HEBREOHANON, SULAT NGADTO SA MGA

Usa ka inspiradong sulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Ang ebidensiya nagpakita nga kini gisulat ni apostol Pablo ngadto sa Hebreohanong mga Kristohanon sa Judea niadtong mga 61 K.P. Alang sa Hebreohanong mga Kristohanon ang maong sulat maoy nunot kaayo sa panahon. Kadto maoy mga 28 ka tuig na sukad namatay ug nabanhaw si Jesu-Kristo. Sa unang bahin sa maong yugto gilutos pag-ayo sa Hudiyong relihiyosong mga pangulo kining Hudiyong mga Kristohanon sa Jerusalem ug Judea, nga misangpot sa kamatayon sa pipila ka Kristohanon ug sa pagkatibulaag sa kadaghanan kanila gikan sa Jerusalem. (Buh 8:1) Ang mga natibulaag nagpadayong aktibo sa pagpakaylap sa maayong balita sa tanang dapit diin sila miadto. (Buh 8:4) Ang mga apostoles nagpabilin sa Jerusalem ug naningkamot nga dili matibulaag ang nahibilin nga kongregasyon didto, ug kini miuswag, bisan sa mapig-ot nga pagsupak. (Buh 8:14) Dayon, sa usa ka panahon, ang kongregasyon nakasinatig usa ka yugto sa kalinaw. (Buh 9:31) Sa ulahi, gipapatay ni Herodes Agripa I si apostol Santiago nga igsoon ni Juan ug gidagmalan ang uban diha sa kongregasyon. (Buh 12:1-5) Wala madugay human niini, dihay materyal nga panginahanglan taliwala sa mga Kristohanon sa Judea, nga naghatag ug kahigayonan sa mga taga-Acaya ug Macedonia (sa mga 55 K.P.) sa pagpasundayag sa ilang gugma ug panaghiusa pinaagi sa pagpadalag hinabang. (1Co 16:1-3; 2Co 9:1-5) Busa, ang kongregasyon sa Jerusalem nakasinatig daghang kalisdanan.

Katuyoan sa Sulat. Ang mga membro sa kongregasyon sa Jerusalem halos tanan mga Hudiyo ug niadtong nahimong mga kinabig sa relihiyon sa mga Hudiyo. Daghan niini nila ang nakadangat sa kahibalo sa kamatuoran human sa mapait kaayong paglutos. Sa panahon nga gisulat ang sulat ngadto sa mga Hebreohanon, ang kongregasyon nakapahimulos ug igong kalinaw, kay si Pablo miingon kanila: “Kamo wala pa gayod makasukol hangtod sa dugo.” (Heb 12:4) Bisan pa niana, ang pagkunhod sa direktang pisikal nga paglutos nga misangpot sa kamatayon wala magpasabot nga mihunong na ang kusganong pagsupak gikan sa Hudiyong relihiyosong mga pangulo. Ang mas bag-ong mga membro sa kongregasyon kinahanglang moatubang ug pagsupak sama sa giatubang sa uban. Ug ang uban pa dili mga hamtong, wala mouswag ngadto sa pagkahamtong nga unta nahimo na nila tungod sa gidugayon sa panahon nga sila anaa sa kamatuoran. (5:12) Ang pagsupak nga ilang giatubang adlaw-adlaw gikan sa mga Hudiyo nagsulay sa ilang pagtuo. Kinahanglan nilang pauswagon ang hiyas sa pagkamalahutayon.​—12:​1, 2.

Hamubo na lamang nga panahon ang nahibilin alang sa Jerusalem. Wala mahibalo si apostol Pablo ni kadtong didto sa kongregasyon sa Jerusalem kon kanus-a mahitabo ang gitagnang kalaglagan, apan ang Diyos nahibalo. (Luc 21:​20-24; Dan 9:​24, 27) Tungod sa maong kahimtang ang mga Kristohanon kinahanglang magmaalisto ug magpasundayag ug pagtuo aron sila mokalagiw gikan sa siyudad sa dihang ilang makita nga gilikosan na ang Jerusalem sa nagkampong kasundalohan. Ang tanan diha sa kongregasyon kinahanglang magpalig-on sa ilang kaugalingon alang niining mahinungdanong mga panghitabo. Sumala sa tradisyon, mga lima ka tuig lamang human nga gisulat kini nga sulat nga ang kasundalohan ni Cestius Gallus misulong sa siyudad ug dayon misibog. Upat ka tuig human niana, ang Jerusalem ug ang templo niini gipukan sa mga Romano ubos ni Heneral Tito. Apan una pa mahitabo ang bisan hain niini nga mga panghitabo, gitagana ni Jehova ang inspiradong tambag nga gikinahanglan sa iyang mga alagad.

