Pag-ila sa Bugtong Matuod nga Diyos
HALOS sama sa gidugayon sa paglungtad sa tawo, sila daghag mga diyos. Daghan kaayo nga lisod ang paghatag ug tukmang numero sa gidaghanon sa mga diyos ug mga diyosa nga gisimba sa tibuok yuta—apan moabot kinig minilyon.
Sanglit napamatud-an na nga dunay Diyos, kita karon mangutana, Kinsa sa tanang diyos nga gisimba sa tibuok yuta, karon ug sa nangagi, ang matuod nga Diyos? Nga dunay usa lamang ka matuod nga Diyos nga mailhan sa ingon tin-awng gipahayag sa Bibliya sa Juan 17:3: “Kini nagakahulogan ug kinabuhing walay-kataposan, ang ilang pagkuha ug kahibalo kanimo, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa usa nga imong gipadala, si Jesu-Kristo.”
Usa ka Ngalan nga Nagapaila
Makataronganon nga si bisan kinsang diyos nga dunay personalidad magkinahanglan ug personal nga ngalan sa pagpalahi kaniya gikan sa ubang mga diyos nga dunay ilang mga ngalan. Mas maayo ang usa ka ngalan nga gingalan sa diyos sa iyang kaugalingon, inay kay sa usa ka ngalan nga gimugna sa iyang mga sumusunod.
Apan, niining bahina usa ka makapalibog kaayong kamatuoran ang motungha. Samtang ang kadaghanang lig-ong pagkatukod nga mga relihiyon naghatag ug personal nga mga ngalan sa ilang mga diyos, ang mga Hudiyo ug ang dagkong mga iglesya sa Kakristiyanohan napakyas sa pagpaila pinaagi sa usa ka lahi personal nga ngalan sa diyos nga ilang gisimba. Hinunoa, migamit sila sa mga titulo sama sa Ginoo, Diyos, Labing Gamhanan, ug Amahan.
Nagsulat sa publikasyong Theology, ang awtor nga si David Clines nag-ingon sa mosunod: “Duol sa tungatunga sa ikalima ug ikaduhang mga siglo W.K. ang usa ka grabeng aksidente nahitabo sa Diyos: nawad-an siya sa iyang ngalan. Mas tukma pa, ang mga Hudiyo wala na maggamit sa personal nga ngalan sa Diyos nga Yahweh, ug nagsugod sa paghisgot kang Yahweh ginamit ang lainlaing kapuling mga prase: Diyos, ang Ginoo, ang Ngalan, ang Balaang Usa, ang Presensiya, bisan ang Dapit. Bisan diin ang Yahweh gisulat diha sa teksto sa Bibliya, ang mga magbabasa naglitok sa ngalan ingong Adonai. Sa kataposang pagkapukan sa templo, bisan ang talagsang mga panahon sa rituwal diin gigamit ang ngalan gihunong, ug bisan ang kahibalo sa paglitok sa ngalan nahikalimtan.” Hinunoa, walay usa nga seguradong makaingon kon kanus-a gayod ang ortodokso nga mga Hudiyo mihunong sa paglitok ug kusog sa ngalan sa Diyos ug mipuli hinuon sa Hebreohanong mga pulong alang sa Diyos ug Soberanong Ginoo.
Nan, morag ang una gayong kinahanglanon sa bisan unsang pagtinguha sa pag-ila sa “bugtong matuod nga Diyos” mao ang pagkaila kaniya sa ngalan. Ang maong panukiduki dili gayod lisod, kay ang ngalan sa Labing Gamhanan nga Diyos, ang Maglalalang, tin-aw ug yanong gipahayag sa Salmo 83:18: “Aron ang mga tawo makaila nga ikaw, kansang ngalan mao lamang si JEHOVA, mao ang hataas uyamot sa tibuok yuta.”—King James Version.
Jehova o Yahweh?
Bisan tuod ang ngalang Jehova makita diha sa King James Version ug sa ubang mga hubad sa Bibliya, ang uban gustong mogamit sa ngalang Yahweh inay sa Jehova. Unsang ngalana ang husto?
Ang labing karaang mga manuskrito sa Bibliya gisulat sa Hebreohanong pinulongan. Sa Hebreohanong Kasulatan, ang balaang ngalan makita ug duolan sa 7,000 ka beses ug gisulat nga may upat ka konsonante—YHWH o JHVH. Kining upat-ug-konsonanteng mga pulong kasagarang gitawag nga Tetragrammaton, o Tetragram, nga gikuha gikan sa duha ka Gregong mga pulong nga nagkahulogang “upat ka titik.” Karon motungha ang isyu bahin sa tukmang paglitok tungod kay ang unang Hebreohanong sinulat may mga konsonante nga walay mga bokales sa paggiya sa magbabasa. Busa kon ang paglitok sa Tetragrammaton nahimong Yahweh o kaha Jehova nagdepende sa kon unsang mga bokales ang ibutang sa magbabasa diha sa upat ka konsonante. Karon daghang Hebreohanong mga eskolar ang mopili sa Yahweh ingong tinuod nga paglitok.
