SAMBINGAY

Ang Gregong ekspresyon nga pa·ra·bo·leʹ (sa literal, pagbutang sa tupad o pagtingob) mas lapad ug kahulogan kay sa Cebuano nga “panultihon” o “parabola.” Apan, ang “sambingay” o ilustrasyon halapad ug kapadapatan nga mahimong maglakip sa “parabola” ug, sa daghang kahimtang, sa “panultihon.” Ang “panultihon” naghubit sa kamatuoran pinaagig makahuloganong pinulongan, nga sagad pinaagig metapora o pagtandi, ug ang “parabola” maoy usa ka pagtandi o pag-amgid, usa ka mubo, sagad tinumotumo nga asoy nga kakuhaan ug moral o espirituwal nga kamatuoran.

Ang pamatuod nga gigamit sa Kasulatan ang pulong nga pa·ra·bo·leʹ diha sa mas lapad nga kahulogan kay sa Cebuano nga “parabola” gipakita sa Mateo 13:​34, 35, diin gipunting ni Mateo nga sumala sa tagna si Jesu-Kristo mamulong pinaagig “mga sambingay” (NW), “mga parabola” (KJ, RS). Ang Salmo 78:​2, nga gikutloan ni Mateo niini, nagtumong sa “usa ka panultihon” (Heb., ma·shalʹ), ug katumbas niini nga termino gigamit sa magsusulat sa Ebanghelyo ang Gregong pulong nga pa·ra·bo·leʹ. Ingon sa gipasabot sa literal nga kahulogan sa Gregong termino, ang pa·ra·bo·leʹ gigamit ingong paagi sa pagtudlo o sa pagpahayag sa usa ka ideya, usa ka paagi sa pagpatin-aw sa usa ka butang pinaagi sa ‘pagbutang niini tupad’ sa laing butang nga susama niini. (Itandi ang Mar 4:30.) Gigamit lamang sa kadaghanang Iningles nga hubad ang Iningles nga pulong nga “parable” (sa Cebuano, parabola) sa paghubad sa Gregong termino. Bisan pa niana, dili sa matag higayon makuha niini nga hubad ang bug-os nga kahulogan niini.

Pananglitan, sa Hebreohanon 9:9 ug 11:19 ang kadaghanang hubad kinahanglang mogamit ug laing mga ekspresyon gawas sa “parabola.” Diha sa unang teksto, ang tabernakulo o tolda nga gigamit sa Israel didto sa kamingawan gitawag ni apostol Pablo nga “usa ka sambingay [pa·ra·bo·leʹ; “larawan,” KJ; “pag-amgid,” Ro; “simboliko,” AT, RS] alang sa tinudlong panahon.” Diha sa ikaduhang teksto si Abraham gihubit sa apostol ingong midawat pagbalik kang Isaac gikan sa mga patay “sa masambingayong paagi” (NW) (en pa·ra·bo·leiʹ; “sa mahulagwayong pagkasulti,” JB, RS). Ang pamulong nga, “Mananambal, ayoha ang imong kaugalingon,” gitawag usab nga usa ka pa·ra·bo·leʹ. (Luc 4:23) Tungod niini, ang mas malangkobong termino sama sa “sambingay” (NW) gigamit kanunay ingong hubad sa pa·ra·bo·leʹ sa tanang kahimtang.

Ang laing susama nga termino mao ang Gregong al·le·go·riʹa, nga maoy usa ka pinataas nga metapora diin ang sunodsunod nga mga aksiyon naghawas sa laing mga aksiyon, samtang ang mga persona sagad maoy mga simbolo o mga personipikasyon. Si Pablo migamit sa Gregong berbo nga al·le·go·reʹo diha sa Galacia 4:​24, maylabot kang Abraham, Sara, ug Agar. Gihubad kini nga ‘usa ka sambingay’ (KJ), ‘usa ka masumbingayong pagkasulti’ (AT), ug “usa ka simboliko nga drama” (NW).

Gigamit usab ni apostol Juan ang usa ka lahi nga termino (pa·roi·miʹa) nga nagpasabot ug “pagtandi” (Ju 10:6; 16:​25, 29); kini gihubad sa lainlaing paagi ingong “larawan,” “mahulagwayong sinultihan,” “parabola,” “panultihon,” ug “pagtandi” (AT, KJ, NW). Gigamit ni Pedro ang samang termino labot sa “panultihon” bahin sa iro nga mibalik sa sinuka niini ug sa anay nga mibalik pagligid sa lapok.​—2Pe 2:22.

Pagkaepektibo. Ingong puwersadong pamaagi sa pagtudlo, ang mga sambingay o mga parabola epektibo sa labing menos lima ka paagi: (1) Kini makakuha ug makaagni sa pagtagad; pipila lang ka butang ang makapaikag sama sa usa ka kasinatian o sugilanon. Kinsa bay dili sinati sa mga sambingay bahin sa anak nga mausikon ug sa nawala nga karnero? (2) Kini makapukaw sa hunahuna; ang usa sa labing maayong mga ehersisyo sa hunahuna mao ang pagpangita sa kahulogan sa usa ka pagtandi, sa pagsabot sa lisod-sabtong mga kamatuoran nga gipresentar. (3) Kini motukbil sa mga emosyon ug, pinaagi sa dayag ug praktikal nga pagpadapat kanunay sa mga kamatuoran ngadto sa tigpaminaw, maabot ang tanlag ug ang kasingkasing. (4) Kini makatabang sa paghinumdom; sa ulahi ang usa ka tawo makabalay pag-usab sa sugilanon ug mohimog kapadapatan niini. (5) Kini magpresebar sa kamatuoran, kay kini kanunayng mapadapat ug daling masabtan sa bisan unsang panahon ug yugto. Tungod kini kay gihisgotan niini ang kinabuhi ug ang kinaiyanhong mga butang, dili sama sa mga pulong lamang nga mahimong mabag-o ang kahulogan. Kini maoy usa ka katarongan kon nganong ang mga kamatuoran sa Bibliya nagpabiling tin-aw kaayo karong adlawa, nga sama gayod sa pagkapamulong ug pagkasulat niini kaniadto.

Mga Katuyoan. Ang pangunang katuyoan sa tanang sambingay o mga ilustrasyon, ingon sa gipakita na, mao ang pagtudlo. Apan ang mga sambingay sa Bibliya adunay laing mga katuyoan usab:

(1) Tungod kay usahay ang usa ka tawo kinahanglan mang motuki aron matugkad ang bug-os, halalom, dulot-sa-kasingkasing nga kahulogan sa usa ka butang, kini ang hinungdan nga mosibog na kadtong wala mahigugma sa Diyos apan adunay taphaw nga kaikag lamang ug wala gayod magtinguha sa kamatuoran diha sa ilang mga kasingkasing. (Mat 13:13-15) Ang Diyos wala magkabig sa maong matang sa mga tawo. Ang mga sambingay o mga ilustrasyon magpalihok sa mapainubsanong mga tawo sa pagpangayog dugang katin-awan; ang mapahitas-on dili mobuhat niana. Si Jesus miingon: “Siya nga may mga igdulungog magpatalinghog,” ug bisan tuod namauli ang kinabag-an sa panon sa katawhan nga namati kang Jesus, ang mga tinun-an miduol ug nangayog katin-awan.​—Mat 13:​9, 36.

(2) Ang mga sambingay o mga ilustrasyon maglilong sa kamatuoran gikan niadtong kinsa mogamit niini sa sayop nga paagi ug kinsa magtinguha sa paglit-ag sa mga alagad sa Diyos. Pinaagi sa usa ka ilustrasyon labot sa kuwarta nga ibayad sa buhis, gitubag ni Jesus ang pangutana sa mga Pariseo agig pagbitik kaniya, ug siya mihinapos: “Busa, ibayad ninyo kang Cesar ang mga butang ni Cesar, apan ang mga butang sa Diyos ngadto sa Diyos.” Nagdepende sa iyang mga kaaway kon ipadapat ba nila kana; apan bug-os nasabtan sa mga tinun-an ni Jesus ang prinsipyo nga gipasiugda niana maylabot sa neyutralidad.​—Mat 22:15-21.

(3) Tungod kay nagdepende sa tigpaminaw ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa sambingay, kini mohatag kaniyag tin-aw nga mensahe sa pasidaan ug pagbadlong, ug sa samang panahon kini dili mohatag kaniyag katarongan sa pakig-ergo sa mamumulong. Sa laing pagkasulti, kon nakita sa usa nga makaayo ang mga pulong nga gipasumbingay, dawaton ug ipadapat niya kana. Sa dihang gisaway sa mga Pariseo si Jesus tungod sa pagkaon kauban sa mga maniningil ug buhis ug sa mga makasasala, si Jesus mitubag: “Ang mga tawong himsog wala magkinahanglan ug mananambal, kondili ang mga masakiton. Nan, lakaw ug tun-i ninyo ang kahulogan niini, ‘Buot ko ug kaluoy, ug dili halad.’ Kay ako mianhi aron sa pagtawag, dili sa mga tawong matarong, kondili sa mga makasasala.”​—Mat 9:11-13.