Hudiyohanong pagsupak. Ang Hudiyong relihiyosong mga pangulo, pinaagig bakak nga propaganda, naghimo kutob sa ilang maarangan sa pag-aghat ug pagdumot batok sa mga sumusunod ni Kristo. Ang ilang determinasyon sa pagpakig-away sa Kristiyanidad ginamit ang tanang pamaagi gipakita pinaagi sa ilang mga buhat, sumala sa girekord sa Buhat 22:22; 23:12-15, 23, 24; 24:1-4; 25:1-3. Sila ug ang ilang mga tigpaluyo kanunayng nanghasi sa mga Kristohanon, nga dayag nakiglantugi aron bungkagon ang ilang pagkamaunongon kang Kristo. Ilang giatake ang Kristiyanidad ginamit ang giisip sa usa ka Hudiyo nga daw lig-ong pangatarongan, nga lisod tubagon.

Niadtong panahona ang Judaismo daghan ug ikatanyag pinaagig makita, materyal nga mga butang ug panggawas nga hulagway. Ang mga Hudiyo lagmit moingon nga kining mga butanga nagpamatuod nga ang Judaismo maoy labaw ug ang Kristiyanidad maoy kabuangan. Gani, sila miingon kang Jesus nga ang amahan sa ilang nasod mao si Abraham, kang kinsa gihatag ang mga saad. (Ju 8:​33, 39) Si Moises, kang kinsa ang Diyos namulong nga “baba sa baba,” maoy bantogang alagad ug manalagna sa Diyos. (Num 12:​7, 8) Ang mga Hudiyo nagbaton sa Balaod ug sa mga pulong sa mga manalagna sukad sa sinugdan. ‘Dili ba ang pagkakaraan mismo niini nagpalig-on nga ang Judaismo mao ang tinuod nga relihiyon?’ basin sila mangutana. Sa pag-inagurar sa pakigsaad sa Balaod, ang Diyos namulong pinaagi sa mga manulonda; gani, ang Balaod gihatag pinaagi sa mga manulonda pinaagi sa kamot sa tigpataliwala nga si Moises. (Buh 7:53; Gal 3:19) Niini nga okasyon ang Diyos mihatag ug makalilisang nga pagpasundayag sa gahom pinaagi sa pag-uyog sa Bukid sa Sinai; ang lanog nga tingog sa budyong, aso, dalugdog, ug kilat miduyog sa mahimayaong pasundayag.​—Ex 19:16-19; 20:18; Heb 12:18-21.

Gawas pa niining tanang butang sa kakaraanan, anaa ang halangdong templo lakip ang gihimo ni Jehova nga kahikayan sa pagkasaserdote. Ang mga saserdote nagdumala didto sa templo, nga nag-atiman sa daghang halad adlaw-adlaw. Lakip niining mga butanga anaa ang mahalon nga mga besti sa mga saserdote ug ang kahalangdon sa mga pag-alagad nga gihimo didto sa templo. ‘Wala ba magsugo si Jehova nga ang mga halad alang sa sala dad-on ngadto sa sangtuwaryo, ug wala ba ang hataas nga saserdote, ang kaliwat sa igsoon ni Moises nga si Aaron, mosulod sa Labing Balaan sa Adlaw sa Pagtabon-sa-Sala uban ang halad alang sa mga sala sa tibuok nasod? Niini nga okasyon, wala ba siya moduol ingong hawas ngadto mismo sa presensiya sa Diyos?,’ basin mangatarongan ang mga Hudiyo. (Lev 16) ‘Dugang pa, wala ba panag-iyaha sa mga Hudiyo ang gingharian, uban sa usa (ang Mesiyas, kinsa moabot sa ulahi, sumala sa ilang giingon) nga molingkod sa trono didto sa Jerusalem aron sa pagmando?’

