Unsay Kahulogan sa Gugma sa Diyos
“Mao kini ang paghigugma sa Diyos, nga atong bantayan ang iyang mga sugo.”—1 JUAN 5:3.
1. Unsaon nato pagpasundayag ang atong gugma sa Diyos, ug unsay sangpotanan?
MAHITUNGOD sa obligasyon sa mga tawo sa pagsimba sa Diyos, si Jesus miingon: “Higugmaon mo si Jehova nga imong Diyos sa bug-os mong kasingkasing ug uban sa bug-os mong kalag ug uban sa bug-os mong hunahuna.” (Mateo 22:37) Sa unsang paagi atong ikapakita kining maong gugma? Ang Bibliya mitubag: “Kini mao ang paghigugma sa Diyos, nga atong bantayan ang iyang mga sugo.” (1 Juan 5:3) Uban sa unsang maayong sangpotanan niadtong mibuhat niana? Si Juan miingon: “Siya nga nagpabilin sa gugma magpabilin uban sa Diyos.”—1 Juan 4:16b.
2. Kinsa lamang ang angayang modawat sa atong pagsimba?
2 Kon kita nahigugma sa Diyos, dili nato ihatag ang atong pagsimba ngadto sa bisan unsang linalang, buhi o patay, apan sa Diyos lamang. (Lucas 4:7, 8) Ang apostol Pedro, bisan ang anghel, midumili nga modawat sa pagsimba gikan sa mga tawo. (Buhat 10:25, 26; Pinadayag 22:8, 9) Usab, gipakita ni Jesus nga ang iyang inahan, si Maria, dili pagahatagan ug masimbahong pagpasidungog, tungod kay ang maong pasidungog para sa Diyos lamang. (Lucas 11:27, 28; Juan 2:3, 4; Pinadayag 4:11) Ang pagkasayop sa pagsimba sa usa moresulta sa pagsupak sa mga sugo sa Diyos, tungod kay “walay usang mahimong ulipon sa duha ka agalon.”—Mateo 6:24.
Ang Paggamit sa Krus sa Relihiyon
3. Giunsa paglantaw sa Kakristiyanohan ang paggamit sa krus?
3 Aduna usab ing dili buhing mga butang nga kon pasidunggan mohatod ngadto sa paglapas sa mga kasugoan sa Diyos. Ang labing inila taliwala niini mao ang krus. Sa kasiglohan kini gigamit sa katawhan sa Kakristiyanohan ingon nga bahin sa ilang pagsimba. Ang The New Encyclopædia Britannica mitawag sa krus ingon nga “prinsipal nga simbolo sa Kristohanong relihiyon.” Sa kaso sa korte sa Gresya, ang Gregong Ortodoksong Simbahan mipahayag pa gani nga kadtong mosalikway sa ‘Balaang Krus’ dili mga Kristohanon. Apan ang krus ba maoy simbolo sa matuod nga mga Kristohanon? Diin kini misugod?
4, 5. (a) Unsay giingon sa usa ka diksiyonaryo mahitungod sa pulong stau·rosʹ, nga gihubad “cross” sa pipilang Ingles nga mga Bibliya? (b) Diin nagsugod ang paggamit sa krus?
4 Ang instrumento sa pagpatay kang Jesus giila sa pipila ka bahin sa Bibliya, sama sa Mateo 27:32 ug 40. Didto ang Gregong pulong nga stau·rosʹ gihubad ingong “cross” sa nagkalainlaing Ingles nga Bibliya. Apan unsay kahulogan sa pulong stau·rosʹ sa dihang gisulat ang Gregong Kasulatan sa unang siglo? Ang An Expository Dictionary of New Testament Words, ni W. E. Vine, miingon: “Ang stauros . . . nagtimaan sa pasukaranan, ingong usa ka nagbarog nga usok, o estaka. Ang mga makasasala ilansang diha niana aron pagasilotan. Ang nombreng [stau·rosʹ] ug ang berbong stauroō, sa pagpatapot sa usa ka estaka o usok, orihinal nga giilang lahi sa eklesiyastikal nga porma sa duha ka kahoy nga nagbabag. Ang dagway sa ikaduha adunay iyang sinugdanan gikan sa karaang Caldea, ug gigamit ingon nga simbolo sa diyos nga si Tammuz (ingong dagway sa misteryosong Tau, ang inisyal sa iyang ngalan) sa maong nasod ug sa iyang kasikbit nga mga yuta, apil ang Ehipto.”