Apan, aron magkauyon mas maayo ang Jehova. Sa unsang paagi? Ang paglitok nga Jehovah gidawat sa Iningles sulod sa kasiglohan. Kadtong mosupak sa paggamit niini nga paglitok kinahanglang mosupak usab sa pagdawat sa paglitok nga Jeremiah ug bisan sa Jesus. Ang Jeremiah kinahanglang usbon ngadto sa Yir·meyahʹ o Yir·meyaʹhu, ang orihinal nga Hebreohanong mga paglitok, ug ang Jesus mahimong Ye·shuʹaʽ (Hebreohanon) o I·e·sousʹ (Grego). Busa, daghang estudyante sa Bibliya, lakip ang mga Saksi ni Jehova, mibati nga aron magkauyon mas maayo ang paggamit sa ilado nang Iningles nga pinulongang “Jehovah” ug ang katumbas niini sa ubang mga pinulongan.
Hinungdanon ba Gayod Kini?
Ang uban mangatarongan nga dili gayod hinungdanon kon tawgon nimo ang Labing Gamhanan nga Diyos pinaagi sa usa ka personal nga ngalan o dili, ug sila kontento na sa paghisgot o pagtawag sa Diyos ingong Amahan o yanong Diyos. Apan, kanang duha ka termino maoy mga titulo inay mga ngalan ug dili personal ni nagpalahi. Sa kapanahonan sa Bibliya ang pulong para sa Diyos (ʼElo·himʹ, Hebreohanon) gigamit sa paghubit ni bisan kinsang diyos—bisan sa paganong Pilistehanong diyos nga ginganlag Dagon. (Maghuhukom 16:23, 24) Busa para sa usa ka Hebreohanon nga mosulti sa usa ka Pilistehanon nga siya, ang Hebreohanon, nagsimba sa “Diyos” wala gayod magpaila sa tinuod nga Diyos nga iyang gisimba.
Makaiikag ang komento sa The Imperial Bible-Dictionary sa 1874: “Bisan asa [ang Jehova] maoy tukma nga ngalan, nga nagpasabot sa personal nga Diyos ug kaniya lamang; samtang ang Elohim mas nakabaton ug hiyas sa usa ka komon nga nombre, nga kasagarang nagpasabot, sa pagkatinuod, apan dili-awtomatiko ni sa tanang panahon, sa Supremo. . . . Ang Hebreohanon moingon tingalig ang Elohim, ang matuod nga Diyos, ingong kasukwahi sa tanang bakak nga mga Diyos; apan dili gayod siya moingon ug ang Jehova, kay ang Jehova maoy ngalan sa matuod nga Diyos lamang. Makadaghan siyang mosulti ug akong Diyos . . . ; apan dili gayod akong Jehova, kay kon siya mosultig akong Diyos, siya nagpasabot kang Jehova. Moingon siyag Diyos sa Israel, apan dili gayod Jehova sa Israel, kay walay laing Jehova. Moingon siyag buhi nga Diyos, apan dili gayod buhi nga Jehova, kay dili mosantop sa iyang hunahuna nga si Jehova dili buhi.”
Ang mga Hiyas sa Matuod nga Diyos
Ang pagkaila lamang sa ngalan sa usa ka tawo, siyempre, wala magpasabot nga nakaila na kita pag-ayo kaniya. Ang kadaghanan kanato nakahibalo sa mga ngalan sa pangunang mga politiko. Bisan ang prominenteng mga lalaki ug mga babaye sa ubang mga nasod may mga ngalan tingali nga ilado nato. Apan ang pagkaila lamang sa ilang mga ngalan—bisan sa hustong paglitok niana—wala magpasabot mismo nga nakaila kita niining mga tawhana sa personal o nahibalo kon unsang matanga sila sa mga tawo. Sa susama, aron makaila sa bugtong matuod nga Diyos, kinahanglan kitang mahibalo ug modayeg sa iyang mga hiyas.
Bisan tinuod nga ang mga tawo dili gayod makakita sa matuod nga Diyos, siya malulotong nagpasulat alang kanato diha sa Bibliya sa daghang detalye bahin sa iyang personalidad. (Exodo 33:20; Juan 1:18) Ang pipila ka Hebreohanong mga propeta gihatagag dinasig nga mga panan-awon sa langitnong mga sawang sa Labing Gamhanan nga Diyos. Ang ilang gihubit naghulagway dili lamang sa dakong dignidad ug makalilisang uyamot nga kahalangdon ug gahom kondili usab sa kamalinawon, kahusay, katahom, ug pagkakahimut-an.—Exodo 24:9-11; Isaias 6:1; Ezequiel 1:26-28; Daniel 7:9; Pinadayag 4:1-3.