(4) Bisan kon gamiton aron mohatag ug pagtul-id sa usa ka tawo, ang mga sambingay mapuslanon aron mahanaw ang sayop nga hunahuna sa tigpaminaw, ug ang iyang pangisip dili matakpan sa maong sayop nga hunahuna, ug sa ingon mas epektibo kay sa direkta lamang nga pagpahayag sa kamatuoran. Mao kini ang kahimtang sa dihang namati si Haring David sa pagbadlong ni Natan tungod sa iyang sala labot kang Bat-seba ug kang Urias. (2Sa 12:1-14) Mao usab kini ang kahimtang sa dihang gigamit ang usa ka sambingay aron mapalihok ang daotan nga si Haring Ahab sa pagtimbangtimbang sa mga prinsipyo nga nalangkit sa iyang pagkadili-masinugtanon sa dihang iyang giluwas ang kinabuhi ni Haring Ben-hadad sa Sirya nga kaaway sa Diyos, ug aron ipahayag ang usa ka paghukom nga nagkondenar sa iyang kaugalingon.​—1Ha 20:​34, 38-43.

(5) Ang mga sambingay makadasig sa mga tawo nga molihok sa lainlaing paagi, aron ‘molutaw ang ilang tinuod nga pagkatawo,’ kon sila ba tiunay o dili-tiunay nga mga alagad sa Diyos. Sa dihang si Jesus miingon: “Siya nga mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo adunay kinabuhing walay kataposan,” “daghan sa iyang mga tinun-an ang namalik ngadto sa mga butang nga ilang gitalikdan ug wala na molakaw kauban niya.” Niining paagiha ‘napahimulag’ ni Jesus kadtong wala motuo sa kinasingkasing nga paagi.​—Ju 6:​54, 60-66.

Hustong Panglantaw ug Pagsabot. Ang mga sambingay o mga ilustrasyon sa Bibliya dili kay usa lang ka aspekto. Kini naglatid ug nagpatin-aw ug mga prinsipyo, ug sagad kini adunay matagnaong kahulogan ug kapadapatan. Dugang pa, ang pipila adunay matagnaong kahulogan sa dihang kini gipahayag o dili dugay human niini, ug ang pipila, adunay dugang katumanan sa umaabot pa.

May duha ka kasagarang sayop nga panghunahuna nga makababag sa hustong pagsabot sa mga sambingay sa Bibliya. Ang usa mao ang pag-isip sa tanang sambingay ingong maayo lamang nga mga sugilanon, mga sanglitanan, o mga pagtulon-an. Pananglitan, ang parabola bahin sa anak nga mausikon giisip sa pipila nga usa lamang ka maayong pagkatagik nga literatura; ang sambingay bahin sa datong tawo ug kang Lazaro giisip nga usa lamang ka pananglitan sa ganti ug sa silot inigkamatay.

Bahin niini basin may moingon usab nga ang mga sambingay, bisan tuod kinuha gikan sa tinuod nga kinabuhi ug sa kinaiyanhong mga butang, dili gayod kanunayng aktuwal nga nahitabo. Bisan tuod ang pipila ka sambingay magsugod sa mga ekspresyon nga sama sa: “Usa ka panahon kanhi,” “Usa ka tawo may,” “Dihay usa ka tawo,” o sa susamang mga prase, kini sila gigamit sa mga mamumulong ubos sa impluwensiya sa espiritu sa Diyos ug sa ingon gitawag nga mga sambingay o mga ilustrasyon, o mga parabola. (Huk 9:8; Mat 21:​28, 33; Luc 16:​1, 19) Labot kang Jesu-Kristo kini giingon: “Kining tanang butanga gisulti ni Jesus ngadto sa mga panon sa katawhan pinaagi sa mga sambingay. Sa pagkatinuod, kon walay sambingay siya dili mosulti kanila.”​—Mat 13:34; Mar 4:​33, 34.

Ang ikaduhang babag sa pagsabot mao ang paghatag ug detalyado kaayong pagpadapat sa sambingay, nga maningkamot nga ipahaom sa simbolikanhong paagi ang tanang detalye sa asoy sa literal nga mga panghitabo pinaagi sa kinaugalingon lamang nga pagpadapat o interpretasyon.

Aron mabatonan ang hustong pagsabot, una, kinahanglang basahon ang konteksto, tinoon ang kahimtang sa dihang gipahayag ang sambingay o ilustrasyon, ug mosukna, Unsa ang kanhing mga kahimtang ug mga sirkumstansiya niini? Pananglitan, sa dihang ang mga magmamando ug ang katawhan sa Israel gihisgotan ingong “mga diktador sa Sodoma” ug “mga taga-Gomora,” mabutang sa atong hunahuna ang usa ka katawhan nga hilabihan ka makasasala batok kang Jehova. (Isa 1:10; Gen 13:13; 19:​13, 24) Sa dihang ang salmista nag-ampo kang Jehova nga buhaton niya ngadto sa mga kaaway sa Diyos ug sa Iyang katawhan ang ‘ingon sa iyang gibuhat sa Midian,’ kini magpahinumdom kanato sa bug-os nga pagkaparot niadtong mga nanglupig sa katawhan sa Diyos, nga kapin sa 120,000 ang nangamatay.​—Sal 83:​2, 3, 9-11; Huk 8:10-12.

Ikaduha, sagad makatabang ang kahibalo bahin sa Balaod, sa mga kostumbre ug mga batasan, ug sa mga idiom o masambingayong mga ekspresyon nga gigamit niadtong panahona. Pananglitan, ang kahibalo labot sa Balaod motabang kanato sa pagsabot sa sambingay bahin sa baling. (Mat 13:47-50) Tungod kay nianang panahona pabuhisan man ang mga bungahoy didto sa Palestina ug tungod kay ang walay bunga nga mga kahoy pamutlon man, kita matabangan sa pagsabot kon nganong gipahinabo ni Jesus nga malaya ang walay bunga nga kahoyng igos aron gamiton niya kini ingong sambingay.​—Mat 21:18-22.

Sa kataposan, ang mga punto sa usa ka sambingay angayng dili hatagan ug binuotbuot nga kahulogan, usa nga naggikan sa kinaugalingong panglantaw o sa pilosopiya. Ang lagda gilatid alang sa mga Kristohanon: “Walay usa nga nakahibalo sa mga butang sa Diyos, gawas sa espiritu sa Diyos. Karon atong nadawat, dili ang espiritu sa kalibotan, kondili ang espiritu nga gikan sa Diyos, aron kita mahibalo sa mga butang nga malulotong gihatag kanato sa Diyos. Kining mga butanga atong gisulti usab, dili pinaagi sa mga pulong nga gitudlo sa tawhanong kaalam, kondili pinaagi niadtong gitudlo sa espiritu, samtang atong gilangkob ang espirituwal nga mga butang sa espirituwal nga mga pulong.”​—1Co 2:11-13.

Ang pagpadapat niini nga lagda ikapasundayag labot sa matagnaong sambingay sa Pinadayag kapitulo 6. Ang puting kabayo maoy una sa upat nga gihisgotan dinhi. (Pin 6:2) Unsay gisimbolohan niini? Kita makapakli sa ubang mga bahin sa Bibliya ug makasusi sa konteksto aron masabtan ang kahulogan niini. Ang Proverbio 21:31 nag-ingon: “Ang kabayo ginaandam alang sa adlaw sa gubat.” Ang puti sagad gigamit sa pagsimbolo sa pagkamatarong. Ang trono sa Diyos sa paghukom maoy puti; ang mga panon sa langit nagsakay ug puting mga kabayo ug nagsul-ob ug puti, hinlo, pino nga lino. (Pin 20:11; 19:14; itandi ang Pin 6:11; 19:8.) Busa, atong ikahinapos nga ang puting kabayo naghawas sa matarong nga pagpakiggubat.

Ang mangangabayo nga nagsakay sa itom nga kabayo may timbangan, ug ang mga pagkaon ginatimbang diha niana. (Pin 6:​5, 6) Dayag nga kagutmanan ang gilarawan dinhi, kay diha sa tagna ni Ezequiel labot sa kagutmanan siya gisultihan: “Ang imong pagkaon nga imong pagakan-on maoy tinimbang unya . . . ug sila magakaon ug tinapay nga tinimbang ug uban ang kabalaka, ug sila magainom ug tubig nga tinakos ug uban ang kalisang.” (Eze 4:​10, 16) Sagad pinaagi sa pagsabot sa simbolikanhong butang nga gigamit sa Bibliya, sama pananglit sa mga hayop nga gihisgotan diha sa mga sambingay, ang usa ka tawo matabangan ug malamdagan sa espirituwal.​—Tan-awa ang MANANAP, SIMBOLIKO NGA MGA.

Daghang mga sambingay ang masabtan tungod sa pagpatin-aw mismo sa Bibliya, nga sagad sundan ug usa ka asoy sa mga hitabo ingong katumanan niini. Lakip niini, sa paghisgot lamang ug duha, mao ang: pagbangag ni Ezequiel lapos sa paril ug sa paggawas diha niana nga tinabonan ang iyang nawong (Eze 12:1-16; 2Ha 25:1-7, 11; Jer 52:1-15), ingon man usab ang pagsulay ni Abraham sa paghalad kang Isaac apan nakadawat kaniya pagbalik sa masambingayong paagi tungod sa pagpanginlabot sa Diyos (kini nga mga sambingay maoy mga aktuwal usab nga mga panghitabo, nga nahitabo nga samag drama). (Gen 22:9-13; Heb 11:19) Ang uban, ilabina ang daghang giasoy ni Jesu-Kristo, gipatin-aw mismo ni Jesus human niana. Sa daghang kahimtang, masabtan ang mga sambingay sa Bibliya pinaagi sa modernong mga panghitabo ingong katumanan niini.

