ROMA, SULAT NGADTO SA MGA TAGA-

Usa ka basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga gisulat ni apostol Pablo ngadto sa mga Kristohanon sa Roma. Ang pagkamagsusulat ni Pablo wala pa gayod sukad seryosong kuwestiyona, ug ang pagkatinuod sa basahon ingong usa ka bahin sa sagradong kanon halos gidawat sa tanang eskolar sa Bibliya, gawas sa pipila nga dili makapasibo sa ilang kaugalingong doktrinal nga mga tinuohan. Sa pagkatinuod, ang sulat bug-os nga nahiuyon sa ubang bahin sa inspiradong Kasulatan. Ngani, si Pablo sa daghang higayon mikutlo gikan sa Hebreohanong Kasulatan ug mihimog daghang uban pang mga paghisgot niini, mao nga ang sulat ikaingon nga lig-on gayong gipasukad sa Hebreohanong Kasulatan ug sa mga pagtulon-an ni Kristo.

Panahon ug Dapit sa Pagsulat. Ang sulat gisulat niadtong mga 56 K.P., didto sa Corinto. Si Tercio dayag nga mao ang sekretaryo ni Pablo, nga nagsulat niini pinaagig pagdiktar ni Pablo. (Rom 16:22) Lagmit ang nagdala sa maong sulat mao si Febe nga nagpuyo didto sa Cencrea, ang dunggoanang lungsod sa Corinto nga mga 11 km (7 mi) ang gilay-on. (Rom 16:1) Si Pablo wala pa makaadto sa Roma, sumala sa gipakita sa iyang mga gipamulong diha sa kapitulo 1, bersikulo 9 hangtod sa 15.

Pagkatukod sa Kongregasyon Didto sa Roma. Ang kongregasyon lagmit gitukod sa pipila ka Hudiyo ug mga kinabig gikan sa Roma nga miduaw sa Jerusalem panahon sa Pentekostes 33 K.P., nakasaksi sa milagrosong pagbubo sa balaang espiritu, ug nakadungog sa pakigpulong ni Pedro ug sa ubang mga Kristohanon nga nagkatigom didto. (Buh 2) O kaha ang uban nga nakabig sa Kristiyanidad sa ulahi lagmit mao ang nagdala sa maayong balita bahin kang Kristo ngadto sa Roma, kay sa ngadtongadto daghan ang mibalhin didto, ug daghan ang mga magpapanaw ug mga negosyante nga miduaw didto sanglit kini nga bantogang siyudad mao man ang sentro sa Romanhong Imperyo. Si Pablo nagpadala ug matinahorong mga pangomosta ngadto kang Androniko ug Junia, iyang ‘mga paryente ug mga isigkabinihag,’ kinsa “mga tawong inila taliwala sa mga apostoles,” ug kinsa mas dugay pa kay kang Pablo diha sa pag-alagad kang Kristo. Kini nga mga tawo tingali nakaambit sa pagtukod sa Kristohanong kongregasyon didto sa Roma. (Rom 16:7) Sa panahon sa pagsulat ni Pablo, ang kongregasyon dayag nga taudtaod na nga natukod ug may igong kalig-on nga tungod niana ang pagtuo niini gihisgotan lukop sa tibuok kalibotan.​—Rom 1:8.

Katuyoan sa Sulat. Tataw sa pagbasa diha sa sulat nga kini gisulat ngadto sa usa ka Kristohanong kongregasyon nga gilangkoban sa mga Hudiyo ug mga Hentil. Dihay daghang Hudiyo sa Roma sa maong panahon; sila mibalik human mamatay si Emperador Claudio, kinsa naghingilin kanila una pa niana. Bisan tuod si Pablo wala didto sa Roma sa pagsinati nga personal sa mga suliran nga giatubang sa kongregasyon, lagmit nga siya gipahibalo bahin sa kahimtang ug mga kalihokan sa kongregasyon pinaagi sa iyang maayong mga higala ug mga isigkamagbubuhat nga si Priscila ug Aquila, ug lagmit pinaagi sa uban nga iyang nahibalag. Ang iyang mga pangomosta diha sa kapitulo 16 nagpaila nga siya personal nga nakaila sa ubay-ubay nga mga membro sa kongregasyon.