5 Si Vine mipadayon sa pag-ingon: “Sa tunga-tunga sa ika-3ng siglo A.D. ang mga simbahan mibulag gikan, o mituis, sa tinong mga doktrina sa Kristohanong pagtuo. Aron mouswag ang kabantog sa apostatang eklesiyastikal nga sistema ang mga pagano gidawat ngadto sa mga simbahan nga walay pagbag-o sa pagtuo, ug gitugotan sa kinatibuk-an sa paghupot sa ilang paganong mga ilhanan ug mga simbolo. Busa ang Tau o T, diha sa iyang sagad nga porma, uban sa nagbabag nga gipaubos, gidawat aron magsilbing krus ni Kristo.”
6, 7. (a) Diin gikan ang pulong “cross,” ug nganong ang paggamit niini sa Ingles nga mga Bibliya dili makataronganon? (b) Sa unsang paagi ang pulong nga gigamit sa Bibliya nga xyʹlon nagpaila nga ang stau·rosʹ maoy usa ka nagbarog nga estaka?
6 Ang The Companion Bible, ubos sa ulohang “The Cross and Crucifixion,” miingon: “Ang atong Ingles nga pulong ‘cross’ maoy hubad gikan sa Latin nga crux; apan ang Gregong stauros nga kahulogan crux sama ra nga ang pulong ‘stick’ nagpasabot sa usa ka ‘tungkod.’ Si Homer migamit sa pulong stauros sa usa ka ordinaryong tukod o estaka, o usa ka buok kahoy. Ug kini mao ang kahulogan ug paggamit sa pulong sa tibuok Gregong mga klasiko. Kini wala magpasabot sa duha ka buok kahoy nga gibabag sa usag usa. . . . Wala diha sa Grego sa B[ag-ong] T[estamento] bisan gani ang pagpasabot sa duha ka buok kahoy.”
7 Ang laing Gregong pulong, xyʹlon, gigamit sa Bibliya sa pagpunting sa instrumento diin si Jesus namatay. Kining pulonga motabang sa pagpakita nga ang stau·rosʹ maoy usa ka nagbarog nga estaka nga walay usang gibabag. Matod sa The Companion Bible: “Ang pulong [xyʹlon] . . . kasagaran nagpaila sa usa ka bahin sa patayng troso, o kahoy sa pagsugnod, o gigamit alang sa ubang katuyoan. . . . Kining ikaduhang pulong [xyʹlon] gigamit sa una ingon nga stauros, kini nagpakita kanato nga ang kahulogan sa matag-usa sa bug-os pareho. . . . Busa ang paggamit sa pulong [xyʹlon] . . . sa paglangkit niini sa paagi sa kamatayon sa atong Ginoo, ug gihubad ‘kahoy’ sa Buhat 5:30; 10:39; 13:29; Galacia 3:13; 1 Pedro 2:24 [King James Version].”
8. Unsay giingon sa ubang mga tinubdan mahitungod sa krus ug sa iyang sinugdan?
8 Ang French Dictionnaire Encyclopédique Universel (Encyclopedic Universal Dictionary) miingon: “Sa taas nga panahon kita mituo nga ang krus, nga giilang usa ka relihiyosong simbolo, maoy sa tino iya sa mga Kristohanon. Apan dili kini mao ang kaso.” Ang librong Dual Heritage—The Bible and the British Museum miingon: “Tingali makapakurat sa pagkahibalo nga walay pulong sama sa ‘cross’ sa Grego sa Bag-ong Testamento. Ang pulong nga gihubad ingong ‘cross’ sa kanunay mao ang Gregong pulong [stau·rosʹ] nga nagkahulogan nga usa ka ‘estaka’ o ‘nagbarog nga tukod.’ Ang krus sa orihinal dili usa ka Kristohanong simbolo; kini gikuha gikan sa Ehipto ug ni Constantino.” Ang New Catholic Encyclopedia miingon: “Ang gihulagwayan sa matubsanong kamatayon ni Kristo sa Golgota wala mahitabo diha sa simbolikong arte sa unang siglong mga Kristohanon. Ang sayong mga Kristohanon nga naimpluwensiyahan sa Daang Testamentong pagdili sa kinulit nga mga imahen, dili buot nga ilarawan bisan gani ang instrumento sa [kamatayon] sa Ginoo. . . . Ang krus gigamit sa paghulagway sa panahon ni Constantino.”
