Ikaw ba ‘Makaila sa Maayo ug sa Daotan’?

“Magpadayon sa pagtino kon unsa ang dalawaton sa Ginoo.”—EFESO 5:10.

 1. Sa unsang paagi ang kinabuhi karon mas lisod, ug ngano?

“AKO nahibalo pag-ayo, Oh Jehova, nga dili iya sa yutan-ong tawo ang iyang dalan. Dili iya sa tawo nga nagalakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.” (Jeremias 10:23) Kining maalamong obserbasyon ni Jeremias mas makahuloganon alang kanato karong panahona. Ngano? Tungod kay kita nagkinabuhi na sa “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon,” sumala sa gitagna sa Bibliya. (2 Timoteo 3:1) Matag adlaw, makaatubang kita ug malisod nga mga kahimtang nga kinahanglang desisyonan nato. Dagko o gagmay, kining mga desisyona dunay dakong epekto sa atong kaayohan—sa pisikal, emosyonal, ug sa espirituwal.

 2. Unsang mga pagpili ang maisip tingali nga walay hinungdan, apan unsay paglantaw niana sa dedikadong mga Kristohanon?

² Daghang pagpili nga atong himoon diha sa atong adlaw-adlawng kinabuhi tingali giisip nga rutina o walay hinungdan. Adlaw-adlaw, pananglitan, kinahanglang mopili kita ug mga sinina nga atong isul-ob, pagkaon nga atong kan-on, mga tawo nga atong pakigkitaan, ug uban pa. Halos awtomatiko nga mopili kita niini, nga wala sa buot. Apan wala ba gayoy hinungdan kining mga butanga? Alang sa dedikadong mga Kristohanon, dako gayod nga butang nga ang atong pilion nga isul-ob ug panagway, atong pagkaon ug pag-inom, ug ang atong sinultihan ug paggawi magpasundayag kanunay nga kita maoy mga alagad sa Labing Hataas, si Jehova nga Diyos. Kita gipahinumdoman sa mga pulong ni apostol Pablo: “Kon kamo magakaon o magainom o magabuhat sa bisan unsa, himoa ang tanang butang alang sa kahimayaan sa Diyos.”—1 Corinto 10:31; Colosas 4:6; 1 Timoteo 2:9, 10.

 3. Unsang mga pagpili ang mas hinungdanon?

³ Dayon anaa ang mga pagpili nga mas hinungdanon. Ang desisyon nga magminyo o magpabiling dili-minyo, pananglitan, dunay dako ug malungtarong epekto sa kinabuhi sa tawo. Sa pagkatinuod, ang pagpili sa hustong tawo nga pakaslan, aron mahimong tibuok-kinabuhi nga kauban, dili usa ka gamayng butang.a (Proverbio 18:22) Dugang pa, ang atong pagpili sa mga higala ug mga kauban, sa edukasyon, sa trabaho, ug sa kalingawan ug paglingawlingaw dunay impluwensiya, importante pa gani kaayo, nga bahin sa atong espirituwalidad—busa, sa atong walay kataposang kaayohan.—Roma 13:13, 14; Efeso 5:3, 4.

 4. (a) Unsang katakos ang tilinguhaon kaayo? (b) Unsang mga pangutana ang kinahanglang pagatagdon?

⁴ Bisan pa niining tanan, maayo nga kita adunay katakos sa pag-ila sa maayo ug sa daotan o tali nianang morag maayo ug maayo gayod. “Adunay dalan nga matul-id atubangan sa usa ka tawo, apan ang kataposan niana mao ang mga dalan sa kamatayon,” nagpasidaan ang Bibliya. (Proverbio 14:12) Busa, kita tingali mangutana: ‘Sa unsang paagi mapalambo nato ang katakos sa pag-ila sa maayo ug sa daotan? Asa kita modangop aron atong makaplagan ang gikinahanglang giya sa atong paghimog desisyon? Unsay nahimo sa mga tawo, sa miagi ug karong panahona, niining bahina, ug unsay resulta?’