Sa mga sulat ni Pablo iyang gihatagag bug-at nga pagtagad ang espesipikong mga suliran ug gihisgotan ang mga butang nga iyang giisip nga labing hinungdanon alang niadtong iyang gisulatan. Bahin sa pagsupak sa mga Hudiyo, si Pablo nakahimo na ug sulat sa mga kongregasyon sa Galacia aron sa pagtubag sa maong isyu, apan ang maong sulat mas espesipikong naghisgot sa mga paningkamot nga gihimo sa mga Hudiyo nga nag-angkong mga Kristohanon apan diay mga “sumusunod sa Judaismo,” nga nag-insistir nga ang kinabig nga mga Hentil tulion ug kondili man kinahanglang mosunod sa pipila ka regulasyon sa Moisesnong Balaod. Sa kongregasyon sa Roma daw walay gihimong hiniusang paningkamot labot niini, apan dayag nga dihay mga pangabugho ug mga pagbati sa pagkalabaw sa kabahin sa mga Hudiyo ug mga Hentil.

Busa ang sulat dili lamang kay usa ka linangkob nga sulat nga gisulat ngadto sa kongregasyon sa Roma nga walay espesipikong tumong alang kanila, sumala sa gituohan sa uban, apan dayag nga kini naghisgot sa mga butang nga ilang gikinahanglan ubos sa maong mga kahimtang. Masabtan na karon sa kongregasyon sa Roma ang bug-os nga kahulogan ug diwa sa tambag sa apostol, kay una pa niini sila sa walay duhaduha naglisod sa mismong mga pangutana nga iyang gitubag. Dayag nga ang iyang katuyoan mao ang paghusay sa magkalahing panglantaw tali sa Hudiyo ug Hentil nga mga Kristohanon ug ang paghiusa kanila sa bug-os ingong usa ka tawo diha kang Kristo Jesus. Apan, sa paagi sa iyang pagsulat, si Pablo naglamdag ug nagtugob sa atong mga hunahuna sa kahibalo sa Diyos, ug siya nagbayaw sa pagkamatarong ug dili-takos nga kalulot sa Diyos ug sa posisyon ni Kristo nganha sa Kristohanong kongregasyon ug sa tanang katawhan.

Pagkamatinuoron ug Mainitong Pagbati. Sa pagkomento bahin sa pagkatinuod sa sulat ngadto sa mga taga-Roma, si Dr. William Paley, usa ka Ingles nga eskolar sa Bibliya, miingon: “Sa usa ka tinuod nga sulat ni San Pablo ngadto sa tinuod nga mga kinabig, mao gayod kini ang kinaiyanhong resulta sa dakong tinguha nga makombinsir sila sa iyang pagtuo; apan adunay kamatinuoron ug personalidad, kon tawgon ko kini nga ingon niana, sa paagi nga akong nasabtan, nga dili mamugna o masuportahan kon kini produkto pa sa usa ka walay pagbating pagpalsipikar.”​—Horæ Paulinæ, 1790, p. 50.

Si Pablo prangka ug madayganon kaayo nga naglatid sa posisyon sa mga Hudiyo ug nagpakita nga ang mga Hudiyo ug mga Hentil managsama ra diha sa panan-aw sa Diyos. Tungod niini siya kinahanglang mosulti sa pipila ka butang nga tingali giisip nga maoy kapandolan sa mga Hudiyo. Apan ang gugma ni Pablo sa iyang mga katagilungsod ug ang iyang mainitong pagbati alang kanila gipakita diha sa iyang mainampingong pagdumala niining mga butanga. Sa dihang siya misulti ug mga butang nga daw makapasipala sa Balaod, o sa mga Hudiyo, mataktikanhon niyang gisundan kini ug makapalukmay nga pamulong.