Ang Krus ni Constantino
9. Unsay kalabotan ni Emperador Constantino sa krus?
9 Si Constantino maoy usa ka Romanong emperador kinsa mipatawag sa Konsilyo sa Nicaea niadtong 325 K.P. ug miimpluwensiya niini aron dawaton ang dili-kasulatanhong doktrina nga si Kristo ang Diyos. Iya kanang gihimo aron palig-onon ang iyang imperyo sa mga pagano ug apostatang mga Kristohanon. Bahin kaniya ang The Encyclopædia Britannica miingon: “Sa besperas sa kadaogan ni Constantino ibabaw kang Maxentius niadtong 312, siya nakakitag usa ka panan-awon sa ‘langitnong ilhanan’ sa krus, diin iyang gituohan nga usa ka balaanong saad sa iyang kadaogan.” Ug usab kini miingon human niadto si Constantino mipauswag sa pagtahod sa krus.
10. Nganong dili makataronganon o Kasulatanhon nga motuo nga ang Diyos o si Kristo mihatag kang Constantino ug usa ka “ilhanan” may kalabotan sa krus?
10 Bisan pa niana, ang Diyos ba mohatag ug usa ka ilhanan sa usa ka paganong pangulo nga wala mobuhat sa iyang kabubut-on, ug usa ka paganong ilhanan nga sama niana? Gibadlong ni Jesus ang iyang mga tagilungsod nga nagpangita ug mga ilhanan. (Mateo 12:38-40) Dugang pa, kining paganong magmamando nagbubo sa inosenteng dugo pinaagig makamatayng mga hinagiban para sa politikanhong pagkalabaw ug, sa politikanhong mga konsabo, naghikay sa kamatayon sa iyang mga paryente ug ubang mga kaubanan. Sa kasukwahi, si Jesus miingon: “Ang akong gingharian dili bahin niining kalibotana. Kon ang akong gingharian bahin pa niining kalibotana, ang akong mga ulipon makig-away na unta.” (Juan 18:36) Maoy hinungdan nga iyang gimandoan si Pedro: “Ibalik sa sakoban kanang imong espada, tungod kay ang tanang mogamit sa espada mamatay sa espada.”—Mateo 26:52.
11. Unsay nag-agda kang Constantino nga mopauswag sa paggamit sa krus?
11 Ang librong Strange Survivals miingon bahin kang Constantino ug sa iyang krus: “Nga adunay polisa sa iyang paggawi dili gayod nato kaduhaduhaan; ang simbolong iyang gipahimutang nagpahimuot sa mga Kristohanon sa iyang kasundalohan sa pikas nga kiliran, ug sa mga [pagano] ‘Gaul’ sa lain. . . . Alang sa ikaduha kini maoy timaan ingong tabang sa ilang diyos sa adlaw,” ang diyos sa adlaw nga ilang gisimba. Dili, ang ‘langitnong ilhanan’ ni Constantino walay kalabotan sa Diyos o kang Kristo apan maoy pagpakig-ambit sa paganismo.
Tahuron ba ang Instrumento sa Pagpatay?
12, 13. Alang sa unsang uban pang katarongan nga dili pagatahuron ang krus?
12 Bisan kon atong isalikway ang ebidensiya ug angkonon nga si Jesus namatay sa krus, kini ba angay nga tahuron? Dili, tungod kay si Jesus gipatay ingong usa ka kriminal, sama sa mga tawo nga gilansang tapad kaniya, ug ang iyang kamatayon nagtimaan kaniya sa labing daotang paagi. Ang unang-siglong mga Kristohanon wala maglantaw sa instrumento sa iyang kamatayon ingong balaan. Ang pagtahod niana magpasabot nga gidayeg ang daotang buhat nga gihimo diha niana, ang pagpatay kang Jesus.
13 Kon ang imong gimahal kaayong higala gisilotan tungod sa binakak nga mga sumbong, ikaw ba maghimo ug imahen sa instrumento nga gigamit sa pagpatay (sama pananglitan sa usa ka laang sa tigbitay o usa ka silya elektrika o usa ka riple sa usa ka firing squad) ug unya halokan ang maong hulad, magdagkot ug kandila diha niana, o ikuwentas kini diha sa imong liog ingon nga sagradong dayandayan? Kini dili makataronganon. Busa, ingon usab niana ang pagtahod sa krus. Ang kamatuoran nga ang krus adunay paganong sinugdanan naghimo lamang niana nga labing daotan.
