BANAY

Ang Hebreohanong termino nga mish·pa·chahʹ (banay), dugang pa sa paggamit niini sa pagtumong sa usa ka panimalay, nagkahulogan usab, sa mas lapad nga diwa, sa usa ka tribo, katawhan, o nasod. Ang Gregong pulong nga pa·tri·aʹ lapad usab ug kahulogan. Ang Hebreohanong pulong nga ʼum·mahʹ nagtumong sa usa ka dakong katilingban nga adunay komon nga panulondon, ug susama sa usa ka tribo ang gidak-on. Sa tanang tulo ka higayon diin kini nga pulong makita, kini nagtumong sa usa ka dakong pundok sa mga dili-Israelinhon. Pananglitan, ang mga kaliwat sa 12 ka anak nga lalaki ni Ismael gihubit ingong “mga banay” sa sayong bahin sa kasaysayan sa maong etnikong pundok. (Gen 25:16) Gihubit usab sa ingon ang mga kaliwat ni Midian. (Num 25:15) Ang termino makaplagan usab diha sa Hebreohanong balak sa Salmo 117:​1, diin kini makita sa usa ka paralelismo uban sa “kanasoran.” Ang Hebreohanong pulong nga sheʹvet, nga sagad gihubad nga “tribo,” gihubad nga “banay” diha sa Numeros 18:2. Kini maoy usa ka talagsaong pananglitan aron ipakita ang kalainan nga gihimo sa Hebreohanong teksto, tungod kay niining bersikuloha makita ang duha ka pulong nga mat·tehʹ ug sheʹvet, nga sagad parehong gihubad nga “tribo.”

Si Jehova nga Diyos mao ang nagmugna sa kahikayan sa banay. Siya mao ang Amahan sa iyang langitnong banay ug ang usa nga kaniya ‘utang sa tanang kabanayan sa yuta ang ilang ngalan.’ (Efe 3:​14, 15) Kini tungod kay gimugna ni Jehova ang unang tawhanong banay, ug pinaagi niini iyang katuyoan nga pun-on ang yuta. Dugang pa, Iyang gitugotan si Adan, bisag usa ka makasasala, nga makabaton ug banay ug makabaton ug mga anak “nga liwat kaniya, ingon sa iyang larawan.” (Gen 5:3) Sa Bibliya, sukad pa kaniadto gipatin-aw ni Jehova nga Iyang gihatagan ug dakong importansiya ang Iyang gihatag nga gahom sa pagsanay, ang paagi nga ang tawo makapadayon sa paghupot sa iyang ngalan ug kaliwat diha sa yuta.​—Gen 38:8-10; Deu 25:​5, 6, 11, 12.

Gambalay ug Pagpatunhay sa Banay. Sa karaang Hebreohanong katilingban ang banay mao ang pangunang yunit. Ang banay maoy usa ka gamay nga gobyerno; ang amahan ingong pangulo may kaakohan ngadto sa Diyos, ug ang inahan mao ang katabang nga tagdumala sa mga anak diha sa panimalay. (Buh 2:29; Heb 7:4) Ang banay, sa gamay nga paagi, maoy usa ka larawan sa dakong banay sa Diyos. Ang Diyos gilarawan diha sa Bibliya ingong usa ka bana, ug ang “Jerusalem sa itaas” ingong ang inahan sa iyang mga anak.​—Gal 4:26; itandi ang Isa 54:5.

Ang banay sa kapanahonan sa mga patriarka mahimong ikatandi sa pipila ka paagi sa modernong korporasyon. Adunay pipila ka personal nga butang nga panag-iyahon sa mga membro sa banay. Apan, sa dakong bahin, ang propiedad panag-iyahon sa tanan, nga ang amahan maoy magdumala sa paggamit niini. Ang usa ka sayop nga mahimo sa usa ka membro sa banay isipon nga usa ka sayop batok sa banay mismo, ilabina sa ulo niini. Makahatag kini ug kaulawan kaniya, ug siya may kaakohan, ingong maghuhukom sa panimalay, nga mohimog gikinahanglang aksiyon labot niini.​—Gen 31:​32, 34; Lev 21:9; Deu 22:21; Jos 7:16-25.