Diha sa Hebreohanong Kasulatan. Ang Hebreohanong mga manalagna ug mga magsusulat sa Bibliya, nga gipalihok sa espiritu ni Jehova, nagtala ug daghang haom nga mga sambingay. Makita ang masambingayong mga pinulongan diha sa Genesis maylabot sa saad ni Jehova nga iyang padaghanon ang binhi ni Abraham “sama sa mga bituon sa kalangitan ug sama sa mga lugas sa balas nga anaa sa baybayon.” (Gen 22:15-18) Aron ipasiugda ang makapasubong kahimtang nga gidangatan sa iyang katawhan sa Juda tungod sa sala, gisultihan ni Jehova si Isaias nga ipakasama kini sa makaluod, masakiton nga kahimtang sa lawas, nga nag-ingon: “Ang tibuok ulo nagmasakiton, ug ang tibuok kasingkasing maluya. . . . Ang mga samad ug ang mga bun-og ug ang mga bag-ong labod​—kini sila wala mapislit o mabugkosi, ni gipahumok kini pinaagi sa lana.” (Isa 1:4-6) Ngadto kang Haring Nabucodonosor, gipaabot ni Jehova ang matagnaong mga mensahe pinaagi sa mga panan-awon bahin sa usa ka dakong larawan ug sa usa ka habog nga kahoy, ug nakita ni Daniel ang mga kagamhanan sa yuta nga gihulagway sama sa mga mananap.​—Dan kap 2, 4, 7.

Pinaagig metapora o pagtandi, subsob nga migamit ang mga manalagna ug usa ka pulong o usa ka ekspresyon sa paghisgot sa usa ka indibiduwal o pundok sa mga tawo aron ipadapat ang mga kinaiyahan niini ngadto sa maong indibiduwal o sa maong pundok sa mga tawo. Pananglitan, si Jehova gihubit ingong “ang Bato sa Israel,” ingong usa ka “dakong bato,” ug ingong usa ka “salipdanan,” sa ingon naghatag sa ideya nga ang Diyos maoy malig-on nga tinubdan sa kasegurohan. (2Sa 23:3; Sal 18:2) Si Juda gihisgotan ingong “usa ka nating leyon.” (Gen 49:9) Ang mga Asiryanhon gitawag nga “ang olisi” alang sa kasuko sa Diyos.​—Isa 10:5.

Sa ubay-ubayng mga okasyon gidula o gipasundayag sa mga manalagna ang mensahe nga gisugo kanila nga imantala, sa ingon naghatag ug dugang kabug-at sa ilang gipamulong. Gitagna ni Jeremias ang katalagman sa Jerusalem ug gipasiugda kini pinaagi sa pagbuak ug tibod atubangan sa mga mata sa nagkatigom nga mga ansiyano sa katawhan ug sa mga saserdote. Iyang gitagna ang pagkaulipon didto sa Babilonya ug gitin-aw kini pinaagi sa pagpadala ug mga gapos ug mga yugo ngadto sa nagkalainlaing mga hari. (Jer kap 19, 27) Si Isaias naglakaw nga hubo ug nagtiniil aron ipasiugda ngadto sa mga Israelinhon nga ingon usab niining paagiha dad-on ngadto sa pagkadestiyero ang mga Ehiptohanon ug ang mga Etiopianhon kinsa ilang gidangpan aron pangayoan ug tabang. (Isa 20) Si Ezequiel nagkulit ug usa ka hulagway sa Jerusalem diha sa usa ka tisa, naghimog pang-asdang nga bungdo batok niini, nagbutang ug usa ka lapad nga puthawng lutoanan tali kaniya ug sa iyang kinulit, ug mihigda nga patakilid atubang niini, aron ihulagway ang umaabot nga paglikos sa Jerusalem.​—Eze 4.

Usahay ang mga sugilanon giasoy aron ipasiugda ang punto nga buot ipalutaw. Gibuhat kini ni Jotam aron ipakita sa mga tag-iyag yuta sa Sekem ang ilang kabuangan sa pagpilig usa ka tawong daotan nga si Abimelek ingong ilang hari. (Huk 9:7-20) Diha sa basahon ni Ezequiel ang usa ka asoy naghisgot bahin sa duha ka agila ug sa usa ka punoan sa paras, aron ihulagway ang pakiglabot sa Juda ngadto sa Babilonya ug Ehipto. (Eze 17) Sa susama, gigamit ni Ezequiel ang duha ka magsoong babaye, si Ohola ug Oholiba, nga nahimong mga pampam, aron ihulagway ang gibuhat sa Samaria (ang napulo-ka-tribong gingharian sa Israel) ug Jerusalem (Juda).​—Eze 23.

Ang mga sambingay o mga ilustrasyon nga gihisgotan dinhi maoy pipila lamang sa daghang mga sambingay o mga ilustrasyon diha sa Hebreohanong Kasulatan. Halos ang matag magsusulat ug manalagna sa Bibliya migamit ug mga sambingay o mga ilustrasyon, ang uban gihatag kanila nga direkta gikan sa Diyos mismo pinaagi sa mga panan-awon, ang uban pinaagi sa mga pulong, ug ang uban pinaagi sa aktuwal nga mga panghitabo, sama pananglitan, sa tabernakulo, nga gitawag ingong “usa ka sambingay.”​—Heb 9:9.

Diha sa Gregong Kasulatan. Ang Kristohanon Gregong Kasulatan napuno usab sa tin-awng mga sambingay. Labot kang Jesu-Kristo kini giingon, “Wala pa gayoy laing tawo nga nakasulti ug sama niini.” Taliwala sa tanang katawhan nga nabuhi sukad sa ibabaw sa yuta, siya ang may kinadak-ang tinubdan nga atong kakuhaan ug kahibalo. (Ju 7:46) Siya ang usa nga pinaagi kaniya gibuhat sa Diyos ang tanang butang. (Ju 1:1-3; Col 1:15-17) Siya sinati kaayo sa tanang kalalangan. Busa, dili ikatingala nga ang iyang mga pagtandi tukma kaayo ug ang iyang pagpasundayag sa tawhanong mga emosyon nagpabanaag ug lalom nga pagsabot. Siya sama sa maalamong tawo kaniadto nga miingon: “Ug gawas pa nga ang magtitigom nahimong maalamon, siya nagpadayon usab sa pagtudlo sa katawhan ug kahibalo, ug siya namalandong ug naghimog bug-os nga pagsusi, aron iyang mahan-ay ang daghang panultihon. Gitinguha sa magtitigom nga makaplagan ang makapahimuot nga mga pulong ug ang pagsulat sa hustong mga pulong sa kamatuoran.”​—Ecc 12:​9, 10.

Tukmang gitawag ni Jesus ang iyang mga tinun-an ingong “ang asin sa yuta” ug “ang kahayag sa kalibotan.” (Mat 5:​13, 14) Siya nag-awhag kanila sa ‘pagpaniid pag-ayo sa mga langgam sa langit’ ug sa ‘pagkuhag pagtulon-an sa mga lirio sa kapatagan.’ (Mat 6:26-30) Iyang gipakasama ang iyang kaugalingon sa usa ka magbalantay nga andam nga mamatay alang sa iyang mga karnero. (Ju 10:11-15) Ngadto sa Jerusalem siya miingon: “Pagkasubsob nga buot kong tigomon ang imong mga anak, sa paagi nga ang usa ka himungaan magatigom sa iyang mga piso ilalom sa iyang mga pako! Apan dili kamo buot niini.” (Mat 23:37) Ang salingkapaw nga relihiyosong mga lider iyang gitawag nga “mga buta nga tiggiya, nga nagsala sa tagnok apan naglamon sa kamelyo!” (Mat 23:24) Ug bahin sa usa ka tawo nga makapandol sa uban, siya miingon: “Mas maayo pa kaniya kon sab-itan ug galingan nga bato ang iyang liog ug isalibay siya sa dagat.”​—Luc 17:​1, 2.

Bisan tuod ang mga sambingay nga gigamit ni Jesus tingali mugbo, laktod nga mga ekspresyon nga kaamgid sa mga panultihon nga makita diha sa Hebreohanong Kasulatan, kasagaran niini nga mga sambingay mas tag-as sama sa usa ka sugilanon. Kasagaran gigamit ni Jesus sa iyang mga sambingay ang mga linalang sa palibot, komon nga mga kostumbre sa adlaw-adlaw nga kinabuhi, popanahon nga mga panghitabo o mga kahimtang nga posibleng mahitabo, ug ang dili pa dugayng mga hitabo nga nahibaloan pag-ayo sa iyang mga tigpaminaw.

Ang pipila sa bantog nga mga sambingay ni Jesus. Niining mosunod nga pagahisgotan, ikaw makakaplag ug mapuslanong impormasyon bahin sa detalye ug konteksto sa 30 sa mga sambingay nga gigamit ni Jesu-Kristo sa iyang yutan-ong ministeryo ug gitala sa mga magsusulat sa Ebanghelyo:

(1) Ang duha ka tawong utangan (Luc 7:​41-43). Ang katuyoan sa sambingay bahin sa duha ka tawong utangan, nga ang usa kanila nakautang ug napulo ka pilo kay sa lain, ug ang kapadapatan sa sambingay makita sa konteksto diha sa Lucas 7:36-40, 44-50.