14. Unsay angay natong ihinapos mahitungod sa krus kon lantawon ang sekular ug Biblikanhong pamatuod?
14 Ang pagtahod sa krus dili Kristohanon. Kini wala magpakita sa gugma sa Diyos o kang Kristo apan mibiaybiay kon unsa ang ilang gilarawanan. Kini milapas sa mga kasugoan sa Diyos batok sa idolatriya. Kini nagatahod sa paganong simbolo nga nagtakoban ingong Kristohanon. (Exodo 20:4, 5; Salmo 115:4-8; 1 Corinto 10:14) Ang pag-ila sa usa ka paganong simbolo ingon nga balaan magalapas sa sugo sa Diyos: “Ayaw kamo pagpayugo uban sa dili mga magtutuo. Kay unsay pakig-ambitay sa pagkamatarong ug pagkadaotan? . . . ‘Hunong na sa paghikap sa mahugaw nga butang.’”—2 Corinto 6:14, 17.
Pangupot sa Dinasig nga Pulong
15. Nganong angayng isalikway ang mga tradisyon nga sukwahi sa Pulong sa Diyos?
15 Ang mga simbahan miingon nga ang mga batasan sama sa pagtahod sa krus maoy bahin sa “sagradong tradisyon.” Apan sa dihang ang tradisyon sukwahi sa Pulong sa Diyos, kadtong nahigugma sa Diyos mosalikway sa tradisyon. Unsay atong gikinahanglan alang sa matuod nga pagsimba kini anaa na sa Pulong sa Diyos. Ingon sa gisulat ni Pablo kang Timoteo: “Gikan sa imong pagkabata imong nahibaloan ang balaang kasulatan, diin naghimo kanimong maalamon para sa kaluwasan pinaagi sa pagtuo kang Kristo Jesus. Ang tanang Kasulatan inspirado sa Diyos ug mapuslanon alang sa pagpanudlo, pagpamadlong, pagpanul-id sa mga butang, pagmatuto sa pagkamatarong, aron ang tawo sa Diyos bug-os masangkapan, ug bug-os nga mamahingpit alang sa maayong binuhatan.” (2 Timoteo 3:15-17) Walay giingon sa Bibliya nga ang mga tradisyon nga sukwahi sa Pulong sa Diyos gikinahanglan alang sa kaluwasan.
16. Unsay giingon ni Jesus sa Hudiyohanong mga pangulo sa relihiyon mahitungod sa ilang mga tradisyon?
16 Ang panagsumpaki tali sa Kasulatan ug sa tawhanong tradisyon dili bag-o. Gikan sa panahon nga nabug-os ang inspiradong Hebreohanong Kasulatan hangtod sa pag-abot ni Jesus, ang Hudiyohanong relihiyosong mga pangulo midugang sa daghang binabang mga tradisyon, diin sa ulahi gisulat nila nga dili dinasig sa Diyos. Ang maong mga tradisyon kanunay nga sumpaki sa Kasulatan. Busa giingnan ni Jesus ang relihiyosong mga pangulo: “Nganong inyong gilapas ang sugo sa Diyos tungod sa inyong tradisyon? . . . Inyong gihimong walay pulos ang pulong sa Diyos tungod sa inyong tradisyon.” Iyang giaplikar ang Pulong sa Diyos kanila sa dihang siya miingon: “Maoy kawang lamang nga sila misimba kanako, tungod kay sila mitudlo ug mga pagtulon-an sa tawo ingong mga doktrina.” (Mateo 15:1-6, 9) Sa iyang pagpanudlo, wala gayod mokutlo si Jesus sa maong mga tradisyon. Ang iyang pagpangutlo maoy gikan sa inspiradong kasulatan nga mao ang Pulong sa Diyos.—Mateo 4:4-10; Marcos 12:10; Lucas 10:26.
