Biblia Ƒe Nukpɔsusu
Aleke Wòle Be Kristotɔwo Nabu Misae?
KATOLIKOTƆ veviedolawo lɔ̃ ɖe Papa John Paul II ƒe nya dzi, amesi The New York Times gblɔ be “egaɖo kpe edzi” nyitsɔ laa “be sɔlemeha la bunɛ be enye nuvɔ̃ ne Katolikotɔ aɖe mede Misa o.” Nukae nye Misa? Ðe sɔlemeha la wɔ ɖeka kple Biblia le nya sia mea?
Katoliko-nunɔla Martin J. Scott ɖe Misa gɔme ɖe agbalẽ si nye Things Catholics Are Asked About me ale: “Misa nye Kristo ƒe Ŋutilã kple Ʋu ƒe vɔsa ʋu manɔmee. Nusi yi edzi le Calvary ye nye Kristo ƒe vɔsa si me wozã ʋu le. Misa la nye nu vevi abe atitsogaa ŋu vɔsa la ke ene. Esia menye kpɔɖeŋunyagbɔgblɔ, alobalo, alo nyakpakpa kpe nya o.” Egblɔ hã be: “Misa ƒe taɖodzinue nye be wòatsɔ Mawu ƒe Vi la aɖo míaƒe vɔsamlekpuiwo dzi, eye be wòatsɔ Eyama asa vɔe na Mawu.”
Ðe Misa La Sɔ Ðe Ŋɔŋlɔawo Nua?
Katolikotɔ akuakuwo xɔe se be wotu Misa ɖe Ŋɔŋlɔawo ƒe nufiafia dzi. Wotɔa asi Yesu ƒe nya siwo wògblɔ le nusi woyɔna zi geɖe be Fiẽnuɖuɖu Mamlɛa me tsɔ ɖoa kpe edzii. Esi Yesu nɔ abolo kple wein mãm na eƒe apostolowo la, egblɔ le aboloa ŋu be: “Esia nye nye ŋutilã.” Egblɔ le wein la ŋu be: “Esiae nye nye ʋu.” (Mateo 26:26-28) Katolikotɔwo xɔe se be esi Yesu gblɔ nya siawo la, etrɔ aboloa kple wein la wozu eƒe ŋutilã kple ʋu ŋutɔŋutɔ. Gake New Catholic Encyclopedia (ƒe 1967) ɖo aɖaŋu be: “Mele be míabu nyagbɔgblɔ ‘Esiae nye nye ŋutilã’ alo ‘Esiae nye nye ʋu’ ɖe nyaa ŋutɔŋutɔ nu akpa o. . . . Elabena le nyagbɔgblɔ abe ‘nuŋeɣi la enye xexeame ƒe nuwuwu’ (Mt 13.39) alo ‘Nyee nye weinti vavã la’ ( Yoh 15.1) me la, wozã [dɔwɔnya “nye”] tsɔ fia nua ƒe dzesi alo nusi wòtsi tre ɖi na.” Eyata numekugbalẽ nyanyɛ sia gɔ̃ hã lɔ̃ ɖe dzi be nya si le Mateo 26:26-28 meɖo kpe edzi be Yesu trɔ aboloa kple wein la wozu eƒe ŋutilã kple ʋu ŋutɔŋutɔ le Fiẽnuɖuɖu Mamlɛa me o.
Ðewohĩ ame aɖe aɖo ŋku edzi be Yesu gblɔ kpɔ be: “Nyee nye agbebolo la, si ɖi tso dziƒo va. . . . Amesi ɖua nye ŋutilã, eye wònoa nye ʋu la, agbe mavɔ le esi.” ( Yohanes 6:51, 54) Amesiwo nɔ to ɖom Yesu la dometɔ aɖewo tsɔe be nya ŋutɔŋutɔ gblɔm wònɔ eye woƒe nu ku. ( Yohanes 6:60) Gake ɖewohĩ míabia be, Ðe Yesu trɔ eƒe ŋutilã wòzu abolo le ɣeyiɣi ma mea? Kura o! Kpɔɖeŋunya gblɔm wònɔ. Etsɔ eɖokui sɔ kple abolo elabena ato eƒe vɔsa dzi ana agbe ameƒomea. Yohanes 6:35, 40 ɖee fia eme kɔ be nua ɖuɖu kple enono fia be woaxɔ Yesu Kristo dzi ase.
Esi Misa nye Katoliko-ha la ƒe kɔnu vevi aɖe ta la, ame aɖe akpɔ mɔ be Ŋɔŋlɔawo aɖo kpe kɔnua dzi. Gake meɖo kpe edzi o. The Catholic Encyclopedia (ƒe 1913 me tɔ) ɖe nusitae me be: “Blema kɔnyinyi si ɖee fia tso gbaɖegbe ke be kukuɖeɖe [alo kokoƒoƒo] ƒe asixɔxɔ le Misa ƒe Vɔsa ŋu . . . la me koŋue míaƒe nufiafia la dzɔ tso.” Ẽ, kɔnyinyi dzie wotu Roma Katolikotɔwo ƒe Misa la ɖo, ke menye ɖe Biblia dzi o.
Aleke ke woɖatsɔ veviedodo léa kɔnyinyi aɖe si tsi tre ɖe Biblia ŋu me ɖe asii o, medzea Mawu ŋu o. Yesu ka mo na eƒe ŋkekea me subɔsubɔhakplɔlawo be: “Miegabua Mawu ƒe se la o le miaƒe kɔa ŋuti.” (Mateo 15:6) Esi Yesu de asixɔxɔ Mawu ƒe Nya ŋu ta la, mina míazã Ŋɔŋlɔ Kɔkɔeawo atsɔ adzro Misa ƒe nufiafiaa me akpɔ.