Kon ang sulat ngadto sa mga Hebreohanon gisulat aron sa pagsangkap sa mga Kristohanon sa pagtubag sa mga pagtutol nga gibangon mismo sa mga Hudiyo, nan kadtong mga kaaway sa Kristiyanidad nakiglantugi sa ingon niini: ‘Unsay ikapunting niining bag-ong “erehes nga pagtuo” ingong ebidensiya sa pagkatinuod niini ug sa pag-uyon sa Diyos? Hain ang ilang templo, ug hain ang ilang pagkasaserdote? Gani, hain ang ilang pangulo? Siya ba tinamod taliwala sa mga pangulo sa nasod sa panahon sa iyang pagkinabuhi​—kining Jesus, nga usa ka Galileanhon, anak sa panday, nga walay rabbinikong edukasyon? Ug wala ba siya mamatay sa usa ka makauulaw nga kamatayon? Hain ang iyang gingharian? Ug kinsa ba ang iyang mga apostoles ug mga sumusunod? Sila mga mangingisda ug mga maniningil ug buhis lamang. Dugang pa, sagad kinsa ang nadani sa Kristiyanidad? Ang kabos ug ubos nga mga tawo sa yuta ug, ang mas grabe pa, gidawat ang dili-tinuli nga mga Hentil, nga dili iya sa binhi ni Abraham. Nganong ang si bisan kinsa mosalig man niining Jesus, kinsa gipatay ingong usa ka tigpasipala ug mag-aalsa batok sa pamunoan? Nganong mamati sa iyang mga tinun-an, nga mga tawong dili edukado ug ordinaryo?’​—Buh 4:13.

Pagkalabaw sa Kristohanong sistema. Ang pipila sa dili-hamtong nga mga Kristohanon lagmit wala magpakabana sa ilang kaluwasan pinaagi kang Kristo. (Heb 2:1-4) O lagmit nga sila naimpluwensiyahan sa dili-magtutuong mga Hudiyo nga naglibot kanila. Sa pagtabang kanila pinaagig batid nga argumento, nga naggamit sa Hebreohanong Kasulatan nga niana misalig ang mga Hudiyo, ang apostol nagpakita nga labaw gayod ang Kristohanong sistema sa mga butang ug ang pagkasaserdote ug pagkahari ni Jesu-Kristo. Iyang gipakita sa Kasulatan nga si Jesu-Kristo mao ang Anak sa Diyos, labaw kay sa mga manulonda (1:4-6), kang Abraham (7:1-7), kang Moises (3:1-6), ug labaw kay sa mga manalagna (1:​1, 2). Gani, si Kristo mao ang gitudlo nga manununod sa tanang butang, gipurongpurongan sa himaya ug dungog ug gitudlo ibabaw sa mga buhat sa mga kamot ni Jehova.​—1:2; 2:7-9.

Kon bahin sa pagkasaserdote, ang pagkasaserdote ni Kristo mas labaw kaayo kay sa pagkasaserdote ni Aaron sa tribo ni Levi. Kini nag-agad, dili sa panulondon gikan sa makasasalang unod, kondili sa usa ka panumpa sa Diyos. (Heb 6:13-20; 7:5-17, 20-28) Apan, ngano nga nag-antos siya sa maong mga kalisod ug namatay sa usa ka masakit nga kamatayon? Kini gitagna ingong hinungdanon alang sa kaluwasan sa katawhan ug aron siya mahimong takos ingong Hataas nga Saserdote ug ang usa nga kaniya ipasakop sa Diyos ang tanang butang. (2:8-10; 9:​27, 28; itandi ang Isa 53:12.) Siya kinahanglan nga mahimong dugo ug unod ug mamatay aron mapagawas ang tanan niadtong kinsa tungod sa kahadlok sa kamatayon nahimong ulipon. Pinaagi sa iyang kamatayon iyang mawagtang ang Yawa, usa ka butang nga dili mahimo sa tawhanong saserdote. (Heb 2:14-16) Siya, kay nakaantos sa ingon, maoy usa ka Hataas nga Saserdote nga makasimpatiya sa atong mga kaluyahon ug makatabang kanato, sanglit siya nasulayan sa tanang paagi.​—2:​17, 18; 4:15.

