diin diyutay ra ang hangin, nga tingali nagpahulay tapos sa iyang pagkaon. Kita labi pang makaapresyar sa pagkamaabiabihon sa maong tigulang sa dihang atong mabasa nga siya “misugod sa pagdalagan sa pagtagbo” sa mga bisita ug dayon “nagdali sa pagsulod sa balongbalong” aron sultihan si Sara sa pag-andam ug tinapay, nga tapos niadto siya “midalagan ngadto sa mga baka” ug “nagdali sa paghikay niana.” Kining tanan sa init sa adlaw!—Genesis 18:2-8.
Mga Takna sa Kagabhion sa mga Hebreohanon
Ang mga Hebreohanon dayag nagbahin sa gabii ngadto sa tulo ka hugna, nga gitawag “mga pagbantay.” Ang matag usa mokobre sa un-tersiya sa panahon tali sa pagsalop ug pagsilang sa adlaw, o mga upat ka takna, depende sa yugto sa panahon. (Salmo 63:6) Maoy “sa pagsugod sa tungang gabii nga pagbantay,” nga nagsugod gikan sa mga alas diyes sa gabii hangtod sa mga alas dos sa buntag, nga si Gideon mihimo sa iyang pagdasdas sa kampong Midianhon. Ang usa ka pagdasdas sa maong panahon tin-aw nga bug-os nakapakurat sa mga magbalantay. Sa pagkatinuod, wala nay mas angayng panahon ang mahimong pilion sa mabinantayong Gideon alang sa iyang pagdasdas!—Maghuhukom 7:19.
Sa panahon sa Exodo, “gipabalik ni Jehova ang dagat pinaagi sa kusog nga hangin sa silangan sa tibuok nga gabii,” nga gitugotan ang mga Israelinhon sa pagtabok ibabaw sa yutang mamala. Sa dihang ang mga Ehiptohanon nakaapas kanila, kadto mao nay “pagbantay sa buntag,” ug gilibog ni Jehova ang mga Ehiptohanon, nga sa kataposan gilaglag sila pinaagi sa pagdala sa tubig “balik sa kasagarang kahimtang niana sa nagsingabot ang buntag.” (Exodo 14:21-27) Busa mikabat sa halos tibuok nga gabii aron ang dagat mabahin ug ang mga Israelinhon makatabok niana.
Sa Unang Siglo
Sa unang siglo, gisagop sa mga Hudiyo ang ihap nga 12 oras alang sa adlaw. Kini ang hinungdan sa usa sa iyang mga sambingay, si Jesus miingon: “Adunay napulog-duha ka takna sa adlaw, dili ba?” (Juan 11:9) Kadto giihap gikan sa pagsilang hangtod sa pagsalop sa adlaw, o gikan sa alas sayes sa buntag hangtod sa alas sayes sa gabii. Busa, “ang ikatulong takna” maoy sa mga alas nuybe sa buntag. Maoy sa maong takna sa adlaw sa Pentekostes nga gibubo ang balaang espiritu. Sa diha nga ang katawhan nagbutangbutang sa mga tinun-an ingon nga “nabasdak sa tam-is nga bino,” gidali ni Pedro pagpukgo ang maong pagbutangbutang. Tinong walay mausa ang mahubog sa maong sayo nga takna.—Buhat 2:13, 15.
Sa susama, ang pamulong ni Jesus “ang akong pagkaon mao ang pagbuhat ko sa kabubut-on niya nga nagpadala kanako” makabatog dugang kahulogan sa diha nga atong tagdon ang panahong nalangkit. “Ang takna maoy sa ikaunom,” sumala sa Juan 4:6, o sa mga udto. Tapos sa pagbaktas sa kabungtoran sa Samaria sa tibuok buntag, si Jesus ug ang iyang mga tinun-an gigutom na ug giuhaw. Kana ang hinungdan giagda siya sa mga tinun-an sa pagkaon sa diha nga nakabalik sila nga may pagkaon. Sila wala masayod sa kusog ug sustansiya nga nadawat ni Jesus gikan sa pagbuhat sa buluhaton ni Jehova. Ang pamulong ni Jesus tinong dili lang sambingay. Siya literal nga nasustansiyahan sa pagbuhat sa buluhaton sa Diyos bisan pag daghan nang takna miagi sukad siya makakaon.—Juan 4:31-34.
Kay ang pagsilang ug pagsalop sa adlaw nagkalainlain sumala sa panahon sa tuig, kasagarang ang banabana nga panahon lamang sa usa ka okasyon ang gihatag. Busa, kasagarang atong mabasa ang bahin sa mga okasyon nga nahitabo sa ikatulo, ikaunom, o ikasiyam nga takna—kasagaran nagkahulogan nga sa maomaong mga panahon. (Mateo 20:3, 5; 27:45, 46; Marcos 15:25, 33, 34; Lucas 23:44; Juan 19:14; Buhat 10:3, 9, 30) Bisan pa niana, sa dihang ang panahon kinahanglanon sa asoy, ang mas tinong mga pahayag sa panahon gihatag. Pananglitan, ngadto sa tawo nga mabalak-on nga masayod kon ang iyang anak lalaki tinuod nga naayo pinaagi sa gahom ni Jesus, ang mga ulipon mitubag: “Kagahapon sa ikapito ang takna [mga ala una sa hapon] gihuwasan siya sa hilanat.”—Juan 4:49-54.
