Unsa ka Lig-on ang Imong Pagtuo sa Pagkabanhaw?
“Ako ang pagkabanhaw ug ang kinabuhi. Siya nga nagapasundayag ug pagtuo kanako, bisan pa siya mamatay, makadangat sa kinabuhi.”—JUAN 11:25.
1, 2. Nganong ang usa ka magsisimba ni Jehova kinahanglang mosalig sa paglaom sa pagkabanhaw?
UNSA ka lig-on ang imong paglaom sa pagkabanhaw? Kini ba nagpalig-on kanimo batok sa kahadlok nga mamatay ug naghupay kanimo sa dihang namatyan ka ug minahal? (Mateo 10:28; 1 Tesalonica 4:13) Sama ka ba sa daghang alagad sa Diyos sa kakaraanan, kinsa nag-antos sa mga paglapdos, pagyagayaga, pagsakit, ug mga gapos sa bilanggoan, nga napalig-on sa pagtuo sa pagkabanhaw?—Hebreohanon 11:35-38.
2 Oo, ang sinserong magsisimba ni Jehova kinahanglang dili gayod magduhaduha nga dunay pagkabanhaw, ug ang iyang pagsalig kinahanglang mag-apektar sa paagi sa iyang pagkinabuhi. Kahibulongan ang pagpalandong sa kamatuoran nga sa takdang panahon sa Diyos, ang dagat, kamatayon, ug Hades motugyan sa mga patay diha niana, ug kining mga binanhaw dunay paglaom nga mabuhi sa walay kataposan diha sa usa ka paraisong yuta.—Pinadayag 20:13; 21:4, 5.
Mga Pagduhaduha Bahin sa Umaabot nga Kinabuhi
3, 4. Unsang pagtuo ang nabatonan gihapon sa daghan bahin sa kinabuhi human sa kamatayon?
3 Ang Kakristiyanohan dugay nang nagtudlo nga dunay kinabuhi human sa kamatayon. Usa ka artikulo sa magasing U.S. Catholic nag-ingon: “Latas sa kapanahonan, ang mga Kristohanon naningkamot kutob sa mahimo sa pagsagubang sa mga kahigawad ug mga pag-antos niining kinabuhia pinaagi sa paglantaw sa unahan ngadto sa laing kinabuhi, usa ka kinabuhi nga malinawon ug may pagkakontento, katagbawan ug kalipay.” Bisan tuod diha sa ubay-ubayng nasod sa Kakristiyanohan, ang mga tawo nahimong dili-interesado sa relihiyon ug may pagkamatahapon sa relihiyon, daghan ang mibati gihapon nga duna gayoy usa ka matang sa kinabuhi human sa kamatayon. Apan dunay daghang dili nila matino.
4 Usa ka artikulo sa magasing Time nag-ingon: “Ang mga tawo nagtuo gihapon sa [usa ka kinabuhi luyo sa kamatayon]: ugaling ang ilang ideya bahin sa kon unsa gayod kana sa tukma nagkalubog, ug wala na kaayo sila makadungog bahin niana gikan sa ilang mga pastor.” Nganong ang relihiyosong mga ministro wala na kaayo maghisgot bahin sa kinabuhi luyo sa kamatayon nga naandan nila kaniadto? Ang relihiyosong eskolar nga si Jeffrey Burton Russell miingon: “Sa akong hunahuna [ang mga klero] gustong molikay sa maong hilisgotan tungod kay gibati nilang kinahanglang buntogon nila ang babag sa pagkamaduhaduhaon sa kinabag-an.”
5. Unsay pag-isip sa daghan karon sa doktrina sa kalayonhong impiyerno?
5 Sa daghang iglesya, ang kinabuhi luyo sa kamatayon naglakip sa langit ug kalayonhong impiyerno. Ug kon ang mga klerigo magpanuko sa paghisgot bahin sa langit, sila mas magpanuko pa gani sa paghisgot bahin sa impiyerno. Usa ka artikulo sa mantalaan nag-ingon: “Niining mga adlawa bisan ang mga iglesya nga nagtuo sa walay-kataposang pagsilot diha sa pisikal nga impiyerno . . . wala kaayo magpasiugda sa maong ideya.” Sa pagkatinuod, kadaghanang modernong mga teologo wala na magtuo sa impiyerno ingong literal nga dapit sa pagsakit, sumala sa pagtudlo niana sa Edad Medya. Hinunoa, sila mipabor sa mas “makitawhanon” nga bersiyon sa impiyerno. Sumala sa daghang modernista, ang mga makasasala sa impiyerno wala sakita sa literal, apan sila nag-antos tungod sa ilang “pagkanahimulag sa espirituwal gikan sa Diyos.”
