PANAAD

Usa ka solemneng saad ngadto sa Diyos sa paghimo sa usa ka buluhaton, sa paghalad o paghatag ug gasa, sa pagsulod sa usa ka pag-alagad o kahimtang, o sa paglikay sa pipila ka butang nga sa kaugalingon niini dili lapas sa balaod. Ang usa ka panaad maoy usa ka kinabubut-ong pahayag nga gihimo sa usa ka tawo sumala sa iyang kaugalingong kabubut-on. Ingong solemneng saad, ang usa ka panaad sama kaseryoso sa usa ka panumpa, ug usahay kining duha ka ekspresyon duyog nga gigamit diha sa Bibliya. (Num 30:2; Mat 5:33) Ang “panaad” mas nagtumong sa pagpahayag sa katuyoan, samtang ang “panumpa” nagtumong sa pagpangamuyo ngadto sa hataas nga awtoridad aron pamatud-an ang pagkatinuod o kalig-on sa pahayag. Ang mga panumpa sagad nga inubanan ug pagpamatuod sa usa ka pakigsaad.​—Gen 26:28; 31:​44, 53.

Ang kinaunahang rekord sa usa ka panaad makaplagan diha sa Genesis 28:20-22, diin si Jacob misaad sa paghatag kang Jehova ug ikapulo sa tanan niyang kabtangan kon si Jehova magpadayon sa pag-uban kaniya ug ibalik siya sa kalinaw, sa ingon magpamatuod nga mao ang Diyos ni Jacob. Si Jacob wala manaad sa Diyos nga may kondisyon, apan buot lamang niya nga matino nga siya nakabaton sa pag-uyon sa Diyos. Ingon sa gipunting niini nga pananglitan, ang mga panaad gihimo sa mga patriarka (tan-awa usab ang Job 22:27), ug sama sa uban pang mga kostumbre sa mga patriarka, kini nga mga bahin sa pagsimba nga naglungtad nang daan wala sugdi sa Moisesnong Balaod, hinunoa, kini gipatin-aw ug gikontrolar niini.

Daghang panaad ang gihimo ingong mga pangamuyo sa Diyos alang sa iyang pag-uyon ug sa kalamposan sa usa ka buluhaton, sama sa kahimtang ni Jacob. Ang laing pananglitan niana mao ang panaad sa Israel sa pagtugyan sa kalaglagan sa mga siyudad sa Canaanhong hari sa Arad kon ihatag ni Jehova ang kadaogan sa Israel. (Num 21:1-3) Ang mga panaad gihimo usab ingong kapahayagan sa debosyon ngadto kang Jehova ug sa iyang putling pagsimba (Sal 132:1-5) o sa pagpakita nga ang usa ka tawo nagpinig sa iyang kaugalingon o sa iyang mga kabtangan alang sa linaing pag-alagad. (Num 6:​2-7) Ang mga ginikanan makahimog mga panaad maylabot sa ilang mga anak, sama sa gihimo ni Ana labot kang Samuel. (1Sa 1:11; itandi ang Huk 11:​30, 31, 39.) Niini nga mga kahimtang ang mga anak nakigtambayayong sa pagtuman sa panaad.

Kinabubut-on, Apan Kinahanglang Tumanon sa Dihang Nakapanaad. Ang mga panaad maoy bug-os nga kinabubut-on. Apan, sa dihang ang usa ka tawo nakapanaad, kinahanglang tumanon kini sumala sa balaod sa Diyos. Tungod niana ang usa ka panaad gihisgotan ingong ‘gibugkos sa iyang kalag,’ nga nagpasabot nga ang iyang kinabuhi nahimong pasalig sa pagtuman sa iyang pulong. (Num 30:2; tan-awa usab ang Rom 1:​31, 32.) Sanglit nameligro ang kinabuhi, masabtan kon nganong ang Kasulatan nag-aghat sa usa ka tawo nga mag-amping pag-ayo una pa mohimog usa ka panaad, nga maampingong magtimbangtimbang sa mga obligasyon nga nalangkit. Ang Balaod nag-ingon: “Kon manaad ka ug saad kang Jehova . . . [ang] Diyos sa walay pakyas maningil kanimo niini, ug sa pagkatinuod kini mahimong sala kanimo. Apan kon dili ka manaad, dili kini mahimong sala kanimo.”​—Deu 23:​21, 22.

