Φόβος—Φίλος ή Εχθρός;
«Σκέφτομαι με ποιον τρόπο θέλω να πεθάνω. Δεν θέλω να με πυροβολήσουν, αλλά αν γίνει αυτό, θέλω να με πυροβολήσουν στο κεφάλι ακριβώς εδώ, ώστε να πεθάνω ακαριαία».
ΕΝΑΣ δημοσιογράφος από την εφημερίδα Λος Άντζελες Τάιμς (Los Angeles Times) άκουσε αυτά τα λόγια από κάποιο 14χρονο κορίτσι. Αυτός έπαιρνε συνεντεύξεις από μαθητές σχετικά με κάποιους πρόσφατους φόνους—νεαροί οι οποίοι σκότωσαν και ενηλίκους και άλλους νεαρούς. Το άρθρο είχε τίτλο: «Ο Κόσμος του Φόβου».
Ασφαλώς γνωρίζετε ότι πολλοί ζουν σε έναν κόσμο φόβου. Φόβο για ποιο πράγμα; Θα ήταν δύσκολο να ξεχωρίσουμε κάθε είδους φόβο. Δείτε αν μπορείτε να εντοπίσετε στο συνοδευτικό πλαίσιο πράγματα τα οποία φοβούνται οι φίλοι σας ή πολλοί άνθρωποι στην περιοχή σας. Το πλαίσιο είναι από το περιοδικό Νιούζγουικ (Newsweek) με ημερομηνία 22 Νοεμβρίου 1993, και δείχνει τα αποτελέσματα μιας δημοσκόπησης που περιέλαβε «758 παιδιά ηλικίας από 10 ως 17 ετών, καθώς και τους γονείς τους».
Αν έδιναν τώρα συνέντευξη αυτοί οι νεαροί, ίσως να ανέφεραν και άλλες αιτίες φόβου, όπως είναι οι σεισμοί. Μετά τον καταστροφικό σεισμό του Λος Άντζελες τον Ιανουάριο του 1994, το περιοδικό Τάιμ (Time) ανέφερε: «Ανάμεσα στα συμπτώματα της διαταραχής έπειτα από ψυχοτραυματικό στρες είναι η ανεξέλεγκτη εμφάνιση εικόνων του παρελθόντος, οι εφιάλτες, οι επίμονες αϋπνίες και ο θυμός εξαιτίας του ότι κάποιος δεν ελέγχει τη ζωή του». Ένας επιχειρηματίας ο οποίος αποφάσισε να μετακομίσει από εκείνη την περιοχή είπε: «Οι ζημιές δεν είναι τίποτα. Ο τρόμος είναι το σημαντικό. Πηγαίνεις να κοιμηθείς στο κάτω πάτωμα φορώντας τα παπούτσια σου. Δεν σε παίρνει ο ύπνος. Απλώς κάθεσαι εκεί και περιμένεις κάθε νύχτα να γίνει σεισμός. Είναι απαίσιο».
«Αλλεπάλληλες Καταστροφές Φέρνουν Ένταση στους Ιάπωνες» ήταν ο τίτλος ενός ρεπορτάζ από το Τόκιο με ημερομηνία 11 Απριλίου 1995. Αυτό έλεγε: «Η επίθεση με νευροπαραλυτικό αέριο . . . ήταν ένα ιδιαίτερα σοβαρό πλήγμα για τον ψυχικό κόσμο των Ιαπώνων επειδή αποτέλεσε μέρος μιας σειράς γεγονότων τα οποία ως σύνολο δημιούργησαν θεμελιώδεις νέες αβεβαιότητες για το μέλλον. . . . Οι άνθρωποι δεν αισθάνονται πια ασφαλείς στους δρόμους οι οποίοι κάποτε φημίζονταν για την ασφάλειά τους νύχτα και ημέρα». Δεν φοβούνται μόνο οι ηλικιωμένοι. «Ο καθηγητής Ισικάουα [του Πανεπιστημίου Σέιτζο] είπε ότι η ανησυχία . . . ήταν ιδιαίτερα έντονη ανάμεσα στους νεαρούς, οι οποίοι συνήθως δεν έχουν σαφή εικόνα τού τι τους επιφυλάσσει το μέλλον».