Mga Pagbahin sa Kagabhion
Sa panahon sa paggahom sa Roma, maorag gisagop sa mga Hudiyo ang Grego ug Romanhong pagbahin sa kagabhion ngadto sa upat ka pagbantay inay sa tulo nga gigamit nila sa nangagi. Sa Marcos 13:35, si Jesus lagmit nagtumong sa upat ka pagbahin. Ang pagbantay sa “ulahi sa adlaw” misugod gikan sa pagsalop sa adlaw hangtod sa mga alas nuybe sa gabii. Ang ikaduhang pagbantay, ang “tungang gabii” nga pagbantay, misugod sa mga alas nuybe ug natapos sa tungang gabii. Ang “tingtugaok sa manok” milungtad gikan sa tungang gabii hangtod sa alas tres. Ug ang kataposang pagbantay, “sayo sa buntag,” natapos sa kaadlawon, o sa mga alas sayes.
Ang “tingtugaok sa manok” nga pagbantay makaikag ilabina tungod sa mga pulong ni Jesus ngadto kang Pedro sa Marcos 14:30: “Sa dili pa motugaok ang manok sa makaduha, igalimod mo ako sa makatulo.” Bisan tuod ang pila ka komentarista nagpatuo nga ang “makaduha” nagatumong sa ispisipikong mga panahon—tungang gabii ug kaadlawon, nga tinagsa—ang A Dictionary of Christ and the Gospels, nga giedit ni James Hastings, nagpaila nga “ingong usa ka kamatuoran ang mga manok motugaok sa magabii, sa Silangan ingon man sa laing dapit, sa mga panahong dili regular gikan sa tungang gabii paunahan.” Dayag, si Jesus wala magtumong sa tinong panahon sa diha nga igalimod siya ni Pedro. Hinunoa, naghatag siyag usa ka ilhanan sa pagtimaan sa iyang mga pulong ngadto kang Pedro, nga tukmang natuman niadtong gabhiona mismo.—Marcos 14:72.
Kadto maoy “sa ikaupat nga pagbantay sa gabii”—tali sa alas tres ug alas sayes sa buntag—nga si Jesus, milakaw ibabaw sa tubig sa Dagat sa Galilea, miadto sa iyang mga tinun-an, kinsa didto sa usa ka sakayan nga “ginatos ka yarda ang kalayo gikan sa mamala.” Sayon, tingali, ang pagsabot nganong ang mga tinun-an “nalisang, nga nanag-ingon: ‘Naay multo!’ Ug naniyagit sila sa kalisang.” (Mateo 14:23-26) Sa laing bahin, kini nagpakita nga si Jesus nakagugol gayod ug daghang panahon sa pag-ampo nga kinaugalingon sa bukid. Sanglit kadto maoy wala madugay tapos sa pagpunggot ni Herodes Antipas sa ulo ni Juan Bawtista ug sa dayon na sa Paskuwa, nga nagtimaan sa pagsugod sa kataposang tuig sa yutan-ong ministeryo ni Jesus, tino nga daghan si Jesus ug palandongon diha sa iyang personal nga pag-ampo ngadto sa Amahan.
Uban sa upat ka pagbantay, ang 12-oras nga pag-ihap sa panahon sa kagabhion gigamit usab. Aron ikahatod si Pablo nga luwas ngadto sa Cesarea, ang komandante sa kasundalohan nga si Claudio Lisias nagmando sa iyang mga opisyal nga iandam ang 470 ka sundalo “sa ikatulong takna sa kagabhion.” (Buhat 23:23, 24) Busa si Pablo nahatod nga luwas sa tago sa kagabhion pagawas sa Jerusalem.
Sayra ang Takna sa Adlaw
Ang pagbasa ug pagpalandong sa mga asoy bahin sa nahitabo taliwala sa karaang katawhan sa Diyos maoy usa ka tinubdan sa kalipay ug espirituwal nga kusog. Kon ikaapil nimo ang ulohan sa panahon diha sa imong pagtuon, tino nga kini magpausbaw sa kalipay sa imong pagtuon sa Bibliya. Nganong ingon man? Tungod kay sa maong paagi ikaw mahimong mahibaloon bahin sa Pulong sa Diyos. Ang mga basahong sama sa Insight on the Scriptures ug ang New World Translation of the Holy Scriptures With References maoy bililhon kaayong mga tabang niining bahina (nga ang duha gipatik sa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.) Kini motabang nimo sa pagkaplag sa tubag sa dihang ikaw mangutana sa imong kaugalingon: ‘Unsa ba kadtong orasa?’