Εσθονία
ΚΑΛΩΣ ΗΡΘΑΤΕ στην Εσθονία! Αυτό το «ζηλευτό στολίδι της Βαλτικής» θα σας θαμπώσει με τη φυσική ομορφιά του: τα δάση και τα λιβάδια του, τα γραφικά παραθαλάσσια χωριουδάκια του, τις 1.400 και πλέον λίμνες του και τα πάνω από 1.500 νησιά του. Σχεδόν το 50 τοις εκατό του εδάφους της Εσθονίας καλύπτεται από πυκνά δάση και χαμηλή βλάστηση—κατάλοιπα του αρχέγονου δάσους που κάποτε απλωνόταν στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Η Εσθονία, που ξεπερνάει ελάχιστα σε μέγεθος την Ελβετία ή τη Δανία, είναι μια από τις μικρότερες χώρες της Ευρώπης.
Θα διαπιστώσετε ότι οι φιλικοί αλλά συνεσταλμένοι κάτοικοι αυτής της πανέμορφης μικρής χώρας έχουν πολλές αξιοθαύμαστες ιδιότητες. Στο σύνολό τους, είναι καλλιεργημένοι, έχουν πολύ υψηλό μορφωτικό επίπεδο και αγαπούν το διάβασμα. Αν και το 30 περίπου τοις εκατό του πληθυσμού είναι ρωσόφωνοι, η επίσημη γλώσσα είναι η εσθονική. Αλλά η γλώσσα αυτή δεν μαθαίνεται εύκολα επειδή είναι πολύ περίπλοκη. Για παράδειγμα, στην εσθονική υπάρχουν αρκετές λέξεις που αντιστοιχούν στη λέξη «νησί», ανάλογα με την εμφάνιση, το μέγεθος και την ηλικία του νησιού.
ΘΥΕΛΛΩΔΕΣ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Ο ένας μετά τον άλλον, οι ισχυροί γείτονες της Εσθονίας την έθεσαν υπό την κατοχή τους. Γερμανοί ιππότες και Δανοί στρατιώτες εισέβαλαν στη χώρα στις αρχές του 13ου αιώνα, και έκτοτε η Δανία, η Λιθουανία, η Νορβηγία, η Πολωνία, η Ρωσία και η Σουηδία μάχονταν επί αιώνες για τον έλεγχο της Εσθονίας.
Αργότερα, έπειτα από έναν και πλέον αιώνα σουηδικής κατοχής, κατακτήθηκε από τη Ρωσία το 1721. Ύστερα από μια σύντομη περίοδο ανεξαρτησίας από το 1918 ως το 1940, η Σοβιετική Ένωση προέλασε στην Εσθονία και την προσάρτησε. Το 1941 η χώρα κατακτήθηκε από τη ναζιστική Γερμανία, αλλά το 1944 περιήλθε στον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης. Η Εσθονία αποτέλεσε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης επί 50 σχεδόν χρόνια, ώσπου το 1991 έγινε η πρώτη σοβιετική δημοκρατία που ανακήρυξε την ανεξαρτησία της.
Πώς επηρέασαν αυτά τα γεγονότα τους Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Εσθονία; Τι συνέβη στους υπηρέτες του αληθινού Θεού κατά τη διάρκεια της καταπιεστικής γερμανικής κατοχής και της σκληρής σοβιετικής περιόδου; Διαβάστε τη συναρπαστική ιστορία της πίστης, του θάρρους και της ευρηματικότητάς τους στα χρόνια του αδυσώπητου διωγμού.
ΟΙ ΟΥΛΕΣ ΠΟΥ ΑΦΗΣΕ Η ΨΕΥΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Οι σταυροφόροι που εισέβαλαν στην Εσθονία το 13ο αιώνα επέβαλαν τη «Χριστιανοσύνη» με την κόψη του σπαθιού. Ωστόσο, αυτός ο «εκχριστιανισμός» ήταν εντελώς επιδερμικός. Αργότερα, οι κάτοικοι ολόκληρων χωριών περιέλουσαν τον εαυτό τους και τα σπίτια τους με νερό για να ξεπλύνουν το υποχρεωτικό βάφτισμά τους και επέστρεψαν στην παγανιστική λατρεία τους. Οι άνθρωποι εξακολούθησαν να ασκούν τη λατρεία της φύσης και τις παγανιστικές τους τελετουργίες, μέχρι που οι τελετές τους αναμείχθηκαν τελικά με τις Καθολικές δοξασίες.
Το 17ο αιώνα οι Εσθονοί προσχώρησαν στη Λουθηρανική Εκκλησία, ενώ αργότερα η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έγινε η επίσημη θρησκεία της Εσθονίας. Το 1925 επήλθε χωρισμός Εκκλησίας και Κράτους. Σύμφωνα με κάποια έρευνα, μόνο το 14 τοις εκατό των Εσθονών ισχυρίζονται ότι η θρησκεία αποτελεί σημαντικό μέρος της καθημερινής τους ζωής.
Τα πρόσφατα χρόνια, όμως, πολλοί ειλικρινείς Εσθονοί έχουν δεχτεί πρόθυμα το θεραπευτικό βάλσαμο του Λόγου του Θεού, την «υγιή διδασκαλία που είναι σύμφωνη με τα ένδοξα καλά νέα του ευτυχισμένου Θεού». (1 Τιμ. 1:10, 11) Ως αποτέλεσμα, ενώ το 1991 οι Μάρτυρες του Ιεχωβά που κήρυτταν τη Βασιλεία του Θεού ήταν λιγότεροι από 1.000, σήμερα έχουν ξεπεράσει τους 4.000. Αλλά πώς πρωτοέφτασαν τα καλά νέα στη μικρή Εσθονία;
«ΣΤΟΜΑ ΕΧΕΙΣ»
Στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ ο Μάρτιν Κόζε και ο αδελφός του ο Χιούγκο βρίσκονταν στις Ηνωμένες Πολιτείες, προμηθεύτηκαν κάποια έντυπα των Σπουδαστών της Γραφής (όπως ήταν τότε γνωστοί οι Μάρτυρες του Ιεχωβά). Ο Μάρτιν ενθουσιάστηκε με αυτά που ανακάλυψε, αλλά τον προβλημάτιζε το γεγονός ότι στην πατρίδα του δεν υπήρχαν Σπουδαστές της Γραφής. Αφού εντόπισε σε ένα βιβλιάριο τη διεύθυνση των κεντρικών γραφείων της Νέας Υόρκης, ο Μάρτιν πήγε εκεί και εξέφρασε τον προβληματισμό του στον Ι. Φ. Ρόδερφορντ, ο οποίος είχε την επίβλεψη του έργου των Σπουδαστών της Γραφής εκείνη την εποχή.
«Τι πρέπει να κάνω;» ρώτησε ο Μάρτιν.
«Στόμα έχεις, έτσι δεν είναι;» απάντησε ο αδελφός Ρόδερφορντ. «Γύρνα λοιπόν πίσω και χρησιμοποίησέ το».
Αυτό και έκανε! Περίπου το 1923, γύρισε στην Εσθονία και άρχισε να κηρύττει ως ο πρώτος Σπουδαστής της Γραφής στη χώρα. Ο Μάρτιν δίδαξε στην οικογένειά του Γραφικές αλήθειες, ο δε γιος του, ο Άντολφ, αποδείχτηκε πιστός υπηρέτης του Θεού και αληθινό στήριγμα στις δύσκολες μέρες που επρόκειτο να έρθουν. Ο αδελφός του Μάρτιν, ο Χιούγκο, έγινε και αυτός Σπουδαστής της Γραφής, αλλά δεν επέστρεψε μόνιμα στην πατρίδα του.
«ΔΕΝ ΘΑ ΝΙΩΣΕΙΣ ΜΟΝΑΞΙΑ»
Σε μια συνέλευση των Σπουδαστών της Γραφής στο Λονδίνο το 1926, ο αδελφός Ρόδερφορντ ζήτησε εθελοντές για να πάνε στις βαλτικές χώρες. Ο Άλμπερτ Γουέστ, ο Πέρσι Ντάναμ και ο Τζέιμς Γουίλιαμς σήκωσαν τα χέρια τους. Λίγο αργότερα, διορίστηκαν να οργανώσουν το κήρυγμα των καλών νέων στην Εσθονία, στη Λετονία και στη Λιθουανία. Ο Γουίλιαμ Ντέι, ο τότε επίσκοπος του Γραφείου Βόρειας Ευρώπης, το οποίο έδρευε στη Δανία, ταξίδεψε με τον Άλμπερτ Γουέστ στο Τάλιν, την πρωτεύουσα της Εσθονίας. Αφού βρήκαν ένα δωμάτιο για να μένει ο Άλμπερτ, ο αδελφός Ντέι τον χτύπησε φιλικά στον ώμο και είπε: «Αντίο, λοιπόν, Άλμπερτ. Δεν θα νιώσεις μοναξιά. Σε λίγο θα έρθει και Η Σκοπιά!»
Διάφοροι βιβλιοπώλες διάκονοι, όπως λέγονταν τότε οι σκαπανείς, ήρθαν από την Αγγλία, τη Γερμανία και άλλες χώρες για να βοηθήσουν. Ωστόσο, δεν μπορούσαν να μείνουν πολύ καιρό επειδή δυσκολεύονταν να ανανεώσουν τη βίζα τους. Οι βιβλιοπώλες διάκονοι από τη Φινλανδία προσαρμόζονταν γρήγορα, επειδή η εσθονική γλώσσα συγγενεύει με τη φινλανδική. Δεκάδες ολοχρόνιοι κήρυκες που ήρθαν από το εξωτερικό έσπειραν με επιμέλεια και αφθονία τους σπόρους της Βασιλείας. Οι ντόπιοι υποδέχονταν θερμά τους ξένους, που ήταν κάτι το πρωτόγνωρο για αυτούς, και τους έδιναν παρατσούκλια, όπως «Σόμε Μιίνα» (η Μιίνα από τη Φινλανδία). Αν κάποιος ομιλητής ήταν από τη Βρετανία, τον εισήγαγαν απλώς ως «ο Λονδρέζος».
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
Οι χώροι που ήταν κατάλληλοι για γραφεία σπάνιζαν, και επειδή οι ντόπιοι θεωρούσαν τους ξένους πλούσιους, τους ζητούσαν μεγαλύτερα ενοίκια. Παρ’ όλα αυτά, το 1926 ιδρύθηκε ένα γραφείο τμήματος σε κάποιο μικρό διαμέρισμα στο Τάλιν, στην οδό Κροϊτσβάλντι 17, με υπηρέτη τμήματος τον Άλμπερτ Γουέστ. Το ίδιο εκείνο έτος εκδόθηκαν τα πρώτα βιβλιάρια στην εσθονική, ένα από τα οποία ήταν το βιβλιάριο Εκατομμύρια Ζώντων Ήδη Ουδέποτε θα Αποθάνωσιν!
