Ang Inyo Bang Panimalay Dapit sa Pahulay ug Kalinaw?
“Hinaot si Jehova mohatag kaninyo ug gasa, ug makakaplag unta ang tagsatagsa kaninyo ug dapit pahulayana sa balay sa iyang bana.”—RUTH 1:9.
1. Mga 3,000 ka tuig kanhi, kinsa ang tulo ka babaye nga misugod sa pagpanaw paingon sa Juda?
MGA 3,000 ka tuig kanhi, gisugdan sa tulo ka babaye ang usa ka makuya nga panaw. Kadto nagdala kanila ngadto sa mga rehiyon nga kasagaran punog mga kawatan ug desperadong mga tawo. Ang mga babaye milatas sa bukiron nga yuta Moab. Ang kinatigulangan mao ang biyuda nga si Noemi, nga determinado nga makaabot sa Bethlehem sa iyang gimahal nga yutang-natawhan, ang Juda. Sa iyang kiliran mao ang duha ka batan-on pang biyuda, si Orpa ug si Ruth, mga Moabitanhon nga mga asawa sa nangamatay nang mga anak ni Noemi si Chilion ug si Mahlon. Pamati!
2. Unsa ang pangandoy ni Noemi alang kang Orpa ug Ruth?
2 “Lumakaw kamo,” matud ni Noemi, “pauli, ang tagsatagsa kaninyo ngadto sa balay sa iyang inahan. Hinaot si Jehova magpakitag mahigugmaong-kalulot kaninyo, sama sa inyong gipakita ngadto sa mga lalaki nga patay na karon ug kanako.” Ug alang sa unsa pa nga gipahayag ni Noemi ang dugang panghinaot? “Hinaot si Jehova mohatag kaninyo ug gasa,” matud niya, “ug makakaplag unta ang tagsatagsa kaninyo ug dapit pahulayan sa balay sa iyang bana.” (Ruth 1:8, 9) Oo, giagda ni Noemi ang iyang mga binalaye nga mopauli ngadto sa ilang katawhan, nga naglaom nga sa ilang taliwala itugot sa Diyos sa matag batan-ong babaye ang pahulay ug paglipay nga resulta sa pagkadunay buotang bana ug panimalay.
3. Unsang baroganan ang gikuha ni Ruth, ug unsay sangpotanan sa kataposan?
3 Si Orpa milakaw, apan ang maunongon nga si Ruth wala. Sa pagdumili sa pagbiya sa iyang ugangang-babaye, si Ruth mihukom: “Ang imong katawhan mahimong akong katawhan, ug ang imong Diyos akong Diyos.” Ang gisangpotan sa kataposan? Aw, nakakaplag si Ruth ug balay sa pahulay ug kalinaw uban kang Boaz ug gihatagag “usa ka hingpit nga suhol”! Siya nahimong katigulangan ni Haring David ug sa iyang dili-hitupngan nga Ginoo si Jesu-Kristo.—Ruth 1:16; 2:12; 4:13-22; Salmo 110:1; Mateo 1:1-6.
4. Unsang makapukaw-sa-hunahuna nga pangutana ang gipatungha?
4 Gipangandoy ni Noemi nga ihatag ni Jehova sa matag usa sa iyang mga binalaye ang gasa sa usa ka lig-ong kaminyoon ug balay sa pahulay ug kalinaw. Tino, buot sa Diyos nga magmalinawon ang panimalaynong kinabuhi sa iyang mga alagad. Nan, kon ikaw usa ka saksi ni Jehova, ang imo bang panimalay usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw?
Pagpili sa Angayan nga Kapikas
5. Kon ikaw dili-minyo nga Kristohanon nga naghunahunang magminyo, unsa ang unang tikang alang sa malinawong kinabuhing panimalaynon?
5 Kon ikaw dili-minyo nga Kristohanon nga naghunahunang magminyo, tinong gilaoman nimo ang usa ka malinawong kinabuhi sa panimalay. Ang unang tikang nianang tumonga gitin-aw ni apostol Pablo, kinsa misulat: “Ang usa ka asawa nagapos sa tanang panahon samtang buhi ang iyang bana. Apan kon mamatay ang iyang bana, siya may kagawasan sa pagminyo kang bisan kinsa nga buot niya, diha lamang sa Ginoo.”—1 Corinto 7:39.