Si Jehova nga Diyos naglaraw sa pipila sa iyang makaiikag ug madanihong mga hiyas ngadto kang Moises, ingon sa gisulat sa Exodo 34:6, 7: “Jehova, Jehova, usa ka Diyos nga maluluy-on ug mapuangoron, mahinay sa pagkasuko ug dagaya sa mahigugmaong-kalulot ug kamatuoran, nga nagatipig sa mahigugmaong-kalulot alang sa linibo, nga nagapasaylo sa kasaypanan ug kalapasan ug kasal-anan.” Dili ka ba mouyon nga ang pagkahibalo niining mga hiyas sa Diyos magpasuod nato kaniya ug maghimo kanato nga buot mahibalo ug dugang mahitungod kaniya ingong persona?
Bisan tuod wala gayoy tawo nga makakita kang Jehova nga Diyos diha sa iyang magilakong himaya, gisulat nga sa dihang si Jesu-Kristo maoy tawo dinhi sa yuta, sa pagkatinuod nagsumbalik-silaw siya sa matang sa pagkapersona ni Jehova nga Diyos, ang iyang langitnong Amahan. Sa usa ka okasyon si Jesus miingon: “Ang Anak dili makahimo ug usa ka butang sa iyang kaugalingong pagbuot, apan kon unsa lamang ang iyang nakita nga ginahimo sa Amahan. Kay unsa mang mga butanga nga ginahimo nianang maong Usa, kining mga butanga ginabuhat usab sa Anak sa samang paagi.”—Juan 5:19.
Busa atong ikahinapos gikan niini nga ang kalulot, pagkamabination, kalumo, ug kamainiton maingon man ang kusganong gugma ni Jesus alang sa pagkamatarong ug pagdumot sa pagkadaotan ngatanan maoy mga hiyas nga nakita ni Jesus sa iyang Amahan, si Jehova nga Diyos, samtang si Jesus uban kaniya sa langitnong mga sawang una pa mahimong tawo dinhi sa yuta. Busa, kon tinuod kitang nakaila uban ang pagsabot sa bug-os nga kahulogan sa ngalang Jehova, tinong duna gayod kitay katarongan sa paghigugma ug pagbalaan nianang sagradong ngalan, sa pagdayeg ug pagbayaw niana, ug pagsalig niana.
Ang pagkaila sa bugtong matuod nga Diyos niining paagiha sa pagkatinuod maoy walay-kataposang proseso, ingon sa tatawng gipasabot sa paghubad sa Juan 17:3 sa Bag-ong Kalibotan nga Hubad sa Balaang Kasulatan. Dinhi ang hustong panahon sa berbo nga “pagkaila” dakog ikatabang, kay ang presenteng nagpadayon nga panahon maoy gigamit inay ang yanong presenteng panahon. Busa, atong mabasa: “Kini nagakahulogan ug kinabuhing walay-kataposan, ang ilang pagkuha ug kahibalo kanimo, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa usa nga imong gipadala, si Jesu-Kristo.” Oo, ang padayong pagkuhag kahibalo bahin sa bugtong matuod nga Diyos, si Jehova, ug sa iyang Anak, si Jesu-Kristo, maoy proseso nga kinahanglang dili gayod matapos.
Ang Matuod nga Diyos Gipadayag
Sa ingon, ang matuod nga Diyos daling mailhan gikan sa daghang bakak nga mga diyos. Siya mao ang labing gamhanang Maglalalang sa uniberso, lakip sa planetang Yuta ug sa katawhan ibabaw niini. Siya dunay talagsaong personal nga ngalan—Jehova, o Yahweh. Dili siya bahin sa misteryosong tulo ka diyos, o Trinidad. Siya maoy Diyos sa gugma, ug gitinguha niya ang kinamaayohan alang sa iyang tawhanong linalang. Apan siya usab usa ka Diyos sa hustisya, ug dili niya tugotan sa dayon kadtong moinsistir sa paglaglag sa yuta ug pagpasiugda sa mga gubat ug kapintasan.
Si Jehova nagpadayag sa iyang determinasyon dili lamang sa pagpapha sa pagkadaotan ug pag-antos gikan sa yuta kondili usab sa paghimo niini nga usa ka paraiso diin ang matinud-anog-kasingkasing nga mga tawo makapuyo nga walay kataposan sa kalipay. (Salmo 37:10, 11, 29, 34) Ang Labing Gamhanang Diyos nagpalingkod karon sa iyang Anak, si Jesus, ingong langitnong Hari sa Gingharian sa Diyos, ug sa dili madugay ipatungha ni Jesus kanang bag-ong kalibotan sa pagkamatarong ug magpasig-uli sa Paraisonhong mga kahimtang sa atong yuta.—Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10.
Kami naglaom nga mas dali na nimong matubag karon ang pangutanang, Naglungtad ba gayod ang Diyos? ug mailhan ang matuod nga Diyos.
[Hulagway sa panid 9]
Si Jesu-Kristo nagpaila kang Jehova ingong bugtong matuod nga Diyos