Μια νεαρή Εσθονή, η Χίλντα Ανγκ, άκουσε για την αλήθεια από κάποιες φίλες της. Όταν πήγε στο γραφείο τμήματος για να πάρει έντυπα, ένας Γερμανός αδελφός τη ρώτησε αν είχε την καλοσύνη να τον βοηθήσει να μεταφράσει τη δημόσια ομιλία του. Εκείνη συμφώνησε, και το 1928 προσκλήθηκε στο γραφείο για να υπηρετεί ως μεταφράστρια. Αργότερα παντρεύτηκε έναν Βρετανό αδελφό, τον Αλεξάντερ Μπράιντσον, ο οποίος είχε μετακομίσει στην Εσθονία για να κηρύττει ολοχρόνια. Η Χίλντα αποδείχτηκε ικανή και φιλόπονη μεταφράστρια, αργότερα δε, όταν το έργο γινόταν υπό την επιφάνεια και χρειάστηκε να φύγει μαζί με το σύζυγό της από τη χώρα, συνέχισε να μεταφράζει μυστικά από το εξωτερικό επί αρκετές δεκαετίες. Το ζεύγος Μπράιντσον δαπάνησε συνολικά στην ολοχρόνια υπηρεσία πάνω από 100 χρόνια!
Το 1928 οι Σπουδαστές της Γραφής εξέδωσαν το πρώτο βιβλίο τους στην εσθονική, το οποίο ήταν Η Κιθάρα του Θεού. Επιπρόσθετα, Η Σκοπιά, καθώς και εφτά άλλα βιβλία και αρκετά βιβλιάρια, είχαν ήδη κυκλοφορήσει στην εσθονική προτού ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΔΙΑΓΓΕΛΕΩΝ
Οι βιβλιοπώλες διάκονοι κάλυπταν τεράστιες περιοχές με το ποδήλατο και διανυκτέρευαν οπουδήποτε έβρισκαν κατάλυμα—είτε σε αγροικίες είτε σε αχυρώνες. Οι άνθρωποι ήταν φτωχοί, αλλά τους άρεσε πολύ να ακούν το άγγελμα της Βασιλείας. Ως αποτέλεσμα, αυτοί οι ολοχρόνιοι κήρυκες δαπανούσαν με χαρά από 150 ως 200 ώρες το μήνα στο έργο κηρύγματος, και μάλιστα κάποια αδελφή ανέφερε 239 ώρες σε έναν και μόνο μήνα! Η υπηρεσία τους χαρακτηριζόταν από φιλοπονία, τόλμη και επιμονή. Μια αδελφή βγήκε για πρώτη φορά στην υπηρεσία αγρού με τον εξής τρόπο:
«Ξέρεις ποδήλατο;» τη ρώτησε μια ζηλώτρια Φινλανδή αδελφή.
«Ξέρω», απάντησε η καινούρια αδελφή.
«Πάμε τότε στο Σάρεμα», είπε γεμάτη ενθουσιασμό η Φινλανδή αδελφή αναφερόμενη στο μεγαλύτερο νησί της Εσθονίας, περίπου 200 χιλιόμετρα μακριά.
Όταν έφτασαν στο πρώτο χωριό του νησιού, η Φινλανδή αδελφή πρότεινε: «Άρχισε εσύ από αυτή την άκρη του χωριού και εγώ θα αρχίσω από την άλλη. Το βράδυ θα συναντηθούμε στο κέντρο του χωριού». Η καινούρια αδελφή δεν είχε συμμετάσχει στο έργο κηρύγματος ποτέ προηγουμένως. Αλλά όταν χτύπησε την πρώτη κιόλας πόρτα, ένιωσε τη βοήθεια του Ιεχωβά και γρήγορα απέκτησε τόση αυτοπεποίθηση ώστε απόλαυσε το υπόλοιπο της εξόρμησής τους.
Η Χέλιν Άλντονεν (αργότερα Γκρόνλουντ) συνάντησε κάποιους ανθρώπους από το νησί Βόρμσι και διαπίστωσε ότι μιλούσαν μια παράξενη γλώσσα.
«Δεν μιλάτε εσθονικά;» ρώτησε εκείνους τους νησιώτες.
«Όχι, μιλάμε σουηδικά», απάντησαν.
«Έχετε σουηδικά βιβλία για να διαβάσετε;» ρώτησε η Χέλιν.
«Έχουμε να δούμε σουηδικά βιβλία εδώ και αιώνες», απάντησαν εκείνοι με μια δόση υπερβολής.
Βλέποντας ότι οι κάτοικοι του Βόρμσι χρειάζονταν σουηδικά έντυπα, η Χέλιν αποφάσισε να επισκεφτεί το νησί με τη Φάνι Χιένταλα, η οποία μιλούσε σουηδικά.
«Πήραμε όλα τα σουηδικά βιβλία που είχε το γραφείο τμήματος και πήγαμε εκεί με το πλοίο», θυμάται η Χέλιν. «Καλύψαμε ολόκληρο το νησί σε τρεις μέρες και δώσαμε σχεδόν όλα τα έντυπά μας. Έπειτα από δεκαετίες, έμαθα για έναν αδελφό στη Σουηδία ο οποίος γνώρισε την αλήθεια από κάποια βιβλία που πήρε στο Βόρμσι!» Επανειλημμένα, οι κήρυκες της Βασιλείας διαπίστωναν πόσο αληθινά είναι τα λόγια του εδαφίου Εκκλησιαστής 11:6: «Το πρωί σπείρε το σπόρο σου και ως το βράδυ ας μην αναπαυτεί το χέρι σου· γιατί δεν ξέρεις πού θα πετύχει αυτό».
ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΑΝ ΟΙ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΣ ΔΙΑΚΟΝΟΙ
Το έργο των βιβλιοπωλών διακόνων δεν ήταν εύκολο. Το χειμώνα, διένυαν 20 με 40 χιλιόμετρα τη μέρα είτε κάνοντας σκι είτε πεζοπορώντας. Το κρύο ήταν τσουχτερό και τα αξιοπρεπή καταλύματα λιγοστά. Μαζί τους μπορούσαν να πάρουν λίγα μόνο βασικά τρόφιμα και αναγκαία είδη, εφόσον είχαν να μεταφέρουν και κιβώτια με έντυπα. Συχνά η δυνατή βροχή έκανε τους δρόμους αδιάβατους. Πολλές νύχτες οι βιβλιοπώλες διάκονοι αναγκάζονταν να κοιμηθούν στο ύπαιθρο. Αυτή η κοπιαστική μορφή υπηρεσίας απαιτούσε όλη τη φυσική δύναμη και την αντοχή που διέθεταν. Αλλά πώς ένιωθαν για την υπηρεσία τους εκείνοι οι αφοσιωμένοι κήρυκες;
«Ποτέ δεν μου έλειψε κάτι αληθινά σημαντικό», θυμάται ο Βίλχο Ελοράντα, ένας ζηλωτής ολοχρόνιος διάκονος από τη Φινλανδία που κήρυξε σε απομονωμένες περιοχές επί πολλούς μήνες. «Τις περισσότερες φορές, εξασφάλιζα την καθημερινή μου τροφή και το νυχτερινό μου κατάλυμα ως αντάλλαγμα για τα έντυπα. Η ανάγκη για χρήματα ήταν σχεδόν μηδαμινή. Όταν βράδιαζε, άρχιζα να ρωτάω για κατάλυμα. Ελάχιστοι άνθρωποι αρνούνταν να μου παραχωρήσουν ένα μέρος για να μείνω, ιδίως αν ήταν αργά ή αν το επόμενο αγρόκτημα βρισκόταν μακριά».
«Το βασικό μου μέλημα ήταν να φτάσει το άγγελμα της Βασιλείας στα χέρια των ανθρώπων», συνεχίζει ο Βίλχο, «γι’ αυτό και οι φτωχικές συνθήκες διαβίωσης δεν μείωναν ούτε στο ελάχιστο τη χαρά και την ικανοποίηση που ένιωθα στο έργο κηρύγματος».
Εκείνοι οι ακούραστοι αδελφοί και αδελφές προλείαναν το έδαφος για μελλοντικές αυξήσεις διανέμοντας τεράστιες ποσότητες εντύπων. Το 1929, οι λιγοστοί διαγγελείς διένειμαν 53.704 βιβλία και βιβλιάρια.
«Η Εσθονία είχε περίπου 30 βιβλιοπώλες διακόνους», ανέφερε ο Άντολφ Κόζε, «οι οποίοι κάλυψαν ολόκληρη τη χώρα πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο».
Ο απόηχος του έργου που έκαναν με επιμέλεια εκείνοι οι πρώτοι κήρυκες φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Παραδείγματος χάρη, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά συνάντησαν μια ηλικιωμένη κυρία, τη Ρουθ. Το άγγελμά τους της φάνηκε γνώριμο. Θυμήθηκε ότι, πριν από 60 και πλέον χρόνια, είχε ακούσει μια Γερμανίδα Σπουδάστρια της Γραφής που επισκέφτηκε μια δυο φορές κάποια γειτόνισσά της. Αυτή τη φορά, αν και ήταν κωφή και πολύ ηλικιωμένη, η Ρουθ διέκρινε την αλήθεια, δέχτηκε να κάνει Γραφική μελέτη και βαφτίστηκε—σχεδόν 70 χρόνια μετά την πρώτη εκείνη επαφή.
ΑΡΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
Το μικρό γραφείο τμήματος χρησιμοποιούνταν στην αρχή και ως χώρος συνελεύσεων. Στην πρώτη συνέλευση, που διεξάχθηκε τον Ιούνιο του 1928, παρευρέθηκαν 25 άτομα και βαφτίστηκαν 4. Το επόμενο έτος, ήρθαν 80 Φινλανδοί αδελφοί για να βοηθήσουν στη συνέλευση και να συμμετάσχουν στην υπηρεσία αγρού.
Ο Άλμπερτ Γουέστ, ο υπηρέτης τμήματος της Εσθονίας, διορίστηκε στη Δανία ως βοηθός, και αργότερα αντικαταστάτης, του Γουίλιαμ Ντέι, του υπηρέτη τμήματος εκείνης της χώρας. Ποιος θα αντικαθιστούσε τον αδελφό Γουέστ στην Εσθονία; Ο Γουόλας Μπάξτερ, από τη Σκωτία, ο οποίος ήταν ένας θερμός αδελφός με αίσθηση του χιούμορ. Πριν γνωρίσει την αλήθεια, είχε πολεμήσει με το βρετανικό στρατό στη Γαλλία κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Τα όσα βίωσε στον πόλεμο δεν εναρμονίζονταν με τις διδασκαλίες του Ιησού Χριστού.