Ang monogamiya o ang pagbaton ug usa lamang ka kapikas mao ang orihinal nga sukdanan nga gilatid ni Jehova alang sa banay. Bisan tuod gibuhat sa ulahi ang poligamiya o ang pagbaton ug daghang kapikas, kini maoy supak kanunay sa orihinal nga sukdanan nga gilatid sa Diyos. Bisan pa niana, iyang gitugotan kini hangtod sa iyang gitakdang panahon sa pagpasig-uli sa iyang orihinal nga sukdanan, nga iyang gihimo diha sa Kristohanong kongregasyon. (1Ti 3:2; Rom 7:​2, 3) Ubos sa pakigsaad sa Balaod iyang gitugotan ang poligamiya ug gikontrolar kini aron ang banay magpabiling mahiusa ug molungtad. Apan si Jehova mismo ang nag-ingon: “Mao nga ang lalaki mobiya sa iyang amahan ug sa iyang inahan ug siya kinahanglang moipon sa iyang asawa ug sila mahimong usa ka unod.” Ug ang iyang Anak mao ang nagkutlo niining mga pulonga ug miingon: “Mao nga dili na sila duha, kondili usa ka unod. Busa, kon unsay gihiusa pagyugo sa Diyos ayaw ipabulag ni bisan kinsang tawo.” (Gen 2:24; Mat 19:4-6) Ang rekord nagpakita nga si Adan may usa lamang ka asawa, nga nahimong “inahan sa tanang tawo nga buhi.” (Gen 3:20) Ang tulo ka anak nga lalaki ni Noe, nga nagsugod sa pagpasanay na usab sa populasyon sa yuta human sa tibuok-yutang Lunop, maoy mga anak sa usa lamang ka amahan ug usa ka inahan, ug ang matag usa sa mga anak nga naluwas sa Lunop may usa lamang ka asawa.​—Gen 8:18; 9:1; 1Pe 3:20.

Ilalom sa Pakigsaad sa Balaod. Sa paghatag sa Napulo ka Sugo ngadto sa Israel, gihatagan ug pagtagad sa Diyos ang integridad sa banay. Ang ikalimang sugo nga “Pasidunggi ang imong amahan ug ang imong inahan” mao ang unang sugo nga may saad. (Deu 5:16; Efe 6:2) Ang usa ka anak nga morebelde sa iyang mga ginikanan maoy usa ka anak nga rebelyoso batok sa kahikayan sa kagamhanan nga gitukod sa Diyos ug rebelyoso usab batok sa Diyos mismo. Kon iyang dapatan o tunglohon ang iyang amahan o inahan, o kon siya dili na gayod magpatul-id, siya pagapatyon. (Ex 21:​15, 17; Lev 20:9; Deu 21:18-21) Ang mga anak kinahanglang adunay hustong kahadlok sa ilang mga ginikanan, ug ang usa ka anak nga magtamay sa iyang amahan o inahan maoy tinunglo.​—Lev 19:3; Deu 27:16.

Ang ikapitong sugo, “Dili ka manapaw,” nagdili sa bisan unsang pagpakigsekso sa usa ka minyong tawo uban sa usa nga dili niya kapikas. (Ex 20:14) Ang tanang anak angayng matawo diha sa sulod sa banay. Ang anak sa gawas dili pagailhon, ni ang iyang mga kaliwat tugotan nga mahimong mga membro sa kongregasyon sa Israel bisan hangtod sa ikanapulo nga kaliwatan.​—Deu 23:2.

Bisan tuod ang ikapitong sugo nga nagdili sa pagpanapaw nagsilbing panalipod sa banay, ang ikanapulo nga sugo, pinaagi sa pagdili sa sayop nga mga tinguha, dugang nagpanalipod sa integridad sa kaugalingong banay sa usa ka tawo ingon man sa balay ug banay sa laing tawo. Ang labing komon nga mga butang nga nalangkit sa banaynong kinabuhi gipanalipdan niini nga sugo, nga mao, ang balay, asawa, mga ulipon, mga hayop, ug ubang propiedad.​—Ex 20:17.

Ilalom sa Balaod giampingan pag-ayo ang mga talaan sa kagikan. Ang integridad sa banay labaw pa nga gipasiugda maylabot sa mapanunod nga yuta sa katigulangan. Ilabinang hinungdanon ang mga talaan sa kagikan sa linya sa banay ni Juda ug, sa ulahi, sa linya sa kaliwat ni Juda nga si David. Tungod sa saad nga ang Mesiyas nga Hari maggikan niini nga mga banay, ang rekord sa relasyon sa matag banay giampingan pag-ayo. Ug bisan tuod ang poligamiya wala hanawa sa Balaod, ang integridad sa banay gipanalipdan ug ang talaan sa kagikan niini gitipigan pag-ayo pinaagi sa higpit nga mga balaod nga gilatid labot sa poligamiya. Wala gayod itugot sa balaod ang pagkamahilayon ug kalaw-ayan. Ang mga anak nga lalaki nga natawo sa poligamiya o sa pagpuyopuyo maoy mga lehitimo, tinuod nga mga anak nga lalaki sa amahan.​—Tan-awa ang PUYOPUYO.

