LINOG

Usa ka kalit nga pagtay-og o pag-uyog sa ibabaw nga bahin sa yuta ingong resulta sa paglihok sa mga puwersa sulod sa globo. Ang Hebreohanong nombre nga raʹʽash nagtumong dili lamang sa usa ka “linog” (1Ha 19:11; Am 1:1), kondili nagtumong usab sa “mga pagtay-og” nga gipahinabo sa naglakaw nga kasundalohan (Isa 9:​5, ftn sa Rbi8), sa “kinagalkal” sa mga karo nga iggugubat o sa “hinagiyos” sa salapang (Jer 47:3; Job 41:29), ug sa “pagpatagubtob” sa mga kabayo (Job 39:24). Ang Gregong pulong nga sei·smosʹ (linog) nagkahulogang pag-uyog, pagkusokuso, o pagkurog.​—Mat 27:54; itandi ang Mat 27:51; 28:4; Pin 6:13.

Ang mga pagtay-og ug mga pagkurog sa yuta nahitabo sa tibuok kasaysayan sa Bibliya, usahay ingong resulta sa kinaiyanhong mga puwersa sa yuta (Zac 14:5) ug usahay ingong direktang mga buhat sa Diyos alang sa paghukom o alang sa mga katuyoan nga nalangkit ang iyang mga alagad. Ang geolohiya sa dapit nagpatin-aw sa nangaging kasaysayan sa Israel labot sa sesmikong kalihokan, o mga pagtay-og sa yuta, nga hangtod karon wala pa matapos.

Ang dapit sa templo sa Jerusalem nahimutang sa usa ka lokasyon nga huyang ang ilalom sa yuta. Ang Moske sa el-Aqsa, nga nahimutang dapit sa templo (dili ang Dome of the Rock, nga maoy usa ka ampoanan), subsob nga nadaot tungod sa linog.

Ang usa ka kusog kaayong linog, lagmit nga inubanan sa paglihok sa bolkan, nakahatag ug makalilisang nga talan-awon alang sa inagurasyon sa pakigsaad sa Balaod didto sa Sinai. (Ex 19:18; Sal 68:8) Si Jehova ang direktang nagpahinabo niining pagpasundayag sa gahom, kay siya misulti gikan sa bukid pinaagi sa usa ka manulonda.​—Ex 19:19; Gal 3:19; Heb 12:18-21.

Usahay ang makahahadlok nga puwersa sa mga linog nahimong pamatuod sa paglihok ni Jehova sa paghukom sa mga malinapason sa iyang balaod. (Nah 1:3-6) Ang linog maoy usa ka paagi nga gigamit ni Jehova sa pagpahamtang ug paghukom batok sa mirebeldeng si Datan, Abiram, ug sa panimalay ni Kore; ang yuta mibuka sa iyang baba ug milamoy kanila nga buhi ngadto sa Sheol. (Num 16:​27, 32, 33) Nasinati ni Elias ang pag-uyog sa yuta una pa mosulti si Jehova sa pagtul-id sa iyang panghunahuna ug nagpadala kaniyag balik alang sa dugang nga mga asaynment sa pag-alagad. (1Ha 19:11-18) Ang mga linog maoy usa ka milagrosong tabang alang sa katawhan ni Jehova, sama pananglit sa dihang si Jonatan ug ang iyang tigdala sa armadura maisogong miatake sa nagkampong mga sundalo sa mga Filistehanon. Gipaluyohan ni Jehova ang ilang pagtuo pinaagi sa pagpahinabog linog nga nagpaguliyang sa enterong kampo sa mga Filistehanon, mao nga sila nagpinatyanay sa usag usa ug bug-os nga naparot.​—1Sa 14:​6, 10, 12, 15, 16, 20, 23.

Sa adlaw sa pagkamatay ni Jesus, sa mga alas tres sa hapon, nahitabo ang usa ka linog mao nga nangasiak ang dagkong mga bato, nabuksan ang handomanang mga lubnganan, ug nasalibay ang mga patayng lawas gikan sa ilang mga lubnganan. Ang kortina sa sangtuwaryo sa templo nga gitukod pag-usab ni Herodes nagilis sa duha ka bahin, gikan sa itaas paubos. Una pa niini, ang kangitngit mitabon sa yuta. Ang uban nagtuo nga nalangkit ang paglihok sa bolkan, kay sagad ang mga bolkan magpabuga man ug aso ug abog nga magpangitngit sa kalangitan. Apan wala gayoy ebidensiya nga dihay bisan unsang paglihok sa bolkan nga nalangkit niini nga linog. (Mat 27:​45, 51-54; Luc 23:​44, 45) Ang laing linog nahitabo sa adlaw sa pagkabanhaw ni Jesus, sa dihang ang usa ka manulonda mikanaog gikan sa langit ug giligid ang bato nga diha sa atubangan sa iyang lubnganan. (Mat 28:​1, 2) Samtang nabilanggo didto sa Filipos, ang mga pag-ampo ug mga awit sa pagdayeg ni apostol Pablo ug sa iyang kauban nga si Silas gitubag pinaagi sa usa ka dakong linog nga nagbukas sa mga pultahan sa bilanggoan ug nagtangtang sa mga gapos sa mga binilanggo. Kini mitultol sa pagkakabig sa magbalantay sa bilanggoan ug sa iyang panimalay.​—Buh 16:25-34.