6. Sa unsang paagi nakaplagan sa pipila nga ang ilang pagtuo nakulangan sa dihang nag-atubang sila sa trahedya?
6 Ang pagpahuyang sa doktrina sa iglesya aron dili matandog ang pagkasensitibo sa modernong mga tawo makatabang tingali sa pipila nga malikayan ang pagkadili-popular, apan nakapahibulong kini sa minilyong sinserong mga maninimba kon unsay tuohan. Busa, sa dihang mag-ungaw sa kamatayon, kasagarang makaplagan nila nga kulang sila ug pagtuo. Ang ilang tinamdan sama nianang sa babaye nga namatyan ug daghang membro sa pamilya diha sa makapasubong aksidente. Sa dihang gipangutana kon ang iyang relihiyosong pagtuo naghatag ba kaniyag kahupayan, siya nagpanuko sa pagtubag, “Tingali.” Apan bisan pag mitubag siyang masaligon nga ang iyang relihiyosong pagtuo nakatabang kaniya, unsa ang layog-abot nga bentaha niini kon ang iyang pagtuo dili lig-ong-gipasukad? Kini maoy hinungdanong pagpamalandong tungod kay, sa pagkatinuod, ang gitudlo sa kadaghanang mga iglesya bahin sa umaabot nga kinabuhi lahi kaayo sa gitudlo sa Bibliya.
Panglantaw sa Kakristiyanohan sa Kinabuhi Human sa Kamatayon
7. (a) Unsang pagtuo ang parehong nabatonan sa kadaghanang iglesya? (b) Sa unsang paagi ang usa ka teologo naghubit sa doktrina bahin sa dili-mamatay nga kalag?
7 Bisan pa sa ilang mga kalainan, halos tanang sekta sa Kakristiyanohan nagkauyon nga ang mga tawo dunay dili-mamatay nga kalag nga magpabiling buhi inigkamatay sa lawas. Kadaghanan nagtuo nga sa dihang mamatay ang usa ka tawo, ang iyang kalag mahimong moadto sa langit. Ang uban nahadlok nga ang ilang kalag basin moadto sa kalayonhong impiyerno o sa purgatoryo. Apan ang ideya sa usa ka dili-mamatay nga kalag maoy dugokan sa ilang panglantaw sa umaabot nga kinabuhi. Ang teologo nga si Oscar Cullmann, diha sa usa ka mubong sinulat nga gipatik diha sa librong Immortality and Resurrection, mikomento bahin niini. Siya misulat: “Kon mangutana kita sa usa ka ordinaryong Kristohanon karon . . . kon unsay iyang gituohang pagtulon-an sa Bag-ong Testamento bahin sa dangatan sa tawo human sa kamatayon, uban sa pipila ka eksepsiyon kita makakuha sa tubag: ‘Ang pagkadili-mamatay sa kalag.’” Apan, midugang si Cullmann: “Kining kaylap gidawat nga ideya maoy usa sa kinadak-ang sayop nga mga pagsabot sa Kristiyanidad.” Si Cullmann miingon nga sa dihang una niyang giingon kini, nasuko ang mga tawo kaniya. Apan, husto siya.
8. Unsang paglaom ang gibutang ni Jehova atubangan sa unang lalaki ug babaye?
8 Si Jehova nga Diyos wala maglalang sa mga tawo aron moadto sa langit human sila mamatay. Dili niya orihinal nga katuyoan nga sila gayod mamatay. Si Adan ug Eva gilalang nga hingpit ug gihatagan ug kahigayonan nga pun-on ang yuta uban sa matarong nga mga kaliwat. (Genesis 1:28; Deuteronomio 32:4) Ang atong unang mga ginikanan giingnan nga sila mamatay lamang kon sila mosupak sa Diyos. (Genesis 2:17) Kon sila nagpabiling masinugtanon sa ilang langitnong Amahan, sila magpadayon unta sa pagkinabuhi sa yuta sa walay kataposan.
