Ang Ilhanan—Nakita Mo Ba?

“SA ILALOM kaayo sa dagat, ang taas, lingig-dulong nga submarino nagapabiling wala maglihok, nga wala matarog sa dagkong mga balod nga naglumba sa ibabaw sa gibagyong dagat. Ang usa ka gawang sa andana sa submarino nabuksan ug ang usa ka roket nga kapin sa 9 metros sa gitas-on ug 1.4 metros sa gibag-on misidlit ug mipataas padulong sa ibabaw. ang roket miusog sa panaw niana nga giduso pataas sa hanging piniotan, apan sa pag-abot sa ibabaw sa dagat, ang makina niana misiga ug ang roket mibuto gikan sa tubig uban ang dahunog.”

Ang maong kabatbatan sa gilansad-sa-submarinong ballistic missile, gikan sa librong Rockets, Missiles and Spacecraft, ni Martin Keen, naghatag kahulogan sa usa ka karaan tagna nga nagatagna sa usa ka panahon sa kasakitan sa kalibotan tungod sa “dinaguok sa dagat.” (Lucas 21:25) Unsa ka dako ang hulga gikan sa mga submarino sa ballistic missile?

Sumala sa librong Jane’s Fighting Ships 1986-87, ang Britanya, Tsina, Pransiya, Unyon Sobyet, ug Tinipong Bansa dunay 131 ka submarino sa ballistic missile sa aktibong serbisyo. Walay siyudad ang dili nila maabot, ug ang warheads kasagaran motugdong sulod sa usa ka milya sa puntiriya. Ang pipila nagapadalag igong warheads “aron sa pagpapas sa bisan unsang nasod sulod sa 8,000 kilometros,” sumala sa The Guinness Book of Records. Grabe pa, ang pipila miangkon nga ang warheads sa usa lamang ka ballistic missile nga submarino makapahinabog nukleyar nga tingtugnaw nga makadaot sa tanang kinabuhi sa yuta! ang pagkontrolar sa lagyong mga submarino usa usab ka suliran. Gikahadlokan nga ang dinalidaling lihok sa usa ka submarino makabuhi sa makapatayng nukleyar nga gubat.

Daghan ang naglangkit nianang makalilisang nga palaaboton sa matagnaong ilhanan ni Jesus. Mahimo kaha nga ang atong kaliwatan nakasinati sa katumanan nianang ilhanana? Ang mga kamatuoran nagatubag oo. Ug kini nagkahulogan nga haduol na ang pagkaluwas gikan sa hulga sa nukleyar nga gubat. (Lucas 21:28, 32) Tungod sa maong kalaoman, gidapit ka namo nga tagdon ang ebidensiya sa katumanan sa ang ilhanan. Ang pila ka talagsaong mga bahin sa ilhanan sunod gipahayag uban sa ilang modernong katumanan.

“Ang nasod motindog batok sa nasod, ug ang gingharian batok sa gingharian.” (Lucas 21:10)

Sukad sa 1914 kapin sa 100,000,000 ka tawo ang nangamatay gumikan sa mga gubat. Ang Gubat sa Kalibotan I nagsugod sa 1914 ug naglangkit sa 28 ka nasod, nga dili iphon ang ubay-ubay Uropanhong mga koloniya niadtong adawa. Ang pila ka nasod nagpabiling neyutral. Kadto nakapildig kapin sa 13,000,000 ka kinabuhi uban sa kapin sa 21,000,000 nasamdang sundalo. Unya miabot ang Gubat sa Kalibotan II, nga labi pang malaglagon. Ug sakad niadto? Sa artikulong “Mga Gubat sa Kalibotan,” ang mantalaan sa Habagatang Aprika nga The Star mikutlo sa London Sunday Times ingong nag-ingon: “Ang ikaupat nga bahin sa kanasoran sa kalibotan pagkakaron nalambiggit sa mga away.”

“Ug aduna unyay dagkong mga linog.” (Lucas 21:11)

Sa ilang librong Terra Non Firma, ang mga propesor nga si Gere ug Shah sa Stanford Universitynagalista sa mga detalye sa 164 “dagkong mga linog sa kalibotan” nga mobalik sa kapig tulo ka libo ka tuig sa nangagi. Nianang bug-os nga gidaghanaon, 89 ang nahitabo sukad sa 1914, nga mihunos sa gibanabanang 1,047,944 kinabuhi. Kining listahana naglakip sa dagko rang mga linog, ug sukad sa pagpatik sa Terra Non Firma sa 1984, ang malaglagong mga linog nahitabo sa Chile, sa Unyon Sobyet, ug Mexico, nga misangpot sa libolibo pang namatay.