«Βρισκόμουν σε σύγχυση», θυμάται ο αδελφός Μπάξτερ, «και άρχισα να συνειδητοποιώ ότι όλοι οι πόλεμοι των ανθρώπων ήταν άδικοι, όποιος και αν ήταν ο εχθρός. Ανέκαθεν πίστευα ότι όλοι οι άνθρωποι είναι αδέλφια και ότι όποιος αναζητάει τον Θεό τελικά θα τον βρει. Ενώ έκανα τέτοιου είδους σκέψεις, γονάτισα μέσα στα χαρακώματα και ορκίστηκα στον Θεό ότι, αν γλίτωνα και επέστρεφα στην πατρίδα, θα τον υπηρετούσα όλη μου τη ζωή».
Αυτό και έκανε! Αφού γνώρισε την αλήθεια, ανέλαβε με ζήλο την ολοχρόνια διακονία το 1926. Δύο χρόνια αργότερα δέχτηκε την πρόσκληση να υπηρετήσει στην Εσθονία, όπου εκδήλωσε τον ίδιο ζήλο. Διορίστηκε υπηρέτης τμήματος το 1930, το έτος που έφυγε ο αδελφός Γουέστ. Το 1932, το γραφείο τμήματος μεταφέρθηκε στην οδό Σουρ Τάρτου 72, στο Τάλιν, και το επόμενο έτος η Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά καταχωρίστηκε επίσημα στην Εσθονία.
ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ
Από το 1927 κιόλας, ο αδελφός Γουέστ έλαβε την άδεια να παρουσιάσει μια εκπομπή σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό του Τάλιν. Εκφώνησε τη διάλεξη «Ευλογίες της Χιλιετίας» με ταυτόχρονη μετάφραση στην εσθονική. Η εκπομπή κέντρισε μεν το ενδιαφέρον πολλών αλλά προκάλεσε και αντιδράσεις. Ως αποτέλεσμα, δεν επιτράπηκε ξανά η μετάδοσή της παρά μόνο το 1929. Εκείνη τη χρονιά άρχισαν να μεταδίδονται εκπομπές σε τακτική βάση, κάθε Κυριακή. Οι ομιλίες εκφωνούνταν στην αγγλική, στην εσθονική, στη ρωσική, στη φινλανδική, μερικές φορές στη σουηδική και στη γερμανική, και τουλάχιστον μία φορά στη δανική. Και εκείνες οι ομιλίες επίσης κέντρισαν το ενδιαφέρον πολλών και ακούγονταν μέχρι τη Νορβηγία, τη Δανία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και το Λένινγκραντ (τώρα Αγία Πετρούπολη) της Ρωσίας. Στη διάρκεια του υπηρεσιακού έτους 1932, οι 200 διαλέξεις που μεταδόθηκαν συνέβαλαν αποτελεσματικά στη γνωστοποίηση του ονόματος του Ιεχωβά. Διόλου παράξενο, λοιπόν, που προκάλεσαν την εναντίωση του κλήρου!
Ο κλήρος, γνωρίζοντας πόσο φοβούνταν οι αξιωματούχοι στην Εσθονία οτιδήποτε είχε σχέση με τον κομμουνισμό, ισχυρίστηκε ψευδώς ότι οι Μάρτυρες είχαν κομμουνιστικές διασυνδέσεις. Οι αρχές της Εσθονίας, σπεύδοντας να δράσουν ενάντια σε ό,τι νόμιζαν πως υπονόμευε το έθνος, απαγόρευσαν τη μετάδοση των διαλέξεων το 1934. Αλλά δεν συμφωνούσαν όλοι με την απαγόρευση. Ένας μαθητής έγραψε την ακόλουθη επιστολή στην αγγλική:
Αγαπητή Σκοπιά και Αγαπητέ Δικαστή Ρόδερφορντ:
Λυπάμαι που η κυβέρνησή μας στην Εσθονία έχει απαγορεύσει τις διαλέξεις σας στο ραδιόφωνό μας. Πηγαίνω στο σχολείο. Οι γονείς μου δεν είναι πλούσιοι. Δουλεύουν σκληρά για να ζήσουν τα παιδιά τους. Αλλά η αγάπη τους για τον Κύριο και η ελπίδα που τους δίνει Αυτός είναι σαν ηλιαχτίδα στο πρόσωπό τους. Αρρώστησα βαριά το χειμώνα, και οι διαλέξεις σας στο ραδιόφωνο ήταν το μόνο πράγμα που με παρηγορούσε. Τότε τα δάκρυα στα μάτια μου ήταν δάκρυα χαράς. . . . Πού είναι τώρα αυτές οι διαλέξεις; . . . Άρχισα να μαθαίνω αγγλικά, και αυτό είναι το πρώτο γράμμα μου σε αυτή τη γλώσσα, γραμμένο όλο χωρίς λεξικό. . . . Στέλνω τις θερμές μου ευχές και τα χαιρετίσματά μου στον Δικαστή Ρόδερφορντ.
Ο αδελφός Ρόδερφορντ απάντησε γράφοντας μια προσωπική επιστολή στον νεαρό και του έστειλε μερικούς δίσκους με διαλέξεις του.
«ΑΡΜΑ ΤΗΣ ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ»
Ο Τζον Νορθ, ένας ζηλωτής βιβλιοπώλης διάκονος από την Αγγλία, ζούσε με την οικογένειά του σε τροχόσπιτο ενόσω κήρυττε στην Εσθονία. Αυτό τράβηξε την προσοχή πολλών σε όλη τη νότια Εσθονία. Μια τοπική εφημερίδα περιέγραψε το τροχόσπιτο ως εξής: «Η Εταιρία [Σκοπιά] κατασκευάζει στο Τάρτου ένα όχημα που μοιάζει με σπίτι, με σκοπό να ταξιδεύουν οι εκπρόσωποί της σε όλη τη χώρα και να πραγματοποιούν θρησκευτικές εκδηλώσεις. Κηρύττουν στους ανθρώπους από αυτό το “άρμα της ουράνιας Βασιλείας” και διανέμουν βιβλία που εξηγούν την Αγία Γραφή. Το “άρμα” είναι επανδρωμένο με πέντε άτομα—τον επικεφαλής ιεραπόστολο, τη σύζυγό του, το παιδί τους και δύο δραστήριους νέους. Οι δύο τελευταίοι κινούνται ταχύτατα (σαν τον Ιηού) με τα ποδήλατά τους γύρω από το “άρμα” μοιράζοντας έντυπα».
Κατά την περίοδο της πολιτικής αναταραχής στα μέσα της δεκαετίας του 1930, ένας πρώην πιλότος της πολεμικής αεροπορίας, ο Νίκολαϊ Τουίμαν, φυλακίστηκε λόγω της συμμετοχής του σε ένα εσθονικό φασιστικό κίνημα. Στη βιβλιοθήκη της φυλακής, ο Νίκολαϊ βρήκε μερικά βιβλία του Ι. Φ. Ρόδερφορντ τα οποία τον βοήθησαν να καταλάβει ότι είχε πάρει λάθος δρόμο. Μετά την αποφυλάκισή του, πήγε στο Τάλιν, στη διεύθυνση που βρήκε σε κάποιο βιβλίο των Μαρτύρων το οποίο είχε πάρει η σύζυγός του. Με τη βοήθεια του αδελφού Μπάξτερ, ο Νίκολαϊ έκανε ριζικές αλλαγές στη ζωή του, σταμάτησε κάθε πολιτική δραστηριότητα και έγινε ειρηνικός και ζηλωτής Μάρτυρας του Ιεχωβά. Αργότερα, όταν το έργο γινόταν υπό απαγόρευση, αποδείχτηκε στήριγμα για την εκκλησία και βοήθησε στην εκτύπωση υπό την επιφάνεια. Παρέμεινε πιστός στη διάρκεια των 15 περίπου ετών που έζησε εξόριστος στη Σιβηρία.
Κάποιος άλλος που είχε αναμειχθεί με την πολιτική και είχε απογοητευτεί ήταν ένας γιατρός, ο Άρτουρ Ίντους. Η πρώτη σπίθα της αλήθειας άναψε μέσα του όταν επισκέφτηκε το σπίτι του Μάρτιν Κόζε για να προσφέρει τις ιατρικές του υπηρεσίες. Ο αδελφός Κόζε παρότρυνε τον Άρτουρ να μελετήσει τη Γραφή, και επειδή ο Άρτουρ ήξερε γερμανικά, ο αδελφός Κόζε παρήγγειλε όλα τα έντυπα που ήταν διαθέσιμα σε εκείνη τη γλώσσα και του τα έδωσε. Με τη βοήθεια του Μάρτιν, ο Άρτουρ δέχτηκε την αλήθεια, αφιερώθηκε στον Ιεχωβά και βαφτίστηκε. Ήταν πολύ γνωστός και ευυπόληπτος ως γιατρός, και έγινε επίσης γνωστός ως ζηλωτής και ευυπόληπτος αδελφός.
ΜΑΥΡΑ ΣΥΝΝΕΦΑ ΣΤΟΝ ΟΡΙΖΟΝΤΑ
Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 επικρατούσε έντονη αναταραχή. Η πίεση της ναζιστικής Γερμανίας και της Καθολικής Εκκλησίας οδήγησε στην κατάσχεση του βιβλιαρίου Δίκαιος Άρχων τον Ιανουάριο του 1935.
Το ίδιο έτος, ο υπουργός εσωτερικών διέταξε το κλείσιμο της Εταιρίας Σκοπιά στην Εσθονία, την κατάσχεση των εντύπων και τη δέσμευση των περιουσιακών της στοιχείων. Αν και οι αδελφοί είχαν προλάβει να κρύψουν πολλά έντυπα, κατασχέθηκαν περίπου 76.000. Αυτή η αρνητική εξέλιξη, όμως, δεν σταμάτησε το έργο. Προς μεγάλη έκπληξη και χαρά των αδελφών, τα περιεχόμενα δύο βιβλιαρίων που είχαν κατασχεθεί δημοσιεύτηκαν σε δύο κορυφαίες εφημερίδες με συνολική κυκλοφορία 100.000 φύλλων. Παρά την απώλεια των εντύπων, το όνομα του Ιεχωβά έλαβε μεγαλύτερη δημοσιότητα από ό,τι αν είχαν διανείμει οι αδελφοί τα βιβλιάρια.