9. (a) Unsa ang kamatuoran bahin sa tawhanong kalag? (b) Unsay mahitabo sa kalag inigkamatay niini?
9 Apan, ikasubo nga si Adan ug Eva napakyas sa pagsugot sa Diyos. (Genesis 3:6, 7) Ang makapasubong mga sangpotanan gihubit ni apostol Pablo: “Pinaagi sa usa ka tawo ang sala misulod sa kalibotan ug ang kamatayon pinaagi sa sala, ug sa ingon ang kamatayon mikaylap sa tanang tawo tungod kay silang tanan nakasala.” (Roma 5:12) Inay mabuhi sa walay kataposan sa yuta, si Adan ug Eva namatay. Dayon unsay nahitabo? Sila ba nakabaton ug dili-mamatay nga kalag nga niadtong tungora gitugyan sa kalayonhong impiyerno tungod sa ilang sala? Sa kaatbang, ang Bibliya nag-ingon nga sayosayo pa, sa dihang siya gilalang, si Adan “nahimong usa ka buhing kalag.” (Genesis 2:7) Ang tawo wala hatagi ug kalag; siya nahimong kalag, usa ka buhing tawo. (1 Corinto 15:45) Aw, dili lang kay si Adan “usa ka buhing kalag” kondili, ingon sa gipakita sa Hebreohanong pinulongan nga niana gisulat ang Genesis, ang mas ubos nga mga mananap maoy “buhing mga kalag” usab! (Genesis 1:24) Sa dihang namatay si Adan ug Eva, sila nahimong patayng mga kalag. Ngadtongadto, nahitabo kana kanila sumala gayod sa giingon ni Jehova kang Adan: “Sa singot sa imong nawong magakaon ka ug tinapay hangtod nga mobalik ka sa yuta, kay gikan niana ikaw gikuha. Kay abog ka ug sa abog ka mopauli.”—Genesis 3:19.
10, 11. Unsay giangkon sa New Catholic Encyclopedia bahin sa pagtulon-an sa Bibliya bahin sa kalag, ug sa unsang paagi ikatandi kini sa giingon sa Bibliya?
10 Sa unod, ang New Catholic Encyclopedia miuyon niini. Sa artikulo niini nga “Kalag (diha sa Bibliya),” kini nag-ingon: “Wala magkabulag [pagkabahin ngadto sa duha] ang lawas ug kalag diha sa DT [“Daang Testamento,” o Hebreohanong Kasulatan].” Kini midugang nga sa Bibliya, ang pulong “kalag” “wala gayod magkahulogag kalag ingong lahi gikan sa lawas o sa indibiduwal nga tawo.” Sa pagkatinuod, ang kalag kasagarang “nagkahulogang ang indibiduwal nga linalang mismo mga mananap man o mga tawo.” Ang maong pagkaprangka makapadasig, apan ang usa makapangutana lamang kon nganong ang mga maninimba sa katibuk-an wala pahibaloa niining mga kamatuorana.
11 Dili gayod unta mabalaka ug mahadlok ang mga maninimba kon nahibalo pa sila sa yanong kamatuoran sa Bibliya: “Ang kalag nga nakasala—kini mismo mamatay,” dili mag-antos sa impiyernong kalayo! (Ezequiel 18:4) Bisan tuod lahi kaayo kini sa gitudlo sa Kakristiyanohan, kini bug-os nga nahiuyon sa giingon sa maalamong tawo nga si Solomon ubos sa pagdasig: “Ang mga buhi nasayod nga sila mangamatay; apan ang mga minatay, sila walay nahibaloan nga bisan unsa, ni may balos pa sila [niining kinabuhia], tungod kay ang ilang handomanan nahikalimtan na. Ang tanan nga makaplagang buhaton sa imong kamot, buhata kana uban sa tibuok mong kusog, kay walay buluhaton ni lalang ni kahibalo ni kaalam sa Sheol [komon nga lubnganan sa tawo], ang dapit diin ikaw moadto.”—Ecclesiastes 9:5, 10.