Ang sambingay giasoy tungod sa tinamdan ni Simon, ang nag-abiabi kang Jesus, ngadto sa babaye nga misulod ug nagpahid ug pinahumotan nga lana sa mga tiil ni Jesus. Ang presensiya sa maong dili-dinapit nga tawo wala isipa nga talagsaon, kay mopatim-aw nga sa pipila ka okasyon ang dili-dinapit nga mga tawo makasulod sa lawak panahon sa pagpangaon ug molingkod daplin sa bungbong, ug gikan didto makighinabi niadtong naghirag sa lamesa diha sa tunga sa lawak. Si Jesus mihimog haom nga pagpadapat sa kahimtang sa duha ka tawong utangan, nga nag-ingong si Simon napakyas sa paghatag ug tubig nga ihugas sa iyang mga tiil, sa pagtimbaya kaniya pinaagig halok, ug sa paghiso sa iyang ulo pinaagig lana; kini maoy mga buhat sa pag-abiabi nga naandang buhaton ngadto sa usa ka bisita. Apan ang babaye nga daghag sala nagpakita ug mas dakong gugma ug pagkamaabiabihon kang Jesus, bisan tuod siya dili mao ang tagbalay. Dayon, siya miingon kaniya: “Ang imong mga sala gipasaylo na.”

(2) Ang magpupugas (Mat 13:​3-8; Mar 4:​3-8; Luc 8:​5-8). Walay ideya kon unsay kahulogan niini diha sa sambingay mismo, apan kini dayag nga gipatin-aw sa Mateo 13:18-23; Marcos 4:14-20; ug Lucas 8:11-15. Ang gihatagag pagtagad mao ang mga kahimtang nga makaapektar sa yuta, o kasingkasing, ug sa mga butang nga makapugong sa pagtubo sa binhi, o sa pulong sa Gingharian.

Lainlaing mga paagi ang gigamit sa pagpugas sa binhi niadtong mga adlawa. Ang usa ka komon nga paagi mao ang pagdala sa magpupugas ug sudlanan sa binhi nga isalig-ay sa iyang abaga ug ibakos sa iyang hawak; ang uban maghimog puyo alang sa binhi diha sa ilang panggawas nga besti. Ilang isabod ang binhi samtang naglakaw. Ang mga binhi tabonan dayon, sa dili pa ang mga uwak motuka niini. Apan kon ang magdadaro magbilin ug gagmayng mga dalan nga wala madaro taliwala sa mga uma, o kon ang pipila ka binhi mahulog sa bantok nga yuta daplin sa dalan, ang mga langgam motuka sa mga binhi nga mahulog diha niini. Ang “mga dapit nga batoon” dili maoy mga dapit nga ang mga bato nagkatag lang diha sa yuta; kondili, sumala sa giingon sa Lucas 8:​6, ang binhi nahulog ibabaw sa “dakong-bato,” o sa natabonan nga bato, nga ibabaw niana mabaw kaayo ang yuta. Ang mga tanom nga motubo gikan niini nga mga binhi sa dili madugay malawos tungod sa kainit sa adlaw. Dayag nga gidaro ang yuta nga kanhi gituboan ug tunokong mga tanom, apan wala kini mahinloi sa mga bunglayon, mao nga kini mitubo ug mituok sa bag-ong gitanom nga mga binhi. Ang giingong mga abot sa mabungahong mga binhi​—usa ka gatos, kan-uman, ug katloan ka pilo​—maoy makataronganong gidaghanon. Ang pagpugas ug binhi ug ang lainlaing matang sa yuta maoy pamilyar sa mga mamiminaw ni Jesus.

(3) Mga bunglayon taliwala sa mga trigo (Mat 13:​24-30). Kini gipatin-aw ni Jesus, sumala sa gitala sa Mateo 13:36-43, nga nagpalahi sa “mga trigo” o “mga anak sa gingharian” gikan sa “mga bunglayon,” ang “mga anak sa usa nga daotan.”

Ang pagsabod ug mga bunglayon diha sa uma sa trigo maoy usa ka nailhan nang buhat sa kaaway didto sa Tungang Sidlakan. Ang “mga bunglayon” nga gihisgotan sagad nga gituohang mao ang makahilo nga balhiboong darnel (Lolium temulentum), ug ang hilo niini giisip sa kadaghanan nga naggikan sa usa ka fungus nga motubo sa sulod mismo niini nga mga binhi. Kini sama gayod ug dagway sa trigo hangtod nga kini mogulang, apan niana nga higayon kini dali nang mailhan. Kon kaonon, kini makalipong ug, sa pipila ka kahimtang, makamatay pa gani. Sanglit ang mga gamot niini nga mga bunglayon molanggikit na sa mga gamot sa trigo, kon kini ibton una pa ang pag-ani, bisan kon kini mailhan na, ang trigo maibot usab.

(4) Ang liso sa mustasa (Mat 13:​31, 32; Mar 4:​30-32; Luc 13:​18, 19). Gihisgotan nga ang tema mao “ang gingharian sa mga langit.” Sumala sa gipakita sa ubang mga teksto, kini mahimong magtumong sa ubang aspekto maylabot sa Gingharian. Niini nga kaso, may duha ka butang nga gipasiugda sa sambingay: una, ang kahibulongang pag-uswag sa mensahe sa gingharian; ikaduha, ang panalipod nga gihatag ngadto sa mga modawat sa mensahe.

Ang liso sa mustasa gamay ug busa kini mahimong gamiton sa pagtumong sa bisan unsa nga gamay kaayo. (Luc 17:6) Sa dihang bug-os na ang gidak-on, ang pipila ka tanom nga mustasa moabot sa gitas-on nga 3 ngadto sa 4.5 m (10 ngadto sa 15 p) ug may lig-ong mga sanga, sa ingon halos sama nag “usa ka kahoy,” sumala sa giingon ni Jesus. Sa susamang paagi, gamay pa kaayo ang Kristohanong kongregasyon sa dihang kini nagsugod niadtong Pentekostes, 33 K.P. Apan sa unang siglo kini kusog nga mitubo, ug sa modernong kapanahonan wala damhang milambo pag-ayo ang mga sanga sa “kahoy” nga mustasa.​—Isa 60:22.

(5) Ang lebadura (Mat 13:33). Sa makausa pa, ang tema mao “ang gingharian sa mga langit.” Ang “tulo ka dagkong takos” maoy tulo ka saʹta, nga mao, tulo ka seah, nga tanantanan katumbas sa mga 22 L nga harina. Ang lebadura diyutay lamang nga bahin niini, apan kini makaapekto sa tibuok minasa. Unsang aspekto sa Gingharian ang gipasiugda niini nga sambingay? Sama sa lebadura, ang espirituwal nga pagtubo maylabot sa Gingharian sagad dili makita sa tawhanong mga mata, apan kini nagpadayon, ug kini makaylapon. Sama sa lebadura sulod sa dakong takos sa harina, ang buluhaton sa Gingharian nga nagpatungha sa espirituwal nga pagtubo milambo pag-ayo nga tungod niana ang Gingharian nasangyaw na karon “hangtod sa kinalay-ang dapit sa yuta.”​—Buh 1:8.

(6) Ang natago nga bahandi (Mat 13:44). Gipamulong ni Jesus, dili ngadto sa panon sa katawhan, kondili ngadto sa iyang mga tinun-an. (Mat 13:36) Sumala sa giingon sa teksto, ang tema mao “ang gingharian sa mga langit,” nga nakahatag ug kalipay sa usa nga nakakaplag niini; gikinahanglan nga siya mohimog mga kausaban ug mga pagbag-o sa iyang kinabuhi ug mangita pag-una sa Gingharian, ug magbiya sa tanan tungod niini.

(7) Ang magpapatigayon nga nangitag mga perlas (Mat 13:​45, 46). Giasoy ni Jesus ngadto sa iyang mga tinun-an. Gipakasama niya ang Gingharian sa mga langit sa usa ka maayong perlas nga bililhon kaayo nga tungod niana gibaligya sa usa ka tawo ang tanan niyang mga kabtangan aron mabatonan kini.

Ang mga perlas maoy bililhong mga mutya nga makaplagan diha sa mga kinhason nga tipay ug sa uban pang mga mollusk. Apan, dili ang tanang perlas “maayo”; ang pipila tingali dili-sihagon nga puti, kondili dalag, o kaha lagomon, o tingali dili hamis. Taliwala sa karaang katawhan sa Tungang Sidlakan, ang perlas gipabilhan pag-ayo ug makahatag ug kalipay sa tag-iya niini. Niini nga sambingay, ang magpapatigayon nangitag mga perlas; siya nasayod nga mahal kaayo kini ug siya andam nga magsakripisyo sa pagbuhat sa bisan unsa ug sa pagbiya sa ubang mga butang aron lang mabatonan kini.​—Itandi ang Luc 14:33; Flp 3:8.

(8) Ang baling (Mat 13:​47-50). Pinaagi niini nga sambingay si Jesus naghubit sa paglain, o sa pagkuha niadtong dili angayan sa Gingharian sa mga langit. Ang bersikulo 49 nagpunting sa “kataposan sa sistema sa mga butang” ingong ang panahon nga mosangko ang katumanan. Sanglit ang baling nakakuhag mga isda nga ‘maayo’ ug “dili maayo,” ang baling naghawas gayod sa usa ka kahikayan nga naglangkit niadtong kinsa tinuod nga kauban alang sa Gingharian ingon man niadtong kinsa nangangkon nga kauban kuno niini.

