Nakakat-on Ako sa Pagsalig Kang Jehova
SUMALA SA GIASOY NI JÁN KORPA-ONDO
Kadto maoy 1942, ug ako gibantayan sa Hungarianong mga sundalo duol sa Kursk, Rusya. Kami mga binilanggo sa Axis nga mga gahom nga nakiggubat sa mga Ruso panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Ang akong lubnganan gikalot na, ug ako gihatagag napulo ka minutos sa paghukom kon mopirma ba ako sa usa ka dokumento nga nag-ingon nga dili na ako usa sa mga Saksi ni Jehova. Sa dili ko pa iasoy kon unsay sunod nga nahitabo, pasultiha ko ninyo kon sa unsang paagi ako nahiadto didto.
NATAWO ako sa 1904 sa gamayng balangay sa Zahor, nga karon nahimutang sa sidlakang Slovakia. Human sa Gubat sa Kalibotan I, ang Zahor nahimong bahin sa bag-ong napormang nasod sa Czechoslovakia. Ang among balangay gilangkoban sa mga 200 ka balay ug duha ka simbahan, ang usa Gregong Katoliko ug ang lain maoy Calvinista.
Bisan tuod mitambong ako sa Calvinistang Simbahan, wala ako magkinabuhi sumala sa moral nga sukdanan. Dili halayo kanako nagpuyo ang usa ka tawo nga lahi kaayo. Usa ka adlaw niana nakigsulti siya kanako ug gipahulam ako ug Bibliya. Mao kadto ang unang higayon nga nakuptan ko kanang libroha. Nianang panahona, sa 1926, naminyo ako kang Barbora, ug sa wala madugay nanganak kami ug duha ka bata, si Barbora ug Ján.
Misugod ako sa pagbasa sa Bibliya, apan daghang butang nga wala nako masabti. Busa miadto ako sa akong pastor ug mihangyo kaniya nga tabangan ako. “Ang Bibliya alang lamang sa edukadong mga tawo,” siya miingon, “ayawg sulayi bisan ang pagsabot niana.” Dayon gidapit niya ako nga magdulag baraha.
Human niana miadto ako sa tawo nga nagpahulam nako sa Bibliya. Siya usa ka Estudyante sa Bibliya, sumala sa pagtawag kaniadto sa mga Saksi ni Jehova. Nalipay siyang motabang kanako, ug human sa pipila ka panahon nagsugod ako sa pagkasabot nga kini mao ang kamatuoran. Mihunong ako sa sobrang pag-inom ug nagsugod sa pagkinabuhi ug moral nga kinabuhi; misugod gani ako sa pagpakigsulti sa uban bahin kang Jehova. Ang kamatuoran sa Bibliya nakagamot sa Zahor sa unang bahin sa katuigang 1920, ug sa wala madugay usa ka aktibong pundok sa mga Estudyante sa Bibliya ang naestablisar.
Bisan pa niana, dihay grabeng relihiyosong pagsupak. Ang lokal nga pari nag-aghat sa kadaghanan sa akong pamilya sa pagsupak kanako, nga nag-angkon nga nabuang na ako. Apan ang akong kinabuhi nagsugod sa pagkabaton ug katuyoan, ug ako hugot nga nakahukom nga moalagad sa matuod nga Diyos, si Jehova. Busa, sa 1930, akong gisimbolohan ang akong pahinungod kang Jehova ug nabawtismohan.
Sinugdanan sa Grabeng mga Pagsulay
Sa 1938, ang among rehiyon nailalom sa pagmando sa Hungaria, nga midapig sa Alemanya panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Niadtong tungora diha kamiy mga 50 ka Saksi sa among balangay nga wala makaabot ug usa ka libo ang mga tawo. Nagpadayon kami sa pagsangyaw bisan tuod ang pagbuhat niana nagpameligro sa among kinabuhi ug kagawasan.