12. Diin kuhaa sa Kakristiyanohan ang pagtulon-an niini bahin sa dili-mamatay nga kalag?
12 Nganong ang Kakristiyanohan nagtudlo ug usa ka butang nga lahi kaayo sa giingon sa Bibliya? Ang New Catholic Encyclopedia, sa artikulo niini nga “Kalag, Tawo, Imortalidad Sa,” nag-ingon nga ang unang mga Amahan sa Simbahan nakakaplag ug suportar alang sa pagtuo sa dili-mamatay nga kalag, dili diha sa Bibliya, kondili “sa mga magbabalak ug mga pilosopo ug naandang tradisyon sa Gregong hunahuna . . . Sa ulahi, ang mga eskolar mipalabi sa paggamit kang Plato o sa mga prinsipyo gikan kang Aristotle.” Kini nag-ingon nga “ang impluwensiya sa Platoniko ug Neoplatonikong hunahuna”—lakip ang pagtuo sa pagkadili-mamatay sa kalag—ngadtongadto gisukip “ngadto sa kinauyokan sa Kristohanong teolohiya.”
13, 14. Nganong dili-makataronganong maglaom nga malamdagan sa paganong Gregong mga pilosopo?
13 Kinahanglan bang modangop ang nag-angkong mga Kristohanon sa paganong Gregong mga pilosopo aron mahibalo bahin sa usa ka butang nga ingon ka paninugdan sa paglaom sa kinabuhi human sa kamatayon? Siyempre dili. Sa dihang misulat si Pablo ngadto sa mga Kristohanon nga nagpuyo sa Corinto, Gresya, siya miingon: “Ang kaalam niining kalibotana maoy kabuangan para sa Diyos; kay kini nahisulat: ‘Iyang ginadakop ang mga maalamon diha sa ilang kaugalingong lipatlipat.’ Ug usab: ‘Si Jehova nahibalo nga walay-pulos ang mga pangatarongan sa mga tawong maalamon.’” (1 Corinto 3:19, 20) Ang karaang mga Grego maoy mga tigsimba ug idolo. Nan, sa unsang paagi nga sila mahimong tuboran sa kamatuoran? Gipangutana ni Pablo ang mga taga-Corinto: “Unsa ba nga panag-uyon aduna ang templo sa Diyos uban sa mga idolo? Kay kita templo sa buhing Diyos; maingon sa gisulti sa Diyos: ‘Ako mopuyo taliwala kanila ug molakaw taliwala kanila, ug ako mahimong ilang Diyos, ug sila mahimong akong katawhan.’”—2 Corinto 6:16.
14 Ang pagpadayag sa sagradong mga kamatuoran sa sinugdan gihatag pinaagi sa nasod sa Israel. (Roma 3:1, 2) Human sa 33 K.P., gihatag kana pinaagi sa unang-siglo nga dinihogang Kristohanong kongregasyon. Si Pablo, nga naghisgot bahin sa unang-siglong mga Kristohanon, miingon: “Nganhi kanato gipadayag sa Diyos [ang mga butang nga giandam alang niadtong nahigugma kaniya] pinaagi sa iyang espiritu.” (1 Corinto 2:10; tan-awa usab ang Pinadayag 1:1, 2.) Ang doktrina sa Kakristiyanohan bahin sa pagkadili-mamatay sa kalag gikuha gikan sa Gregong pilosopiya. Wala kini ibutyag pinaagi sa mga pinadayag sa Diyos ngadto sa Israel o pinaagi sa unang-siglong kongregasyon sa dinihogang mga Kristohanon.
Ang Tinuod nga Paglaom Alang sa mga Patay
15. Sumala kang Jesus, unsa ang tinuod nga paglaom alang sa mga patay?
15 Kon walay dili-mamatay nga kalag, unsa ang tinuod nga paglaom alang sa mga patay? Kini, siyempre, mao ang pagkabanhaw, usa ka pangunang doktrina sa Bibliya ug kahibulongan kaayong saad sa Diyos. Si Jesus nagtanyag sa paglaom sa pagkabanhaw sa dihang miingon siya sa iyang higala nga si Marta: “Ako ang pagkabanhaw ug ang kinabuhi. Siya nga nagapasundayag ug pagtuo kanako, bisan pa siya mamatay, makadangat sa kinabuhi.” (Juan 11:25) Ang pagtuo kang Jesus nagkahulogan ug pagtuo sa pagkabanhaw, dili sa dili-mamatay nga kalag.