Ang “Pilosopiya ug Walay-Pulos nga Panglimbong” sa Kalibotan

 5. Unsang matanga sa kalibotan ang gikinabuhian sa unang mga Kristohanon?

⁵ Ang unang-siglong mga Kristohanon nagkinabuhi sa usa ka kalibotan nga naglabi ang mga prinsipyo ug mga tumong nga Grego-Romano. Sa usa ka bahin, ang Romanhong paagi sa kinabuhi haruhay ug maluho, nga gilantaw sa daghan nga usa ka butang nga kasinahan. Sa laing bahin, ang intelektuwal nga grupo sa mga tawo sa maong adlaw maikagon dili lamang sa mga ideya sa pilosopiya ni Plato ug Aristotle kondili maikagon usab sa mga ideya niadtong bag-ong mga grupo sa intelektuwal nga mga tawo, sama sa mga Epicureo ug mga Stoico. Sa dihang miabot si apostol Pablo sa Atenas sa iyang ikaduhang misyonaryong panaw, gihagit siya sa mga pilosopo nga Epicureo ug Stoico kinsa nagtuo nga sila mas maayo kay “niining witwitan” nga si Pablo.—Buhat 17:18.

 6. (a) Ang ubang mga Kristohanon sa unang panahon natental sa pagbuhat ug unsa? (b) Unsay gipasidaan ni Pablo?

⁶ Busa, dili lisod sabton kon nganong ang uban sa unang mga Kristohanon nadani sa magarbohong batasan ug paagi sa kinabuhi sa mga tawo sa ilang palibot. (2 Timoteo 4:10) Kadtong nahimong dakong bahin sa sistema morag nangalipay nga nakatagamtam sa daghang benepisyo ug mga bentaha, ug ang mga pagpili nga ilang gihimo morag maayo. Ang kalibotan daw dunay usa ka butang bililhon nga ikatanyag nga dili ikatanyag sa paagi sa kinabuhi sa usa ka dedikadong Kristohanon. Apan, si apostol Pablo nagpasidaan: “Pagbantay kamo: basin adunay modagit kaninyo pinaagi sa pilosopiya ug walay-pulos nga panglimbong sumala sa tradisyon sa mga tawo, sumala sa paninugdang mga butang sa kalibotan ug dili sumala kang Kristo.” (Colosas 2:8) Nganong nakaingon man niana si Pablo?

 7. Sama gayod sa unsa ang kaalam sa kalibotan?

⁷ Gihatag ni Pablo kanang pasidaana tungod kay nakamatikod siya nga may dakong kapeligrohang nagpahipi sa likod sa kaisipan niadtong nadani sa kalibotan. Ang iyang paggamit sa mga pulong “pilosopiya ug walay-pulos nga panglimbong” makahuloganon kaayo. Ang pulong “pilosopiya” sa literal nagkahulogan ug “ang gugma ug pagpangagpas ug kaalam.” Kana nga pagpangagpas tingali maayo. Gani, ang Bibliya, ilabina ang basahon sa Proverbio, nagdasig sa pagpangagpas sa hustong matang sa kahibalo ug kaalam. (Proverbio 1:1-7; 3:13-18) Apan, gidugangan ni Pablo ang “pilosopiya” ug “walay-pulos nga panglimbong.” Sa ato pa, giisip ni Pablo ang kaalam nga gitanyag sa kalibotan ingong walay-pulos ug malimbongon. Sama sa gipaburot nga balon, kini morag solido tan-awon, apan kini walay unod. Mao nga wala gayoy kapuslanan, makadaot pa, nga ibase ang pagpili sa tawo sa maayo ug daotan diha sa usa ka butang nga walay unod sama sa “pilosopiya ug walay-pulos nga panglimbong” sa kalibotan.

Kadtong Moingon nga “ang Maayo Maoy Daotan ug ang Daotan Maoy Maayo”

 8. (a) Ngadto kang kinsa mangayo ug tambag ang mga tawo? (b) Unsang matanga sa tambag ang ihatag?

