‘Pagpanambag Pinasukad sa Gugma’
SA MGA 60-61 K.P., usa ka mikalagiw nga ulipon mibiya sa Roma ug gisugdan ang 1,400 ka kilometros nga biyahe pauli sa Colosas, usa ka siyudad sa habagatan-kasadpan sa Asia Minor. Iyang gidala ang sinulat sa kamot nga mensahe alang sa iyang agalon, nga gisulat walay lain kondili ni apostol Pablo. Karon, kanang sulata maoy bahin sa Bibliya ug ginganlan sa gisulatan niini, si Filemon.
Ang sulat ngadto kang Filemon maoy usa ka obra-maestra sa mataktikanhon, madanihong pangatarongan. Labing hinungdanon, hinunoa, naundan kini sa daghang mapuslanong mga pagtulon-an alang sa mga Kristohanon karong adlawa, usa niini mao ang bili sa pagtambagay sa usag usa pinasukad sa Kristohanong gugma. Suod natong tan-awon kining mubo apan gamhanang sulat.
Mikalagiw Mibalik
Si Filemon maoy usa ka Kristohanon, minahal kaayo nga membro sa kongregasyon sa Colosas. (Filemon 4, 5) Gani, gigamit sa kongregasyon didto ang iyang balay ingong usa ka tigomanan! (Bersikulo 2) Dugang pa, si Filemon personal nga nakaila kang apostol Pablo; tingali ang apostol nakatabang kaniya sa iyang pagkahimong Kristohanon. Tinuod, gipadayag ni Pablo nga siya sa personal wala makasangyaw sa Colosas. (Colosas 2:1) Apan, siya nakaestar ug duha ka tuig sa Efeso, nagsangyaw sa usa ka sukod nga ang “tanang nanagpuyo sa distrito sa Asia [nga naglakip sa Colosas] nakadungog sa pulong sa Ginoo.” (Buhat 19:10) Si Filemon tingali maoy apil sa masanongong mga tigpatalinghog.
Sa bisan unsang paagi, sama sa ubang adunahang mga tawo sa maong panahon, si Filemon maoy usa ka agalon. Sa karaang mga panahon, ang pagpaulipon dili makauulaw. Taliwala sa mga Hudiyo, ang pagbaligya sa kaugalingon o sa mga membro sa pamilya sa pagkaulipon maoy usa ka madawat nga paagi sa pagbayad sa mga utang. (Levitico 25:39, 40) Ang The International Standard Bible Encyclopedia mikomento mahitungod sa Romanong panahon: “Daghang tawo ang nagbaligya sa ilang kaugalingon sa pagkaulipon sa nagkalainlaing katarongan, labaw sa tanan aron makasulod sa usa ka kinabuhi nga mas masayon ug mas segurado kay sa magkinabuhing kabos, walay-sabal nga tawo, aron makabatog espesyal nga mga trabaho, ug aron moasenso. . . . Daghan sa mga dili-Romano ang nagbaligya sa ilang kaugalingon ngadto sa Romanong mga lungsoranon nga may makataronganong rason, nga maampingong gidumala pinaagi sa Romanong balaod, sa pagkahimong Romanong mga lungsoranon mismo sa dihang mahigawas.”
Usa ka problema mitungha, hinunoa, sa dihang ang usa sa mga ulipon ni Filemon, nga ginganlag Onesimo, milayas ug mikalagiw sa Roma, tingali nangawat ug kuwarta kang Filemon aron gastohon sa iyang pag-ikyas. (Bersikulo 18) Sa Roma, si Onesimo nahibalag ni apostol Pablo, nga usa ka binilanggo didto.
Ang “kanhi way-pulos” nga ulipon nga milayas gikan sa pagkaulipon karon nahimong usa ka Kristohanon. Siya ang masugo-sugo ni Pablo ug mihatag ug mapuslanong mga serbisyo sa nabilanggong apostol. Dili ikahibulong nga si Onesimo nakakaplag ug dapit sa “kaugalingong malumong mga pagbati” ni Pablo ug nahimong “usa ka hinigugma nga igsoon” ni Pablo!—Bersikulo 11, 12, 16.
Gusto unta ni apostol Pablo nga magpabilin si Onesimo uban kaniya, apan si Filemon ang may legal nga mga katungod ingong tag-iya ni Onesimo. Busa si Onesimo napugos sa pagpauli aron sa pagserbisyo sa iyang legal nga agalon. Nan, sa unsang paagi dawaton siya ni Filemon? Siya ba masuk-anong mogamit sa iyang katungod sa pagpakanaog ug mabangis nga silot? Iya bang hagiton ang katim-os sa pangangkon ni Onesimo ingong iyang isigka-Kristohanon?