Ingon sa gipahayag sa ulahi sa Magtitigom: “Kon unsay imong gipanaad, bayri. Mas maayo pa nga dili ka manaad kay sa manaad ka ug dili mobayad. Ayaw tugoti ang imong baba nga mahimong hinungdan sa pagpakasala sa imong unod, ni moingon atubangan sa manulonda nga kadto usa ka sayop.” (Ecc 5:4-6) Ang usa ka dinalidali nga panaad nga gihimo tungod lamang sa kahinam o aghat sa emosyon mahimong usa gayod ka lit-ag. (Pr 20:25) Ilalom sa Balaod ang usa nga naghimo sa maong wala hunahunaa o wala palandonga nga panaad sad-an atubangan sa Diyos ug kinahanglang mohalad ug halad-sa-pagkasad-an tungod sa iyang sala. (Lev 5:4-6) Sa kataposan, ang usa ka panaad walay kapuslanan sa mga mata sa Diyos gawas kon kini kaharmonya sa iyang matarong nga mga balaod ug naggikan sa hustong matang sa kasingkasing ug espiritu.​—Sal 51:​16, 17.

Ang mga panaad sa kababayen-an, ilalom sa Balaod. Ang mga balaod nga naglatid sa mga panaad nga gihimo sa kababayen-an gibatbat diha sa Numeros 30:3-15: Ang panaad sa usa ka anak nga babaye obligadong tumanon sa dihang kini madungog sa iyang amahan ug dili motutol niini; o kaha, sa kasukwahi, siya magnulo niini. Ang panaad sa usa ka asawa (o sa usa ka sinayoran nga babaye) nag-agad usab sa iyang bana (o pamanhonon) aron malig-on. Kon ang lalaki magnulo sa panaad human niya kini malig-on, siya magpas-an sa kasaypanan sa iyang asawa. (Num 30:​14, 15) Sa kahimtang sa usa ka babayeng balo o diborsiyada, “ang tanan nga iyang gibugkos sa iyang kalag magpadayon batok kaniya.”​—Num 30:9.

Kahikayan sa mga Butang nga Gipanaad. Agig pagtuman sa usa ka panaad, ang bisan kinsang tawo o kabtangan, lakip ang yuta, mahimong ihalad kang Jehova, gawas sa mga gigahin na alang Kaniya sa Balaod​—ang panganay, unang mga bunga, ikapulo, ug ang susama niana. (Lev 27:​26, 30, 32) Ang butang nga gipanaad ingong “binalaan” (Heb., qoʹdhesh, usa ka butang nga gigahin ingong balaan, alang sa sagradong paggamit) mahimong matubos pinaagi sa usa ka tino nga bayad nga ihatag ngadto sa sangtuwaryo (gawas sa hinlo nga mga hayop). (Lev 27:9-27) Apan, ang bisan unsa nga “gipahinungod” (Heb., cheʹrem) dili matubos, kondili mahimong bug-os ug permanente nga mapanag-iya sa sangtuwaryo o, kon gitugyan sa kalaglagan, pagalaglagon nga walay pakyas.​—Lev 27:​28, 29.

Sayop o Mahugaw nga mga Panaad. Ang mga panaad sa paganong mga relihiyon sa makadaghan naglakip sa mahugaw, imoral nga mga buhat. Sa tibuok Fenicia, Sirya, ug Babilonya, ang mga kita sa pagpamampam didto sa templo gipahinungod ngadto sa idolo o sa templo. Ang maong dunot nga mga panaad gidili sa Israel: “Dili mo dad-on ang suhol sa usa ka pampam o ang bayad sa usa ka iro [lagmit, usa ka pederast (usa nga nagbuhat sa sodomiya)] ngadto sa balay ni Jehova nga imong Diyos alang sa bisan unsa nga panaad.”​—Deu 23:​18, ftn sa Rbi8.