6. (a) Ang ‘pagminyo diha lamang sa Ginoo’ nagkahulogan sa unsa? (b) Unsang mga pangutana ang takos tagdon sa usang nagapangitag kapikas sa kaminyoon? (c) Nganong ang usa magapili sa bawtismadong kapikas nga mainampoon?
6 Ang ‘pagminyo diha lamang sa Ginoo’ nagkahulogan sa pagsulod sa salag sa kaminyoon uban lamang sa isigkamagtutuo. Apan ang Kristohanon dili angay magdali sa pagminyo, bisan sa usa ka tawong nagpahinungod kang Jehova. Ang indibiduwal ba tinuod ‘nagapangita sa pagkamatarong ug pagkaaaghop’? (Sofonias 2:3) Siya ba nagaalagad sa Diyos sa bug-os kasingkasing? Ang tawo ba nagasulti gikan sa usa ka kasingkasing nga punog mahigugmaong mga ekspresyon sa pagdayeg kang Jehova? Ang ministeryo sa kanataran ba regular ug pangunang bahin sa kinabuhi sa indibiduwal? Nabatonan ba niya ang gikinahanglang mga kuwalipikasyon alang sa ministeryo ug alang sa Kristohanong kaminyoon? Oo, bisan ang bawtismadong kapikas angay nga piliong maalamon, mainampoon. Kon mahimo, tinoa nga ang magtutuo nagbaton sa maayong espirituwal nga mga hiyas. Malikayan sa maong panagtiayon ang makadisturbo-sa-kalinaw nga tensiyon ug kaguol nga kadaghanan nagalungtad sa mga panimalay nga nabahin sa relihiyon.
7. Alang sa kinalabwang kalipay sa kaminyoon, unsay gikinahanglan?
7 Ang emosyonal nga mga panginahanglan ikatagan ug maambitan ang espirituwal nga mga butang diha sa kaminyoon sa duha ka dedikadong Kristohanon. Kini mosangpot sa posibleng pinakasuod tawhanong talikala. Tinong gusto sa Kristohanong mga lalaki ug mga babaye ang hugot nga talikala uban sa mga kapikas nila sa kaminyoo. Gilalang ang mga tawo nga may tinguha sa pagsimba, ug mosangpot sa kinalabwan natong kalipay kon himoon nato ang angay nga mga tikang aron matagbaw ang atong espirituwal nga panginahanglan. (Mateo 5:3) Sa pagkaamgo niini, tinong dili nato buot mosupak kang Jehova pinaagi sa pagminyog dili magtutuo ug sa ingon mahikawan kita niining espirituwal nga panaghiusa nga mopalambo sa kaminyoon. (Deuteronomio 7:3, 4) Oo, alang sa kinalabwang kalipay sa panagtiayon, tinoa nga ang Diyos anaa sa inyong kaminyoon. Ang ingon maoy masambingayong “tulo ka bakokon nga pisi dili madali sa pagkabugto.” (Ecclesiastes 4:12) Sa pagkamatuod, ang pagkaanaa ni Jehova nga Diyos sa inyong kaminyoon mohimo nianang lig-on ug motabang sa paghimo sa inyong panimalay nga usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw.
Tambag nga Mopausbaw sa Kalinaw sa Panimalay
8. Alang sa minyong mga Kristohanon, unsang tambag ang ilabinang takos tagdon?
8 Taliwala sa mga Kristohanon nga minyo na, unsa ba ang gikinahanglan alang sa usa ka panimalay nga may pahulay ug kalinaw? Siyempre, daghang butang, apan ilabinang tagdaon mao ang tambag ni Pablo sa Efeso 5:21-33. Matuod, ang usa ka bana o asawa makasulay sa paggamit nianang mga pulonga sa pagpalutaw sa mga kahuyangan sa iyahang kapikas. Apan pagkalabi pang maayo ang paghatag ug bug-os nga pagtagad sa tambag nga hikaplagan diha niana aron ipadapat nimo sa kaugalingon!