Στο μεταξύ, το έργο κηρύγματος συνεχιζόταν και το γραφείο τμήματος ξανάρχισε να λειτουργεί. Οι κατασχέσεις μεγάλου αριθμού εντύπων συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια. Η Χέλιν Άλντονεν εργαζόταν στο γραφείο τμήματος όταν έλαβε χώρα μια αιφνιδιαστική έρευνα.
«Ήρθαν τρεις νεαροί αστυνομικοί για να κατασχέσουν κυρίως το βιβλιάριο Εκατομμύρια Ζώντων Ήδη Ουδέποτε θα Αποθάνωσιν!», θυμάται η αδελφή Άλντονεν, «αλλά δεν είχαμε κανένα αντίτυπο. Πέταξαν όλα τα βιβλία από τα ράφια και τα στοίβαξαν στο πάτωμα. Ο αδελφός Μπάξτερ δεν μπορούσε να κάνει τίποτα, επειδή τον είχαν από κοντά. Εγώ όμως άρχισα να τακτοποιώ τα σημεία όπου έψαξαν οι αστυνομικοί και πήγα διακριτικά στο γραφείο του αδελφού Μπάξτερ για να ελέγξω αν υπήρχαν κάποια χαρτιά που δεν έπρεπε να δουν. Πρόσεξα μια επιστολή με όλα τα ονόματα και τις διευθύνσεις των ευαγγελιζομένων και την έριξα σε ένα καλάθι στη γωνία. Όταν οι αστυνομικοί άρχισαν να βάζουν τα βιβλία σε κιβώτια, ο επικεφαλής τους άρπαξε υπεροπτικά ένα κιβώτιο και το πέταξε τόσο απότομα που έσπασε το χέρι του! Οι υπόλοιποι τον πήραν εσπευσμένα για να τον πάνε στο νοσοκομείο, και έτσι εμείς βρήκαμε την ευκαιρία να ξεδιαλέξουμε τα κιβώτια προτού επιστρέψουν».
«Οι αστυνομικοί επέστρεψαν», συνεχίζει ο αδελφός Μπάξτερ, «και καθώς μετέφεραν τα έντυπα, παρατήρησα έναν από αυτούς να βάζει το βιβλίο Απελευθέρωσις στη μεγάλη τσέπη του παλτού του. Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί πόσα ακόμα βιβλία θα πήραν άραγε για να διαβάσουν οι ίδιοι».
Το έτος 1939 ήταν περίοδος ανασφάλειας και φόβου. Σοβιετικά στρατεύματα έλαβαν την άδεια να εισέλθουν στην Εσθονία. «Καθημερινά το ραδιόφωνο βομβάρδιζε τους ακροατές με κομμουνιστική προπαγάνδα», έγραψε ο αδελφός Μπάξτερ. «Κυκλοφορούσαν πολλές φήμες, ενώ κυριαρχούσε η αναστάτωση, η ανησυχία και ο φόβος. Στον ουρανό βούιζαν ασταμάτητα τα σοβιετικά πολεμικά αεροπλάνα που ήταν γεμάτα αλεξιπτωτιστές». Μήπως αυτή η απειλή θα έκανε το έργο κηρύγματος να παραλύσει;
Παρά το σάλο που επικρατούσε, το 1940 οι όσιοι υπηρέτες του Ιεχωβά έδωσαν 59.776 βιβλία και βιβλιάρια—ένα αξιοθαύμαστο επίτευγμα για τους μόλις 27 ευαγγελιζομένους και 15 σκαπανείς! Έκαναν ό,τι περισσότερο μπορούσαν στη σύντομη περίοδο ελευθερίας που τους απέμενε.
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
Οι αδελφοί κατάφεραν να διοργανώσουν μια συνέλευση στο Τάλιν λίγο προτού αρχίσει η σοβιετική κυριαρχία—δεν θα διεξαγόταν ξανά ελεύθερη συνέλευση παρά μόνο έπειτα από πέντε δεκαετίες. Εξέτασαν άρθρα της Σκοπιάς όπως «Η Θεοκρατία», «Ουδετερότης», «Παγίδαι» και «Η Καταδίκη της Θρησκείας»—επίκαιρη πνευματική τροφή που βοήθησε το λαό του Θεού να προετοιμαστεί για τα όσα βρίσκονταν μπροστά τους.
Σύντομα, οι φλόγες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου θα τύλιγαν την Εσθονία, και οι αδελφοί δεν επρόκειτο να γλιτώσουν τις συνέπειές του. Στις 16 Ιουνίου 1940, η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών εξέδωσε τελεσίγραφο προς την κυβέρνηση της Εσθονίας ζητώντας της να ορίσει νέα κυβέρνηση και να επιτρέψει σε περισσότερα σοβιετικά στρατεύματα να εισέλθουν στο έδαφός της. Το εσθονικό κομμουνιστικό κόμμα, που είχε λιγότερα από 150 μέλη, νομιμοποιήθηκε και η Εσθονία προσαρτήθηκε στη Σοβιετική Ένωση. Μέσα σε λίγους μήνες, χιλιάδες Εσθονοί εξορίστηκαν στη Σιβηρία, ενώ τα σπίτια και τα κτήματά τους εγκαταλείφθηκαν, πυρπολήθηκαν ή δόθηκαν σε Ρώσους εισβολείς. Χιλιάδες άλλοι προσπάθησαν να ξεφύγουν με μικρά ψαροκάικα, κυρίως στη Σουηδία. Πολλοί τα κατάφεραν, άλλοι όμως χάθηκαν στις μανιασμένες θάλασσες.
ΦΕΥΓΟΥΝ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΞΕΝΟΙ
Με την άφιξη του κομμουνιστικού καθεστώτος, το γραφείο τμήματος έκλεισε και πάλι. Μολονότι ο αδελφός Μπάξτερ και το ζεύγος Αλεξάντερ και Χίλντα Μπράιντσον ήταν αποφασισμένοι να παραμείνουν στο διορισμό τους, η κατάσταση γινόταν όλο και πιο επικίνδυνη για τους ξένους. Έτσι λοιπόν, ο αδελφός Ρόδερφορντ τους συνέστησε να φύγουν από τη χώρα. Ο αδελφός Μπάξτερ και το ζεύγος Ντάναμ από τη Λετονία διέφυγαν σιδηροδρομικώς μέσω της Σιβηρίας και κατέληξαν στην Αυστραλία. Το ζεύγος Μπράιντσον έφυγε έναν περίπου χρόνο αργότερα στη Σουηδία. Ο αδελφός Μπάξτερ υπηρέτησε πιστά στην Επιτροπή του Τμήματος της Αυστραλίας ωσότου ολοκλήρωσε την επίγεια πορεία του στις 21 Ιουνίου 1994.a
Τι θα γινόταν με τη μικρή ομάδα των ντόπιων Μαρτύρων τώρα που οι ξένοι αδελφοί είχαν φύγει; Εκείνοι οι Μάρτυρες ήταν σχετικά καινούριοι στην αλήθεια και επρόκειτο να εγκλωβιστούν στη δίνη ενός αδυσώπητου πολέμου. Ο πόλεμος είχε το κόστος του και το έργο επιβραδύνθηκε. Μετά την τελευταία τους έκθεση το 1941, δεν υπήρξε κανένα νέο για τους αδελφούς μας επί 20 περίπου χρόνια.
ΣΦΟΔΡΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ
Καθώς μαινόταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, τα γερμανικά στρατεύματα έδιωξαν τους Σοβιετικούς και έθεσαν την Εσθονία υπό την κατοχή τους από το 1941 ως το 1944. Ωστόσο, οι συνθήκες δεν βελτιώθηκαν για τους αδελφούς μας. Ο Γιάαν Πάρατ, ένας κωφός αδελφός, συνελήφθη από τους Γερμανούς το 1942 ενώ κήρυττε στο Τάρτου. Κατηγορήθηκε για ανατρεπτική δράση και φυλακίστηκε. Σύμφωνα με έγγραφα της φυλακής, ο τότε διευθυντής έλαβε την εντολή να «παραδώσει για ειδική μεταχείριση» τον κρατούμενο Γιάαν Πάρατ. Στην ουσία, επρόκειτο για εντολή εκτέλεσης. Κάποιοι τον είδαν να οδηγείται εκτός της φυλακής και μετά άκουσαν πυροβολισμούς. Ποτέ δεν επέστρεψε ούτε τον ξαναείδε κανείς.
Ήταν πράγματι δύσκολη εποχή για τους αδελφούς. Πρώτα ο σοβιετικός στρατός και μετά ο γερμανικός ήθελαν να στρατολογήσουν τους νεαρούς. «Έπρεπε να κρυβόμαστε για να μη μας πάρουν στο στρατό», είπε ο Άντολφ Κόζε. «Αν μας έπιαναν, ή θα υπακούαμε στις διαταγές και θα στρατευόμασταν ή θα τουφεκιζόμασταν. Όπως είναι φυσικό, το έργο της Βασιλείας υπέστη πλήγμα επειδή ήταν πολύ δύσκολο να γίνει οτιδήποτε».
Για άλλη μια φορά, ο πόλεμος πήρε νέα τροπή. Προς τα τέλη του 1944, ο σοβιετικός στρατός έδιωξε τους Γερμανούς από την Εσθονία, επιβάλλοντας ξανά στη χώρα τη σκληρή σοβιετική κυριαρχία. Ο πόλεμος και τα επακόλουθα χρόνια της καταπίεσης αποδεκάτισαν το λαό της Εσθονίας. Τουλάχιστον το ένα τέταρτο του πληθυσμού σκοτώθηκε ή εξορίστηκε σε μακρινές τοποθεσίες στη Σοβιετική Ένωση ή κατάφερε να διαφύγει από τη χώρα. Στο διάβα των ετών, εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι μεταφέρθηκαν στην Εσθονία, και έτσι η σύσταση του πληθυσμού άλλαξε δραστικά. Η σοβιετική κυριαρχία δοκίμασε σφοδρά την πίστη των αδελφών μας, όπως θα δούμε.