Human sa kalaglagan sa Jerusalem, gipahinumdoman ni Jeremias ang mga Hudiyo sa Ehipto nga ang usa ka rason sa kalamidad nga midangat kanila mao ang ilang paghimog mga panaad ngadto sa “rayna sa kalangitan” ug sa paghalad ngadto kaniya. Ang mga babaye nga nanguna niini nga pagsimba sa idolo nangatarongan dayon nga ang ilang mga panaad ug pagsimba sa “rayna sa kalangitan” giuyonan sa ilang mga bana ug sila determinado sa pagtuman sa ilang mga panaad ngadto niini nga diyosa. Busa sila nangatarongan nga sila milihok sumala sa Balaod mahitungod sa mga panaad sa kababayen-an (Num 30:10-15), apan gisaway ni Jeremias ang ilang mga buhat ingong supak gayod sa balaod, sanglit kini maoy pagsimba sa idolo.​—Jer 44:​19, 23-25; 2Co 6:16-18.

Salingkapaw nga mga panaad. Ang mga Hudiyo wala sa tataw mosimbag idolo human sa pagkadestiyero. Hinunoa, ilang “gihimo nga walay pulos ang pulong sa Diyos tungod sa [ilang] tradisyon.” Ang ilang malimbongong pangatarongan sa pagpatin-aw sa Balaod nakaapekto sa paghimog mga panaad ingon man sa ubang mga bahin sa pagsimba, ug ang ilang relihiyosong mga pangulo sinalingkapawng nagtudlo sa “mga sugo sa mga tawo ingon nga mga doktrina.” (Mat 15:6-9) Pananglitan, ang Hudiyohanong tradisyon nagkanayon nga kon ang usa ka tawo moingon sa iyang amahan o inahan, “Bisan unsay akong nabatonan nga imo untang kapahimuslan gikan kanako maoy usa ka gasa nga gipahinungod sa Diyos” (usa ka pahayag sa pagpahinungod o pagbalaan), sa ingon siya nanaad nga balaanon ang tanan nga iyang gipanaad sa Diyos ug dili maggamit niini nga mga butang sa pagtabang sa iyang mga ginikanan; kini gipasukad sa pagtuo nga nianang higayona ang templo na ang may pangunang katungod niini nga mga kabtangan, bisan tuod siya gihatagan ug bug-os nga kagawasan nga huptan kini alang sa iyang kaugalingon.​—Mat 15:​5, 6.

Mga Halad nga Nalangkit sa mga Panaad. Ubos sa Balaod, ang usa ka halad-nga-sinunog usahay ilakip sa ubang mga halad, aron sa pagpakitag bug-os nga pagpahinungod ug paghangyo kang Jehova nga dawaton ang halad nga may pag-uyon. (Lev 8:​14, 18; 16:3) Ingon usab niana ang labot sa mga panaad. (Num 6:14) Ang mga halad-nga-sinunog gihalad sa paghimog linaing mga panaad. (Num 15:3; Sal 66:13) Ug mahitungod sa “halad-sa-panag-ambit ngadto kang Jehova aron bayran ang usa ka panaad,” kinahanglan nga ihalad ang usa ka walay depekto nga hayop, nga ang usa ka bahin niini sunogon ibabaw sa halaran.​—Lev 22:​21, 22; 3:1-5.

Mahitungod sa panaad ni Jepte una pa makiggubat sa mga Ammonhanon (Huk 11:29-31), tan-awa ang JEPTE.