9. Unsang tambag ang gihatag ni Pablo alang sa Kristohanong mga bana?
9 Kon ikaw Kristohanong bana, ang pagpadapat sa personal sa tambag ni Pablo motabang sa paghimo sa inyong panimalay nga usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw. Ang apostol miagda: “Mga bana, ipadayon ang paghigugma sa inyong mga asawa, maingon nga gihigugma usab ni Kristo ang kongregasyon ug gitugyan ang iyang kaugalingon alang niana.” Si Pablo miingon usab: “Ang mga bana angay maghigugma sa ilang mga asawa sama sa ilang kaugalingong mga lawas. Siya nga nahigugma sa iyang asawa nahigugma sa iyang kaugalingon, kay walay tawo ang sukad nagdumot sa iyang kaugalingong unod; apan siya nagapakaon ug nagamahal niana, maingon nga ginabuhat usab kana ni Kristo sa kongregasyon . . . Pasagding ang tagsatagsa kaninyo mahigugma sa iyang asawa sama sa iyang kaugalingon.” Ang bana ‘magahigugma sa iyang asawa sama sa iyang kaugalingon’—samag ang iyang asawa mao siya mismo. Pagkaangay, sanglit ‘ang duha nahimong usa ka unod’!—Genesis 2:24.
10. Tungod sa 1 Timoteo 5:8, unsay responsabilidad sa Kristohanong bana?
10 Ang usa ka bana nga nahigugma sa iyang asawa sama sa iyang kaugalingon magapanguna sa espirituwal nga mga butang. Siya ang responsable sa kahimtang nga nagalungtad diha sa iyang pamilya ug dili mahimong pasagdan lamang ang mga butang, ingnon ta. Dili, kinahanglang atimanon ninyo pag-ayo ang materyal ug espirituwal nga intereses sa enterong panimalay. “Sa pagkamatuod,” matud ni Pablo, “kon adunay dili magtagana niadtong mga iya, ug ilabina alang sa mga sakop sa iyang panimalay, gipanghimakak niya ang pagtuo ug labi pang daotan kay sa tawong walay pagtuo.”—1 Timoteo 5:8.
11. Unsang tambag ang gihatag ni Pablo alang sa Kristohanong mga asawa?
11 Dakog mahimo ang Kristohanong asawa sa paghimo sa balay nga usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw. Alang sa mga asawa, si Pablo naghatag niining dinasig nga tambag: “Ang mga asawa magpasakop sa ilang mga bana ingon nga ngadto sa Ginoo, tungod kay ang bana mao ang ulo sa iyang asawa maingon nga si Kristo mao usab ang ulo sa kongregasyon, kay siya mao ang manluluwas sa maong lawas. Sa pagkamatuod, maingon nga ang kongregasyon nagapasakop kang Kristo, ang mga asawa usab angay magpasakop sa ilang mga bana sa tanang butang. . . . Ang asawa angay magbaton ug halalom nga pagtahod sa iyang bana.” (Efeso 5:22-24, 33) Kining “halalom nga pagtahod” makaamot sa paghimo sa panimalay nga usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw. Sa pagkamatuod, kini lahi kaayo sa tinamdan sa daghan kaayong kalibotanong mga asawa nga dunay independente, mahagitong espiritu nga makatugaw ug makagubot sa usa ka panimalay.
12. Angay unsay lihok sa Kristohanong mga bana ug mga asawa?
12 Ang Kristohanong mga bana ug mga asawa kinahanglang molihok sa mga paagi nga mopausbaw sa gugma ug pagtahod. Ang bana angay nga mahunahunaon, mahigugmaon, hamtong sa espirituwal. Ug ang asawa angay nga mahinadlokon-sa-Diyos, kooperatibo, mahigugmaon. Dili lisod ang pagkasabot sa unsang paagi ang maong mga tinamdan maghimo sa usa ka panimalay nga usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw.
Ayaw “Hatagig Dapit ang Yawa”
13. Unsang tambag ang ginahatag ni Pablo sa Efeso 4:26, 27?
13 Sanglit ang mga tawo dili man hingpit, dili sayon ang paghupot ug malinawong panimalay. Pananglitan, ang mga gawasnong pagpit-os mahimong mosangpot sa kalisdanan nga mahikawan ang panimalay sa kalinaw. Apan ang pagpadapat sa tambag ni Pablo sa Efeso 4:26, 27 makaamot sa pagkamalinawon sa atong mga panimalay. Si Pablo misulat: “Pagkasuko kamo, apan ayaw kamo pagpakasala; ayaw pasalopi sa adlaw sa inyong kasuko, ni hatagig dapit ang Yawa.” Bisan pag ang usa ka bana o asawa may katarongan usahay nga masuko, si bisan kinsa kanila angay dili motugot nga kining kasuko mahimong sala pinaagi sa pagpabiling nasuko ug maghambin sa pagdumot. Hinaot dili nato tugotan ang tigtugaw-sa-kalinaw, si Satanas nga Yawa, maghikaw sa kalinaw sa atong Kristohanong mga panimalay!—1 Pedro 5:8.