Paghusay sa mga Butang Diha sa Gugma
Si Pablo natandog sa pagsulat kang Filemon bahin kang Onesimo. Iyang gisulat ang sulat sa iyang kaugalingong mga kamot mismo, wala mogamit ug sekretaryo ingon sa iyang naandan. (Bersikulo 19) Gahinig pila ka minuto ang pagbasa sa katibuk-an sa mubong sulat ngadto kang Filemon. Imong mamatikdan nga human ipailaila ang iyang kaugalingon ug sa pagpanghinaot kang Filemon ug sa iyang panimalay sa “dili-takos nga kalulot ug kalinaw,” gidayeg ni Pablo si Filemon tungod sa ‘iyang gugma ug pagtuo kang Jesus nga Ginoo ug sa tanang mga balaan.’—Bersikulo 1-7.
Sayon unta nga magamit ni Pablo ang iyang awtoridad ingong apostol ug ‘mandoan si Filemon nga buhaton ang nahiangay,’ apan hinunoa si Pablo ‘nagtambag pinasukad sa gugma.’ Iyang gipaluyohan ang kamatuoran nga si Onesimo nahimong Kristohanong igsoon, usa nga nakapamatuod sa iyang kaugalingon nga mapuslanon kang Pablo. Ang apostol miangkon: “Buot ko untang hawiran si [Onesimo] alang kanako aron nga puli kanimo siya makaalagad kanako sa akong pagkabinilanggo tungod sa maayong balita. Apan,” mipadayon si Pablo, “dili ko buot nga mobuhat ug bisan unsa gawas sa imong pag-uyon, aron ang imong kaayo alang kanako mahimong, dili pinugos, kondili sa imong kaugalingong kabubut-on.”—Bersikulo 8-14.
Ang apostol sa ingon nakaagda kang Filemon nga dawaton pagbalik ang ulipon niya niadto ingong usa ka igsoon. “Dawata siya ingon sa imong pagdawat kanako,” misulat si Pablo. Dili kay si Onesimo gipahigawas gikan sa pagkaulipon. Si Pablo wala magsugyot sa pag-usab sa naglungtad nga kahikayan sa katilingban sa iyang adlaw. (Itandi ang Efeso 6:9; Colosas 4:1; 1 Timoteo 6:2.) Bisan pa, ang ulipon-agalon nga relasyon kinahanglang sambogan sa Kristohanong bugkos nga karon naglungtad tali kang Onesimo ug Filemon. Lantawon ni Filemon si Onesimo “ingong labaw pa sa usa ka ulipon, ingong usa ka minahal nga igsoon.”—Bersikulo 15-17.
Apan, komusta man ang nautang ni Onesimo, tingali tungod sa pagpangawat? Usab, si Pablo mihangyo sa iyang pagkahigala ni Filemon, miingon: “Kon siya nakahimo man kanimog kadaot o nakautang ba kanimog bisan unsa, ipahamtang kini kanako ingon nga akong bayranan.” Gipahayag ni Pablo ang pagsalig nga si Filemon mopakitag mapasayloong espiritu, nga buhaton ang labaw pa sa gihangyo ni Pablo. Sanglit si Pablo naglaom nga makagawas sa dili madugay, siya gani naghikay nga makatagamtam sa pagkamaabiabihon ni Filemon sa duol na nga umaabot. Human nakahatag pipila ka dugang mga pangomusta ug panghinaot kang Filemon “sa dili-takos nga kalulot ni Ginoong Jesu-Kristo,” gitapos ni Pablo ang iyang sulat.—Bersikulo 18-25.
Mga Pagtulon-an Alang sa mga Kristohanon Karon
Ang basahon sa Filemon dagaya sa mapuslanong mga pagtulon-an alang sa mga Kristohanon karong adlawa. Alang sa usa ka butang, nagpahinumdom kini kanato sa panginahanglan nga magmapasayloon, bisan na kon ang isigkamagtutuo nakahimog seryosong sayop kanato. “Kon mopasaylo kamo sa mga tawo sa ilang mga kalapasan,” miingon si Jesu-Kristo, “pasayloon usab kamo sa inyong langitnong Amahan.”—Mateo 6:14.
Kadtong adunay awtoridad sulod sa Kristohanong kongregasyon karong adlawa ilabinang makabatog kaayohan gikan sa basahon sa Filemon. Takos sa pagtagad ang pagdumili ni Pablo sa paggamit sa iyang awtoridad ingong apostol aron mandoan si Filemon nga buhaton ang nahiangay. Dugang pa, wala hangyoa ni Pablo nga si Onesimo tugotan nga magpabilin sa Roma sa pag-alagad kang Pablo. Gitahod ni Pablo ang mga katungod sa pagkatag-iya sa uban. Iyang gipabilhan usab nga samtang ang pagkamakimandoon nga paagi hayan moresultag pagsunod, mas maayo alang kang Filemon nga molihok gikan sa iyang kasingkasing. Siya mihangyo pinasukad sa gugma aron mapukaw ang kinasingkasing nga pagsanong.