ΑΠΟ ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ
Ένα εθνικιστικό, αντισοβιετικό κίνημα ανταρτών εκείνης της εποχής έγινε γνωστό ως «Αδελφοί των Δασών», επειδή κρύβονταν στα πυκνά δάση. Ανάμεσά τους υπήρχαν και πολλοί που δεν ήταν αντάρτες αλλά έπρεπε να κρύβονται επειδή τους κυνηγούσε η Σοβιετική Επιτροπή Κρατικής Ασφάλειας, η Κα-Γκε-Μπε. Υπολογίζεται ότι, κατά καιρούς, κρύβονταν στα δάση από 15.000 ως 20.000 άντρες, μερικοί εκ των οποίων ήταν εξαφανισμένοι χρόνια ολόκληρα χωρίς να τους βρίσκουν οι αρχές. Μάλιστα ο τελευταίος βρέθηκε το 1978! Θα δέχονταν άραγε την αλήθεια κάποιοι από τους Αδελφούς των Δασών, επιλέγοντας έτσι να γίνουν πνευματικοί αδελφοί;
Λόγω του παρελθόντος του στην Κρατική Υπηρεσία της Εσθονίας, ο Έρικ Χέινλο ήξερε ότι κινδύνευε. Όταν η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε την Εσθονία, ο Έρικ και η σύζυγός του, η Μάγκντα, προσπάθησαν πολλές φορές να διαφύγουν στη Σουηδία διά θαλάσσης. Την τελευταία φορά που το επιχείρησαν, η μηχανή του πλοιαρίου χάλασε και έτσι γύρισαν πίσω. Επί εφτά χρόνια ο Έρικ κρυβόταν στα δάση και κατάφερνε να ξεφεύγει από τις αρχές, αλλά τελικά τον συνέλαβαν. Στη συνέχεια, ο Έρικ και η σύζυγός του στάλθηκαν σε ξεχωριστά σωφρονιστικά στρατόπεδα στη Σοβιετική Ένωση.
Στη φυλακή, η Μάγκντα γνώρισε δύο Μάρτυρες του Ιεχωβά οι οποίες της μίλησαν για την ελπίδα της Βασιλείας. Κατάλαβε αμέσως ότι είχε βρει την αλήθεια και ενθουσιάστηκε τόσο πολύ ώστε άρχισε στην κυριολεξία να χορεύει από τη χαρά της! Η Μάγκντα αποφυλακίστηκε το 1956 και βαφτίστηκε το 1960. Ο Έρικ δέχτηκε και αυτός την αλήθεια εφτά χρόνια μετά την αποφυλάκισή του. Επιτέλους, ένας Αδελφός των Δασών έγινε πνευματικός αδελφός.
ΚΑΤΑΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ
Αφότου αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα οι ξένοι αδελφοί, διορίστηκε να επιβλέπει το έργο στη βόρεια Εσθονία ο Μάρτιν Κόζε, ο οποίος ήταν γενναίος και ζηλωτής αδελφός. Η νότια Εσθονία ανατέθηκε στην επίβλεψη του Φρίντριχ Άλτπερε, ενός ψηλού, ευγενικού Εσθονού που ήταν καθηγητής αγγλικών σε γυμνάσιο. Τη δεκαετία του 1930, του είχε ζητηθεί να κάνει τη διερμηνεία σε μια ομιλία που εκφώνησε κάποιος από τους ξένους σκαπανείς στο Βόρου. Έπειτα από αυτό, συνειδητοποίησε ότι είχε βρει την αλήθεια. Στο μεταξύ είχε προοδεύσει τόσο πολύ ώστε μπορούσε τώρα να αναλάβει την ηγεσία στο έργο κηρύγματος στη νότια Εσθονία.
Οι διορισμοί αυτοί ήταν δύσκολοι και για τους δύο αδελφούς επειδή δεν υπήρχε επαφή με την οργάνωση και κανείς τους δεν είχε πολλή πείρα. Παρά τις προκλήσεις που περιλάμβανε το έργο υπό την επιφάνεια, οι δύο αδελφοί υπηρέτησαν πιστά από το 1940 μέχρι τη σύλληψή τους στα τέλη του 1948.
Στη θέση του Μάρτιν Κόζε και του Φρίντριχ Άλτπερε σχηματίστηκε μια Επιτροπή Υπηρεσίας, την οποία αποτελούσαν ο Άλμπερτ Κρούους, ο Καρλ Τάλμπεργκ και ο Άρτουρ Ίντους, ενώ ο Λέμπιτ Τομ υπηρετούσε ως βοηθός. Οι αδελφοί της επιτροπής έπρεπε να κρύβονται, εκτός από τον αδελφό Τομ ο οποίος μπορούσε να ταξιδεύει ελεύθερα και να επισκέπτεται τους ομίλους. Γιατί; Ήταν μυλωνάς σε κάποιον ανεμόμυλο, και έτσι τις ημέρες που υπήρχε άπνοια και ο μύλος δεν δούλευε, ήταν ελεύθερος να κάνει ό,τι ήθελε.
Οι υπεύθυνοι αδελφοί στην Εσθονία διακινδύνευαν τη ζωή τους για να βοηθήσουν τους ομοπίστους τους. Στους σιδηροδρομικούς σταθμούς είχαν αναρτηθεί φωτογραφίες των υποτιθέμενων ηγετών, λες και ήταν καταζητούμενοι εγκληματίες. Η Κα-Γκε-Μπε διόρισε μέχρι και τέσσερις πράκτορες για να παρακολουθούν τον καθένα από αυτούς τους πράους, προβατοειδείς αδελφούς μας. Αν και τα χρόνια μεταξύ του 1948 και του 1951 ήταν δύσκολα, ο Ιεχωβά ευλόγησε τις προσπάθειες που κατέβαλαν οι αφοσιωμένοι υπηρέτες του στο έργο κηρύγματος. Ως αποτέλεσμα, ο αριθμός των ευαγγελιζομένων ξεπέρασε τους 100.
“ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΟΙ ΣΑΝ ΤΑ ΦΙΔΙΑ, ΑΘΩΟΙ ΣΑΝ ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ”
Οι μαθητές του Ιησού στην Εσθονία διαπίστωναν όλο και περισσότερο πόσο αληθινή ήταν η προειδοποίηση του Κυρίου τους: «Να αποδειχτείτε προσεκτικοί σαν τα φίδια και εντούτοις αθώοι σαν τα περιστέρια. Να φυλάγεστε από τους ανθρώπους· διότι θα σας παραδώσουν σε τοπικά δικαστήρια και θα σας μαστιγώσουν στις συναγωγές τους. Ναι, θα σας σύρουν μπροστά σε κυβερνήτες και βασιλιάδες εξαιτίας μου για μαρτυρία σε αυτούς και στα έθνη». (Ματθ. 10:16-18) Ωστόσο, ορισμένοι που είχαν αξιέπαινη πίστη δεν είχαν κατανοήσει πλήρως ότι ο Ιεχωβά δεν παρέχει πάντα θαυματουργική προστασία από τις επιθέσεις του Σατανά. (Ιώβ 1:9-12· 2:3-6) Μερικοί Μάρτυρες δεν ήταν πάντα «προσεκτικοί σαν τα φίδια», όπως θα όφειλαν να είναι, και έτσι αποτέλεσαν εύκολη λεία για τους αδίστακτους διώκτες.
«Υπήρχε κάποιος ενδιαφερόμενος που φαινόταν πολύ ζηλωτής και θαρραλέος», ανέφερε ο Άντολφ Κόζε. «Του δόθηκαν ευθύνες στην εκκλησία και οι αδελφές τον συμπαθούσαν πολύ. Αλλά οι αδελφοί άρχισαν να τον υποπτεύονται και προειδοποίησαν τις αδελφές να μην τον παίρνουν μαζί τους σε όλα τα μέρη όπου συναθροιζόμασταν». Δυστυχώς, κάποιες δεν άκουσαν την προειδοποίηση, και έτσι αυτός ο άνθρωπος κατάφερε να μεταβιβάσει πολλές πληροφορίες κατευθείαν στην Κα-Γκε-Μπε.
«Το 1950», αναφέρει ο Λέμπιτ Τομ, «λάβαμε μερικά αντίτυπα της Σκοπιάς από τη Γερμανία, τα οποία θέλαμε να μοιραστούμε με όλους τους Χριστιανούς αδελφούς μας στην Εσθονία».
Έγιναν σχέδια να διεξαχθεί μια συνέλευση σε έναν αχυρώνα που βρισκόταν σε κάποιο απομονωμένο μέρος της χώρας. Αλλά η Κα-Γκε-Μπε έμαθε τα σχέδιά μας και ετοιμάστηκε να συλλάβει όλους τους αδελφούς και τις αδελφές. Έστησαν ενέδρα, τοποθετώντας δύο φορτηγά γεμάτα στρατιώτες στο σιδηροδρομικό σταθμό όπου θα αποβιβάζονταν οι αδελφοί. Τρεις από τους αδελφούς μας περίμεναν σε ένα προσυμφωνημένο σημείο του δρόμου που οδηγούσε στο χώρο της συνέλευσης για να δώσουν οδηγίες στους εκπροσώπους. Ένας από αυτούς άκουσε κάποιον ύποπτο θόρυβο στο δάσος και πήγε να δει τι συμβαίνει. Ξαφνικά βρέθηκε αντιμέτωπος με την κάννη ενός όπλου! Οι στρατιώτες τον οδήγησαν πίσω στο μέρος όπου βρίσκονταν και οι άλλοι δύο αδελφοί και τους συνέλαβαν όλους.
Όταν ο Λέμπιτ Τομ και η Έλα Κίκας (αργότερα Τομ) κατάλαβαν ότι οι τρεις αδελφοί είχαν συλληφθεί, αντέδρασαν αμέσως. Ανέβηκαν στη μοτοσικλέτα του Λέμπιτ και έτρεξαν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν στον προηγούμενο σιδηροδρομικό σταθμό για να προειδοποιήσουν τους αδελφούς που έρχονταν με το επόμενο τρένο. Ο Λέμπιτ και η Έλα μπήκαν γρήγορα στο σταθμό, όρμησαν μέσα στο τρένο και κατέβασαν βιαστικά τους αδελφούς! Έτσι λοιπόν, όταν το τρένο έφτασε στο σταθμό όπου περίμεναν οι αξιωματικοί της Κα-Γκε-Μπε, εκείνοι διαπίστωσαν προς απογοήτευσή τους ότι δεν υπήρχε κανένας Μάρτυρας στο τρένο.