16. Nganong makataronganon ang pagtuo sa pagkabanhaw?
16 Si Jesus sayosayo pa naghisgot bahin sa pagkabanhaw sa dihang miingon siya sa pipila ka Hudiyo: “Ayaw kahibulong niini, tungod kay ang takna nagasingabot diin kadtong tanan nga anaa sa handomanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug managpanggula.” (Juan 5:28, 29) Ang gihubit ni Jesus dinhi lahi kaayo sa usa ka dili-mamatay nga kalag nga magpabiling-buhi inigkamatay sa lawas ug moderetso sa langit. Kini maoy umaabot nga ‘pagpanggula’ sa mga tawo nga diha sa lubnganan, daghan sulod sa mga siglo o bisan sulod sa linibo ka tuig. Kini maoy patay nga mga kalag nga nabuhi pag-usab. Imposible? Dili alang sa Diyos “kinsa nagabuhi sa mga patay ug nagatawag sa mga butang nga wala ingong daw namao na.” (Roma 4:17) Ang mga maduhaduhaon magyagayaga tingali sa ideya bahin sa mga tawo nga mabuhi pag-usab, apan bug-os kining kaharmonya sa kamatuoran nga “ang Diyos gugma” ug nga siya mao ang “tigganti sa mga matinuorong nagapangita kaniya.”—1 Juan 4:16; Hebreohanon 11:6.
17. Unsay tumanon sa Diyos pinaagi sa pagkabanhaw?
17 Kon buot hunahunaon, unsaon pagganti sa Diyos kadtong napamatud-ang “kasaligan bisan pa hangtod sa kamatayon” kon wala niya sila buhia pag-usab? (Pinadayag 2:10) Ang pagkabanhaw magpaposible usab nga tumanon sa Diyos ang gisulat ni apostol Juan: “Alang niini nga katuyoan ang Anak sa Diyos napadayag, nga mao, aron bungkagon ang mga buhat sa Yawa.” (1 Juan 3:8) Balik sa tanaman sa Eden, si Satanas nahimong mamumuno sa tibuok tawhanong rasa sa dihang gidaldal niya ang atong unang mga ginikanan ngadto sa sala ug kamatayon. (Genesis 3:1-6; Juan 8:44) Nagsugod si Jesus sa pagbungkag sa mga buhat ni Satanas sa dihang gihatag niya ang iyang hingpit nga kinabuhi ingong katumbas nga lukat, nga nag-abli sa dalan aron ang katawhan mapagawas gikan sa napanunod nga pagkaulipon sa sala nga miresulta gikan sa tinuyong pagsupak ni Adan. (Roma 5:18) Ang pagkabanhaw niadtong namatay tungod niining Adamikong sala maoy dugang pagbungkag sa mga buhat sa Yawa.
Lawas ug Kalag
18. Sa unsang paagi ang pipila ka Gregong mga pilosopo misanong sa pahayag ni Pablo nga si Jesus nabanhaw, ug ngano?
18 Sa dihang si apostol Pablo didto sa Atenas, nagsangyaw siya sa maayong balita ngadto sa usa ka panon nga naglakip sa pipila ka Gregong mga pilosopo. Namati sila sa iyang paghisgot bahin sa bugtong matuod nga Diyos ug sa iyang awhag sa paghinulsol. Apan unsay sunod nga nahitabo? Gitapos ni Pablo ang iyang pakigpulong, nga nag-ingon: “[Ang Diyos] nakatakda na ug adlaw nga iyang ginatuyo nga hukman ang gipuy-ang yuta sa pagkamatarong pinaagi sa usa ka tawo kinsa iyang gikatudlo, ug siya naghatag ug garantiya ngadto sa tanang tawo sa pagkaagi nga siya nagbanhaw kaniya gikan sa mga patay.” Kadtong mga pulonga nakapaukay. “Sa dihang sila nakadungog bahin sa pagkabanhaw sa mga patay, ang pipila misugod sa pagyagayaga.” (Buhat 17:22-32) Ang teologong si Oscar Cullmann miingon: “Ang mga Grego nga nagtuo sa pagkadili-mamatay sa kalag lagmit mas nalisdan sa pagdawat sa Kristohanong pagtulon-an bahin sa pagkabanhaw kay sa uban. . . . Ang pagtulon-an sa bantogang mga pilosopo nga si Socrates ug Plato sa bisan unsang paagi dili kaharmonya [uyon] nianang sa Bag-ong Testamento.”