Busa ang Kristohanong mga ansiano karong adlawa dili “magharihari ibabaw niadtong mga panulondon sa Diyos” pinaagi sa pag-abuso sa ilang gahom o pinaagi sa paggamit ug mabangis, maharihariong paagi sa pagpakiglabot sa panon. (1 Pedro 5:1-3) Si Jesus miingon: “Kamo nasayod nga ang mga magmamando sa mga nasod nanagpakaagalon ngadto kanila ug ang ilang mga kadagkoan nanagpakahari ngadto kanila. Ayaw kamo panig-ingon niini.” (Mateo 20:25, 26) Ang mga magtatan-aw sa katibuk-an nakakaplag nga ang mga membro sa panon mosanong gayod sa mahigugmaong mga hangyo inay kay sa mga mando. Kadtong nag-antos sa labihang kaguol moapresyar sa mga magtatan-aw nga malulotong mogahin ug panahon sa pagpamati sa ilang mga suliran ug mohatag masinabtanong tambag.
Ang sulat ni Pablo dugang nagpahinumdom sa bili sa komendasyon ug kamataktikanhon. Siya misugod sa pagdawat nga ‘ang malumong mga pagbati sa mga balaan nakatagamtam sa kahayahay pinaagi’ kang Filemon. (Bersikulo 7) Kining tim-os nga komendasyon walay duhaduha nagbutang kang Filemon diha sa mas masanongong panghunahuna. Susama karong adlawa, ang tambag o pahimangno mahimong duyogan ug matim-os, mainitong komendasyon. Ug ang maong tambag kinahanglan, dili masakit o dili-mataktikanhon, apan dagayang “tinimplahan ug asin” aron mas kahinangpan sa mga mamiminaw.—Colosas 4:6.
Ang apostol dugang nagpahayag ug pagsalig nga buhaton ni Filemon ang nahiangay nga butang, nga nag-ingon: “Uban sa akong pagsalig sa imong pagkamasinugtanon, ako nagasulat kanimo, kay nasayod nga ikaw magabuhat gayod ug labaw pa sa akong gipangayo.” (Bersikulo 21) Mga ansiano, makapahayag ba kamo ug samang pagsalig sa inyong mga isigka-Kristohanon? Dili ba makatabang kini kanila nga buhaton ang matarong?
Makaiikag, nakaplagan kanunay sa mga ginikanan nga ang pagpahayag ug pagsalig sa ilang mga anak may maayong epekto usab. Pinaagi sa pag-ila sa bili sa kinabubut-ong pagsunod—ang tinguha nga labaw pa kay sa pagkab-ot lamang sa mga kinahanglanon—ikahatag sa mga ginikanan ngadto sa ilang mga anak ang igong gidak-on sa dignidad. Ang mga mando ug mga hangyo sa mga ginikanan kinahanglan, kon mahimo, pagahimoon diha sa maluloton, mahigugmaong tono sa tingog. Ang empatiya kinahanglang ipakita, ihatag ang mga katarongan. Angay mainitong dayegon sa mga ginikanan ang ilang kabataan kon ang maong pagdayeg takos ug likayan ang sobrang pagsaway kanila, ilabina diha sa publiko.
Niining bahina usab, ikapakita sa mga bana ang mga hiyas sa pagkamakataronganon ug kalulot, andam modayeg sa ilang mga asawa. Kini mopahimo sa pagkamapasakopon sa asawa nga makapahimuot ug usa ka tuboran sa kahayahay ug kalipay!—Proverbio 31:28; Efeso 5:28.
Kon sa unsang paagi tinong misanong si Filemon sa sulat ni Pablo wala hisgoti. Kita dili makapamalandong, hinunoa, nga nasayop si Pablo sa iyang pagsalig kaniya. Hinaot ang Kristohanong mga ansiano, mga ginikanan, ug mga bana karong adlawa samang makakaplag ug kalamposan sa ilang mga pakiglabot, dili pinaagi sa pagpugos, pagmando, o paghulga, kondili pinaagi sa ‘pagpanambag pinasukad sa gugma.’
[Hulagway sa panid 23]
Inay gamiton ang iyang awtoridad ingong usa ka apostol, gitambagan ni Pablo si Filemon pinasukad sa Kristohanong gugma