Ang Balaod espesipikong nagdili sa pagpakigminyo sa mga molupyo sa pito ka Canaanhong mga nasod nga kinahanglang papahawaon gikan sa yuta. (Deu 7:1-4) Tungod kay napakyas sa pagtuman niini nga sugo, ang nasod sa Israel nalit-agan sa pagsimba sa bakak nga mga diyos ug sa kataposan nabihag sa ilang mga kaaway. Si Solomon maoy usa ka talagsaong pananglitan sa usa nga nakasala niining bahina. (Neh 13:26) Si Esdras ug Nehemias mihimog kusganong mga reporma taliwala niadtong namalik nga mga Israelinhon nga naghugaw sa ilang mga banay ug sa Israel mismo pinaagi sa pagkuhag langyawng mga asawa.​—Esd 9:​1, 2; 10:11; Neh 13:23-27.

Sa dihang gipadala sa Diyos ang iyang bugtong nga Anak dinhi sa yuta, iyang gipakatawo siya sulod sa usa ka tawhanong banay. Iyang gihikay nga siya makabaton ug mahinadlokon-sa-Diyos nga amaama ug usa ka mahigugmaong inahan. Si Jesus ingong usa ka anak nagpasakop sa iyang mga ginikanan ug nagtahod ug nagmasinugtanon kanila. (Luc 2:​40, 51) Bisan sa dihang siya himalatyon na diha sa estaka sa pagsakit, siya nagpakitag pagtahod ug mahigugmaong pag-atiman sa iyang inahan, kinsa dayag nga usa na ka balo niadtong panahona, sa dihang siya miingon kaniya: “Babaye, tan-awa! Ang imong anak!” ug ngadto sa tinun-an nga iyang gihigugma: “Tan-awa! Ang imong inahan!” sa ingon dayag nga nagsugo niini nga tinun-an sa pag-atiman kaniya didto sa iyang kaugalingong pinuy-anan.​—Ju 19:​26, 27.

Sa unsang paagi gipakita sa Bibliya ang pagkahinungdanon sa banay diha sa Kristohanong kongregasyon?

Sa Kristohanong kongregasyon ang banay giila ingong pangunang yunit sa Kristohanong katilingban. Ang dakong bahin sa Kristohanon Gregong Kasulatan naundan sa mga instruksiyon maylabot sa relasyon sa banay. Sa makausa pa ang lalaki gipasidunggan ingong ulo sa banay, ug ang asawa magpasakop sa iyang bana ug magdumala sa panimalay ubos sa pangatibuk-ang pagdumala sa bana. (1Co 11:3; 1Ti 2:11-15; 5:14) Nagpakasama kang Jesus ingong bana ug ulo sa banay ngadto sa iyang ‘asawa,’ ang kongregasyon, si Pablo nagtambag sa mga bana sa pagdumala sa pagkaulo diha sa gugma, ug siya nagtambag sa mga asawa sa pagtahod ug sa pagpasakop sa ilang mga bana. (Efe 5:21-33) Ang mga anak gisugo nga magmasinugtanon sa ilang mga ginikanan, ug ang mga amahan ilabinang gihatagan ug kaakohan sa pagmatuto sa ilang mga anak diha sa disiplina ug sa pagdumala-sa-kaisipan nga iya ni Jehova.​—Efe 6:1-4.

Ang tawo nga gigamit ingong magtatan-aw sa Kristohanong kongregasyon, kon minyo, kinahanglang magpakitag hataas nga mga sukdanan ingong ulo sa banay, nga nagdumala sa maayong paagi ug may mga anak nga mapinasakopon ug dili mga masupilon o walay ikasumbong sa unodnong pagpatuyang, kay, si Pablo misukna: “Sa pagkatinuod kon si bisan kinsa dili makamao sa pagdumala sa iyang kaugalingong panimalay, unsaon man niya pag-atiman sa kongregasyon sa Diyos?” sanglit ang kongregasyon susama man sa usa ka banay. (1Ti 3:2-5; Tit 1:6) Ang mga asawa gitambagan sa paghigugma sa ilang mga bana ug mga anak, nga mahimong mga manggibuhaton sa balay, ug magpasakop sa ilang mga bana.​—Tit 2:​4, 5.