Kristo ƒe Vɔsa—Zi Neni Ye?
Katoliko-ha la fiaa nu be ɣesiaɣi si woaɖu Misa la, wotsɔa Yesu saa vɔe, togbɔ be wolɔ̃ ɖe edzi be mekuna ŋutɔŋutɔ o eye be vɔsa la nye esi me womezãa ʋu le o hã. Ðe Biblia da asi ɖe nukpɔsusu sia dzia? De dzesi nya si Hebritɔwo 10:12, 14 gblɔ: “Esime [ Yesu tsɔ] vɔsa ɖeka na ɖe nuvɔ̃wo ta megbe la, ebɔbɔ nɔ anyi ɖe Mawu ƒe nuɖusi me tegbetegbe. Elabena vɔsa ɖeka wòtsɔ wɔ amesiwo ŋuti wokɔ la blibo halase tegbee.”
Gake Katolikotɔ akuaku ate ŋu abia be: ‘Ðe mele be Yesu natsɔ eɖokui asa vɔe edziedzi oa? Mí katã míewɔa nuvɔ̃ zi geɖe.’ Biblia ƒe ŋuɖoɖoa dze le Hebritɔwo 9:25, 26 be: “Menye bena, [Kristo natsɔ] eɖokui anɔ nanam agbadre [o]. . . . Eɖe eɖokui fia zi ɖeka le xexeame ƒe nuwuwu, bena wòaɖe nuvɔ̃wo ɖa to eɖokuitsɔtsɔ sa vɔe me.” De dzesi nya sia nyuie be: Kristo ‘matsɔ eɖokui anɔ nanam agbadre o.’ Le Romatɔwo 5:19 la, apostolo Paulo ɖe nusitae me be: “Elabena alesi to ame ɖeka [Adam] ƒe tomaɖomaɖo me wowɔ ame geɖewo zu nuvɔ̃wɔlawo la, nenema ke to ame ɖeka [ Yesu] ƒe toɖoɖo me hã woawɔ ame geɖewo woazu ame dzɔdzɔewo.” Adam ƒe tomaɖomaɖo zi ɖeka na mí katã míeva le ku te; Yesu ƒe ɖeɖe nuwɔna ɖeka ɖo gɔmeɖoanyi na mía dometɔ ɖesiaɖe si axɔ vɔsa ma dzi ase be woatsɔ míaƒe nuvɔ̃wo ake mí fifia eye míase vivi le agbe mavɔ nɔnɔ me le etsɔme.
Vovototo kae le Yesu tsɔtsɔ sa vɔe zi ɖeka alo etsɔtsɔ sa vɔe edziedzi me? Nya sia ku ɖe ŋudzedzekpɔkpɔ ɖe Yesu ƒe vɔsa ƒe asixɔxɔ ŋu. Eyae nye nunana gãtɔ kekeake si wona kpɔ—nunana si xɔ asi hede blibo ale gbegbe be magahiã be woagbugbɔ vɔ asa gbeɖe o.
Enye nyateƒe be ele be míanɔ ŋku ɖom Yesu ƒe vɔsa la dzi. Gake vovototo le ŋkuɖoɖo nudzɔdzɔ aɖe dzi kple egbugbɔgawɔ me. Le kpɔɖeŋu me, srɔ̃tɔ siwo le woƒe srɔ̃kpegbe ƒe ƒezã ɖum aɖo ŋku ŋkeke si dzi woɖe wo nɔewo dzi, gake womagbugbɔ srɔ̃kpekpea ŋutɔŋutɔ awɔ o. Ƒe sia ƒe la, Yehowa Ðasefowo ɖua Yesu ƒe ku ƒe ƒezã le mɔ si Yesu fia be woawɔe la nu—“hena ŋkuɖoɖo dzinye,” ke menye hena etsɔtsɔ sa vɔe o. (Luka 22:19) Azɔ hã le ƒe bliboa katã me la, Kristotɔ siawo dzea agbagba be yewoana ƒomedodo si me lɔlɔ̃ le nanɔ yewo kple Yehowa Mawu dome to Yesu Kristo dzi, wonaa woƒe agbenɔnɔ, nuwɔnawo, kple dzixɔsewo wɔa ɖeka kple Ŋɔŋlɔ Kɔkɔeawo.
Zi geɖe la, esia bia asitɔtrɔ le alesi wobua nu ŋui ŋu. Edzɔa dzi na Ðasefowo be yewoanya be ne yewonɔ Mawu ƒe Nya yome nuteƒewɔwɔe ke menye amegbetɔwo ƒe kɔnyinyiwo o la, woayra yewo. Eye ne yewoxɔ Yesu ƒe ʋu si wòkɔ ɖi tsɔ sa vɔe zi ɖeka ɖe ɣeyiɣiawo katã nu ƒe akpe eve kloe enye sia dzi se la, akɔ yewo ŋu tso nuvɔ̃ ɖesiaɖe me.—Yohanes I, 1:8, 9.
[Nɔnɔmetata si le axa 26]
Ame Kɔkɔe Giles Ƒe Misa (eƒe akpa aɖe)
[Afi Si Míexɔ Mɔɖeɖe Tso]
Erich Lessing/Art Resource, NY