Dugang pa, nangatarongan ang apostol, kini nga Hataas nga Saserdote “nakalatas sa mga langit” ug miatubang sa presensiya mismo sa Diyos, dili lamang sa usa ka yutan-ong tolda o tinukod nga maoy hulagway lamang sa langitnong mga butang. (Heb 4:14; 8:1; 9:​9, 10, 24) Siya kinahanglang moatubang kausa lamang uban sa iyang hingpit, putli nga halad, dili kay sublisubli. (7:26-28; 9:25-28) Wala siyay mga manununod, sama sa Aaronikong mga saserdote, apan buhi sa walay kataposan aron bug-os nga makaluwas niadtong kinsa iyang gialagaran. (7:15-17, 23-25) Si Kristo maoy Tigpataliwala sa mas maayong pakigsaad nga gitagna pinaagi ni Jeremias, nga ilalom niini ang mga sala mapasaylo ug ang mga tanlag mahinloan, mga butang nga dili gayod mahimo sa Balaod. Ang Napulo ka Pulong, ang paninugdang mga balaod sa pakigsaad sa Balaod, gisulat diha sa bato; ang balaod sa bag-ong pakigsaad, gisulat diha sa mga kasingkasing. Kining matagnaong pulong ni Jehova pinaagi ni Jeremias naghimo sa pakigsaad sa Balaod nga karaan na, nga hapit nang mahanaw.​—8:6-13; Jer 31:31-34; Deu 4:13; 10:4.

Tinuod, ingon sa padayong gisaysay sa magsusulat sa Mga Hebreohanon, ang katingalahang pagpasundayag sa gahom gipakita didto sa Sinai, nga nagpakitang giuyonan sa Diyos ang pakigsaad sa Balaod. Apan mas kusganong nagpamatuod ang Diyos panahon sa inagurasyon sa bag-ong pakigsaad pinaagig mga ilhanan, mga tilimad-on, ug gamhanang mga buhat, uban sa pagpaambit sa balaang espiritu ngadto sa tanang membro sa nagkatigom nga kongregasyon. (Heb 2:2-4; itandi ang Buh 2:1-4.) Ug kon mahitungod sa Pagkahari ni Kristo, ang iyang trono atua sa mga langit mismo, mas hataas pa gayod kay sa nianang sa mga hari sa linya ni David nga milingkod diha sa trono sa yutan-ong Jerusalem. (Heb 1:9) Ang Diyos mao ang patukoranan sa trono ni Kristo, ug ang iyang Gingharian dili matay-og, dili sama sa gingharian sa Jerusalem nga napukan niadtong 607 W.K.P. (1:8; 12:28) Dugang pa, gitigom sa Diyos ang iyang katawhan atubangan sa usa ka dapit diin ilang masaksihan ang mas katingalahang mga butang kay sa milagrosong pasundayag didto sa Bukid sa Sinai. Iyang gipahinabo nga ang dinihogang mga Kristohanon makaduol sa langitnong Bukid sa Zion, ug iyang pagauyogon dili lamang ang yuta kondili ang langit usab.​—12:18-27.

Ang sulat ngadto sa mga Hebreohanon bililhon kaayo sa mga Kristohanon. Kon wala kini, daghang katinuoran mahitungod kang Kristo ingon sa gilandongan sa Balaod ang dili mahimong tin-aw. Pananglitan, nahibaloan sa mga Hudiyo sukad pa sa sinugdan gikan sa Hebreohanong Kasulatan nga sa dihang ang ilang hataas nga saserdote mosulod ngadto sa Labing Balaan nga lawak sa sangtuwaryo alang kanila, siya naghawas kanila atubangan ni Jehova. Apan wala gayod nila hisabti kini nga katinuoran: Moabot ang panahon nga ang tinuod nga Hataas nga Saserdote moatubang didto sa mga langit sa presensiya mismo ni Jehova! Ug sa dihang basahon nato ang Hebreohanong Kasulatan, unsaon nato pagkasayod sa kahinungdanon sa asoy sa pagpakigkita ni Abraham kang Melquisedek, o sa pagsabot pag-ayo kon unsay gihulagwayan niini nga hari ug saserdote? Siyempre, kini maoy duha lamang ka pananglitan sa daghang katinuoran nga atong mahanduraw pinaagi sa pagbasa niini nga sulat.

Ang pagtuo nga giawhag sa maong sulat nga angayng ugmaron motabang sa mga Kristohanon nga huptan ang ilang paglaom pinaagi sa “dayag nga pagpasundayag sa mga katinuoran bisan tuod wala makita.” (Heb 11:1) Sa panahon nga daghang tawo ang nagsalig sa mga butang sa kakaraanan, sa materyal nga bahandi ug gahom sa mga organisasyon, sa kahalangdon sa mga rituwal ug mga seremonyas, ug naglaom sa kaalam niini nga kalibotan imbes nga sa Diyos, ang inspirado sa Diyos nga sulat ngadto sa mga Hebreohanon sa dalayegong paagi makatabang sa paghimo sa tawo sa Diyos nga “takos gayod, bug-os nga masinangkapan alang sa tanang maayong buhat.”​—2Ti 3:​16, 17.