⁸ Walay kalainan ang mga butang karon. Halos sa tanang natad sa tawhanong paningkamot, daghan kaayo ang mga eksperto. Ang mga magtatambag sa kaminyoon ug pamilya, mga magsusulat, mga nag-angkong mananambal, mga astrologo, mga espiritista, ug uban pa andam motambag—nga may bayad. Apan unsang matanga sa tambag ang ilang ihatag? Kasagaran, ang mga sukdanan sa Bibliya bahin sa moralidad isalikway ug manambag pinasukad nianang gitawag nga bag-ong moralidad. Pananglitan, naghisgot bahin sa pagdumili sa gobyerno sa pagrehistro sa “mga kaminyoon sa parehas ug sekso,” usa ka editoryal sa pangunang mantalaan sa Canada nga The Globe and Mail nag-ingon: “Niining tuig 2000, dili makataronganon nga dili hatagan ang naghigugmaay ug nag-unongay nga parisan sa ilang dakong pangandoy tungod lang kay sila parehas ug sekso.” Wala na sa uso ang pagkamapig-oton, pagkahinawayon. Ang tanang butang giisip nga relatibo, depende sa kaisipan sa tawo; wala nay bisan unsang klarong sukdanan sa maayo ug daotan.—Salmo 10:3, 4.

 9. Unsay kasagarang himoon sa mga tawo nga tinahod sa katilingban?

⁹ Ang uban molantaw sa mga malamposon sa katilingban ug sa panalapi—sa mga sapian ug inila—ingong mga sumbanan sa ilang paghimog desisyon. Bisan pag ang mga sapian ug inila giisip nga tinahod sa katilingban karong panahona, kutob lang sila sa sulti apan dili sa buhat may kalabotan sa mga hiyas sama sa pagkamatinud-anon ug pagsalig. Tungod sa pagtinguhag gahom ug ganansiya, daghan dili na matugaw sa pagsalikway ug pagtamak sa moral nga mga prinsipyo. Aron mahimong dungganon ug inila, dili na balebalehon sa uban ang nalatid nang mga prinsipyo ug mga sukdanan ug mas mopili sila sa pamatasan nga mangil-ad ug makakurat. Miresulta kini ug usa ka matinguhaon-ug-ganansiya, matugoton nga katilingban nga ang panultihon mao, “Bisan unsa mahimo.” Ikahibulong ba nga ang mga tawo nalibog ug walay hibangkaagan kon bahin sa maayo ug daotan?—Lucas 6:39.

10. Sa unsang paagi napamatud-ang tinuod ang mga pulong ni Isaias bahin sa maayo ug daotan?

¹⁰ Ang makasubong mga resulta sa dili-maalamong mga desisyon nga gipasukad sa dili hustong giya anaa sa atong tanang palibot—bungkag nga mga kaminyoon ug mga pamilya, pag-abuso sa droga ug alkoholikong ilimnon, mabangis nga mga gang sa batan-on, pagkamahilayon, mga sakit nga mapasa sa seksuwal nga relasyon, sa pagngalan lamang ug pipila. Sa pagkatinuod, makadahom ba kita ug lahi nga resulta kon isalikway sa mga tawo ang tanang sukdanan o sumbanan kon bahin sa maayo ug daotan? (Roma 1:28-32) Sama ra kini sa giingon ni manalagnang Isaias: “Alaot kadtong nagaingon nga ang maayo maoy daotan ug ang daotan maoy maayo, kadtong nagabutang sa kangitngit nga ilis sa kahayag ug sa kahayag nga ilis sa kangitngit, kadtong nagabutang sa mapait nga ilis sa matam-is ug sa matam-is nga ilis sa mapait! Alaot kadtong mga maalamon sa ilang kaugalingong mga mata ug maayog pagsabot bisan atubangan sa ilang kaugalingong mga nawong!”—Isaias 5:20, 21.

11. Nganong dili hustong panghunahuna ang pagsalig sa kaugalingon sa dihang maghimog desisyon kon unsa ang maayo ug daotan?