Sa 1940, girekluta ako sa kasundalohan sa Hungaria. Unsay akong buhaton? Aw, nabasa nako sa Bibliya ang mga tagna bahin sa mga tawo nga magasalsal sa ilang mga hinagiban sa gubat aron himoong mga kagamitan sa pakigdait, ug ako nahibalo nga, ngadtongadto, ang Diyos magpapha sa tanang gubat gikan sa yuta. (Salmo 46:9; Isaias 2:4) Busa, giayran nako ang gubat, ug mihukom ako nga dili magsundalo, bisan unsa pay mahitabo.
Gihukman ako nga mabilanggo ug 14 ka bulan ug gisilbihan ang akong sentensiya sa Pécs, Hungaria. Lima pa ka laing Saksi ang didto sa mao gihapong bilanggoan, ug among gipabilhan nga magkauban kami. Hinunoa, sa usa ka yugto ako gibartolina nga gikadenahan ang akong mga tiil. Kon modumili kami sa pagtrabaho may kalabotan sa pagpakiggubat, kami kulatahon. Dugang pa, gipugos kami sa pagbarog nga walay lihok sa tibuok adlaw, gawas sa duha ka oras sa udto. Kini nga kalisdanan nagpadayon sulod sa pipila ka bulan. Apan nalipay kami tungod kay hinlo ang among tanlag atubangan sa among Diyos.
Ang Isyu sa Pagkompromiso
Usa ka adlaw usa ka pundok sa 15 ka Katolikong mga pari ang miabot aron sulayan kami pagkombinsir nga hinungdanon nga among paluyohan ang pagpakiggubat pinaagi sa pagsundalo. Panahon sa panaghisgot kami miingon: “Kon inyong kapamatud-an gikan sa Bibliya nga ang kalag dili mamatay ug nga kami moadto sa langit kon kami mamatay sa gubat, magsundalo kami.” Siyempre, dili nila kapamatud-an kana, ug dili nila buot nga ipadayon ang panaghisgot.
Sa 1941 natapos ang akong sentensiya sa bilanggoan, ug naghinamhinam ako nga makauban pag-usab ang akong pamilya. Hinunoa, gidala ako nga kinadenahan ngadto sa base sa kasundalohan sa Sárospatak, Hungaria. Pag-abot namo, gihatagan akog kahigayonan nga makagawas. “Ang imo lang buhaton,” ako giingnan, “mao ang pagpirma niining saad nga ikaw mobayad ug 200 pengö inig-uli nimo sa balay.”
“Sa unsang paagi maposible kana?” ako nangutana. “Unsay inyong gamitan sa kuwarta?”
“Ilis sa kuwarta,” ako giingnan, “makadawat ka ug sertipiko nga ikaw wala makapasar sa medikal nga pagsusi alang sa pagsundalo.”
Naglisod ako sa pagdesisyon niini. Sulod sa kapin sa tuig, nag-antos ako ug linuog nga pagtratar; ug gikapoy na ako. Karon, pinaagi sa pag-uyon nga mobayad ug kuwarta, mahimo akong gawasnon. “Hunahunaon ko pa kini,” ako miingon.
Unsang desisyona ang akong himoon? May asawa ako ug mga anak nga angayng hunahunaon. Aw, niadtong panahona nakadawat ako ug sulat gikan sa usa ka isigka-Kristohanon nga niana naghatag siyag pagdasig. Gikutlo niya ang Hebreohanon 10:38, diin si apostol Pablo mikutlo sa mga pulong ni Jehova: “‘Ang akong usa nga matarong mabuhi tungod sa pagtuo,’ ug, ‘kon siya mosibog, ang akong kalag walay kahimuot kaniya.’” Wala madugay human niadto, duha ka Hungarianong mga opisyal diha sa kuwartel nakigsulti kanako, nga ang usa miingon: “Wala ka mahibalo kon unsa ka dako ang among pagtahod kanimo tungod sa hugot nga pagpaluyo sa mga prinsipyo sa Bibliya! Ayaw paghunong!”