Ang usa ka baling maoy usa ka ginambat nga pisi o lino nga mga lubid nga guyoron sa ilalom sa tubig. Pinaagi niini ang tanang matang sa isda makuha. Ang sambingay haom kaayo alang sa mga tinun-an ni Jesus, nga ang pipila maoy mga mangingisda. Sila nahibalo pag-ayo nga ang ubang mga isda dili maayo ug kinahanglang isalibay, tungod kay walay mga kapay ug mga himbis, kini mahugaw ug dili makaon, sumala sa Moisesnong Balaod.​—Lev 11:9-12; Deu 14:​9, 10.

(9) Ang dili-maluluy-ong ulipon (Mat 18:​23-35). Ang kahimtang kon nganong giasoy ni Jesus kini nga sambingay gipakita sa Mateo 18:​21, 22, ug ang kapadapatan giasoy sa bersikulo 35. Kini nagpasiugda kon unsa ka gamay ang mga utang sa atong isigkatawo kanato kon itandi sa atong utang ngadto sa Diyos. Ang sambingay nagpasiugda kanato ingong makasasalang katawhan, kinsa gipasaylo sa Diyos sa atong dako kaayong utang pinaagi sa halad ni Kristo, nga kita kinahanglang mopasaylo sa gagmayng mga sala nga nahimo sa atong isigkatawo batok kanato.

Ang usa ka denario katumbas sa usa ka adlaw nga suhol; busa ang 100 ka denario, ang gamay nga utang, katumbas sa mga ikatulo nga bahin sa usa ka tuig nga suhol. Ang napulo ka libo ka talanton nga plata, ang dakong utang, katumbas sa 60 ka milyon ka denario, o suhol nga nanginahanglag linibo ka pilo sa gitas-on sa kinabuhi aron kini matigom. Gipakita dinhi kon unsa gayod kadako ang utang ngadto sa hari sanglit, sumala kang Josephus, ang mga teritoryo sa Judea, Idumea, ug Samaria ug ang pipila ka siyudad tingob nga nagbayad ug mga buhis sa iyang adlaw nga mikabat ug 600 ka talanton sa usa ka tuig; ang Galilea ug Perea nagbayad ug 200. Si Jesus mismo (sa bersikulo 35) nagsulti sa prinsipyo nga gipadayag diha sa sambingay: “Sa samang paagi makiglabot usab kaninyo ang akong langitnong Amahan kon ang matag usa kaninyo dili magpasaylo sa iyang igsoon gikan sa inyong mga kasingkasing.”

(10) Ang matinabangon nga Samarianhon (Luc 10:​30-37). Ang panghitabo, nga gitala sa Lucas 10:25-29, nagpakita nga ang sambingay giasoy ingong tubag sa pangutana, “Kinsa ba gayod ang akong silingan?” Ang tukmang konklusyon nga makuha gikan sa sambingay gipakita sa bersikulo 36 ug 37.

Ang dalan gikan sa Jerusalem paingon sa Jerico maoy dalan nga molatas sa awaaw ug mingaw nga dapit diin sagad nga mahitabo ang mga pagpanulis. Kini kritikal kaayo, mao nga sa ulahi, usa ka garison ang gipahimutang didto sa pagpanalipod sa mga magpapanaw. Ang Jerico sa unang siglo maoy mga 21 km (13 mi) sa SAS sa Jerusalem. Aron mailhan kon kinsa kini nga “silingan” nga gisugo sa Balaod nga magpakitag gugma, si Jesus naghisgot bahin sa reaksiyon sa usa ka saserdote ug sa usa ka Levihanon ngadto sa usa ka tawo nga gitulis ug gibiyaan nga himalatyon. Ang mga saserdote maoy mga tawo nga gitudlo aron maghalad didto sa templo sa Jerusalem, ug ang mga Levihanon nagtabang kanila. Giila sa mga Samarianhon ang Balaod sumala sa gipadayag diha sa Pentateuko, apan ang mga Hudiyo dili mahigalaon kanila, gani, sila dili buot makiglabot kanila. (Ju 4:9) Gitamay nila pag-ayo ang mga Samarianhon (Ju 8:48), ug dihay mga Hudiyo nga nagtunglo kanila sa publiko diha sa ilang mga sinagoga ug sa adlaw-adlaw nag-ampo sa Diyos nga unta ang mga Samarianhon dili mahimong mag-aambit sa kinabuhing dayon. Ang lana ug bino, nga gibubo ngadto sa mga samad sa tawo nga nasamdan, maoy sagad nga gigamit sa pagtambal. Ang duha ka denario nga gibilin sa Samarianhon ngadto sa magbalantay sa balay-abotanan aron atimanon ang maong tawo maoy katumbas sa mga duha ka adlaw nga suhol.​—Mat 20:2.

(11) Ang pursigidong higala (Luc 11:​5-8). Kini nga sambingay maoy bahin sa tubag ni Jesus ngadto sa iyang mga tinun-an nga nangayog instruksiyon kon unsaon sa pag-ampo. (Luc 11:1-4) Sumala sa gipakita sa bersikulo 9 ug 10, ang punto nga makuha nato dinhi mao nga dili kay nasamok ang Diyos tungod sa atong mga hangyo, kondili, nga iyang gidahom nga kita magpadayon sa pagpangayo.

Ang pagkamaabiabihon maoy usa ka katungdanan nga buot sa mga tawo sa Tungang Sidlakan nga sila mailhan. Bisan pag ang bisita moabot nga wala dahoma sa tungang gabii, tingali tungod sa pagkadili-tino sa pagpanaw sa maong panahon, ang tagbalay mobating obligado sa pagtaganag pagkaon. Tungod kay sagad lisod man matino kon unsa kadaghang tinapay ang kinahanglang lutoon sa usa ka panimalay, usahay maghinulamay ang managsilingan. Niini nga kahimtang ang silingan natulog na. Sanglit ang ubang mga balay, ilabina sa mga kabos, lagmit may usa lamang ka dakong lawak, ang iyang pagbangon makadisturbo sa tibuok pamilya, mao nga nagpanuko ang maong tawo sa paghatag sa gihangyo.

(12) Ang walay buot o dili-maalamon nga datong tawo (Luc 12:​16-21). Kini nga sambingay maoy bahin sa tubag ni Jesus sa usa ka tawo nga mihangyo kaniya sa paghusay sa problema labot sa panulondon. Sumala sa gipakita sa bersikulo 15, ang punto nga gipasiugda mao nga “bisag ang usa ka tawo adunay kadagaya ang iyang kinabuhi wala magagikan sa mga butang nga iyang gipanag-iya.” Itandi kini sa gisulti ni Jesus ngadto sa iyang mga tinun-an, sugod sa bersikulo 22.

Ang Balaod naglatid nga ang duha ka bahin sa tanang iya sa amahan kinahanglang panundon sa iyang kamagulangang anak nga lalaki. (Deu 21:17) Lagmit nga nahitabo ang panaglalis tungod kay wala tagda kini nga balaod; busa kini nagpasidaan batok sa kahakog.

(13) Ang kahoyng igos nga walay bunga (Luc 13:​6-9). Giasoy sa hinapos sa 32 K.P., bug-os tulo ka tuig human sa bawtismo ni Jesus. Mao pay pagtaho bahin sa pagpatay ni Pilato sa pipila ka Galileanhon. Gihisgotan usab ni Jesus ang kamatayon sa 18 ka tawo nga natumpagan sa torre sa Siloam ug giingnan ang katawhan nga gawas kon sila maghinulsol, silang tanan mangalaglag. (Luc 13:1-5) Dayon iyang gigamit kini nga sambingay.

Naandan kanhi nga itanom ang mga kahoyng igos ug olibo diha sa parasan nga may igong gilay-on, aron nga kon dili maayo ang abot sa mga parasan niana nga tuig, aduna gihapoy abot. Ang bag-ong mga kahoy nga motubo gikan sa mga pinutlan sagad nga mamunga ug pipila ka igos sulod sa duha o tulo ka tuig. Ang pagkasusama tali sa tulo ka tuig nga gihisgotan sa sambingay ug ang milabayng tulo ka tuig nga ministeryo ni Jesus dayag nga makahuloganon. Ang kahoy daw mabungahon kon tan-awon sa halayo apan dili diay. Sanglit kini gipangayoag buhis, kini maoy usa ka pabug-at, mao nga angay lamang nga kini putlon.

(14) Ang dako nga panihapon (Luc 14:​16-24). Ang mga bersikulo 1-15 nag-asoy sa panghitabo; sa usa ka pagpangaon ang sambingay giasoy ngadto sa isigkadinapit nga miingon: “Malipayon siya nga magakaon ug tinapay diha sa gingharian sa Diyos.”

Naandan kanhi nga pahibaloon kadtong mga dinapit sa usa ka kombira kon andam na gayod ang pagkaon. Kadtong mga mibalibad sa pagtambong niining dako nga panihapon mipalabi sa paghimog laing mga butang nga kasagaran daw makataronganon. Apan, ang ilang mga tubag nagpakita nga sila wala gayoy tinuod nga tinguha sa pagtambong, ni sila adunay tukmang pagpabili sa tagbalay. Ang kadaghanan sa mga gidapit sa ulahi, ang mga kabos, baldado, bakol, buta, ug uban pa nga sa kataposan gipasulod, maoy mga tawo nga giisip sa kadaghanan sa katilingban ingong mga dili takos.​—Itandi ang ber 13.

(15) Ang usa ka karnero nga nawala (Luc 15:​3-7). Gipakita sa Lucas 15:​1, 2 nga ang sambingay giasoy tungod sa pagbagulbol sa mga Pariseo ug mga eskriba bahin sa pag-abiabi ni Jesus sa mga makasasala ug sa mga maniningil ug buhis. Ang Mateo 18:12-14 nagtala sa kaamgid nga sambingay nga gigamit sa laing okasyon.