“Aduna unyay . . . mga kamatay.” (Lucas 21:11)

Niadtong 1918 ang ngilngig nga kamatay mihampak sa katawhan. Gitawag trangkaso Espanyola, kadto mikuyanap sa tanang gipuy-ang dapit gawas sa isla sa St. helena ug nakapatayg daghan pang tawo kay sa gipatay sa upat ka tuig nga gubat. Ang medikal nga siyensiya nakahimog dagkong kauswagan sukad niadto, apan dunay daw panagsumpaki. Misaysay ang The Lancet: “ang pagpadayon sa mga sakit nga gipasa sa seksuwal nga paagi (STD) ingong labing kasagarang pundok sa ikatahong mg impeksiyon daw sumpaki sa modernong medisina. . . . Ang pagpukgo sa mga sakit nga gipasa sa seksuwal nga paagi sa usa ka panahon daw atong magahom apan malikayon kanato sa bag-o pang mga tuig.”

Adunay ubang peste o kamatay nga wala usab mapukgo sa modernong medisina, sama sa kanser ug sakit sa kasingkasing. Ang naulahi, sumala sa S[outh] A[frica] Family Practice, “maoy usa ka bag-ong katingad-an. . . . Kini maoy resulta sa katilingban tapos sa unang gubat sa kalibotan.” Sa Britanya, ang sakit sa kasingkasing ug alta presyon “mao ang pangunang hinungdan sa kamatayon,” sumala sa librong Cardiovascular Update​—Insight Into Heart Disease. Kini midugang nga “ahimo ang gamay kaayong kauswagan padulong sa pagpukgo kanila.”

Sa nagkaugmad nga kanasoran, minilyon ang nagaantos sa malaria, sleeping sickness, bilharzia, ug ubang sakit. Usa sa pinakagrabeng mga pumapatay sa kalibotan mao ang suka-kalibang. nagsaysay ang magasing Medicine International: “Gibanabanang 500 milyong kaso sa suka-kalibang [matag] tuig lagmit motakboy sa mga masuso ug mga bata sa Asia, Aprika ug Latin Amerika, uban ang tali sa 5 ug 18 milyong kamatayon.”

“Aduna unyay . . . mga kanihit sa pagkaon.” (Lucas 21:11)

Ang mga kanihit sa pagkaon kasagarang moduyog sa gubat. Ang Gubat sa kalibotan I wala mahigawas. Ang makalilisang nga mga kagutmanan misunod niini. ug sukad niadto? Mitaho ang usa ka espesyal nga dokumentong The Challenge of Internationalism​—Forty Years of the United Nations (1945-1985): “Samtang adunay mga 1,650 milyong tawo nga kulang ug sustansya sa 1950 dihay 2,250 milyon sa 1983; sa laing mga pulong, pag-uswag nga 600 milyon o labaw ug 36 porsiento.” Ag malaglagong kagutmanan misunod sa hulaw dili pa dugay sa Aprika. “Sa usa ka tuig,” nag-ingon ang magasing Newsweek, “abot ug 1 milyong Etiopianhong mamumuo ug 500,000 ka Sudanhong kabataan nangamatay.” Libolibo sa ubang nasod ang nangamatay usab.

“Aduna unyay makalilisang nga mga talan-awon ug dagkong mga ilhanan gikan sa langit. Usab, aduna unyay mga ilhanan sa adlaw ug sa bulan ug sa mga bituon, ug sa yuta kagul-anan sa mga nasod, kay wala mahibalo sa lutsanan tungod sa dinaguok sa dagat ug sa pagkakutaw niini, samtang ang mga tawo panguyapan tungod sa kahadlok ug sa pagpaabot sa mga butang mahitabo sa gipuy-ang yuta.” (Lucas 21:11, 25, 26)

Ang Gubat sa Kalibotan I ngpailailag makalilisang nga bag-ong mga hinagiban. Miulan ang mga bomba ug mga bala gikan sa mga langit, mga ayroplano ug mga gaang ayroplano. Labi pang makalilisang mao ang kalaglagan nga miulan ibabaw sa walay-mahimong mga sibilyan sa Gubat sa Kalibotan II, apil ang sa duha ka bomba atomika.

Ang dagat nahimo usab nga talan-awon sa bag-ong mga kalisangan. Sa misugod ang Gubat sa Kalibotan I, ang mga submarino giisip nga wla gayoy ibli, apan sa pagkatapos sa Gubat sa Kalibotan II, kana naglunod sa kapin sa napulo ka libong barko. “Ang paglunod sa komersiyal nga mga barko, apil sa [depasahero] nga mga barko, nga walay pasidaan daw bahin sa bag-o ug makapalisang nga batasan sa ‘bug-os nga gubat,’” nag-ingon si Norman Friedman diha sa iyang librong Submarine Design and Development.

Karong adlawa daghan ang nagaisip sa ballistic missile nga mga submarino nga mao ang unang-ranggong mga barko sa kalibotan. Ang makapatay nga mga hinagiban gidala usab sa cruise missile nga mga submarino, portaabyones o aircraft carriers, ug ubang mga boke de guerra. Sumala sa librong Jane’s Fighting Ships 1986-87, karon adunay 929 submarino, 30 portaabyones, 84 cruisers, 367 destroyers, 675 frigates, 276 corvettes, 2,024 tuling moatake nga barko, ug libolibong ubang barkong militar sa aktibong serbisyo sa 52 ka nasod, dugang niini ang dili-maihap gagmay apan makapatayng mga mina. Wala pa sukad nga may ingon ka peligrosong “pagkakutaw” sa dagat pinaagi sa tawo.