Si Jesus nagtagna nga ang pagsupak sa kamatuoran sa Diyos mopahinabog panagkabahin sa mga banay. (Mat 10:32-37; Luc 12:51-53) Apan kusganong gitambagan ni apostol Pablo ang mga magtutuo batok sa pagbungkag sa relasyon sa kaminyoon, nga nangamuyo pinasukad sa kaayohan sa dili-magtutuong kapikas ingon man usab sa mga anak. Iyang gipasiugda ang pagkabililhon sa relasyon sa banay sa dihang iyang gipunting nga ang Diyos naglantaw sa gagmayng mga anak ingong balaan, bisan tuod ang dili-magtutuong kapikas wala pa mahinloi gikan sa iyang mga sala pinaagi sa pagtuo kang Kristo. Sa pagkatinuod, ang dili-magtutuo lagmit nagabuhat sa pipila ka butang nga gihisgotan ni Pablo nga gibuhat sa pipila ka Kristohanon sa wala pa nila dawata ang maayong balita bahin kang Kristo. (1Co 7:10-16; 6:9-11) Gipanalipdan usab sa apostol ang panaghiusa sa Kristohanong banay pinaagi sa paghatag ug mga instruksiyon sa mga bana ug mga asawa labot sa paghatag sa kon unsay nahiangay sa magtiayon.​—1Co 7:3-5.

Ang banaynong relasyon napamatud-ang usa ka panalangin alang sa daghan maylabot sa Kristiyanidad, “kay, unsaon god nimo pagkahibalo, asawa, nga maluwas mo ang imong bana? O, unsaon god nimo pagkahibalo, bana, nga maluwas mo ang imong asawa?” (1Co 7:16) Gipakita usab kini diha sa mga pangomosta ni apostol Pablo ngadto sa ubay-ubayng mga panimalay. Ang pipila ka magtutuo nakapribilehiyo sa paggamit sa balay sa banay ingong usa ka tigomanan sa kongregasyon. (Rom 16:1-15) Ang Kristohanong misyonaryo nga si Felipe maoy usa ka tawong pamilyado, nga may upat ka matinumanong Kristohanon nga mga anak nga babaye. Siya gipanalanginan nga makaabiabi kang apostol Pablo ug sa iyang mga isigkamagbubuhat sulod sa usa ka panahon didto sa iyang balay sa Cesarea. (Buh 21:8-10) Ang Kristohanong kongregasyon mismo gitawag nga “panimalay sa Diyos.” Ang pangunang membro ug ulo niini mao si Jesu-Kristo, ug kini nga “panimalay” nag-ila kaniya ingong ang Binhi nga pinaagi kaniya ang tanang banay sa yuta magapanalangin sa ilang kaugalingon.​—1Ti 3:15; Efe 2:19; Col 1:​17, 18; Gen 22:18; 28:14.

Ang inspiradong Kasulatan nagtagna bahin sa usa ka mapintas nga pag-atake sa institusyon sa banay nga sundan sa pagkahugno sa moralidad ug sa tawhanong katilingban sa gawas sa Kristohanong kongregasyon. Giklasipikar ni Pablo nga lakip sa inspirado-sa-demonyong mga pagtulon-an sa “ulahing mga yugto sa panahon” mao ang ‘pagdili sa pagminyo.’ Siya nagtagna nga sa “kataposang mga adlaw” ang kahimtang sa pagkadili-masinugtanon ngadto sa mga ginikanan, pagkadili-maunongon, ug pagkawalay “kinaiyanhong pagbati” modaghan, bisan sa taliwala niadtong “nagbaton sa dagway sa diyosnong pagkamahinalaron.” Siya nagpasidaan sa mga Kristohanon nga likayan kining mga tawhana.​—1Ti 4:1-3; 2Ti 3:1-5.

Ang Dakong Babilonya, ang kaaway sa “babaye” sa Diyos (Gen 3:15; Gal 4:27) ug sa “pangasaw-onon” ni Kristo (Pin 21:9), maoy usa ka dakong “bigaon” nga organisasyon, nga nakighilawas sa mga hari sa yuta. Sanglit siya mao “ang inahan sa mga bigaon ug sa dulumtanang mga butang sa yuta,” kini nagpakita nga ang iyang “mga anak nga babaye” maoy mga bigaon usab, ug iyang gipahinabo nga ibalewala gayod ang mga kahikayan ug mga sugo ni Jehova nga Diyos, lakip ang mga kinahanglanon sa Diyos nga makaamot sa integridad sa banay. (Pin 17:1-6) Siya naningkamot sa paghaylo sa uban ngadto sa pagpamampam ug milampos sa pagpatunghag daghang “bigaon” nga mga anak nga babaye, nga misulay sa pagpugong kang Kristo nga makabaton ug hinlong “pangasaw-onon.” Bisan pa niana, ang iyang “pangasaw-onon” migula nga madaogon, mahinlo, matarong, takos nga mahimong sakop sa “banay” ni Jehova ingong “asawa” ni Jesu-Kristo, alang sa pagpanalangin ug pagmaya sa tibuok uniberso.​—2Co 11:​2, 3; Pin 19:​2, 6-8; tan-awa ang KAMINYOON ug ang ubang banaynong mga relasyon ubos sa ilang tagsatagsa ka ngalan.