14. Kon ang usa ka suliran nakapahinabog kasamok, unsay gisugyot aron mapasig-uli ang kalinaw sa panimalay?
14 Siyempre, alang sa kalinaw sa panimalay, ang matag kapikas sa kaminyoon kinahanglang magpadapat sa tambag sa Bibliya. Kon makapagubot ang usa ka suliran, ang nagkahiusang pag-ampo alang sa espiritu sa Diyos mahimong mosangpot sa pagpasundayag sa mga bunga niini ug sa pagpasig-ui sa kalinaw sa panimalay. (Lucas 11:13; Galacia 5:22, 23) Oo, bisan ubos sa labing masulayong mga kahimtang, kining lihoka motabang sa paghimo sa panimalay nga usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw.
Bahin sa mga Anak sa Kalinaw sa Pamilya
15. Sa unsang paagi ang mga batan-on makapausbaw sa kalinaw sa pamilya?
15 Ang mga batan-on, usab, makatabang sa pagpausbaw sa kalinaw sa pamilya. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagpakita sa masinugtanon ug koopetibo nga espiritu. Ang maong espiritu nagaagad ilabina sa Kasulatanhong pagtulon-an nga ilang madawat ug sa paagi sa pagtuman sa Kristohanong ginikanan sa iyang indibiduwal nga papel ingong magtutudlo. Bahin sa maong bililhong pagbansay ang paghatag ug tukmang panig-ingnan ingong mga ginikanan. Sumala sa haom nga pagpahayag sa mga butang sa Proverbio 22:6: “Bansaya ang usa ka bata sumala sa dalan nga alang kaniya; bisan pag siya matigulang siya dili mopahilayo gikan niana.” Uban ang maayong pagbansay ug maayong panig-ingnan sa mga ginikanan, ang mga anak kasagarang dili mopahilayo sa hustong dalan. Apan, siyempre, dako ang nagaagad sa kalidad ug gidak-on sa pagbansay, ingon man sa kasingkasing sa bata.
16. Unsang panig-ingnan bahin sa pagbansay sa anak ang atong nabatonan sa kahimtang ni Timoteo?
16 Sugdi ang pagbansay sa inyong mga anak sa espirituwal nga paagi samtang sila bata pa kaayo. Kana gibuhat sa kahimtang ni Timoteo, kay giawhag siya ni Pablo: “Magpadayon sa mga butang nga imong nakat-onan ug nadani sa pagtuo, kay ikaw nahibalo gikan kang kinsang mga tawhana imong nakat-onan sila ug sukad sa pagkabata imong nahibaloan ang balaang mga kasulatan, nga makahimo kanimo nga maalamon alang sa kaluwasan pinaagi sa pagtuo maylabot kang Kristo Jesus.” (2 Timoteo 3:14, 15) Oo, si Timoteo “nadani sa pagtuo” sa Kasulatanhong mga kamatuoran. Gigamit dinhi ang usa ka Gregong pulong nga nagkahulogan “lig-on nga madani; nga makasalig” sa usa ka butang. (New Thayer’s Greek-English Lexicon, panid 514) Ang maong ‘lig-ong pagdani’ nagkinahanglag mainitong panlimbasog sa bahin sa Kristohanong inahan ni Timoteo, si Eunice, ug apohang-babaye, si Loida. Milampos sila sa pagpasa kang Timoteo sa ‘pagtuo nga walay pagkasalingkapaw,’ bisan pag ang iyang amahan lagmit dili magtutuo. (2 Timoteo 1:5) Nagapaningkamot ka ba sa pag-ugmad sa samang pagtuo diha sa imong mga anak?