Magsusulat, Panahon ug Dapit sa Pagsulat. Sagad nga gipasidunggan si apostol Pablo ingong maoy magsusulat sa sulat ngadto sa mga Hebreohanon. Gidawat kini sa unang mga magsusulat ingong usa ka sulat ni Pablo. Ang Chester Beatty Papyrus Num. 2 (P⁴⁶) (sa mga 200 K.P.) naundan sa Mga Hebreohanon nga lakip sa siyam ka sulat ni Pablo, ug ang Mga Hebreohanon gitala nga lakip sa “napulog-upat ka sulat ni Pablo nga apostol” diha sa “The Canon of Athanasius,” sa ikaupat nga siglo K.P.

Ang magsusulat sa Mga Hebreohanon wala magpaila sa iyang ngalan. Bisan tuod ang iyang ngalan makaplagan diha sa tanan niyang ubang mga sulat, ang wala paghisgot sa ngalan sa magsusulat niini wala magpasabot nga si Pablo dili mao ang nagsulat niini. Ang pangsulod nga ebidensiya diha sa sulat kusganong nagpaila kang Pablo ingong maoy magsusulat niini ug nagpunting sa Italya, lagmit sa Roma, ingong dapit nga gisulatan niini. (Heb 13:24) Didto sa Roma, dayag sa mga tuig 59 hangtod sa 61 K.P., nga unang nabilanggo si Pablo. Si Timoteo kauban ni Pablo didto sa Roma, nga gihisgotan diha sa mga sulat sa apostol ngadto sa mga taga-Filipos, sa mga taga-Colosas, ug kang Filemon, nga gisulat gikan sa Roma panahon sa maong pagkabilanggo. (Flp 1:1; 2:19; Col 1:​1, 2; Flm 1) Kini nga kahimtang mohaom sa giingon sa Hebreohanon 13:23 bahin sa pagbuhi kang Timoteo gikan sa bilanggoan ug sa tinguha sa magsusulat nga moduaw dayon sa Jerusalem.

Gisulat kini sa wala pa malaglag ang Jerusalem niadtong 70 K.P., kay ang templo sa Jerusalem nagbarog pa, diin ang mga pag-alagad gihimo didto, ingon sa makita sa argumento diha sa sulat. Ug pinasukad sa giingon ni Pablo bahin sa pagbuhi kang Timoteo, makataronganong ikaingon nga ang panahon sa pagsulat maoy mga siyam ka tuig nga mas sayo pa, nga mao, sa 61 K.P., sa dihang gituohan nga si Pablo mismo gibuhian gikan sa iyang unang pagkabilanggo.​—Heb 13:23.

[Kahon sa panid 1032]

MGA PANGUNANG PUNTO SA HEBREOHANON

Usa ka puwersadong sulat nga nagpalig-on sa Hebreohanong mga Kristohanon ug tungod niini ilang natabangan ang sinserong mga katagilungsod sa panahon sa kataposang mga tuig sa Hudiyohanong sistema

Dayag nga gisulat ni apostol Pablo nga walay usa ka dekada una pa malaglag ang Jerusalem niadtong 70 K.P.

Ang labawng posisyon nga nabatonan sa Anak sa Diyos (1:1–​3:6)

Siya ang bugtong nga Anak, gitudlo nga manununod, tukma nga larawan sa iyang Amahan, nga pinaagi kaniya ang tanan nga gibuhat gipatunhay usab

Kon itandi sa Anak, ang mga manulonda maoy mga alagad lamang. Siya lamang ang gitawag sa Amahan nga “akong anak,” ang Panganay nga kaniya bisan ang mga manulonda moyukbo; labot kaniya ug dili labot sa mga manulonda ikaingon nga ang iyang harianong pagmando nahiluna diha sa Diyos ingon nga iyang trono, ang iyang pagkamalungtaron labaw pa sa mga langit ug sa yuta nga gibuhat pinaagi kaniya, ug siya anaa sa tuong kamot sa Amahan

Kon ang Balaod nga gipahayag pinaagi sa mga manulonda dili mahimong ibalewala nga dili masilotan, ang gipamulong sa Diyos pinaagi sa Anak, kinsa mas hataas kay sa mga manulonda, kinahanglan gayong hatagan ug labaw sa kasagarang pagtagad

