Kon Unsay Angay Nimong Mahibaloan Bahin sa Pangabugho
UNSA ang pangabugho? Usa kini ka gamhanang pagbati nga makapabalaka, makapaguol, o makapasuko sa usa ka tawo. Tingali mangabugho kita sa dihang ang usa daw mas malamposon sa usa ka trabaho kay kanato. O mahimong mangabugho kita sa dihang ang usa ka higala mas dinayeg kay kanato. Apan sayop ba kanunay nga mangabugho?
Ang mga tawong abughoan matahapon sa posibleng mga kaindig. Si Haring Saul sa karaang Israel maoy usa ka pananglitan niini. Sa sinugdan iyang gimahal ang iyang tigdala-sa-armadora, si David, gihimo pa gani siya nga pangulo sa mga sundalo. (1 Samuel 16:21; 18:5) Dayon usa niana ka adlaw nadunggan ni Haring Saul ang mga babaye nga nagdayeg kang David pinaagi sa mga pulong: “Si Saul nakapatay sa iyang linibo, ug si David sa iyang mga tinagpulo ka libo.” (1 Samuel 18:7) Dili unta angay tugotan kini ni Saul nga makaapektar sa iyang maayong relasyon kang David. Apan, siya nasuko. “Si Saul padayon nga nagtan-aw nga matahapon kang David sukad niadtong adlawa.”—1 Samuel 18:9.
Ang tawong abughoan tingali walay tinguha sa pagdaot ug tawo. Tingali siya nasina lamang sa kalamposan sa usa ka kauban ug mangandoy nga makabaton ug susamang mga hiyas o mga kahimtang. Sa laing bahin, ang kasina sa linain maoy usa ka negatibong matang sa pangabugho. Sa hilom tingalig ihikaw sa tawong sinahan ang usa ka maayong butang sa usa nga nakapukaw sa iyang pangabugho o tingali manghinaot nga may kadaot nga modangat nianang tawhana. Usahay, ang tawong sinahan dili makatago sa iyang mga pagbati. Basin siya matukmod sa dayag nga pagdaot sa laing tawo, sama nga misulay si Haring Saul sa pagpatay kang David. Sa daghang higayon, gilabay ni Saul ang bangkaw sa tuyo nga “mapaod si David sa bungbong.”—1 Samuel 18:11; 19:10.
‘Apan dili ako tawo nga abughoan,’ mahimong moingon ka. Tinuod, mahimong wala gamhi sa pangabugho ang imong kinabuhi. Hinunoa, sa usa ka sukod, kitang tanan apektado sa pangabugho—sa atong kaugalingong mapangabughoong mga pagbati ug niadtong iya sa uban. Bisan tuod daling makamatikod sa pangabugho sa uban, hayan dili dayon kita makakita niana diha sa atong kaugalingon.
“Kiling sa Pagkasina”
Ang talaan sa makasasalang kinaiyahan sa tawo sumala sa gipadayag sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya, sagad nagpasiugda sa mga sala sa kasina. Nahinumdoman ba nimo ang asoy bahin kang Cain ug Abel? Kining duha ka anak nga lalaki ni Adan ug Eva nagtanyag ug mga halad ngadto sa Diyos. Gibuhat kadto ni Abel tungod kay siya maoy usa ka tawo sa pagtuo. (Hebreohanon 11:4) Siya may pagtuo sa katakos sa Diyos sa pagtuman sa Iyang dakong katuyoan may kalabotan sa yuta. (Genesis 1:28; 3:15; Hebreohanon 11:1) Si Abel usab nagtuo nga ang Diyos moganti sa matinumanong katawhan ug kinabuhi sa umaabot yutan-ong Paraiso. (Hebreohanon 11:6) Busa, gipakita sa Diyos ang iyang kahimuot sa halad ni Abel. Kon tinuod gayod nga gihigugma ni Cain ang iyang igsoon, malipay unta siya nga gipanalanginan sa Diyos si Abel. Hinunoa, si Cain “nanginit sa dakong kasuko.”—Genesis 4:5.