Ang Pagtuman ni Pablo sa Balaod Labot sa mga Panaad. Si apostol Pablo nanaad, ug dili matino kon panaad ba kini ingong usa ka Nazareo o dili; dugang pa, wala iasoy kon siya nanaad una pa siya mahimong Kristohanon. Lagmit nga iyang gitapos ang yugto sa iyang panaad didto sa Cencrea, duol sa Corinto, sa dihang gipaputlan niya ang iyang buhok (Buh 18:18) o kaha, ingon sa gituohan sa pipila, sa dihang siya miadto sa templo sa Jerusalem uban sa upat ka tawo nga nagtapos usab sa ilang mga panaad. Hinunoa, kining ulahi nga gibuhat ni Pablo maoy pinasukad sa tambag sa Kristohanong nagamandong lawas aron ipakita nga si Pablo naglakaw nga mahapsay ug wala magtudlog pagsupak sa Balaod, ingon sa gihulungihong nganha sa pipila ka Hudiyong mga Kristohanon. Nabatasan sa usa ka tawo nga magbayad alang sa uban sa gasto nga nalangkit sa seremonyal nga paghinlo sa pagkatapos sa yugto sa panaad, sama sa gihimo dinhi ni Pablo.​—Buh 21:20-24.

Kon nganong si apostol Pablo ug ang iyang mga kaubanan diha sa Kristohanong nagamandong lawas miuyon nga buhaton ang pipila ka bahin sa Balaod, bisan pag ang Balaod gihiklin na pinaagi sa halad ni Jesu-Kristo, ang mosunod nga mga butang mahimong tagdon: Ang Balaod gihatag ni Jehova nga Diyos ngadto sa iyang katawhang Israel. Tungod niana, si apostol Pablo miingon, “Ang Balaod espirituwal,” ug bahin sa mga lagda niini siya miingon, “Ang Balaod balaan, ug ang sugo balaan ug matarong ug maayo.” (Rom 7:​12, 14) Busa, ang templo ug ang mga pag-alagad nga gihimo didto wala tamaya sa mga Kristohanon, ni gipakamenos ingong sayop. Kini maoy dili idolatroso. Dugang pa, daghan sa mga pag-alagad didto nahimo nang kostumbre taliwala sa mga Hudiyo. Labot pa, sanglit ang Balaod maoy dili lamang relihiyoso kondili mao usab ang balaod sa nasod, ang ubang mga butang, sama sa mga pagdili sa pagtrabaho panahon sa mga Igpapahulay, kinahanglang tumanon sa tanan nga nagpuyo sa maong nasod.

Apan sa pagtagad niining butanga, ang pangunang punto mao nga ang mga Kristohanon wala maglaom niining mga butanga alang sa kaluwasan. Ang apostol nagpatin-aw nga ang pipila ka butang, sama sa pagkaon ug karne o mga utanon, ang pagsaulog sa pipila ka adlaw ingong mas hinungdanon kay sa uban, bisan sa pagkaon ug karne nga gihalad ngadto sa mga idolo una pa sa pagbaligya niini diha sa mga tiyanggihan, maoy mga butang nga nag-agad sa tanlag. Siya misulat: “Ang usa ka tawo nagahukom sa usa ka adlaw ingong labaw kay sa lain; ang lain nga tawo nagahukom sa usa ka adlaw nga sama ra sa tanan; pasagding ang matag tawo bug-os nga kombinsido diha sa iyang kaugalingong hunahuna. Siya nga nagabantay sa adlaw nagabantay niini alang kang Jehova. Usab, siya nga nagakaon, nagakaon alang kang Jehova, kay siya nagapasalamat man sa Diyos; ug siya nga wala mokaon wala mokaon alang kang Jehova, ug bisan pa niana nagapasalamat sa Diyos.” Dayon iyang gisuma ang iyang argumento pinaagi sa pagpahayag niini nga prinsipyo: “Kay ang gingharian sa Diyos wala magkahulogan ug pagkaon ug pag-inom, kondili nagkahulogan ug pagkamatarong ug pakigdait ug kalipay uban sa balaang espiritu,” ug siya mihinapos: “Malipayon ang tawo nga wala magbutang sa iyang kaugalingon sa paghukom pinaagi sa kon unsa ang iyang giuyonan. Apan kon siya may mga pagduhaduha, siya nahukman na kon siya mokaon, tungod kay siya wala mokaon gumikan sa pagtuo. Sa pagkatinuod, ang tanan nga dili gumikan sa pagtuo maoy sala.”​—Rom 14:​5, 6, 17, 22, 23; 1Co 10:25-30.