Ang tawo nakaabot usab ngadto sa rehiyon sa “adlaw ug bulan ug mga bituon.” Ang ballistic missile motadlas sa wanang sa dili pa mohadyong paubos ngadto sa ilang mga puntiriya. Ang salakwanang nakasuhot sa sistema solar ug saylo niana. Ang kanasoran nagmasaligon kaayo sa ginamag-tawong mga satelayt nga nagabiyo sa yuta. Ang mga satelayt sa pagnabigar ug meteorolohikanhon makapaarang nila sa pagtumong sa estratehikanhong mga missile uban ang labihang katukma. Sa bug-os gigamit usab ang mga satelayt sa komunikasyon ug pangespiya. “Ang mga satelayt,” nag-ingon si Michael Sheehan diha sa iyang librong The Arms Race, “nahimong mga mata, mga igdulungog ug mga tingog sa armadong kusog sa mga dagkong nasod.”

Ang usa ka bag-ong panig-ingnan mao ang pag-atake gikan sa kahanginan sa Libya. nagtaho ang Aviation Week & Space Technology: “Ang U.S. . . . satelayt nga mga hulagway gigamit sa pagpangandam sa atake ug tapos-atake nga mga pagbanabana. ang Programa sa Depensa Meteorolohikanohong Satelayt mitaganag mga impormasyon sa klima alang sa atake ug ang salakwanang sa komunikasyong militar nalangkit sa pagmando ug sa pagkontrolar.” Tungod sa bililhong papel nga gihimo sa mga satelayt nga militar, ang duha ka dagkong nasod nagbaton ug batok-satelayt nga mga hinagiban. Ang pagpahimutang sa mga hinagiban sa wanang mao ang dayag nga tuyo sa usa ka programa nga bantog gitawag Star Wars. Kon kaha ang mga dagkong nasod aktuwal makigbugno sa gubat sa wanang o dili ba, panahon lamay motug-an.

Kasamtangan, sumala sa gitagna, “ang mga tawo panguyapan tungod sa kalisang ug pagpaabot sa mga butang mahitabo sa gipuy-ang yuta.” Ang krimen, terorismo, ekonomikanhong pagkahugno, kemikal nga polusyon, ug pagkahinlo sa radyasyon gikan sa mga plantang nukleyar, duyog sa nagkadakong kapeligrohan sa nukleyar nga gubat, ngatanan maoy hinungdan sa “kalisang.” Ang Britanikong magasing New Statesmen nagtaho nga “kapin sa katunga” sa mga tin-edyer nianang nasora “mobati nga ang nukleyar nga gubat mahitabo sa ilang panahon sa kinabuhi, ug 70 porsiento nagtuo nga may adlaw nga dili kini kalikayan.”

[Kahon sa panid 7]

Ang Ilhanan​—Unsay Kahulogan Niini?

Milyonmilyon, tapos sa pagsusi sa ilhanan sa kahayag sa kasaysayan sa ika-20ng siglo, nagtuo sa pagkatuman niini. (Tan-awa usab ang Mateo, kapitulo 24 ug Marcos, kapitulo 13.) Ang 1914 nga kaliwatan tinuod nga tiniman-an. Kini mao ang nalangkit sa ikaduhang katumanan sa mga pulong ni Jesus: “Kining kaliwatana dili gayod moagi hangtod ang tanang butang mahitabo.” (Lucas 21:32) Ang “tanang butang” nagaapil sa pagkaluwas gikan sa makalibog nga mga suliran sa katawhan.

Si Jesus nagpasalig sa iyang mga sumusunod: “Inigkahitabo niining mga butanga, bumarog kamo nga matul-id ug ihangad ang inyong mga ulo, tungod kay ang iyong kaluwasan haduol na. . . . Inigkakita ninyong nagakahitabo kining mga butanga, hibaloi nga haduol na ang gingharian sa Diyos.” Ang Gingharian sa Diyos, usa ka labaw-tawhanong kagamhanan sa kalibotan, magausab niining yutaa ngadto sa tibuok-yutang paraiso. Busa, ingon nga tino ang pagkatuman sa ilhanan moabot usab ang kaluwasan.​—Lucas 21:28, 31; Salmo 72:1-8.

Tingali wala namo matagad ang matagnaong ilhanan sa nangagi. Gidasig ka namo nga ipadayon ang pagsusi sa Pulong sa Diyos. Ang pagbuhat niana makapaarang nimo sa pagsabot sa dugang bahin sa mga katuyoan sa Diyos alang sa katawhan. Sa ingon imong masayran kon unsay gikinahanglan ni Jehova nga Diyos niadtong iyang ‘pagaluwason’ ngadto sa umaabot yutan-ong Paraiso.​—Salmo 37:10, 11; Sofonias 2:2, 3; Pinadayag 21:3-5.

[Picture Credit Line sa panid 5]

Courtesy of German Railroads Information Office, New York

Eric Schwab/​WHO

[Picture Credit Line sa panid 6]

Jerry Frank/​United Nations

U.S. Air Force photo