19. Sa unsang paagi ang mga teologo sa Kakristiyanohan misulay sa pagharmonya sa pagtulon-an sa pagkabanhaw nianang sa doktrina sa dili-mamatay nga kalag?
19 Bisan pa niana, human sa dakong apostasya pagkamatay sa mga apostol, ang mga teologo naningkamot sa pagsagol sa Kristohanong pagtulon-an sa pagkabanhaw nianang sa pagtuo ni Plato sa dili-mamatay nga kalag. Ngadtongadto, ang pipila nagkauyon sa usa ka bag-ong solusyon: Sa pagkamatay, ang kalag mobulag (“mahigawas,” sumala pa sa uban) gikan sa lawas. Unya, sumala sa Outlines of the Doctrine of the Resurrection, ni R. J. Cooke, sa Adlaw sa Paghukom “ang matag lawas mahiusa na usab sa kaugalingong kalag niini, ug ang matag kalag sa kaugalingong lawas niini.” Ang umaabot nga panaghiusa sa lawas uban sa dili-mamatay nga kalag giingon nga mao ang pagkabanhaw.
20, 21. Kinsa ang kanunayng nagtudlo sa kamatuoran bahin sa pagkabanhaw, ug sa unsang paagi nakabenepisyo kini kanila?
20 Kining teoriyaha mao gihapon ang opisyal nga doktrina sa pangunang mga iglesya. Bisan tuod ang maong ideya daw makataronganon tingali alang sa usa ka teologo, kadaghanang maninimba wala masinati niana. Sila yanong nagtuo nga sila direktang moadto sa langit inigkamatay nila. Tungod niining katarongana, sa Mayo 5, 1995, nga isyu sa Commonweal, ang magsusulat nga si John Garvey miakusar: “Ang pagtuo sa kadaghanang Kristohanon [bahin sa kinabuhi human sa kamatayon] morag mas duol sa Neoplatonismo kay sa bisan unsa nga tinuod nga Kristohanon, ug wala kiniy kasulatanhong pasikaranan.” Sa pagkatinuod, pinaagi sa pagbaylo sa Bibliya kang Plato, ang klero sa Kakristiyanohan nagpalong sa Biblikanhong paglaom sa pagkabanhaw alang sa ilang mga panon.
21 Sa laing bahin, ang mga Saksi ni Jehova nagsalikway sa paganong pilosopiya ug nagsunod sa pagtulon-an sa Bibliya bahin sa pagkabanhaw. Ilang nakaplagan ang maong pagtulon-an nga makapalig-on, makapatagbaw, ug makapahupay. Sa mosunod nga mga artikulo, makita nato kon unsa ka maayong pagkasukad ug kon unsa ka makataronganon ang pagtulon-an sa Bibliya bahin sa pagkabanhaw, alang niadtong dunay yutan-ong paglaom ug alang niadtong dunay kalaoman sa pagkabanhaw ngadto sa langitnong kinabuhi. Ingong pagpangandam sa pagkonsiderar niining mga artikuloha, among gisugyot nga basahon nimo pag-ayo ang kapitulo 15 sa unang sulat ngadto sa mga taga-Corinto.
Nahinumdom Ka Ba?
◻ Nganong angay natong ugmaron ang hugot nga pagsalig sa pagkabanhaw?
◻ Unsang palaaboton ang gibutang ni Jehova atubangan kang Adan ug Eva?
◻ Nganong dili-makataronganon nga mangita sa kamatuoran diha sa Gregong pilosopiya?
◻ Nganong ang pagkabanhaw usa ka makataronganong paglaom?
[Hulagway sa panid 10]
Sa dihang sila nakasala, ang atong unang mga ginikanan nawad-an sa paglaom nga kinabuhing walay kataposan sa yuta
[Hulagway sa panid 12]
Ang mga eskolar sa simbahan naimpluwensiyahan sa pagtuo ni Plato sa pagkadili-mamatay sa kalag
[Credit Line]
Musei Capitolini, Roma