Στο μεταξύ, κάποιοι αδελφοί βρήκαν γρήγορα ένα άλλο αγρόκτημα για να διεξαχθεί η συνέλευση. Οι εκπρόσωποι έπρεπε να περπατήσουν δέκα χιλιόμετρα σε έναν ήσυχο επαρχιακό δρόμο για να φτάσουν στη νέα τοποθεσία. Παράλληλα, οι στρατιώτες οδηγούσαν πέρα δώθε στους κύριους δρόμους ψάχνοντας για τους εκπροσώπους που είχαν εξαφανιστεί μυστηριωδώς. Η συνέλευση διεξάχθηκε ανεμπόδιστα και την παρακολούθησαν 111 άτομα. Η ατμόσφαιρα ήταν πολύ βαριά επειδή όλοι γνώριζαν ότι ανά πάσα στιγμή θα μπορούσαν να συλληφθούν και αυτοί. Το πρόγραμμα περιλάμβανε εκθέσεις για αδελφούς και αδελφές σε άλλες χώρες, όπως επίσης και ενισχυτικές εμπειρίες για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αν και οι αδελφοί διέφυγαν τη μαζική σύλληψη μόνο προσωρινά, εκείνη η συνέλευση τους έδωσε ζωτική καθοδήγηση και δύναμη για τις δοκιμασίες που τους περίμεναν.
ΑΝΑΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ
Τους επόμενους λίγους μήνες, όλοι οι υπεύθυνοι αδελφοί συνελήφθησαν ο ένας μετά τον άλλον, μαζί με 70 και πλέον ευαγγελιζομένους καθώς και άλλους που είχαν κάποια σχέση με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Οι φιλειρηνικοί υπηρέτες του Ιεχωβά υποβάλλονταν τώρα σε ατέλειωτες ανακρίσεις, ενώ όσοι ήταν ακόμη ελεύθεροι γνώριζαν ότι μπορεί να ερχόταν και η δική τους σειρά.
Επειδή οι ανακρίσεις διεξάγονταν συνήθως τη νύχτα και συνεχίζονταν μήνες ολόκληρους, οι κρατούμενοι δεν μπορούσαν να κοιμηθούν καλά επί μεγάλες χρονικές περιόδους. Όσο περισσότερο στερούνταν τον ύπνο, τόσο πιο εξουθενωτική γινόταν η διανοητική ένταση. Οι αδελφοί καταδικάζονταν χωρίς ακροαματική διαδικασία. Τους ανακοίνωναν απλώς την ποινή τους—από 5 ως 12 χρόνια σε φυλακές ή στρατόπεδα εργασίας. Οι περισσότεροι έλαβαν δεκαετείς ποινές. Ποιο ήταν το έγκλημά τους; «Αντικαθεστωτική προπαγάνδα και ανατρεπτική δράση», σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία. Λίγο αργότερα, ο νόμος άλλαξε και οι Μάρτυρες άρχισαν να καταδικάζονται σε 25ετείς ποινές φυλάκισης. Μετά την καταδίκη του, ο 63χρονος Αούγκουστ Πρέσραουντ αναφέρεται ότι δήλωσε με μια δόση ειρωνείας: «Ευχαριστώ το σεβαστό Δικαστήριο για αυτή την τόσο μεγάλη ποινή. Περίμενα ότι θα ζούσα καμιά δεκαριά χρόνια ακόμη. Εσείς όμως μου δώσατε είκοσι πέντε!»
Οι Μάρτυρες στέλνονταν σε διαβόητες φυλακές και στρατόπεδα εργασίας σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση, κυρίως στη Σιβηρία και στα ανατολικότερα ή βορειότερα τμήματα της Ρωσίας, όπου οι συνθήκες ήταν ακραίες. Δεν φαινόταν να υπάρχει ελπίδα για γυρισμό, και πολλοί φυλακισμένοι εύχονταν να πέθαιναν.
Ακόμη και οι ψευδάδελφοι που συνεργάστηκαν με τις αρχές δεν γλίτωσαν από την κακομεταχείριση των διωκτών. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που συνέβη σε δύο αδελφούς οι οποίοι έγιναν κατάσκοποι της Κα-Γκε-Μπε. Μόλις ολοκλήρωσαν την αποστολή τους, διώχθηκαν και οι ίδιοι από την Κα-Γκε-Μπε. Και οι δύο εξορίστηκαν σε σωφρονιστικά στρατόπεδα. Η Κα-Γκε-Μπε δεν φαινόταν να έχει σε υπόληψη εκείνους τους δειλούς πληροφοριοδότες.b
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΣΘΟΝΙΑ ΣΤΗ ΣΙΒΗΡΙΑ
Εφόσον η Κα-Γκε-Μπε είχε πλέον συλλάβει αυτούς που θεωρούσε πιο εξέχοντες Μάρτυρες, ήταν τώρα αποφασισμένη να ξεριζώσει μέχρι και τον τελευταίο Μάρτυρα του Ιεχωβά. Η επιχείρηση έλαβε χώρα την 1η Απριλίου 1951, νωρίς το πρωί. Με απόλυτο συντονισμό, έγινε ταυτόχρονη έφοδος σε όλα τα μέρη της χώρας (καθώς και στη Λετονία, στη Λιθουανία και στη Δυτική Ουκρανία).
Ουσιαστικά όλους τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, πολλούς στενούς συγγενείς τους, ακόμη και ενδιαφερόμενα άτομα, τους έδιωξαν βιαστικά από τα σπίτια τους, τους συγκέντρωσαν σε διάφορους σιδηροδρομικούς σταθμούς και τους επιβίβασαν σε φορτηγά βαγόνια. Τους επιτράπηκε να πάρουν μαζί τους λίγα τρόφιμα και προσωπικά αντικείμενα, αλλά τα υπόλοιπα υπάρχοντά τους κατασχέθηκαν. Εκείνη την ημέρα—χωρίς δίκη και χωρίς καμιά εξήγηση—σχεδόν 300 άνθρωποι από την Εσθονία στάλθηκαν σιδηροδρομικώς στη Σιβηρία, κυρίως στην περιοχή του Τομσκ, περίπου 5.000 χιλιόμετρα μακριά.
ΓΕΝΝΑΙΑ ΝΕΑΡΑ ΑΤΟΜΑ
Η 17χρονη Κορίνα Ένικα και η 13χρονη αδελφή της, η Ένε, είχαν πάει να επισκεφτούν συγγενείς. Φανταστείτε τη στενοχώρια τους όταν γύρισαν πίσω και διαπίστωσαν ότι το σπίτι τους ήταν κλειστό και η μητέρα τους άφαντη! Όταν όμως έμαθαν ότι η μητέρα τους είχε συλληφθεί, κατά κάποιον τρόπο ανακουφίστηκαν. Γιατί;
«Τουλάχιστον ήταν ζωντανή!» λέει η Κορίνα. «Όταν καταλάβαμε ότι πρέπει να είχαν συλληφθεί και άλλοι μαζί της, σκεφτήκαμε ότι η μητέρα μας βρισκόταν τουλάχιστον με το λαό του Ιεχωβά. Νιώσαμε ότι ο Ιεχωβά μάς παρείχε μεγάλη υποστήριξη και ειρήνη. Δεν έκλαψα ούτε εγώ ούτε η Ένε, η οποία είναι κάπως ευαίσθητη και ευάλωτη. Τη Δευτέρα πήγαμε και οι δυο στο σχολείο, χωρίς να πούμε λέξη για τη σύλληψη της μητέρας μας».
Η Κορίνα και η Ένε παρέμειναν ήρεμες ακόμη και όταν οι αρχές ήρθαν να συλλάβουν τις ίδιες. «Στο βαγόνι μας, όλοι ήταν ήρεμοι», συνεχίζει η Κορίνα. «Μια αδελφή μάς παρηγόρησε, λέγοντας ότι ο Ιεχωβά δεν θα επέτρεπε ποτέ να υποστούμε θλίψη πέρα από τη δύναμή μας και ότι έπρεπε να έχουμε εμπιστοσύνη στην υπόσχεση που έχει δώσει πως θα μας βοηθήσει». Οι δύο κοπέλες έμειναν μακριά από τη μητέρα τους έξι και πλέον χρόνια.
Ενδεικτικό του παράλογου μίσους των διωκτών είναι το έγγραφο για την εξορία ενός μωρού έξι μηνών. Το μωρό είχε καταδικαστεί σε εξορία επειδή ήταν «εχθρός του Κράτους».
Το ταξίδι προς την εξορία ήταν πολύ τραυματική εμπειρία, και οι εξόριστοι υφίσταντο κάθε είδους ταπείνωση και εξευτελισμό. Κάθε πρωί και κάθε απόγευμα, τους κατέβαζαν όλους από το τρένο για να πάνε στην τουαλέτα, και ας μην υπήρχαν τουαλέτες. «Δεν υπήρχε ίχνος ευπρέπειας και ανθρωπιάς», αφηγείται μια αδελφή. «Ήταν αδύνατον να διαχωριστούν οι άντρες από τις γυναίκες. Μπροστά μας περνούσαν διάφοροι άνθρωποι, ενώ γύρω μας στέκονταν οι φρουροί και μας παρατηρούσαν».
ΖΩΗ—ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ—ΣΤΗ ΣΙΒΗΡΙΑ
Τελικά, έπειτα από εξαντλητικό ταξίδι δύο εβδομάδων με το τρένο, οι φρουροί έβγαλαν τους εξόριστους με τα λιγοστά τους υπάρχοντα από τα φορτηγά βαγόνια και τους άφησαν έξω στο παγωμένο χιόνι. Επιστάτες από την κοντινή αγροτική κολεκτίβα ήρθαν για να διαλέξουν τους καλύτερους εργάτες για το αγρόκτημα, σαν να ήταν γαιοκτήμονες που αγόραζαν εργάτες σε σκλαβοπάζαρο.
Πολλοί από τους κατοίκους της Σιβηρίας ήταν και οι ίδιοι εξόριστοι, γι’ αυτό ένιωθαν συμπόνια για τους νεοφερμένους. Έτσι λοιπόν, οι εξόριστοι αδελφοί, με τη βοήθεια ομοπίστων τους και φιλικών κατοίκων, μπόρεσαν σύντομα να τακτοποιηθούν. Μερικοί κατάφεραν να αποκτήσουν σχετικά φυσιολογική ζωή. Κάποιοι είχαν μάλιστα απρόσμενα οφέλη στην υγεία τους, όπως δύο Εσθονές αδελφές που είχαν φυματίωση αλλά ανέρρωσαν όταν μεταφέρθηκαν στη Σιβηρία, που είχε ξηρότερο κλίμα.
Αλλά δεν ήταν όλοι τόσο τυχεροί. Τουλάχιστον ένα παιδί πέθανε στο τρένο και ένας ηλικιωμένος αδελφός πέθανε εξαιτίας των δύσκολων συνθηκών ή του συναισθηματικού τραύματος. Μερικοί αδελφοί έμειναν ανάπηροι λόγω της έλλειψης φαρμάκων ή της εξοντωτικής εργασίας. Άλλοι υπέφεραν από τις ακραίες συνθήκες διαβίωσης, τον υποσιτισμό, τις ασθένειες, τα ατυχήματα και το δριμύ ψύχος. Επιπλέον, πολλοί βίωσαν την οδύνη του μακρόχρονου αποχωρισμού από την οικογένειά τους, χωρίς να λάβουν ποτέ τα γράμματα που τους έστελναν οι αγαπημένοι τους.