Pagkasunod adlaw miadto ako niadtong mitanyag kanako ug kagawasan sa kantidad nga 200 pengö ug miingon: “Sanglit si Jehova nga Diyos nagtugot kanako nga mabilanggo, siya usab ang maghikay sa akong kagawasan. Dili ako mobayad aron lang makagawas.” Busa gihukman ako nga mabilanggo ug napulo ka tuig. Apan dili kadto mao ang kataposan sa mga pagsulay nga pakompromisohon ako. Ang korte mitanyag nga pasayloon ako kon mouyon ako nga magserbisyo sa kasundalohan sulod sa duha ka bulan lamang, ug dili gani kinahanglang magdala ako ug armas! Gibalibaran usab nako kanang maong tanyag, ug ang akong sentensiya sa bilanggoan nagsugod.
Misamot ang Paglutos
Gidala na usab ako sa bilanggoan sa Pécs. Niadtong tungora mas grabe ang pagsakit. Gihigtan ang akong mga kamot nga gibinaklid, ug gibitay ako pinaagi niana sulod sa duha ka oras. Ingong sangpotanan, nalisa ang akong duha ka abaga. Ang maong pagsakit gisublisubli latas sa yugto nga mga unom ka bulan. Makapasalamat lamang ako kang Jehova nga wala ako mohunong.
Sa 1942 usa ka pundok namo—politikanhong mga binilanggo, mga Hudiyo, ug 26 ka Saksi ni Jehova—gidala sa siyudad sa Kursk sa usa ka dapit nga giokupar sa kasundalohang Aleman. Gitugyan kami ngadto sa mga Aleman, ug gipatrabaho nila ang mga binilanggo nga magdala ug mga pagkaon, armas, ug besti ngadto sa kasundalohan sa panggubatan. Kaming mga Saksi midumili sa maong trabaho tungod kay kini naglapas sa among Kristohanong neyutralidad. Ingong sangpotanan, gibalik kami ngadto sa mga Hungariano.
Ngadtongadto, gibalhog kami sa lokal nga bilanggoan sa Kursk. Sulod sa daghang adlaw gikulata kamig katulo sa usa ka adlaw ginamit ang goma nga mga batuta. Gibunalan ang akong tampihak ug natumba ako. Samtang ako gibunalan, ako naghunahuna, ‘Dili kaayo lisod ang pagkamatay.’ Naminhod ang akong tibuok lawas, busa wala akoy nabating kasakit. Sulod sa tulo ka adlaw wala kami pakan-a. Unya gitaral kami sa hukmanan, ug unom ang gihukman ug kamatayon. Sa dihang gipatuman ang sentensiya, 20 kanamo ang nagpabilin.
Ang mga pagsulay sa pagtuo nga nasinati niadtong mga adlawa sa Kursk sa Oktubre 1942 mao ang kinagrabehan nga akong giatubang sukad. Ang among mga pagbati maayong pagkapahayag ni Haring Jehosapat sa kakaraanan sa dihang ang iyang katawhan nag-atubang ug kalisdanan: “Kami walay gahom batok niining dakong panon nga mianhi batok kanamo; ug kami wala mahibalo kon unsay angay namong buhaton, apan ang among mga mata gitutok kanimo.”—2 Cronicas 20:12.
Kaming 20 ka buok gidala sa gawas aron sa pagkalot sa among komon nga lubnganan, nga gibantayan sa 18 ka Hungarianong mga sundalo. Sa dihang nahuman kami pagkalot, giingnan kami nga may napulo ka minutos pa kami aron mopirma ug usa ka dokumento, nga sa bahin mabasa: “Ang pagtulon-an sa mga Saksi ni Jehova sayop. Dili na ko motuo niana o mopaluyo niana. Makig-away ako alang sa nasod sa Hungaria . . . Akong gipamatud-an pinaagi sa akong pirma nga ako moanib sa Iglesya Romana Katolika.”