Gitagna ni Jesus nga ang daghan ug kusog kaayong mga linog maoy bahin sa ilhanan sa iyang presensiya. (Mat 24:​3, 7, 8; Luc 21:11) Sukad sa 1914 K.P., dihay pag-uswag sa gidaghanon sa mga linog, nga misangpot sa hilabihang kagul-anan. Pinaagi sa impormasyong nabatonan gikan sa National Geophysical Data Center sa Boulder, Colorado, lakip sa daghang pasukaranang mga reperensiya, ang usa ka tabulasyon gihimo niadtong 1984 nga nagtala sa mga linog nga may gikusgon lamang nga 7.5 o kapin pa diha sa sukdanang Richter, o sa mga linog nga miresulta ug kadaot sa mga kabtangan nga mokabat ug lima ka milyong dolyar (U.S.) o kapin pa, o nga nakapatay ug 100 o kapin pa. Gibanabana nga dihay 856 sa maong mga linog sulod sa 2,000 ka tuig sa wala pa ang 1914. Ang samang tabulasyon nagpakita nga sulod lamang sa 69 ka tuig human sa 1914 dihay 605 sa maong mga linog. Kini nga pag-ihap maoy paagi aron ipakita ang gilapdon sa pag-antos gumikan sa mga linog sulod niini nga yugto sa kasaysayan.

Mahulagwayon ug Simbolikong mga Paggamit. Ang mga linog sagad gigamit nga mahulagwayon diha sa Kasulatan aron sa paghubit sa pag-uyog ug sa pagpukan sa mga nasod ug mga gingharian. Ang karaang Babilonya misalig sa bakak nga mga diyos sama kang Nebo ug Marduk, nga sa mga hunahuna sa mga tawo nagpuno sa ilang kalangitan. Dako usab ang ilang pagsalig sa kalig-on sa ilang gamhanang kasundalohan, apan ang Diyos miingon sa pagpahayag batok sa Babilonya: “Ipahinabo ko nga ang langit mauyog, ug ang yuta matay-og nga mahigawas gikan sa dapit niini sa mabangis nga kasuko ni Jehova sa mga panon.” (Isa 13:13) Kon labot sa Babilonya, dako gayod ang iyang kahibulong sa dihang napukan ang iyang imperyo ug ang iyang teritoryo nawala kaniya ingong ang ikatulong gahom sa kalibotan ug siya nahimo na lamang nga usa ka lalawigan sa Imperyo sa Persia.​—Dan 5:​30, 31.

Sa ubang mga teksto, gihubit ni David si Jehova ingong nakig-away dapig kaniya pinaagi sa usa ka linog. (2Sa 22:8; Sal 18:7) Si Jehova naghisgot nga uyogon ang mga langit ug ang yuta, ang dagat ug ang mamala nga yuta, nga uyogon ang tanang kanasoran alang sa iyang katawhan, nga tungod niana ang tilinguhaong mga butang sa tanang kanasoran manulod ug ang iyang balay iyang pun-on sa himaya.​—Hag 2:​6, 7.

Gigamit ni apostol Pablo ingong usa ka ilustrasyon ang makalilisang nga pagpasundayag didto sa Sinai, nga nagtandi niini sa mas dako ug mas talagsaong pagtigom sa Kristohanong kongregasyon sa panganay atubangan sa Diyos ug sa iyang Anak ingong Tigpataliwala sa langitnong Bukid sa Zion. Iyang gisundan kini pinaagig ilustrasyon bahin sa linog nga nahitabo didto sa Sinai ug gipadapat nga simboliko, nga nagdasig sa mga Kristohanon nga magpadayon sa pag-alagad nga may kaisog ug pagtuo, kay nahibalo nga ang Gingharian ug kadtong naglaom niini magpabiling nagabarog samtang ang tanang ubang mga butang sa simbolikong mga langit ug yuta pagatay-ogon hangtod nga mapulpog.​—Heb 12:18-29.

Ang kinadak-ang linog nga modangat sa umaabot maoy usa ka simbolikong linog, nga gihubit diha sa Pinadayag maylabot sa ikapito sa simbolikong pito ka kataposang mga hampak. Gihulagway kini nga naggun-ob, dili sa usa o duha ka siyudad, sama sa gipahinabo sa pipila ka kusog kaayong mga linog, kondili sa “mga siyudad sa kanasoran.” Ang asoy ni Juan bahin niining malaglagong hitabo mabasa: “Dihay usa ka dakong linog nga wala pa mahitabo sukad may mga tawo nga nagpuyo sa yuta, usa ka malukpanon kaayo nga linog, dako kaayo. Ug ang dakong siyudad [ang Dakong Babilonya] nasiak sa tulo ka bahin, ug ang mga siyudad sa kanasoran nangapukan.”​—Pin 16:​18, 19.