¹¹ Kay gipapanubag man sa Diyos ang mga Hudiyo sa kakaraanan nga nahimong “maalamon sa ilang kaugalingong mga mata” mas labaw na gayod kita nga maglikay nga dili magsalig sa atong kaugalingon sa dihang maghimog desisyon kon unsa ang maayo ug daotan. Daghang tawo karon motuo sa panghunahuna nga “pamatia lang ang imong kasingkasing,” o “buhata ang giisip mo nga husto.” Husto ba kanang paagiha? Dili sumala sa Bibliya, nga yanong nag-ingon: “Ang kasingkasing labaw nga malimbongon kay sa bisan unsa pa ug desperado. Kinsa ang makahibalo niini?” (Jeremias 17:9) Mosalig ka ba sa limbongan ug desperado nga tawo nga maoy mogiya kanimo sa paghimo ug desisyon? Dili gayod. Sa pagkatinuod, dili ka mosunod sa isulti kanimo sa maong tawo. Maoy hinungdan kon nganong gipahinumdoman kita sa Bibliya: “Siya nga nagasalig sa iyang kaugalingong kasingkasing maoy hungog, apan siya nga nagalakaw sa kaalam mao ang makaikyas.”—Proverbio 3:5-7; 28:26.

Tun-i Kanang Dalawaton sa Diyos

12. Nganong kinahanglang ipamatuod nato sa atong kaugalingon ang “kabubut-on sa Diyos”?

¹² Sanglit dili man kita angay magsalig sa kaalam sa kalibotan ni sa atong kaugalingong kaalam kon bahin sa maayo ug daotan, unsay angay natong himoon? Matikdi kining tin-aw ug klarong tambag ni apostol Pablo: “Hunong na sa pagpaumol sumala niining sistemaha sa mga butang, kondili mag-usab kamo pinaagi sa pagbag-o sa inyong hunahuna, aron inyong ikapamatuod sa inyong kaugalingon ang maayo ug dalawaton ug hingpit nga kabubut-on sa Diyos.” (Roma 12:2) Nganong kinahanglan natong pamatud-an sa atong kaugalingon ang kabubut-on sa Diyos? Diha sa Bibliya, si Jehova naghatag ug prangka apan maugdang nga katarongan, nga nag-ingon: “Ingon nga ang mga langit mas taas kay sa yuta, mao man usab ang akong mga dalan mas taas kay sa inyong mga dalan, ug ang akong mga hunahuna kay sa inyong mga hunahuna.” (Isaias 55:9) Busa, imbes magsalig nianang gitawag nga sentido komon o nianang atong gihunahuna nga maayo, kita gitambagan: “Magpadayon sa pagtino kon unsa ang dalawaton sa Ginoo.”—Efeso 5:10.

13. Sa unsang paagi ang mga pulong ni Jesus nga natala sa Juan 17:3 nagpasiugda sa pagkahinungdanon sa pagkaila kon unsa ang dalawaton sa Diyos?

¹³ Gipasiugda ni Jesu-Kristo ang pagkahinungdanon niini sa dihang siya miingon: “Kini nagkahulogan ug kinabuhing walay kataposan, ang ilang pagkuha ug kahibalo bahin kanimo, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa usa nga imong gipadala, si Jesu-Kristo.” (Juan 17:3) Ang ekspresyong “pagkuha ug kahibalo” may mas lalom pa nga kahulogan kay sa yanong “pagkahibalo.” Sumala sa Vine’s Expository Dictionary, kini “nagpaila sa relasyon tali sa tawong nahibalo ug sa butang nga nahibaloan; niining bahina, ang butang nga nahibaloan bililhon o hinungdanon sa tawo nga nahibalo, ug busa ang relasyon naugmad.” Ang pagkaadunay relasyon sa usa ka tawo magkahulogan ug labaw pa kay sa pagkaila kon kinsa kanang tawhana o kon unsa ang iyang ngalan. Nalangkit usab niini ang pagkahibalo sa mga kagustohan ug dili gusto nianang tawhana, pagkahibalo sa iyang mga prinsipyo, sa iyang mga sukdanan—ug pagtahod niana.—1 Juan 2:3; 4:8.