Giawhag sa Diyos si Cain sa paghimog maayo aron nga siya usab makabaton ug panalangin. Dayon nagpasidaan ang Diyos: “Kon dili ka magbag-o sa paghimog maayo, ang sala mag-atang sa ganghaan, ug ikaw ang tinguhaon niini; ug ikaw ba, sa imong bahin, makagahom niini?” (Genesis 4:7) Ikasubo, wala kontrolaha ni Cain ang iyang kasuko sa pagpangabugho. Nagtukmod kini kaniya sa pagpatay sa iyang matarong nga igsoon. (1 Juan 3:12) Sukad niadto, ang mga away ug mga gubat nakakalas ug gatosan ka minilyong kinabuhi. “Ang pipila sa dagkong mga hinungdan sa gubat tingali mao ang tinguha sa pagbaton ug mas dugang yuta, tinguha alang sa dugang bahandi, tinguha alang sa dugang gahom, o tinguha alang sa seguridad,” nag-ingon ang The World Book Encyclopedia.
Ang tinuod nga mga Kristohanon dili makigbahin sa mga gubat niining kalibotana. (Juan 17:16) Hinunoa, ikasubo nga ang indibiduwal nga mga Kristohanon usahay nalangkit sa binabang mga pag-awayay. Kon ang ubang membro sa kongregasyon magpakitag pagdapigdapig, kining mga awaya mosangko ngadto sa makadaot binabang mga gubat. “Gikan sa unsa bang tinubdan nga may mga gubat ug gikan sa unsa bang tinubdan nga may mga away taliwala kaninyo?” nangutana ang magsusulat sa Bibliya nga si Santiago sa iyang isigkamagtutuo. (Santiago 4:1) Iyang gitubag kanang pangutanaha pinaagi sa pagyagyag sa ilang kahakog sa materyal ug midugang, “Padayon kamong . . . naibog sa hinakog,” o “nangabugho.” (Santiago 4:2, potnot) Oo, ang materyalismo motultol ngadto sa hinakog nga pagkaibog ug mangabugho niadtong daw nagatagamtam ug mas maayong mga kahimtang. Tungod niini nga katarongan, si Santiago nagpasidaan batok sa tawhanong “kiling sa pagkasina.”—Santiago 4:5.
Unsay benepisyo sa pagsusi sa mga hinungdan sa pangabugho? Aw, kini makatabang kanato nga magmatinud-anon ug sa pagpalambo sa mas maayong relasyon sa uban. Makatabang usab kini kanato nga mahimong mas masinabtanon, matinugoton, ug mapinasayloon. Labaw sa tanan, gipasiugda niini ang dakong panginahanglan sa tawo ug mahigugmaong tagana sa Diyos sa kaluwasan ug paglingkawas gikan sa makasasalang mga kiling sa tawo.—Roma 7:24, 25.
Usa ka Kalibotan nga Walay Dili-Angay nga Pangabugho
Sumala sa tawhanong panglantaw, daw imposible ang usa ka kalibotan nga walay dili-angay nga pangabugho. Ang awtor nga si Rom Landau miangkon: “Ang natigom nga kaalam sa daghang kapanahonan, uban sa gipahayag sa tanang mga pilosopo . . . ug mga sikologo bahin sa ulohan, wala maghatag ug giya sa tawo nga gisakit sa pangabugho. . . . Aduna bay doktor nga nakatambal sukad sa usa ka tawong abughoan?”
Apan ang Pulong sa Diyos nagtanyag ug paglaom nga makab-ot ang hingpit tawhanong kinabuhi diha sa usa ka bag-ong kalibotan diin walay usa ang pagahampakon pag-usab sa dili-diyosnong pangabugho o kasina. Dugang pa, ang kalinaw nianang maong bag-ong kalibotan dili mabalda sa mga tawo nga nagpasundayag sa maong daotang mga kinaiya.—Galacia 5:19-21; 2 Pedro 3:13.
Apan, dili tanang pangabugho maoy dili-angay. Sa pagkatinuod, ang Bibliya nagpahayag nga si Jehova “maoy usa ka Diyos nga abughoan.” (Exodo 34:14) Unsay gipasabot niana? Ug unsay giingon sa Bibliya bahin sa angay nga pangabugho? Sa samang panahon, sa unsang paagi makontrolar sa usa ang dili-angay nga pangabugho? Tan-awa ang nagsunod nga mga artikulo.