Ang mga maniningil ug buhis, ilabina kadtong mga Hudiyo, gikasilagan tungod kay ang ilang trabaho mao man ang pagpangolekta ug mga buhis alang sa gikasilagang mga Romano. Sila gibiaybiay. Ang sambingay ni Jesus mahitungod sa usa ka karnerong nawala maoy sambingay nga daling masabtan sa iyang mga mamiminaw tungod kay kini nalangkit sa ilang adlaw-adlaw nga pagkinabuhi. Ang usa ka karnero nga mawala maoy makaluluoy; pangitaon kini sa magbalantay aron mahibalik. Ang kalipay sa langit tungod sa makasasala nga naghinulsol kasukwahi gayod kaayo sa pagbagulbol sa mga eskriba ug mga Pariseo labot sa kahangawa nga gipakita ni Jesus sa maong mga tawo.

(16) Ang nawala nga sensilyong drakma (Luc 15:​8-10). Ang panghitabo makaplagan sa Lucas 15:​1, 2, ug kini nga sambingay misunod dayon sa sambingay mahitungod sa usa ka karnero nga nawala. Gipunting sa bersikulo 10 ang kapadapatan niini.

Ang usa ka drakma katumbas sa $0.65, halos usa ka adlaw nga suhol. Hinunoa, lagmit nga kining nawala nga sensilyo adunay linaing bili ingong usa sa napulo ka sensilyo, tingali kini maoy usa ka kabilin o bahin sa usa ka bililhong dayandayan. Kinahanglang magdagkot ug lampara aron sa pagpangita niini, tungod kay ang agianan sa kahayag sa balay, kon aduna man, sagad gamay ra; ug mas dali kining pangitaon kon silhigan ang salog, tungod kay ang salog kasagaran yutang-kulonon lamang.

(17) Ang anak nga mausikon (Luc 15:​11-32). Ang mga Pariseo ug ang mga eskriba nagbagulbol tungod kay si Jesus nag-abiabi sa mga maniningil ug buhis ug sa mga makasasala ug tungod kay siya mikaon uban kanila. Si Jesus mitubag pinaagi sa pag-asoy sa mga sambingay sa usa ka karnerong nawala ug sa nawala nga sensilyo, nga gisundan niini nga sambingay.

Ang panulondon sa manghod nga anak nga lalaki katunga sa panulondon sa magulang nga igsoon, sumala sa Hudiyohanong balaod. (Deu 21:17) Maingon nga ang manghod nga anak milangyaw ngadto sa usa ka layong yuta, giisip usab sa mga Hudiyo nga ang mga maniningil ug buhis mibiya kanila aron sa pag-alagad sa Roma. Alang sa usa ka Hudiyo, makauulaw kaayo kon siya pugson sa pagtrabaho ingong tiglawog sa mga baboy, sanglit kini nga mga hayop maoy mahugaw sumala sa Balaod. (Lev 11:7) Sa iyang pagpauli, ang manghod nga anak mihangyo nga siya dawaton, dili ingong usa ka anak, kondili ingong usa ka sinuholan. Ang sinuholan dili gani bahin sa panimalay, dili sama sa mga ulipon, apan maoy tagagawas nga sinuholan, nga sagad patrabahoon sulod lamang sa usa ka adlaw sa matag higayon. (Mat 20:​1, 2, 8) Ang amahan nagpakuha ug usa ka besti, ang labing maayo, alang sa manghod nga anak. Dili kini usa ka yano lamang nga sapot, kondili, lagmit kini maoy usa ka maanindot ug daghag borda nga besti alang sa tinahod nga dinapit. Ang singsing ug mga sandalyas lagmit nga maoy mga timaan sa dignidad ug sa usa ka tawong gawasnon.

(18) Ang dili-matarong nga piniyalan (Luc 16:​1-8). Ang pagtulon-an nga makat-onan gikan sa sambingay gisaysay sa mga bersikulo 9-13. Ang piniyalan gidayeg dili tungod sa iyang pagkadili-matarong kondili tungod sa iyang praktikal nga kaalam.

Ang piniyalan gitugyanan sa mga kalihokan sa iyang agalon; usa kini ka posisyon nga dakog responsibilidad. (Gen 24:2; 39:4) Sa sambingay ni Jesus, ang pagpapahawa sa piniyalan nagpasabot nga gihinginlan siya sa balay, nga walay bisan unsang kahinguhaan. Wala siya makasapi sa iyang pagpakunhod sa mga utang niadtong mga nakautang sa iyang agalon apan gihimo niya kini aron makabaton ug mga higala nga mahimong mohatag ug pabor kaniya sa umaabot. Ang usa ka gatos ka bath nga lana katumbas sa 2,200 L (581 gal), ug ang 100 ka cor nga trigo maoy 22,000 L.

(19) Ang tawong dato ug si Lazaro (Luc 16:​19-31). Ang situwasyon, diha sa Lucas 16:​14, 15, nagpakita nga ang mahigugmaon sa salapi nga mga Pariseo namati ug nangyam-id. Apan si Jesus miingon kanila: “Kamo mao kadtong nagapahayag sa inyong kaugalingon nga matarong sa atubangan sa mga tawo, apan ang Diyos nahibalo sa inyong mga kasingkasing; tungod kay kon unsay halangdon taliwala sa mga tawo maoy dulumtanan nga butang sa panan-aw sa Diyos.”

Ang “purpura ug lino” nga gisul-ob sa tawong dato maoy sama sa sapot nga ang mosul-ob mao lamang ang mga prinsipe, mga hamili, ug mga saserdote. (Est 8:15; Gen 41:42; Ex 28:​4, 5) Kini mahalon kaayo. Ang Hades, nga giingong nahiadto ang tawong dato, mao ang komon nga lubnganan sa patay nga mga tawo. Dili gayod ikahinapos pinasukad niini nga sambingay nga ang Hades maoy usa ka dapit sa nagadilaab nga kalayo tungod kay gihubit sa Pinadayag 20:14 nga ang kamatayon ug Hades gitambog ngadto sa “linaw nga kalayo.” Busa, ang kamatayon sa tawong dato ug ang iyang pagkaatua sa Hades maoy mahulagwayon, sanglit ang mahulagwayong kamatayon gihisgotan man sa ubang bahin sa Kasulatan. (Luc 9:60; Col 2:13; 1Ti 5:6) Busa ang kalayonhong pagsakit naagoman samtang siya patay sa mahulagwayong paagi apan sa aktuwal buhi pa ingong usa ka tawo. Ang kalayo gigamit sa Pulong sa Diyos sa paghubit sa iyang kalayonhong mga mensahe sa paghukom (Jer 5:14; 23:29), ug ang buluhaton nga gihimo sa mga manalagna sa Diyos sa pagpahayag sa iyang mga paghukom giingong ‘nagsakit’ niadtong nakigbatok sa Diyos ug sa iyang mga alagad.​—Pin 11:​7, 10.

Ang ngalang Lazaro maoy usa ka Gresyanhong porma sa Hebreohanong ngalan nga Eleasar, nga nagkahulogang “Ang Diyos Nagtabang.” Ang mga iro nga mitila sa iyang mga kabahong lagmit maoy mga kumakaon ug bakag ug naglaaglaag diha sa kadalanan ug giisip nga mahugaw. Ang pagkaatua ni Lazaro sa sabakan ni Abraham nagpasabot nga siya pinaboran (itandi ang Ju 1:18), ug kining mahulagwayon nga mga pulong gikuha gikan sa batasan sa paglingkod nga maghirag panahon sa pagpangaon diin ang usa ka tawo makasandig sa dughan sa usa ka higala.​—Ju 13:23-25.

(20) Walay-silbi nga mga ulipon (Luc 17:​7-10). Ang bersikulo 10 nagpakita sa pagtulon-an nga makat-onan gikan sa sambingay.

Ang mga ulipon nga nagtrabaho sa kaumahan sa ilang agalon sagad nga mosilbi usab sa iyang panihapon. Dili lamang nga maoy naandan nga ilang silbihan ang ilang agalon hangtod nga siya mahuman ug kaon una pa sila mokaon, kondili, sagad nga sila mag-ilogay pa kon kinsa kanila ang makaangkon sa dungog sa pagsilbi kaniya. Wala kini isipa ingong dugang nga kahago apan ingong katungod sa ilang agalon.

(21) Ang babayeng balo ug ang maghuhukom (Luc 18:​1-8). Ingon sa giasoy sa bersikulo 1, ang sambingay maoy “maylabot sa panginahanglan nga sila mag-ampo kanunay ug dili moundang.” Ang bersikulo 7 ug 8 nagpakita usab sa kapadapatan. Ang sambingay nga nagpasiugda sa pag-ampo ilabinang haom tungod sa giingon sa naunang kapitulo, sa bersikulo 20 ngadto sa 37.