Human sa napulo ka minutos gisinggit ang mando: “Liko sa tuo! Pagmartsa paingon sa lubnganan!” Dayon, ang mando: “Ang una ug ikatulong mga binilanggo sulod kamo sa gahong!” Kining duha gihatagan ug laing napulo ka minutos sa paghukom nga mopirma sa dokumento. Usa sa mga sundalo nangaliyupo: “Talikdi ang inyong pagtuo ug gula gikan sa lubnganan!” Walay naningog. Unya ang opisyal nga nagdumala mipusil kanilang duha.
“Unsaon man ang nahibilin kanila?” usa ka sundalo nangutana sa opisyal nga nagdumala.
“Gaposa sila,” siya mitubag. “Sakiton pa nato sila ug pusilon sila sa alas sayis sa buntag.”
Sa kalit lang nahadlok ako, dili nga ako mamatay, kondili nga dili ako makaagwanta sa pagsakit ug mokompromiso. Busa miduol ako ug miingon: “Ginoo, pareho ra ang sala namo sa among mga igsoon nga bag-o pa nimong gipusil. Nganong dili man usab nimo kami pusilon?”
Apan wala kami pusila. Gigapos kami nga gibinaklid ang among mga kamot. Unya gibitay kami pinaagi sa among mga kamot. Kon makuyapan kami, buboan nila kami ug tubig. Grabe kaayo ang kasakit tungod kay ang kabug-at sa lawas nagpalisa sa among mga abaga. Kini nga pagsakit nagpadayon sulod sa mga tulo ka oras. Unya, sa kalit lang, miabot ang mando nga dili na pusilon ang mga Saksi ni Jehova.
Pagbalhin sa Sidlakan—Unya Pag-ikyas
Tulo ka semana sa ulahi gipamartsa kami nga naglinya sulod sa pipila ka adlaw hangtod nakaabot kami sa mga tampi sa Don River. Giingnan kami sa mga nagdumala nga dili kami dad-on pagbalik nga buhi. Sa adlaw, gihatagan kamig way-kapuslanan nga trabaho, magkalot ug mga trinsera ug dayon tabonan kana. Sa gabii, may diyutay kaming kagawasan nga makalakawlakaw.
Sa akong paglantaw sa kahimtang, dihay duha ka posibilidad. Mamatay kami didtong dapita mismo, o makaikyas kami gikan sa mga Aleman ug mosurender ngadto sa mga Ruso. Tulo lamang kanamo ang mihukom nga mosulay sa pag-ikyas latas sa nayelong Don River. Sa Disyembre 12, 1942, nag-ampo kami kang Jehova ug migikan. Nakaabot kami sa nahimutangan sa mga Ruso ug gibalhog dayon sa usa ka prisohan nga kampo uban sa mga 35,000 ka binilanggo. Pag-abot sa tingpamulak, mga 2,300 na lamang ka binilanggo ang nagpabiling buhi. Ang uban nangamatay gumikan sa pagkalunos.
Kagawasan Apan Dugang nga Trahedya
Nakalabang-buhi ako sa nahibiling yugto sa gubat, lakip sa pipila ka bulan human kana matapos, ingong binilanggo sa mga Ruso. Sa kataposan, sa Nobyembre 1945, nakapauli ako sa amo sa Zahor. Nadaot ang among uma, busa kinahanglang magsugod ako pag-usab. Ang akong asawa ug mga anak nag-uma panahon sa gubat, apan sa Oktubre 1944, samtang nagkaduol ang mga Ruso, sila giebakwet ngadto sa sidlakan. Ang tanan namong kabtangan gipangawat.