17. Unsa ang ebidensiya nga ang usa ka tawo katudloan sukad sa pagkamasuso?
17 Si Timoteo gitudloan sa Kasulatan sukad sa pagkamasuso. Busa, ayaw gayod pakamenosa ang katakos sa pagkakat-on sa usa ka bata. Ang The New York Times mitaho nga sumala sa usa ka pagtuon, “doble ang gidaghanon sa synaptic nga mga koneksiyon—mga dapit diin ang samag-kahoy nga mga sanga sa mga selula sa utok magtagbo—diha sa pila ka dapit sa utok sa mga bata kay sa diha sa mga hamtong.” Bisan ang mga bata pa kaayo makakat-on bahin sa kon unsay maayo ug kon unsay daotan, makapahimuot o masakit. Sa iyang librong The Brain, Richard M. Restak, M.D., nagaingon: “Sa tanang buhing organismo, ang mga memorya mahimong ipondo sulod sa utok sumala sa ilang kahinungdanon alang sa pagkinabuhi. Ang usa ka hayop ‘makahinumdom’ sa tumutukob niini ug mosibog sa unang ilhanan sa pagsingabot sa kaaway niini. Ang mga memorya ipahimutang usab nga luyogluyo duyog sa kakusog sa emosyonal nga mga kasinatian. Ingon nga mga bata, kita dili kinahanglang sultihan sa labaw sa kausa nga dili ibutang ang atong mga kamot sa init nga sug-ang.” Hinuon, daghan pa ang pagatun-an bahin sa mga obra sa utok, apan ang usa ka bata makatuon pinaagi sa kasinatian. Pananglitan, bisan sa linghod kaayong panuigon, ang usa ka bata matudloan sa paglingkod nga hilom panahon sa Kristohanong mga tigom.
18. Sa Efeso 6:1-4, unsang tambag ang gihatag ni Pablo sa mga anak ug mga ginikanan?
18 Samtang magkadagko ang mga bata, sila progresibong makadawat ug espirituwal nga pagtulon-an. Apil sa ubang mga butang, makakat-on sila nga ang Diyos nagadahom nga sila mosugot sa ilang mga ginikanan. Nagkinahanglan kinig malig-on apan mahigugmaong pagbansay sa ginikanan, kay si Pablo misulat: “Mga anak, magmasinugtanon kamo sa inyong mga ginikanan nga nahiusa sa Ginoo, kay kini matarong: ‘Pasidunggi ninyo ang inyong amahan ug inyong inahan’; nga mao ang unang sugo nga may saad: ‘Aron magmaayo ka ug molungtad ka sa dugay nga panahon sa yuta.’ Ug kamo, mga amahan, ayaw ninyo pagpasuk-a ang inyong mga anak, kondili ipadayon ang pagmatuto kanila sa disiplina ug patulon-an ni Jehova.” (Efeso 6:1-4) Ang masinugtanong mga anak makaamot ug dako sa paghimo sa panimalay nga usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw.
19. Unsay makapalig-on sa ginikanan-anak nga talikala?
19 Apan unsay makapalig-on sa ginikanan-anak nga talikala? Ang tingob nga pagbasa sa Bibliya ug Kristohanong mga basahon tinong makatabang sa paghimo niini. Ang mga basahon sama sa Akong Basahon sa mga Estorya sa Bibliya ug Pagpatalinghog sa Dakong Magtutudlo mapuslanon ilabina sa pagtabang sa mga bata. Sa dihang magbasag Bibliya ug sa uban nga mga panahon, ipasiugda ang gugma alang sa Diyos. Samtang mangaon, isulti ang mga pahayag nga nagadayeg kang Jehova ingon nga Dakong Magtatagana. Kon magabiyahe kauban sa imong mga anak, ipasidungog sa Diyos ang mga kahibulongan sa kalalangan—ang mga tanom, kabulakan, kakahoyan, kabukiran, kasapaan, kalanawan, ug kahayopan. Samtang nagasangyaw sa kanataran, pahimusli ang kahigayonan sa pagkomento bahin sa gugma sa Diyos. Sa matag adlaw, tabangi ang inyong anak nga motubo sa gugma alang kang Jehova ingong usa ka persona. Siyempre, aron maabot ang kasingkasing sa inyong anak, ang maong gugma kinahanglang anaa sa inyo mismong kasingkasing.—Deuteronomio 6:4-7.