Lagmit nga ang maghuhukom dili sakop sa Hudiyohanong hukmanan. Sa unang siglo dihay upat ka Hudiyohanong mga korte: (1) ang korte sa balangay, nga gilangkoban ug tulo ka tawo; (2) usa ka korte nga gilangkoban ug pito ka ansiyano sa balangay; (3) sa Jerusalem adunay ubos nga mga korte nga gilangkoban ug 23 ka tawo matag korte, ug kini nga mga korte gitukod diha sa dagkong mga siyudad sa ubang dapit sa tibuok Palestina; ug (4) ang pangunang korte, ang Dakong Sanhedrin, nga gilangkoban ug 71 ka membro, nga nahimutang sa Jerusalem ug may awtoridad ibabaw sa tibuok nasod. (Tan-awa ang KORTE, HUDISYAL NGA) Apan ang maghuhukom diha sa sambingay dili mohaom sa Hudiyohanong hudisyal nga kahikayan diin labing menos may tulo ka tawo nga magdumala sa korte; busa lagmit gayod nga usa siya sa mga maghuhukom o mga mahistrado sa polisiya nga gitudlo sa mga Romano. Giingon lamang nga siya walay kahadlok sa Diyos ni siya napugos tungod kay siya naguol kon unsay opinyon sa publiko. Ang sambingay wala mag-ingon nga ang Diyos maoy sama sa dili-matarong nga maghuhukom; hinuon, kini naghubit sa kalainan sa Diyos ug sa maghuhukom. Kon kini nga maghuhukom sa kataposan mobuhat kon unsay matarong, unsa pa kaha ang Diyos! Tungod sa pagkapursigido sa babayeng balo ang dili-matarong nga maghuhukom nadasig sa paghimog aksiyon; sa susama ang mga alagad sa Diyos angayng magpadayon sa pag-ampo. Ang Diyos, kinsa matarong, motubag sa ilang mga pag-ampo, ug magpatuman sa hustisya.

(22) Ang nagpakamatarong sa kaugalingon nga Pariseo ug ang mahinulsolon nga maniningil ug buhis (Luc 18:​9-14). Ang panghitabo ug ang katuyoan sa sambingay makaplagan sa mga bersikulo 9 ug 14.

Kadtong nanulod sa templo aron mag-ampo wala mosulod sa Balaan o sa Labing Balaan nga lawak, apan sila gitugotan sa pagsulod sa mga sawang sa palibot. Kini nga mga tawo, nga mga Hudiyo, lagmit nagbarog didto sa gawas nga sawang, ang Sawang sa Kababayen-an, nga maoy pagtawag niini. Ang mga Pariseo maoy mga garboso ug nagpakamatarong sa kaugalingon ug nagtamay sa ubang mga tawo. (Ju 7:​47, 49) Nagpuasa sila kaduha sa usa ka semana, bisan kini wala ilatid sa Moisesnong Balaod. Giingon nga ang mga adlaw nga ilang gipili alang niini mao ang naandang mga adlaw sa tiyanggihan sa dihang daghang tawo ang anaa sa lungsod, sa dihang adunay espesyal nga mga serbisyo diha sa mga sinagoga, ug sa dihang ang lokal nga Sanhedrin magtagbo; sa ingon makita ang ilang pagkarelihiyoso. (Mat 6:16; itandi ang 10:17, ftn sa Rbi8) Ang mga Hudiyo nga maniningil ug buhis gitugotan sa pagsulod sa templo, apan sila giayran tungod sa ilang pag-alagad sa Roma.

(23) Ang mga mamumuo nga gibayran ug usa ka denario (Mat 20:1-16). Ang sambingay maoy bahin sa tubag ni Jesus sa pangutana ni Pedro diha sa Mateo 19:27: “Tan-awa! Gibiyaan namo ang tanang butang ug nagsunod kanimo; unsa man gayod unya ang among makuha niana?” Tagda usab ang Mateo 19:30 ug 20:16.

Ang panahon sa pagpamupo ug ubas maoy panahon nga puliki kaayo ang mga tag-iya sa mga parasan. Ang pipila ka mamumuo patrabahoon sa tibuok panahon sa pag-ani; ang uban patrabahoon kon aduna nay panginahanglan. Ang pagbayad sa suhol sa pagkahapon nahiuyon sa Moisesnong Balaod; gikinahanglan kini sa kabos nga mga mamumuo. (Lev 19:13; Deu 24:​14, 15) Ang usa ka denario, nga maoy bayad sa usa ka adlaw nga trabaho, maoy usa ka Romanhong sensilyo nga plata. Ang kantidad niini karong adlawa maoy $0.74. Sa unang siglo K.P., ang adlaw, sukad sa pagsubang hangtod sa pagsalop niini, gibahin sa mga Hudiyo ngadto sa 12 ka parehas nga mga yugto; busa ang ika-3 nga takna maoy mga alas 8:00 hangtod sa alas 9:00 s.b.; ang ika-6 nga takna, mga alas 11:00 s.b. hangtod sa udto; ang ika-9 nga takna, mga alas 2:00 hangtod sa alas 3:00 s.h.; ug ang ika-11 nga takna, mga alas 4:00 hangtod sa alas 5:00 s.h.

(24) Ang mga mina (Luc 19:11-27). Giasoy ni Jesus panahon sa iyang pagpaingon sa Jerusalem sa kataposang higayon, niadtong 33 K.P. (Luc 19:​1, 28) Ang hinungdan sa pag-asoy niini nga sambingay, sumala sa giingon sa bersikulo 11, maoy tungod kay “naghunahuna sila nga ang gingharian sa Diyos igapadayag dihadiha.”

Sa Imperyo sa Roma naandan sa usa ka tawo nga hamili ug kagikan nga mopanaw ngadto sa Roma aron makahupot ug harianong gahom. Si Arquelao, ang anak nga lalaki ni Herodes nga Bantogan, mihimo niana, apan ang mga Hudiyo nagpadalag 50 ka embahador ngadto sa korte ni Agusto aron magpasakag mga sumbong batok kaniya ug, kon posible, magpakgang sa iyang tinguha sa paghupot ug gahom. Ang mina nga plata nga unang gihatag ngadto sa matag ulipon nagkantidad ug $65.40 karong adlawa apan katumbas sa 88 ka adlaw nga suhol sa maong panahon.

(25) Ang duha ka anak (Mat 21:28-31). Giasoy didto sa templo sa Jerusalem, kini nga sambingay maoy bahin sa tubag ni Jesus sa mga pangutana sa bersikulo 23: “Pinaagi sa unsang awtoridad nga nagbuhat ka niining mga butanga? Ug kinsay naghatag kanimo niini nga awtoridad?” Kay natubag na ang ilang mga pangutana, si Jesus migamit ug pipila ka sambingay aron ipakita sa relihiyosong mga pangulo kon unsa gayong matanga sila sa mga tawo.

Si Jesus nagpunting sa kapadapatan sa iyang sambingay diha sa mga bersikulo 31 ug 32. Iyang gipakita nga ang impluwensiyadong mga pangulong saserdote ug mga ansiyano nga iyang gikasulti maoy sama sa ikaduhang anak, nga nangangkong nag-alagad kuno sa Diyos apan sa pagkatinuod wala maghimo niana. Sa laing bahin, ang mga maniningil ug buhis ug ang mga pampam nga mituo kang Juan nga Tigbawtismo maoy sama sa unang anak; sa una sila midumili gayod sa pag-alagad sa Diyos apan sa ulahi nagbasol ug nag-usab sa ilang paagi sa pagkinabuhi.

(26) Ang mamumuno nga mga magtitikad (Mat 21:33-44; Mar 12:1-11; Luc 20:9-18). Giasoy didto sa templo sa Jerusalem, tulo na lang ka adlaw una pa gipatay si Jesus, ang Anak sa Diyos. Kini nga sambingay usab maoy tubag sa pangutana bahin sa gigikanan sa awtoridad ni Jesus. (Mar 11:27-33) Dihadiha pagkahuman sa sambingay, ang mga asoy sa Ebanghelyo nag-ingon nga ang relihiyosong mga pangulo nakaamgo nga siya namulong mahitungod kanila.​—Mat 21:45; Mar 12:12; Luc 20:19.

Ang koral palibot sa parasan lagmit gama sa mga bato (Pr 24:​30, 31) o lagmit nga kini maoy koral nga mga tanom. (Isa 5:5) Ang pasong sa bino sagad kinalot diha sa bato ug may duha ka hunta diin ang duga motulo gikan sa itaas paingon sa ubos nga hunta. Ang torre maoy usa ka lantawanan sa bantay diin siya magbantay batok sa mga kawatan ug sa mga hayop. Sa pipila ka kahimtang, ang mga magtitikad nga gipatrabaho makadawat ug usa ka bahin sa mga prutas. Sa ubang mga kahimtang, ang mga magtitikad mobayad ug salapi ingong abang o mouyon sa paghatag sa tag-iya ug tinong gidaghanon sa abot, ug kining ulahi lagmit mao ang kahimtang diha sa sambingay. Pinaagi sa pagpatay sa anak nga lalaki, ang manununod, sila nagtuo nga ilang mapanag-iya ang parasan, sanglit ang nagtanom niini milangyaw. Sa Isaias 5:1-7 “ang parasan ni Jehova” giingon nga mao “ang balay sa Israel.” Sumala sa gipakita sa mga magsusulat sa Ebanghelyo, si Jesus nagkutlo sa Salmo 118:​22, 23 ingong yawi sa pagsabot sa sambingay.

(27) Ang kombira sa kasal alang sa anak nga lalaki sa hari (Mat 22:1-14). Sumala sa gipakita sa bersikulo 1, kini nga sambingay maoy sumpay sa gihisgotan una pa niini ug maoy bahin sa tubag ni Jesus sa pangutana labot sa awtoridad nga pinaagi niana iyang gihimo ang iyang buluhaton. (Mat 21:23-27) Alang sa kapadapatan, tan-awa ang bersikulo 2 ug 14.