17. Nganong kita makasalig nga ang Bibliya adunay solidong angkla para sa atong paglaom?
17 Wala ibilin sa Diyos ang pag-amping sa “pulong sa kinabuhi” diha sa mga kamot sa tradisyonalistang mga relihiyoso. (Filipos 2:16) Hinunoa, pinaagi sa iyang gamhanang balaang espiritu, iyang gidasig ang pagsulat sa Bibliya aron nga “pinaagi sa paglipay sa maong Kasulatan makabaton kitag paglaom.” (Roma 15:4) Sa pag-ingon nga ang Bibliya kulang ug atong gikinahanglan nga mosandig pa sa dili-pihong panghunahuna sa dili-hingpit, dili dinasig nga mga tawo maoy paglimod sa gahom sa Diyos. Tino, ang labing gamhanan, ang kahibulongang Maglalalang sa uniberso mahimong awtor sa usa ka libro! Ug iyang gibuhat kini aron kita adunay solidong angkla para sa atong paglaom nga dili mosalig sa tawhanong mga tradisyon nga mosangpot ngadto sa paglapas sa kasugoan sa Diyos. Busa, ang Pulong sa Diyos miingon: “Ayaw pagsaylo sa mga butang nga nahisulat.” (1 Corinto 4:6) Kadtong kinsa nahigugma sa Diyos maminaw sa maong tambag.—Tan-awa usab ang Proverbio 30:5, 6.
“Bantayi ang Iyang mga Sugo”
18. Kon kita tinuod nga nahigugma sa Diyos, unsang sugo ang angay natong sundon?
18 “Kini mao ang gugma sa Diyos, nga atong bantayan ang iyang kasugoan,” miingon ang 1 Juan 5:3. Sa dihang ang relihiyosong mga pangulo magpagaan sa maong kasugoan, o dili magtagad kanila, o pulihan sa nagakasumpaking mga tradisyon sa mga tawo, unya sila migiya sa ilang mga sumusunod nga supak sa kabubut-on sa Diyos. Ingong usa ka sumbanan, tagda ang usa ka pasukaranang prinsipyo sa Kristiyanismo: ang gugma. Kini maoy usa ka hinungdanong bahin sa pagpanudlo ni Jesus. Siya miingon: “Higugmaon mo ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.”—Mateo 22:39.
19. (a) Unsa ka hinungdanon sa matuod nga mga Kristohanon ang paghigugmaay sa usag usa? (b) Sa unsang paagi nga ang “bag-ong sugo” mahitungod sa gugma nga gihatag ni Jesus nalahi gikan sa daang sugo?
19 Unsa ka hinungdanon kining gugma sa silingan? Si Jesus mitudlo nga ang matuod nga mga Kristohanon mailhan pinaagi sa gugma nga ilang gipakita diha sa ilang taliwala. Siya miingon: “Ako maghatag kaninyog bag-ong kasugoan, nga kamo maghigugmaay sa usag usa; sama nga ako nahigugma kaninyo, nga kamo usab maghigugmaay sa usag usa. Pinaagi niini ang tanan mahibalo nga kamo akong mga tinun-an, kon kamo adunay gugma sa inyong taliwala.” (Juan 13:34, 35) Matuod, ang Balaod sa karaang Israel nag-apil sa sugo sa “paghigugma sa imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon.” (Levitico 19:18) Apan unsa ang bag-o mahitungod sa sugo ni Jesus mao ang iyang ekspresyon, “sama nga ako nahigugma kaninyo.” Kini mihatag ug dakong puwersa sa Kristohanong gugma, tungod kay ang usa ka Kristohanon andam nga mohatag gani sa iyang kinabuhi alang sa iyang isigkamagtutuo, sama sa gibuhat ni Jesus.
20. Kinsay gipaila sa rekord sa kasaysayan niining sigloha kon bahin sa pagsunod sa sugong “paghigugmaay sa usag usa”?
20 Busa, ang matuod nga mga alagad sa Diyos karong adlawa mailhan pinaagi sa ilang dili mabungkag, nahiusang bugkos sa gugma sa internasyonal nga gilapdon. Kinsa sa atong panahon karon ang mipasundayag sa maong pagkamasinundanon sa kasugoan sa Diyos mahitungod sa gugma? Kinsa ang gilutos, gibilanggo, gidala ngadto sa mga kampo konsentrasyon, o gipatay tungod kay sila midumili nga makiglabot sa pagpatay batok sa ilang isigkamagtutuo—o bisan gani sa dili mga magtutuo—sa ubang mga nasod? Ang rekord sa kasaysayan niining sigloha motubag: mga Saksi ni Jehova lamang.