Pagbansay sa Atong Gahom sa Pagsabot

14. Unsay giingon ni Pablo nga mao ang pangunang ilhanan tali sa bata pa sa espirituwal ug sa mga tawong hamtong?

¹⁴ Nan, sa unsang paagi atong mabatonan ang katakos sa pag-ila sa maayo ug sa daotan? Ang mga pulong ni Pablo ngadto sa unang-siglong Hebreohanong mga Kristohanon naghatag sa tubag. Siya nagsulat: “Ang matag usa nga nagainom ug gatas wala masinati sa pulong sa pagkamatarong, kay bata pa man siya. Apan ang gahing pagkaon maoy alang sa mga tawong hamtong, alang kanila nga pinaagi sa paggamit nakabansay sa ilang mga gahom sa pagsabot aron sa pag-ila sa maayo ug sa daotan.” Dinhi gitandi ni Pablo ang “gatas,” nga iyang gihubit sa nag-unang bersikulo ingong “paninugdang mga butang sa sagradong mga pahayag sa Diyos,” uban sa “gahing pagkaon,” nga alang sa “mga tawong hamtong,” kinsa “nakabansay sa ilang mga gahom sa pagsabot aron sa pag-ila sa maayo ug sa daotan.”—Hebreohanon 5:12-14.

15. Nganong kinahanglang magkugi aron mabatonan ang tukmang kahibalo sa Diyos?

¹⁵ Una sa tanan, kini nagkahulogan nga kinahanglang magkugi kita aron makabaton ug tukmang pagsabot sa mga sukdanan sa Diyos ingon sa makita diha sa iyang Pulong, ang Bibliya. Dili kita mangitag listahan sa mga butang nga wala idili o gidili aron kita mahibalo kon unsa ang atong mahimo o dili mahimong buhaton. Ang Bibliya dili ingon nianang matanga sa basahon. Hinunoa, si Pablo nagpatin-aw: “Ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagpanul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong, aron ang tawo sa Diyos mahimong takos gayod, bug-os nga masinangkapan alang sa tanang maayong buhat.” (2 Timoteo 3:16, 17) Aron makabenepisyo nianang maong pagpanudlo, pagpamadlong, ug pagpanul-id, kinahanglang atong gamiton ang atong hunahuna ug katakos sa paghunahuna. Nagkinahanglan kinig paghago, apan ang resulta—pagkahimong “bug-os nga masinangkapan alang sa tanang maayong buhat”—takos sa kahago.—Proverbio 2:3-6.

16. Unsay kahulogan sa pagbansay sa gahom sa pagsabot sa tawo?

¹⁶ Dayon, ingon sa gipakita ni Pablo, ang tawong hamtong “nakabansay sa ilang mga gahom sa pagsabot sa pag-ila sa maayo ug sa daotan.” Kini ang hinungdanon sa ngatanan. Ang ekspresyong “nakabansay sa ilang mga gahom sa pagsabot” sa literal nagkahulogan nga “ang mga organo sa igbalati nga nabansay (sama sa gymnast).” (Kingdom Interlinear Translation) Ang hawod nga gymnast nga nagpasundayag diha sa pinili nga gamit, sama sa mga ring o diha sa usa ka balance beam, makahimo sa usa ka pagpamilok ug maniobra sa lawas nga morag nagkontra sa grabidad o sa ubang mga balaod sa kinaiyahan. Kontrolado gayod niya ang mga parte sa iyang lawas sa tanang panahon, ug awtomatiko nga mahunahuna dayon niya kon unsay iyang kinahanglang sunod nga ilihok aron malamposong matapos niya ang iyang gibansaybansay nga mga maniobra. Kining tanan maoy bunga sa mabudlay nga pagbansay ug kanunayng pagpraktis.