20. Unsa ka hinungdanon ang tukmang disiplina?
20 Ayaw gayod hikalimti nga ang disiplina kinahanglanon. Kon tukmang ipadapat ug madawat, “kini mohatag ug malinawong bunga, nga mao, ang pagkamatarong.” (Hebreohanon 12:11) Ug ang mga anak nga maalamong mopailalom sa disiplina sa ginikanan nagahatag ug kalipay sa pamilya ug nagatuboy sa maayong ngalan niini. (Proverbio 10:1; 13:1; 23:24, 25) Sa pagkamatuod, pinaagi sa pagtuman sa ilang Kasulatanhong mga papel, ang mga ginikanan ug mga anak nagahimo sa ilang panimalay nga usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw.
Paghupot nga Padayon sa Panimalay nga May Pahulay ug Kalinaw
21. Sumala sa Proverbio 24:3, 4, sa unsang paagi ang usa ka panimalay mahuptang usa ka dapit sa pahulay ug kalinaw?
21 Sa unsang paagi mahuptang padayon ang usa ka panimalay nga dapit sa pahulay ug kalinaw? Nagaingon ang usa ka proverbio: “Pinaagi sa kaalam matukod ang usa ka panimalay, ug pinaagi sa salabotan kini malig-on. Ug pinaagi sa kahibalo mangapuno ang mga lawak sa tanang bililhon ug makalilipay nga mga bahandi.” (Proverbio 24:3, 4) Pinaagi sa kahibalo ug buluhaton sa kugihang pamilya, ang usa ka panimalay mapunog maayong mga butang sa materyal nga matang. Apan ang usa ka panimalay matukod ug mapahimutang sa lig-ong patukoranan lamang kon ang mga sakop niana mopakitag salabotan ug mopadayag sa diyosnong kaalam, nga ipadapat sa husto ang Kasulatanhong kahibalo. Oo, ang kaalam magtukod sa usa ka pamilya ug mopaposible sa malamposon niining kinabuhi ingong usa ka yunit.
22. Ang pagpadapat sa mga instruksiyon sa Diyos mosangpot sa unsa?
22 Ang pagpadapat sa mga instruksiyon sa Diyos sulod sa usa ka panimalay mosangpot sa kalinaw, kay ang mga Israelinhon gisultihan: “Ako, si Jehova, mao ang inyong Diyos, ang Usang nagatudlo kanio sa pagpahimulos sa imong kaugalingon, ang Usang nagapalakaw kanimo sa dalan nga imong pagalaktan. Kon unta ikaw mamati gayod sa akong mga sugo. Unya ang imong kalinaw mahisama sa usa ka suba, ug ang imong pagkamatarong sama sa mga balod sa dagat.” (Isaias 48:17, 18) Busa, hinaot ang daghang diyosnong mga bana, mga asawa, ug mga anak magpadapat sa langitnong kaalam. Unya ang atong mga panimalay sa tanang panahon maoy mga dapit sa pahulay ug kalinaw.
Nahinumdom Ka Ba?
◻ Alang sa malinawong panimalaynong kinabuhi, unsang pagpili ang himoon sa usa ka dili-minyong Kristohanon nga nagahunahunang magminyo?
◻ Sumala sa Efeso 5:21-33, unsay pagabuhaton sa mga bana ug mga asawa aron makab-ot ang kalinaw sa panimalay?
◻ Sa unsang paagi ang pagpadapat sa tambag sa Efeso 4:26, 27 makatabang sa paghimo sa balay nga usa ka dapit sa kalinaw?
◻ Sa unsang paagi ang mga batan-on makaamot sa kalinaw sa pamilya?
◻ Sa unsang paagi atong mahuptan ang atong mga panimalay nga mga dapit sa pahulay ug kalinaw?
[Hulagway sa panid 17]
Ang Kristohanong mga bana ug mga asawa kinahanglang molihok sa mga paagi nga mopausbaw sa gugma sa pagtahod
[Hulagway sa panid 18]
Si Timoteo gitudloan sa mga kamatuoran sa Diyos sukad sa pagkamasuso. Nagatabang ka ba sa imong mga anak nga motubo sa kahibalo ug gugma alang kang Jehova?