Ang eskolar sa Bibliya nga si Albert Barnes mihimog pagpatin-aw labot niining puntoha diha sa iyang Notes, Explanatory and Practical, on the Acts of the Apostles (1858). Sa paghisgot sa Buhat 21:20​—nga mabasa: “Human makadungog niini [asoy sa pagpanalangin sa Diyos sa ministeryo ni Pablo ngadto sa kanasoran] ilang gihimaya ang Diyos, ug sila miingon kaniya: ‘Imong nakita, igsoon, kon pila ka libo nga mga magtutuo ang anaa taliwala sa mga Hudiyo; ug silang tanan masiboton sa Balaod’”​—si Barnes nag-ingon: “Ang gihisgotan dinhi mao ang balaod maylabot sa pagtuli, mga halad, mga pagpinig ug mga karne ug mga adlaw, kapistahan, ug uban pa. Daw talagsaon nga sila kinahanglang magpadayon pa sa pagsaulog sa maong mga rituwal, sanglit dayag nga katuyoan sa Kristiyanidad ang paghanaw niini. Apan angay natong hinumdoman, (1.) Nga ang maong mga rituwal gitudlo kanhi sa Diyos, ug sila gitudloan sa pagsaulog niini. (2.) Nga ang mga apostoles naghimo niini samtang sila nagpabilin sa Jerusalem, ug ilang gihunahuna nga dili maayo nga bug-os kining supakon. [Buh 3:1; Luc 24:53] (3.) Nga ang isyu bahin sa pagsaulog niini wala makapagubot sa Jerusalem. Kini mitungha taliwala lamang sa Hentil nga mga kinabig, ug angay lamang nga didto gayod kini motungha, kay kon kini kinahanglang saulogon, kini lagmit nga gipatuman gayod kanila sa awtoridad. (4.) Ang desisyon sa konsilyo (kap. xv.) naglangkit lamang sa Hentil nga mga kinabig. [Buh 15:23] . . . (5.) Gidahom nga sa dihang ang Kristohanong relihiyon masabtan na pag-ayo​—nga sa dihang ang dako, gawasnon, ug [unibersohanon] nga kinaiyahan niini labaw pang maugmad, ang nalahi nga mga kahikayan ni Moises ihiklin na nga walay kasamok, ug walay kagubot. Kon ang isyu nakaukay pa [sa publiko] sa Jerusalem, kini nakaaghat unta ug hilabihang pagsupak batok sa Kristiyanidad, ug nagpasiak sa Kristohanong simbahan ngadto sa ginagmayng mga pundok, ug nakapahinay gayod unta sa pag-uswag sa Kristohanong doktrina. Angay natong hinumdoman usab, (6.) Nga, diha sa kahikayan ubos sa Pagtultol sa Diyos, ang panahon sa paglaglag sa templo, sa siyudad, ug sa nasod nagkaduol na; nga magtapos sa mga halad, ug sa bug-os magtapos hangtod sa hangtod sa pagsaulog sa Moisesnong mga rituwal. Sanglit duol na kaayo kini nga kalaglagan, ug sanglit kini maoy epektibo kaayong argumento batok sa pagsaulog sa Moisesnong mga rituwal, ang Bantogang Ulo sa simbahan wala na maghasol nga lantugian pa ang ilang obligasyon taliwala sa mga tinun-an didto sa Jerusalem.”