17. Sa unsang diwa nga kita angayng mahisama sa mga gymnast?

¹⁷ Kita usab kinahanglang mabansay sama sa gymnast, sa espirituwal nga pagkasulti, kon buot nato nga matino nga ang mga desisyon ug mga pagpili nga atong himoon husto kanunay. Kinahanglang kontrolado gayod nato sa tanang panahon ang atong mga igbalati ug mga parte sa lawas. (Mateo 5:29, 30; Colosas 3:5-10) Pananglitan, gidisiplina mo ba ang imong mga mata nga dili motan-aw sa imoral nga materyal o ang imong mga dalunggan sa dili pagpaminaw sa malaw-ayng musika o sinultihan? Tinuod nga gilibotan kita sa ingon nianang matanga sa malaw-ayng materyal. Apan, anaa ra kanato kon tugotan nato kini nga mogamot diha sa atong kasingkasing ug hunahuna. Kita makasundog sa salmista kinsa miingon: “Dili ko ibutang sa atubangan sa akong mga mata ang bisan unsang butang nga walay hinungdan. Gidumtan ko ang ginabuhat niadtong mobiya; dili kini magpabilin kanako. . . . Si bisan kinsa nga nagasulti ug kabakakan, dili siya lig-on nga matukod sa atubangan sa akong mga mata.”—Salmo 101:3, 7.

Bansaya ang Imong Gahom sa Pagsabot Pinaagi sa Paggamit Niini

18. Unsay gipasabot sa ekspresyon nga “pinaagi sa paggamit” diha sa pagpatin-aw ni Pablo bahin sa pagbansay sa gahom sa pagsabot sa tawo?

¹⁸ Hinumdomi nga “pinaagi sa paggamit” mabansay nato ang atong gahom sa pagsabot aron makaila sa maayo ug sa daotan. Sa laing pagkasulti, matag higayon nga mohimo kita ug desisyon, kinahanglang magtuon kita sa paggamit sa atong gahom sa hunahuna aron makasabot kon unsang mga prinsipyoha sa Bibliya ang nalangkit ug kon unsaon sa pagpadapat niini. Ugmara ang batasan sa pagpanukiduki sa mga publikasyon sa Bibliya nga gitagana sa “matinumanon ug maalamong ulipon.” (Mateo 24:45) Siyempre, makapangayo kita ug tabang gikan sa hamtong nga mga Kristohanon. Bisan pa niana, ang atong paningkamot sa pagtuon sa Pulong sa Diyos, inubanan sa pag-ampo ngadto kang Jehova alang sa iyang pagtultol ug espiritu, tugob nga mapuslan ra sa ulahi.—Efeso 3:14-19.

19. Unsang mga panalangin ang atong maangkon kon mauswagon natong bansayon ang atong gahom sa pagsabot?

¹⁹ Samtang mauswagon natong bansayon ang atong gahom sa pagsabot, ang tumong maoy aron nga “kita dili na magpabiling mga bata, nga samag gituyatuya sa mga balod ug gidala ngadto-nganhi sa matag hangin sa pagtulon-an pinaagi sa paglingla sa mga tawo, pinaagi sa kamalipatlipaton sa pagmugnag sayop.” (Efeso 4:14) Hinunoa, kay nahibalo ug nakasabot kon unsang prinsipyoha ang dalawaton sa Diyos, kita makahimog maalamong mga desisyon, dagko ug gagmay nga mapuslanon kanato, makalig-on sa atong mga isigkamagsisimba, ug labaw sa tanan makapahimuot sa atong langitnong Amahan. (Proverbio 27:11) Pagkadakong panalangin ug panalipod kini niining malisod nga mga panahon!

[Footnote]

Makapatin-aw Ka Ba?

• Unsang katakos ang gikinahanglan aron makahimog hustong mga desisyon?

• Nganong dili maalamong molantaw sa mga tawong prominente o mosalig sa atong kaugalingong mga pagbati kon maghimog desisyon kon unsa ang maayo ug daotan?

• Nganong tinoon nato kon unsa ang dalawaton sa Diyos sa dihang maghimog mga desisyon, ug sa unsang paagi makahimo kita ug maalamong desisyon?

• Unsay kahulogan sa ‘pagbansay sa atong gahom sa pagsabot’?

[Hulagway sa panid 9]

Ang paglantaw sa mga sapian ug inila alang sa giya walay kapuslanan

[Hulagway sa panid 10]

Sama sa usa ka gymnast, kinahanglang kontrolado gayod nato ang tanan natong mga igbalati ug mga parte sa lawas