Pipila ka bulan una pa niini, si Jesus migamit ug susama nga sambingay mahitungod sa dakong panihapon nga niana daghan ang gidapit; dayon ang mga dinapit okupado sa ubang mga butang ug wala magtagad sa mag-abiabi unta kanila. (Luc 14:16-24) Niining higayona, tulo na lang ka adlaw una pa sa iyang kamatayon, si Jesus namulong dili lamang bahin sa ilang pagkadili-gustong moadto apan usab sa mabunoong espiritu niadtong pipila nga dinapit. Ang ilang pagbuno sa mga hawas sa hari maoy katumbas sa pagrebelde; busa ang mga sundalo sa hari nagpatay sa mga mamumuno ug nagsunog sa ilang siyudad. Kini maoy usa ka harianong kasal, ug lagmit gayod nga usa ka linaing besti ang gitagana sa harianong tagbalay alang sa iyang mga dinapit sa okasyon nga sama niini. Kon mao, ang pagdumili sa usa sa mga dinapit sa pagsul-ob sa besti sa kasal nagpakita nga iyang gipakamenos ang besti nga gitagana sa hari sa dihang kini gihatag kaniya.

(28) Ang napulo ka ulay (Mat 25:1-13). Kini nga sambingay mahitungod sa “gingharian sa mga langit” maoy bahin sa tubag ni Jesus sa pangutana sa iyang mga tinun-an nga gitala sa Mateo 24:3. Ang katuyoan sa sambingay tatawng gipakita sa Mateo 25:13.

Niadtong mga adlawa usa ka importanteng bahin sa seremonyas sa kasal mao ang solemne nga pagdala sa pangasaw-onon gikan sa balay sa iyang amahan ngadto sa balay sa iyang pamanhonon o sa balay sa amahan sa pamanhonon. Ang pamanhonon, nga magsul-ob sa iyang labing maanindot nga sapot, mobiya sa iyang balay panahon sa kagabhion aron moadto sa balay sa mga ginikanan sa pangasaw-onon, nga ubanan sa iyang mga higala. Gikan didto, kuyog sa mga musikero ug mga mag-aawit ug sagad uban sa mga tawo nga may dalang lampara, ang parada mopaingon ngadto sa balay sa pamanhonon. Ang mga tawo diha sa agianan maikagong motan-aw sa parada; ang uban moduyog niini, ilabina ang batan-ong mga babaye nga may dalang lampara. (Jer 7:34; 16:9; Isa 62:5) Ang parada mahimong malangan hangtod sa lawom nang kagabhion, sanglit dili sila magdali, mao nga ang pipila nga maghulat diha sa dalan dukaon ug makatulog. Ang pag-awit ug ang kasadya madungog bisan sa halayo, ug kadtong makadungog niini mosinggit: “Ania na ang pamanhonon!” Dayon, human ang pamanhonon ug ang iyang mga kaubanan makasulod na sa balay ug magsira sa pultahan, ang mga dinapit nga maulahi dili na makasulod. Ang mga lampara nga gidala sa parada gipasiga pinaagig lana ug kinahanglan nga kanunayng tubilan.

(29) Ang mga talanton (Mat 25:14-30). Kini nga sambingay mahitungod sa usa ka tawo nga hapit nang molangyaw gisulti ni Jesus ngadto sa iyang upat ka tinun-an mga tulo na lang ka adlaw una pa sa iyang kamatayon, nga sa dili madugay human niana siya mokayab na ngadto sa langit. Kini usab maoy bahin sa tubag ni Jesus sa pangutana nga makaplagan sa Mateo 24:3.​—Mar 13:​3, 4.

Dili sama sa sambingay bahin sa mga mina, nga ang matag ulipon gihatagan ug usa ka mina, dinhi ang mga talanton gihatag “sa matag usa sumala sa iyang katakos.” (Luc 19:11-27) Ang talanton nga plata, nga lagmit mao ang gitumong dinhi, maoy katumbas sa mga 20 ka tuig nga kita sa usa ka mamumuo niadtong mga adlawa. Kini nga mga ulipon angay nga magmahunahunaon sa katigayonan sa agalon ug busa angay nga magpatigayon sa makugihon ug maalamon nga paagi sa mga manggad sa agalon nga gitugyan kanila. Ang labing menos nga mahimo nila mao ang pagdeposito sa salapi ngadto sa mga magbabangko aron nga kon dili nila buot nga sila mismo ang magpauswag sa manggad sa ilang agalon, ang salapi dili kay matulog lang sa bug-os kondili, makabaton ug tubo. Apan ang daotan ug tapolan nga ulipon naglubong diha sa yuta sa talanton nga gitugyan kaniya, sa ingon mibuhat sa butang nga dili makaayo sa iyang agalon.

(30) Ang mga karnero ug ang mga kanding (Mat 25:31-46). Sumala sa giingon sa mga bersikulo 31, 32, 41, 46, ang gihulagway dinhi mao ang pagbulagbulag ug ang paghukom sa katawhan sa kanasoran sa dihang ang Anak sa tawo moabot sa iyang himaya. Kini nga sambingay maoy bahin sa tubag ni Jesus sa pangutana sa iyang mga tinun-an mahitungod sa ‘ilhanan sa iyang presensiya ug sa kataposan sa sistema sa mga butang.’​—Mat 24:3.

Ang mga karnero ug mga kanding sagad nga manibsib nga magkauban didto sa Tungang Sidlakan, ug ang magbalantay daling makaila sa duha ka matang sa hayop sa dihang buot niyang bulagon sila. Ang paghisgot ni Jesus sa mga kanding niini nga sambingay wala magpakaubos niini nga matang sa mga hayop. (Sa tinuig nga Adlaw sa Pagtabon-sa-Sala ang dugo sa kanding gigamit sa pagtabon-sa-sala alang sa Israel.) Busa ang mga kanding naghawas sa usa ka matang sa katawhan, ug ang karnero naghawas sa laing matang. Ang “tuong kamot,” diin ang “mga karnero” gibutang, maoy usa ka dungganong dapit. (Buh 2:33; Efe 1:​19, 20) Ang “wala,” diin ang “mga kanding” gibutang, naghawas sa dili dungganong dapit. (Itandi ang Ecc 10:2.) Matikdi nga ang “mga karnero,” nga gibutang sa tuong kamot sa naentronong Anak sa tawo, gipakita nga lahi gikan sa “mga igsoon” ni Jesu-Kristo, kang kinsa sila mihimog mga buhat sa kalulot.​—Mat 25:34-40; Heb 2:​11, 12.

Ang basahon sa Pinadayag. Ang kinadaghanang mga sambingay o mga ilustrasyon sa tibuok Bibliya makaplagan diha sa basahon sa Pinadayag nga mao ang kataposang basahon sa Balaang Kasulatan. Sama sa giingon sa magsusulat nga si Juan, kini gihatag kaniya “pinaagig mga ilhanan.” (Pin 1:1) Busa, ikaingon gayod nga sukad sa sinugdan hangtod sa kataposan, ang Bibliya maoy talagsaon sa paggamit ug tukmang mga sambingay.

Mga sambingay sa mga tinun-an ni Kristo. Gawas sa pagtala sa mga sambingay nga gisulti ni Jesu-Kristo, ang Kristohanong mga magsusulat sa Bibliya migamit usab niini. Sa basahon sa Mga Buhat, gitala ni Lucas ang maayong mga sambingay o mga ilustrasyon nga gigamit ni apostol Pablo sa dihang nakigsulti sa mga dili-Hudiyo didto sa Atenas. Si Pablo nagpunting sa mga butang nga gihatagan nila ug debosyon nga pamilyar kanila ug sa mga sinulat sa ilang mga magbabalak. (Buh 17:22-31) Ingon sa makita pinaagi sa pagbasa sa sulat ngadto sa mga Hebreohanon, kining mao ra usab nga apostol (nga gituohan sa kadaghanan nga mao ang nagsulat niini nga sulat) migamit ug daghang mga sambingay pinasukad sa kasaysayan sa pagpakiglabot sa Diyos ngadto sa Israel. Ngadto sa mga taga-Corinto, nga pamilyar sa Gregong mga dula, iyang gipakasama sa usa ka lumba ang Kristohanong paagi sa pagkinabuhi. (1Co 9:24-27) Talagsaon usab ang sambingay bahin sa kahoyng olibo, nga nagpasidaan batok sa dili pagpakabana ug sa tambag niini ngadto sa mga Kristohanon sa pagbuhat ug sagradong pag-alagad ngadto sa Diyos uban sa ilang gahom sa pagpangatarongan.​—Rom 11:13-32; 12:​1, 2.

Si Santiago, nga igsoon ni Jesus sa inahan, naglakip diha sa iyang sulat sa komon nga mga kahimtang sa adlaw-adlaw nga pagkinabuhi, diin iyang gihisgotan ang usa ka tawo nga nagtan-aw sa salamin, ang busal sa kabayo, ang timon sa barko, ug ang uban pa, aron ipasiugda ang espirituwal nga mga kamatuoran. (San 1:​23, 24; 3:​3, 4) Daghan kaayo ang gikutlo ni Pedro ug Judas nga mga panghitabo o mga asoy sa naunang inspirado nga mga sinulat aron ihulagway ang mensahe nga buot nilang ipadangat pinaagi sa pagpalihok sa balaang espiritu. Kining tanang maayo nga mga sambingay o mga ilustrasyon, nga gigiyahan sa espiritu sa Diyos, naghimo sa Pulong sa Diyos ang Bibliya nga usa ka buhing basahon.