Pananglitan, sa dihang siya miingon: “Siya dili Hudiyo sa gawas lamang, ni ang pagkatinuli diha sa unod sa gawas lamang,” siya midugang: “Nan, unsay nakalabaw sa Hudiyo, o unsay kaayohan sa pagkatinuli? Dako gayod sa tanang paagi. Una sa tanan, tungod kay gipiyalan sila sa sagradong mga pahayag sa Diyos.” (Rom 2:28; 3:​1, 2) Human sa pag-ingon: “Ang tawo ipahayag nga matarong pinaagi sa pagtuo nga bulag sa mga buhat sa balaod,” siya mipadayon gilayon: “Nan, kita ba naghanaw sa balaod pinaagi sa atong pagtuo? Dili gayod unta kana mahitabo! Sa kasukwahi, kita nagpalig-on sa balaod.” (3:​28, 31) Human sa iyang gipamulong: “Apan karon kita gipagawas na gikan sa Balaod,” siya misukna: “Sala ba ang Balaod? Dili gayod unta kana mahitabo! Sa pagkatinuod ako dili unta makailag sala kon dili pa tungod sa Balaod.” (7:​6, 7) Ug diha sa kapitulo 9, bersikulo 1 hangtod sa 3, iyang gihimo ang labing puwersadong kapahayagan sa pagbati alang sa iyang unodnong mga igsoon nga mga Hudiyo: “Ako nagsulti sa tinuod diha kang Kristo; ako wala mamakak, sanglit ang akong tanlag nagpamatuod uban kanako sa balaang espiritu, nga ako adunay dakong kaguol ug walay-hunong nga kasakit sa akong kasingkasing. Kay ako nakapanghinaot nga unta ako nahimulag isip usa nga tinunglo gikan ni Kristo alang sa akong mga igsoon, nga akong mga paryente sumala sa unod.”​—Itandi usab ang Rom 9:30-32 sa 10:​1, 2; ug ang 10:​20, 21 sa 11:1-4.

Busa, pinaagi sa pagtuon sa basahon atong makaplagan nga kini dili kay walay direksiyon, o walay tumong nga panaghisgot kondili kini maoy usa ka pahayag nga may usa ka katuyoan ug usa ka tema, ug nga walay usa ka bahin niini nga bug-os masabtan kon dili tun-an ang tibuok basahon ug kahibalo bahin sa katuyoan niini. Gipasiugda ni Pablo ang dili-takos nga kalulot sa Diyos pinaagi ni Kristo, ug iyang gipasiugda nga pinaagi lamang niini nga dili-takos nga kalulot sa Diyos, inubanan ug pagtuo sa usa ka tawo, nga ang mga tawo ikapahayag nga matarong; iyang gihisgotan nga ang Hudiyo ni ang Hentil walay bisan unsang pasikaranan sa pagpanghambog o sa pagbayaw sa iyang kaugalingon ibabaw sa uban. Siya hugot nga nagpasidaan sa Hentil nga mga Kristohanon nga sila dili angayng magmapahitas-on tungod kay sila nakabenepisyo sa kapakyasan sa mga Hudiyo sa pagdawat kang Kristo, sanglit ang pagkapakyas sa mga Hudiyo nagtugot sa mga Hentil nga makabaton ug kahigayonan nga mahimong sakop sa “lawas” ni Kristo. Siya miingon: “Busa, tan-awa ang kalulot ug ang pagkamapig-oton sa Diyos. Ngadto kanilang nahulog adunay pagkamapig-oton, apan kanimo anaa ang kalulot sa Diyos, basta magpabilin ka sa iyang kalulot; kay kon dili, ikaw usab pagaputlon.”​—Rom 11:22.

[Kahon sa panid 1012]

MGA PANGUNANG PUNTO SA ROMA

Usa ka sulat nga nagpatin-aw nga ang pagkamatarong moabot, dili tungod sa kagikan o pinaagi sa mga buhat sa Moisesnong Balaod, kondili pinaagi sa pagtuo kang Jesu-Kristo ug tungod sa dili-takos nga kalulot sa Diyos

Gisulat niadtong mga 56 K.P., mga 20 ka tuig human nga ang unang mga Hentil nahimong mga Kristohanon

Ang pagkamatarong maoy pinaagi sa pagtuo kang Kristo ug tungod sa dili-takos nga kalulot sa Diyos (1:1–​11:36)

Ang pagtuo hinungdanon alang sa kaluwasan; nagaingon ang kasulatan, “Ang matarong​—pinaagi sa pagtuo siya mabuhi”

Ang mga Hudiyo, bisan tuod gipaboran pag-ayo sa Diyos, wala makakab-ot sa pagkamatarong pinaagi sa Balaod