Τα στοιχεία δείχνουν ότι «μια στιγμή υπερβολικού τρόμου μπορεί να μεταβάλει τη χημεία του εγκεφάλου και να κάνει τους ανθρώπους πιο ευαίσθητους σε εκκρίσεις αδρεναλίνης ακόμη και δεκαετίες αργότερα». Οι επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει ο εγκέφαλος μια κατάσταση που περιλαμβάνει φόβο—πώς αξιολογούμε τις λεπτομέρειες και αντιδρούμε νιώθοντας φόβο. Ο καθηγητής Τζόζεφ Λεντού έγραψε: «Ανακαλύπτοντας τις νευρικές οδούς μέσω των οποίων κάποια κατάσταση κάνει το πλάσμα να μαθαίνει το φόβο, ελπίζουμε να διαλευκάνουμε τους γενικούς μηχανισμούς αυτού του είδους της μνήμης».
Οι περισσότεροι από εμάς, ωστόσο, δεν ενδιαφερόμαστε τόσο πολύ για τη χημική ή τη νευρική βάση του φόβου. Ίσως είναι πιο ρεαλιστικό να ενδιαφερόμαστε για απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Γιατί φοβόμαστε; Πώς θα πρέπει να αντιδρούμε; Υπάρχει κάποιο καλό είδος φόβου;
Πιθανώς θα συμφωνείτε ότι μερικές φορές ο φόβος μπορεί να σας βοηθήσει. Για παράδειγμα, είναι σκοτάδι όταν φτάνετε στο σπίτι σας. Η πόρτα είναι μισάνοιχτη, μολονότι την είχατε κλείσει καλά. Από το παράθυρο νομίζετε πως βλέπετε κινούμενες σκιές. Αμέσως σας καταλαμβάνει ένταση, καθώς νιώθετε ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά. Ίσως να έχει εισβάλει κάποιος κλέφτης ή κάποιος με μαχαίρι.
Ο ενστικτώδης φόβος σας για τέτοιες καταστάσεις θα μπορούσε να σας γλιτώσει από το να εμπλακείτε απερίσκεπτα σε μια επικίνδυνη κατάσταση. Ο φόβος μπορεί να συμβάλει στο να προφυλαχτείτε ή να ζητήσετε βοήθεια προτού αντιμετωπίσετε κάποια πιθανή βλάβη. Υπάρχουν πολλά σχετικά παραδείγματα: ένα σήμα που σας προειδοποιεί για ρεύμα υψηλής τάσης· κάποια αναγγελία στο ραδιόφωνο για μια καταιγίδα που καταφτάνει στην περιοχή σας· ένας διαπεραστικός μηχανικός θόρυβος από το αυτοκίνητό σας ενώ οδηγείτε σε κάποιον πολυσύχναστο δρόμο.
Σε μερικές περιπτώσεις, η αίσθηση του φόβου μπορεί αναμφίβολα να είναι φίλος. Μπορεί να μας βοηθήσει να προστατευτούμε ή να ενεργήσουμε σοφά. Γνωρίζετε καλά, όμως, ότι ο διαρκής ή ο έντονος φόβος στην πραγματικότητα δεν είναι φίλος. Είναι εχθρός. Μπορεί να προξενήσει λαχάνιασμα, ταχυκαρδία, λιποθυμία, τρεμούλα, ναυτία και την αίσθηση της έλλειψης επικοινωνίας με το περιβάλλον.
Ίσως θεωρήσετε πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι η Αγία Γραφή προσδιόρισε τον καιρό μας λέγοντας ότι θα χαρακτηριζόταν από φοβερές εξελίξεις πάνω στη γη, καθώς και από έντονο φόβο. Πώς συμβαίνει αυτό, και τι επίδραση θα πρέπει να έχει στη ζωή σας και στον τρόπο σκέψης σας; Επίσης, γιατί μπορεί να ειπωθεί ότι, από Γραφική άποψη, υπάρχει ένας καθημερινός φόβος ο οποίος είναι ιδιαίτερα υποβοηθητικός και καλός; Ας δούμε.
[Πλαίσιο στη σελίδα 3]
Στο ερώτημα τι ανησυχεί περισσότερο αυτούς και την οικογένειά τους, ενήλικοι και παιδιά λένε ότι φοβούνται:
ΠΑΙΔΙΑ ΓΟΝΕΙΣ
56% Βίαιο έγκλημα εναντίον μέλους της οικογένειας 73%
53% Απώλεια εργασίας κάποιου ενηλίκου 60%
43% Αδυναμία εξασφάλισης τροφής 47%
51% Αδυναμία εξασφάλισης ιατρικής περίθαλψης 61%
47% Αδυναμία εξασφάλισης στέγης 50%
38% Κάποιο μέλος της οικογένειας παίρνει ναρκωτικά 57%
38% Μήπως η οικογένειά τους δεν παραμείνει μαζί 33%
Πηγή: Newsweek, 22 Νοεμβρίου 1993