21. Unsay rekord nga nahimo sa mga simbahan sa Kakristiyanohan mahitungod sa sugo sa paghigugma sa isigkamagtutuo?
21 Sa laing bahin, ang mga relihiyon sa Kakristiyanohan sa kanunay milapas sa kasugoan sa Diyos mahitungod sa gugma. Sa tanang mga gubat niining sigloha, ang klero sa mga simbahan sa Kakristiyanohan nanguna sa ilang katawhan sa pagpakigsangka sa nagkasumpaking kiliran diha sa natad panggubatan ug aron sa pagpatay sa usag usa sa minilyon. Ang mga Protestante mipatay sa mga Protestante, ang mga Katoliko mipatay sa mga Katoliko, oo ang tanan pulos nag-angkon nga mga Kristohanon. Apan ang Pulong sa Diyos miingon: “Kon adunay usang magaingon: ‘Ako nahigugma sa Diyos,’ ug nagadumot sa iyang igsoon, siya bakakon. Kay siya nga wala mahigugma sa iyang igsoon, nga iya rang makita, dili gayod makahimo sa paghigugma sa Diyos nga wala niya makita. Ug gikan kaniya nabatonan ta kining maong sugo, nga ang mahigugma sa Diyos kinahanglan nga magahigugma sa iyang igsoon usab.”—1 Juan 4:20, 21.
22. Sumala sa kahulogan sa 1 Juan 3:10-12, kinsang mga anak ang mga simbahan sa Kakristiyanohan, ug ngano?
22 Ang Pulong sa Diyos miingon usab: “Ang mga anak sa Diyos ug mga anak sa Yawa maila niining kamatuorana: Bisan kinsa nga wala magbuhat sa pagkamatarong kini wala magagikan sa Diyos, ni bisan kinsa nga wala mahigugma sa iyang igsoon. . . . Kinahanglang kita maghigugmaay sa usag usa; dili sama kang Cain, nga iya sa daotan ug mipatay sa iyang igsoon.” (1 Juan 3:10-12) Ang mga simbahan sa Kakristiyanohan miangkon nga sila mga anak sa Diyos, apan sila dili mahimong ingon niana, tungod kay sila misupak sa mga sugo sa Diyos mahitungod sa gugma ug ‘mipatay sa ilang igsoon.’ Sila lamang mahimong mga anak sa “daotang usa.” Busa, ang Pulong sa Diyos miagda sa tim-os nga mga tawo nianang maong mga relihiyon: “Gawas kaniya, akong katawhan, kon dili ninyo buot nga makaapil sa iyang kasal-anan, kon dili ninyo buot makaambit sa iyang mga hampak.” (Pinadayag 18:4) Sa dili madugay ang Diyos mopahamtang sa iyang paghukom batok sa tanang bakak nga mga relihiyon. Kadtong kinsa modapig kanila mahiagom sa ilang dulnganan. (Pinadayag 17:16) Sa laing bahin, “siya nga nagabuhat sa kabubut-on sa Diyos magapabilin sa walay kataposan.”—1 Juan 2:17.
Unsaon Nimo Pagtubag
◻ Nganong ang Ingles pulong “cross” maoy sayop nga hubad sa Gregong pulong stau·rosʹ?
◻ Diin nagsugod ang pagtahod sa krus, ug nganong kini angay natong isalikway?
◻ Unsang sumbanan ang gipahimutang ni Jesus mahitungod sa relihiyosong mga tradisyon?
◻ Unsang ebidensiya ang nagpaila niadtong kinsa masinundanon sa sugo mahitungod sa inigsoong gugma?
[Kahon/Mga hulagway sa panid 25]
MGA SINUGDANAN SA KRUS
Dugay pa una sa Kristohanong panahon, ang pormang krus gigamit na halos sa tanang bahin sa yuta ingon nga relihiyosong mga simbolo
Ang Crux Ansata gigamit sa kanhing mga Ehiptohanon ingon nga simbolo sa kinabuhing umalabot
Ang Crux Quadrata nagsimbolo sa upat ka mga elemento nga gituohan nga gikan niini ang tanang butang gilalang
Ang Crux Gammata gihunahunang usa ka simbolo sa kalayo o sa adlaw; ug niana, ang kinabuhi
Ang krus sa Latin popular sa Kakristiyanohan
Kining krus maoy usa ka monograma sa unang duha ka letrang Grego sa pulong “Kristo”
[Hulagway sa panid 24]
Si Kristo namatay sa nagbarog nga estaka, dili sa usa ka krus
[Mga hulagway sa panid 26, 27]
“Sila nagapahayag nga sila nanagpakaila sa Diyos, apan sila nanagpanghimakak kaniya pinaagi sa ilang mga binuhatan.”