Labing makaguol sa tanan, sa akong pagpauli, grabe ang sakit sa akong asawa. Sa Pebrero 1946, namatay siya. Siya 38 anyos lamang. Diyutay ra kaayo ang among panahon sa pagpahimulos sa among panagkita pag-usab human sa kapin sa lima ka dugay, malisod nga mga tuig nga magkabulag.
Nakakaplag ako ug kahupayan taliwala sa akong espirituwal nga mga igsoon, sa pagtambong sa mga tigom ug sa pagpakig-ambit sa balay-balay nga ministeryo. Sa 1947, nakahulam ako ug kuwarta nga magamit sa pag-adto sa Brno, usa ka panaw nga 400 kilometros ang gilay-on, aron sa pagtambong ug kombensiyon. Didto taliwala sa akong Kristohanong mga igsoon, lakip kang Nathan H. Knorr, presidente sa Watch Tower Bible and Tract Society niadtong panahona, nakadawat ako ug dakong paghupay ug pagdasig.
Wala namo mapahimusli pag-ayo ang tapos-gubat nga kagawasan. Sa 1948 ang mga Komunista nagsugod sa pagdaogdaog kanamo. Daghan sa mga igsoon nga nanguna sa buluhaton sa mga Saksi ni Jehova sa Czechoslovakia gidakop sa 1952, ug gihatagan ako ug responsibilidad sa pag-atiman sa mga kongregasyon. Sa 1954, ako usab gidakop, ug ako gihukman nga mabilanggo ug upat ka tuig. Ang akong anak nga lalaki, si Ján, ug ang iyang anak nga lalaki nga si Juraj gibilanggo usab tungod sa paghupot sa ilang Kristohanong neyutralidad. Migugol ako ug duha ka tuig sa Pankrác nga bilanggoan sa estado sa Prague. Usa ka amnestiya ang gideklarar niadtong 1956, ug ako gipagawas.
Kagawasan sa Kataposan!
Sa kataposan, sa 1989, ang Komunismo wala nay gahom ibabaw sa Czechoslovakia, ug ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova legal nga girehistro. Busa, libre kami nga makatigom ug makasangyaw nga dayag. Nianang panahona ang Zahor may duolan sa usa ka gatos ka Saksi, nga nagkahulogan nga mga 1 sa matag 10 ka tawo sa balangay maoy Saksi. Pipila ka tuig kanhi, nagtukod kami ug usa ka maanindot, dakog lugar nga Kingdom Hall sa Zahor, nga kalingkoran ug mga 200.
Luya na ang akong lawas, busa ang mga igsoon maoy modrayb kanako paingon sa Kingdom Hall. Malipay ako nga maatua didto ug makapahimulos sa pagkomento sa Pagtuon sa Bantayanang Torre. Ako ilabinang nalipay sa pagkakita ug mga hawas sa tulo ka kaliwatan sa akong pamilya nga nag-alagad kang Jehova, lakip ang ubay-ubayng apo. Usa kanila nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova sa Czechoslovakia hangtod nga ang iyang mga responsibilidad sa pamilya nagpugong kaniya sa paghimo niana.
Ako mapasalamaton kang Jehova tungod sa pagpalig-on kanako sa mga panahon sa pagsulay kanako. Ang pagtumong kanunay sa akong pagtagad kaniya—“nga daw sa nakita ang Usa kinsa dili-makita”—mao ang nagpalig-on kanako. (Hebreohanon 11:27) Oo, gibati nako ang iyang gamhanang kamot sa kaluwasan. Mao nga, bisan karon, nagpadayon ako sa pagpaningkamot nga mahimong presente sa mga tigom sa kongregasyon ug sa pagpakig-ambit sa pagpahayag sa iyang ngalan diha sa publikong ministeryo sa gilapdon nga maarangan nako.
[Hulagway sa panid 25]
Ang Kingdom Hall sa Zahor
[Hulagway sa panid 26]
Akong giapresyar ang pribilehiyo sa pagkomento sa Pagtuon sa Bantayanang Torre