Ang mga Hudiyo maingon man ang mga dili-Hudiyo nailalom sa sala; “walay tawo nga matarong, wala bisan usa”

Pinaagi sa dili-takos nga kalulot sa Diyos ang mga Hudiyo ug mga dili-Hudiyo ikapahayag nga matarong ingong walay bayad nga gasa pinaagi sa pagtuo, maingon nga si Abraham giisip nga matarong tungod sa pagtuo​—bisan sa wala pa siya matuli

Ang mga tawo nakapanunod sa sala ug kamatayon gikan sa usa ka tawo, si Adan; pinaagi sa usa ka tawo, si Jesus, daghang makasasala ang gipahayag nga matarong

Kini wala maghatag ug kagawasan sa pagbuhat ug sala; ang bisan kinsa nga nagpabiling mga ulipon sa sala dili mga ulipon sa pagkamatarong

Kadtong nailalom kanhi sa Balaod “gihimong patay nganha sa Balaod” pinaagi sa lawas ni Kristo; sila kinahanglang molakaw nga kaharmonya sa espiritu, nga magpatay sa makasasalang mga buhat sa lawas

Ang Balaod maoy nagpadayag sa mga sala; apan pinaagi lamang kang Kristo nga adunay kaluwasan gikan sa sala

Ang Diyos nagtawag niadtong nahiusa kang Kristo ug nagpahayag kanila nga matarong; ang Iyang espiritu nagpamatuod nga sila maoy Iyang mga anak

Ang unodnong Israel nakadawat sa mga saad apan kadaghanan kanila naningkamot nga makabaton sa pagkamatarong pinaagi sa Balaod, busa, usa ka nahibilin lamang kanila ang naluwas; ang pagpahayag sa dayag bahin sa pagtuo kang Kristo mahinungdanon alang sa kaluwasan

Ang sambingay bahin sa kahoyng olibo nagpakita kon sa unsang paagi nga, tungod sa kawalay pagtuo sa unodnong Israel, ang mga dili-Israelinhon gisumpay aron ang tinuod nga Israel maluwas

Tinamdan bahin sa labaw nga mga awtoridad, sa kaugalingon, sa ubang mga tawo (12:1–​15:13)

Itugyan ang imong lawas ingong dalawatong halad ngadto sa Diyos, bag-oha ang imong hunahuna, gamita ang imong mga gasa sa pag-alagad sa Diyos, magmahigugmaon ug magmainiton sa espiritu, magmalahutayon, ug padayong dag-a ang daotan pinaagi sa maayo

Magpasakop sa labaw nga mga awtoridad

Maghigugmaay sa usag usa; lakaw nga mahapsay, dili maglaraw daan alang sa unodnong mga tinguha

Ayaw hukmi ang uban bahin sa mga butang maylabot sa tanlag, ni abusohi ang imong Kristohanong kagawasan ug sa ingon makapandol niadtong mahuyang ug mga tanlag

Magpagiya sa panig-ingnan ni Kristo sa dili pagpahimuot sa kaugalingon; magmaandam sa pagpailob sa kahuyangon sa uban, nga magabuhat ug maayo alang sa pagpalig-on kanila

Ang mahigugmaong interes ni Pablo sa kongregasyon sa Roma (15:14–​16:27)

Ang katarongan ni Pablo sa pagsulat mao ang pagtuman sa iyang buluhaton ingong usa ka apostol ngadto sa mga Hentil ug aron nga kini nga mga Hentil mahimong dalawaton nga halad ngadto sa Diyos

Kay wala nay teritoryo nga wala ikamantala ang maayong balita, buot ni Pablo nga tumanon ang iyang tinguha nga moduaw sa Roma ug gikan didto moadto sa Espanya, human nga moduaw una sa Jerusalem nga dala ang amot gikan sa mga igsoon sa Macedonia ug Acaya alang sa mga balaan

Gipangomosta ni Pablo ang daghang magtutuo pinaagi sa espesipikong paghisgot sa ilang mga ngalan, nga nagdasig sa mga igsoon sa paglikay niadtong nagpahinabog pagkabahinbahin ug usab nga magmaalamon sa kon unsay maayo