Bisan tuod mas ubos kay sa mga manulonda ingong tawo, si Jesu-Kristo human niana gibayaw ibabaw kanila ug gihatagan sa pagmando ibabaw sa umalabot nga pinuy-anang yuta

Si Moises usa ka tig-alagad sa balay sa Diyos, apan si Jesu-Kristo maoy nagdumala sa tibuok balay

Ang pagsulod sa kapahulayan sa Diyos posible gihapon (3:​7–​4:13)

Tungod sa pagkadili-masinugtanon ug kawalay pagtuo, ang mga Israelinhon nga mibiya sa Ehipto wala makasulod sa kapahulayan sa Diyos

Ang mga Kristohanon makasulod sa kapahulayan sa Diyos, basta ilang likayan ang pagkadili-masinugtanon sa Israel ug maningkamot sa pagpabilin nga matinumanon

Ang buhing pulong nga nagsaad ug pagsulod ngadto sa kapahulayan sa Diyos mas hait pa kay sa usa ka espada, nga nagbahin (pinaagi sa pagsanong sa usa ka tawo niini) sa kon kinsa siya sa gawas ingong usa ka kalag ug kon unsa gayod siya labot sa iyang espiritu

Ang pagkalabaw sa pagkasaserdote ni Kristo ug sa bag-ong pakigsaad (4:​14–​10:31)

Tungod kay nasulayan na sa tanang paagi apan nagpabiling walay sala, si Jesu-Kristo ingong hataas nga saserdote makasimpatiya sa makasasalang mga tawo ug magmaluluy-on kanila

Siya maoy usa ka saserdote nga tinudlo sa Diyos sa paagi nga sama kang Melquisedek, kansang pagkasaserdote mas labaw kay sa Levihanong pagkasaserdote

Dili sama sa Levihanong mga saserdote sa banay ni Aaron, si Jesu-Kristo nagbaton ug dili-malaglag nga kinabuhi ug tungod niana wala magkinahanglan ug mga manununod aron ipadayon ang iyang buluhatong pagluwas; siya walay sala ug busa dili kinahanglang maghalad alang sa iyang kaugalingon; gihalad niya ang iyang kaugalingong lawas, dili ang mga hayop, ug misulod, dili sa usa ka yutan-ong sangtuwaryo, kondili sa langit mismo uban sa bili sa iyang gibubo nga dugo, sa ingon naghimong balido sa bag-ong pakigsaad

Ang bag-ong pakigsaad, uban kang Jesus ingong Tigpataliwala, maoy labaw kay sa pakigsaad sa Balaod sanglit kadtong anaa niini nagbaton diha sa ilang mga kasingkasing sa mga balaod sa Diyos ug nagtagamtam sa tinuod nga kapasayloan sa mga sala

Ang pagpabili niini nga mga kaayohan magpalihok sa mga Kristohanon sa pagpahayag sa dayag bahin sa ilang paglaom ug sa kanunay nga pagpakigtigom

Hinungdanon ang pagtuo aron makapahimuot sa Diyos (10:​32–​12:29)

Si Jehova dili mahimuot niadtong sa kawalay pagtuo mosibog gikan kaniya imbes nga molahutay aron makadawat sa iyang gisaad

Ang sulondang pagtuo sa mga maghuhupot sa integridad sukad kang Abel makapadasig sa paglahutay diha sa Kristohanong lumba, samtang nagatagad pag-ayo kang Jesu-Kristo ug sa iyang walay-ikasaway nga pagkinabuhi ilalom sa pag-antos

Ang pag-antos nga gitugotan sa Diyos nga modangat sa matinumanong mga Kristohanon mahimong lantawon ingong usa ka matang sa disiplina gikan kaniya, nga gihimo aron makapatunghag madaitong bunga sa pagkamatarong

Mga tambag aron makapadayon sa pagkinabuhi nga matinumanon (13:​1-25)

Magpakitag inigsoong gugma, magmaabiabihon, hinumdoman ang mga magtutuo nga nag-antos, huptan nga dungganon ang kaminyoon, ug magmakontento sa presenteng mga butang, nga masaligon sa tabang ni Jehova

Sundogon ang pagtuo niadtong mga nagapanguna, ug likayan nga madani sa langyaw o lahi nga mga pagtulon-an

Magmaandam sa pag-antos sa pakaulaw sama sa gibuhat ni Kristo; magtanyag kanunay sa Diyos ug halad sa pagdayeg pinaagi kaniya

Magmasinugtanon sa mga nagapanguna