«Η οικογένειά μας αποτελούνταν μόνο από παιδιά και νεαρές κοπέλες», εξηγεί η Τιίνα Κρούουζε, «γι’ αυτό μας μετέφεραν σε μια φτωχή κολεκτίβα. Τα μέλη της κομμουνιστικής κοινότητας δεν είχαν αρκετή τροφή ούτε για τον εαυτό τους, πόσο μάλλον για εμάς. Οι νεοφερμένοι μασούσαν φλοιούς από πευκόδεντρα και εδώδιμες ρίζες, και συχνά έτρωγαν σούπα από τσουκνίδες».
Οι χειμώνες στη Σιβηρία είναι παρατεταμένοι και εξαιρετικά ψυχροί, οι δε Εσθονοί εξόριστοι ήταν ασυνήθιστοι σε τέτοιες σκληρές καιρικές συνθήκες. Ακόμη και η πιο απλή δραστηριότητα, όπως η καλλιέργεια πατάτας, σπάνια είχε επιτυχία. Για τους περισσότερους, ο πρώτος χρόνος εξορίας ήταν εξαντλητικός και συνοδευόταν από βασανιστική πείνα.
«Η θερμοκρασία ήταν μείον 50 βαθμούς Κελσίου», θυμάται η Χιίσι Λέμπερ. «Εξαιτίας του ψύχους, βάζαμε το κλουβί με την κότα κάτω από το κρεβάτι μας για να μην πεθάνει από το κρύο. Μερικοί έπαιρναν ακόμη και το μοσχαράκι τους μέσα στο σπίτι, αν τύχαινε να γεννηθεί χειμώνα».
ΑΝΟΙΓΟΝΤΑΙ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟΙ ΤΟΜΕΙΣ—ΜΕ ΕΞΟΔΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ!
Χρόνια νωρίτερα, ο Γουίλιαμ Ντέι είχε πει ότι, αν η Σοβιετική Ένωση καταλάμβανε ποτέ τις βαλτικές χώρες, οι αδελφοί θα είχαν αχανείς καινούριους τομείς για να κηρύξουν. Πόσο αληθινά αποδείχτηκαν εκείνα τα λόγια! Εξορίζοντας τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, η σοβιετική κυβέρνηση στην ουσία τούς βοήθησε να επεκτείνουν το κήρυγμά τους στη Σιβηρία και σε άλλα απομακρυσμένα μέρη. Μολονότι ο Ιεχωβά επέτρεψε να δοκιμαστούν οι Μάρτυρές του, πολλοί που δεν είχαν ακούσει ποτέ το όνομα του Θεού είχαν τώρα την ευκαιρία να μάθουν την αλήθεια.
Ο Λέμπιτ Τρελ, λόγου χάρη, είχε συλληφθεί για αντικαθεστωτική δράση. Άκουσε για την αλήθεια το 1948 με ασυνήθιστο τρόπο—στο κελί μιας φυλακής στο Τάρτου. Ένας Ρώσος αξιωματικός, που ήταν επίσης κρατούμενος, του μίλησε για τους Μάρτυρες που είχε συναντήσει σε κάποιο άλλο κελί. Ο αξιωματικός περιέγραψε με λίγα λόγια στον Λέμπιτ τις διδασκαλίες τους. Εξήγησε ότι η κυβέρνηση του Θεού είναι η μόνη λύση και ότι σύντομα ο Θεός θα αρχίσει να κυβερνάει όλη τη γη. Αυτό κέντρισε το ενδιαφέρον του Λέμπιτ.
Τελικά ο Λέμπιτ στάλθηκε σε ένα σωφρονιστικό στρατόπεδο στη Βορκούτα, στα βόρεια της Σιβηρίας, κοντά στον Αρκτικό Ωκεανό. Εκεί άκουσε τυχαία μια ομάδα Μαρτύρων να μιλούν για την Αγία Γραφή. Όταν πλησίασε πιο κοντά, κατάλαβε ότι συζητούσαν για τα ίδια πράγματα που είχε ακούσει από τον αξιωματικό, και έτσι μπήκε και αυτός στη συζήτηση.
«Γιατί είσαι στη φυλακή;» ρώτησαν οι αδελφοί τον Λέμπιτ.
«Επειδή αγωνιζόμουν για τη δικαιοσύνη», απάντησε εκείνος.
«Πέτυχες τίποτα;» τον ρώτησε ένας από τους Μάρτυρες.
Η απάντηση ήταν προφανής, αλλά ο Λέμπιτ αποκρίθηκε: «Τίποτα απολύτως».
«Κοίτα, υποστήριζες τη λάθος πλευρά!» επισήμανε ένας αδελφός στον Λέμπιτ. «Δεν θα ήθελες να υποστηρίζεις τη σωστή πλευρά;» Τότε άρχισαν να του εξηγούν τι λέει η Γραφή για τον πνευματικό πόλεμο. Όσο περισσότερο άκουγε ο Λέμπιτ, τόσο περισσότερο καταλάβαινε ότι είχε βρει την αλήθεια και τόσο περισσότερο συνειδητοποιούσε ότι έπρεπε να ταχθεί με την πλευρά του Ιεχωβά στον πνευματικό πόλεμο.
Μετά την αποφυλάκισή του, ο Λέμπιτ επέστρεψε στην Εσθονία και άρχισε τον πνευματικό του πόλεμο. Τώρα υπηρετεί ως τακτικός σκαπανέας. Η σύζυγός του, η Μέιμου, γνώρισε την αλήθεια με παρόμοιο τρόπο—το ενδιαφέρον της κεντρίστηκε στη φυλακή από κάποιο άτομο που δεν ήταν Μάρτυρας.
Το έργο κηρύγματος ήταν δύσκολο για τους αδελφούς που δεν ήξεραν καλά τη ρωσική. Αλλά ακόμη και με το περιορισμένο τους λεξιλόγιο, ήταν πάντα εύκολο να ξεκινούν τη συζήτηση μιλώντας για το λόγο για τον οποίο είχαν εξοριστεί στη Σιβηρία. Αυτή η προσέγγιση βοήθησε τους αδελφούς να γίνουν επιδέξιοι στην ανεπίσημη μαρτυρία. Εκτός αυτού, είχαν άφθονες ευκαιρίες να δώσουν μαρτυρία σε Εσθονούς εξορίστους στη μητρική τους γλώσσα. Μια αδελφή που επέζησε από την εξορία υπολογίζει ότι στα στρατόπεδα γνώρισαν την αλήθεια 15 με 20 Εσθονοί, καθώς και αρκετοί Ρώσοι και Λιθουανοί.
ΕΞΕΥΡΕΣΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΤΡΟΦΗΣ
Οι αδελφοί χρησιμοποιούσαν πολλές μεθόδους για να διοχετεύουν κρυφά Γραφές και πνευματική τροφή στις φυλακές και στους Μάρτυρες που ήταν εξόριστοι σε απομονωμένες περιοχές. «Λαβαίναμε σελίδες εντύπων μέσα σε δοχεία με λαρδί ή άλλο ζωικό λίπος», εξηγεί ένας αδελφός. «Επειδή το λίπος γινόταν λευκό όταν πάγωνε, το χαρτί δεν διακρινόταν εύκολα. Αν και οι αξιωματικοί έψαχναν τα δοχεία μπήγοντας ένα μαχαίρι, σχεδόν ποτέ δεν εντόπιζαν το λεπτό χαρτί, το οποίο ήταν τοποθετημένο κοντά στα τοιχώματα του δοχείου». Οι αξιωματικοί σπάνια έβρισκαν την πολύτιμη πνευματική τροφή που ήταν κρυμμένη μέσα στα δοχεία με την κατά γράμμα τροφή.
Μερικές φορές έραβαν μικρά κομμάτια από έντυπα σε τσάντες ή ρούχα και άλλοτε τα έκρυβαν σε κούτες σαπουνιών ή τα στρίμωχναν σε διάφορες τρύπες που είχαν ανοίξει στο σαπούνι. «Μπορούσα να βάλω τέσσερις Σκοπιές μέσα σε μια κούτα με σαπούνια», λέει η Έλα Τομ.
Αν και οι επιστολές περνούσαν από λογοκρισία, οι Μάρτυρες έμαθαν να αναφέρονται συγκαλυμμένα στις Γραφικές αλήθειες και στη θεοκρατική γλώσσα χρησιμοποιώντας καθημερινές λέξεις. Για παράδειγμα, μια αδελφή έγραψε: «Ο πατέρας μάς φροντίζει πολύ καλά, και έχουμε επίσης ένα σχοινί που φτάνει κάτω στο πηγάδι». Υποδήλωνε ότι «ο πατέρας», ο Ιεχωβά, τους έδινε πνευματικές προμήθειες, ότι είχαν επαφή με το «πηγάδι», την οργάνωση του Ιεχωβά, και ότι είχαν πρόσβαση στα ζωοπάροχα νερά της αλήθειας, τα Γραφικά έντυπα.
Μολονότι πολλά έντυπα αντιγράφονταν με το χέρι, μερικά αναπαράγονταν με στοιχειώδεις εκτυπωτικές μεθόδους. Όταν είχαν να αντιγράψουν έντυπα με το χέρι, οι Μάρτυρες ήταν ευγνώμονες αν τους έστελναν στην απομόνωση εξαιτίας του κηρύγματός τους. Γιατί; «Χαιρόμουν όταν με έβαζαν στην απομόνωση», λέει μια αδελφή. «Εκεί μπορούσα να μεταφράσω καλύτερα τη Σκοπιά, γιατί δεν με ενοχλούσαν τόσο συχνά». Αυτός είναι ένας από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους οι προσπάθειες των διωκτών έπεφταν στο κενό και συχνά κατέληγαν στην προώθηση των συμφερόντων της Βασιλείας!—Ησ. 54:17.
Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΕΩΝ
Σπάνια είχαν οι αδελφοί ευκαιρίες να συναθροιστούν με άλλους Μάρτυρες, γι’ αυτό και τις εκτιμούσαν πολύ. Η Κορίνα Ένικα περιγράφει πώς αυτή και μια άλλη αδελφή βρήκαν το θάρρος να λείψουν χωρίς άδεια από την εργασία τους για λίγες μέρες ώστε να παρακολουθήσουν μια συνάθροιση. «Φύγαμε το βράδυ από το μέρος όπου δουλεύαμε», εξηγεί η Κορίνα, «και περπατήσαμε 25 χιλιόμετρα ως το σιδηροδρομικό σταθμό. Το τρένο έφυγε στις δύο μετά τα μεσάνυχτα, και έπειτα από ένα εξάωρο ταξίδι κατεβήκαμε και περπατήσαμε άλλα δέκα χιλιόμετρα για να φτάσουμε στον τόπο της συνάθροισης. Όταν βρήκαμε το σωστό σπίτι και προσπαθούσαμε να αποφασίσουμε ποια από τις δυο μας θα έλεγε το σύνθημα, βγήκε ένας αδελφός, κατάλαβε ότι ήμασταν αδελφές και είπε με χαρά: “Φτάσατε στο σωστό μέρος. Ελάτε μέσα!” Μελετήσαμε τη Σκοπιά και ψάλαμε ύμνους της Βασιλείας. Αυτή η εμπειρία ήταν πολύ εποικοδομητική και ενισχυτική για την πίστη μας». Όταν επέστρεψαν στην εργασία τους έπειτα από τρεις μέρες, έμαθαν με ανακούφιση ότι ο επιστάτης του αγροκτήματος δεν είχε καν αντιληφθεί την απουσία τους. Τέτοιες κρυφές συναθροίσεις ενίσχυαν πολύ την πίστη και το θάρρος των πιστών υπηρετών του Ιεχωβά.
Σε μια άλλη περίπτωση, κάποιοι αδελφοί διεξήγαν μια συνάθροιση στη φυλακή όταν οι φύλακες μπήκαν ξαφνικά και άρχισαν να ψάχνουν για έντυπα. Ένας αδελφός, που είχε στα χέρια του μερικές σελίδες, άρπαξε γρήγορα μια σκούπα και άρχισε να σκουπίζει. Οι φύλακες έψαξαν, δεν βρήκαν τίποτα και έφυγαν. Στο μεταξύ, οι σελίδες ήταν τυλιγμένες με ασφάλεια γύρω από τη λαβή της σκούπας καθώς ο αδελφός την κρατούσε σφιχτά και σκούπιζε με μεγάλη επιμέλεια το πάτωμα!
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
«Επί πέντε χρόνια εργαζόμουν κάτω από τη γη, στα ανθρακωρυχεία», είπε ο Άντολφ Κόζε. «Βρισκόμασταν βόρεια του Αρκτικού Κύκλου, όπου το χειμώνα δεν υπάρχει φως στη διάρκεια της ημέρας. Στο τέλος της βάρδιας μας, όταν βγαίναμε στην επιφάνεια, ήταν σκοτάδι. Έτσι λοιπόν, δεν βλέπαμε το φως του ήλιου επί μήνες. Επίσης, το φαγητό που μας έδιναν δεν ήταν επαρκές. Ως αποτέλεσμα, επηρεάστηκε η μνήμη μου και δεν είχα καλή αίσθηση του χρόνου. Λόγω της σκληρής εργασίας, του λιγοστού φαγητού και της εξάντλησης, είχαμε δυνάμεις για να συζητάμε λίγα μόνο λεπτά τη φορά—ίσα ίσα για τα καθημερινά. Όταν όμως μιλούσαμε για τις αλήθειες της Βασιλείας, ποτέ δεν κουραζόμασταν. Κουβεντιάζαμε επί ώρες».
Μέσα σε όλες αυτές τις ταλαιπωρίες, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά έμαθαν να δείχνουν αυτοθυσιαστική αγάπη ο ένας προς τον άλλον. «Οτιδήποτε είχαμε», εξήγησε ο αδελφός Κόζε, «ή οτιδήποτε λάβαινε ο καθένας μας μοιραζόταν εξίσου ανάμεσα στους αδελφούς. Όλοι μας βρισκόμασταν σε ανάγκη, γι’ αυτό μάθαμε να έχουμε τα πάντα κοινά μεταξύ μας».—1 Ιωάν. 4:21.
Ακόμη και οι φύλακες γνώριζαν ότι οι Μάρτυρες βοηθούσαν πάντα ο ένας τον άλλον. Όταν η Άινο Έτμα μεταφέρθηκε σε άλλο σωφρονιστικό στρατόπεδο, δεν είχε κουτάλι ούτε κούπα—τα πλέον βασικά είδη για τη ζωή στο στρατόπεδο.
«Δεν πειράζει», αποκρίθηκε ο διοικητής του στρατοπέδου, «οι αδελφές σου θα σου δώσουν ό,τι χρειάζεσαι». Και όντως της έδωσαν. Επανειλημμένα, τέτοιες εκδηλώσεις Χριστιανικής αγάπης έφεραν τιμή στο όνομα του Ιεχωβά.
Παρ’ όλα αυτά, οι δοκιμές της οσιότητας δεν έπαψαν ποτέ. Λόγου χάρη, αν και η αδελφή Έτμα βρισκόταν στο στρατόπεδο αρκετό καιρό, οι φύλακες τη ρωτούσαν συνεχώς: «Εξακολουθείς να αρνείσαι τη συνεργασία μαζί μας;» Φυσικά, η συνεργασία που ήθελαν εκείνοι ήταν να τους δώσει εμπιστευτικές πληροφορίες για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά.
«Με έχετε φυλακισμένη, και ο πατέρας μου και η μητέρα μου πέθαναν εξαιτίας σας», απαντούσε κάθε φορά η αδελφή Έτμα. «Πώς θα μπορούσα ποτέ να συνεργαστώ μαζί σας;»
Έστω και αν βρίσκονταν σε «δεσμά φυλάκισης», οι εξόριστοι Μάρτυρες συνέχιζαν να δείχνουν χριστοειδή αγάπη μεταδίδοντας τα καλά νέα της Βασιλείας όποτε είχαν την ευκαιρία. Αλλά σε ποιους κήρυτταν; Η τακτική που εφάρμοζαν οι Σοβιετικοί να εξορίζουν την ανώτερη τάξη των αντιφρονούντων πολιτών ουσιαστικά “άνοιξε μια πόρτα λόγου” στους Μάρτυρες. Πολλοί αδελφοί και αδελφές απολάμβαναν παραγωγικές συζητήσεις με εκείνους τους μορφωμένους εξορίστους, οι οποίοι σε διαφορετική περίπτωση ίσως δεν θα άκουγαν ή δεν θα ανταποκρίνονταν εύκολα στο άγγελμα της Βασιλείας.—Κολ. 4:2-4.
«Αργότερα μας μετέφεραν σε διαφορετικά στρατόπεδα», εξήγησε ο αδελφός Κόζε. «Σε κάθε κελί δινόταν μεγάλη μαρτυρία. Ποτέ άλλοτε στη ζωή μου δεν έχω κάνει τόσο πολύ έργο».
Καθ’ όλα τα χρόνια της εξορίας, η επίθεση εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά ήταν αδυσώπητη. Στερήθηκαν την περιουσία και την ελευθερία τους και υπέστησαν κάθε είδους ταπεινώσεις. Αλλά από ηθική και πνευματική άποψη, δεν ηττήθηκαν ποτέ από τους διώκτες τους.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΣΘΟΝΙΑ
Όταν πέθανε ο Ιωσήφ Στάλιν το 1953, πολλοί από τους αφοσιωμένους υποστηρικτές του ένιωσαν συντριβή. Εκείνον τον καιρό, η Έλα Τομ βρισκόταν στο κελί της φυλακής μαζί με άλλες έξι αδελφές. Ο φύλακας μπήκε κλαίγοντας στο κελί και τις διέταξε να σηκωθούν και να χαιρετίσουν τιμητικά τον Στάλιν. Εκείνες αρνήθηκαν με θάρρος.
Ως αποτέλεσμα του θανάτου του Στάλιν, το πολιτικό κλίμα άρχισε να αλλάζει. Από το 1956 ως το 1957, στάλθηκαν εκατοντάδες επιστολές υπέρ των εξόριστων αδελφών από την παγκόσμια αδελφότητα των Μαρτύρων του Ιεχωβά προς τη σοβιετική κυβέρνηση. Ο ένας μετά τον άλλον, οι εξόριστοι Μάρτυρες λάβαιναν αμνηστία. Οι φυλακισμένοι απελευθερώνονταν και οι εξόριστοι μπορούσαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Μερικοί Μάρτυρες ελευθερώθηκαν σύντομα μετά το θάνατο του Στάλιν, ενώ άλλοι χρειάστηκε να περιμένουν. Για παράδειγμα, η οικογένεια Τουίμαν εξορίστηκε το 1951, αλλά της επιτράπηκε να επιστρέψει το 1965. Και μολονότι οι αδελφοί μας μπορούσαν να γυρίσουν στην Εσθονία, έπρεπε να βρουν ένα μέρος για να μείνουν, εφόσον όλη η περιουσία τους είχε δημευτεί όταν στάλθηκαν στην εξορία.
ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Πώς επηρέασαν τους Μάρτυρες ο εκφοβισμός, η σκληρότητα, η κοπιαστική εργασία και οι απαίσιες συνθήκες στις φυλακές; Η συντριπτική πλειονότητα παρέμειναν πνευματικά ισχυροί και πιστοί, ακόμη και μπροστά στο θάνατο. Τουλάχιστον 27 Εσθονοί Μάρτυρες πέθαναν στη φυλακή ή στην εξορία, μεταξύ των οποίων και ο Άρτουρ Ίντους, ο οποίος ήταν μέλος της Επιτροπής Υπηρεσίας της Εσθονίας προτού εξοριστεί. Ο Φρίντριχ Άλτπερε πέθανε λίγο μετά την απελευθέρωσή του, προφανώς λόγω των συνεπειών της σκληρής εργασίας. Οι υπηρέτες του Ιεχωβά είχαν υποστεί μεγάλες δοκιμασίες της πίστης στη Σιβηρία, αλλά είχαν πάρει πολλά μαθήματα και η ακεραιότητά τους έμεινε αδιάρρηκτη. Πράγματι, βγήκαν από αυτή τη λαίλαπα με ισχυρότερη πίστη και μεγαλύτερη υπομονή.—Ιακ. 1:2-4.
«Οι υπεύθυνοι αδελφοί βρίσκονταν όλοι σε σωφρονιστικά στρατόπεδα», εξηγεί ο Βίλγιαρντ Κάρνα, «και παραμέναμε σε επαφή μαζί τους. Έτσι λοιπόν, στη Σιβηρία είχαμε πάντα έντυπα και ήμασταν σε καλή πνευματική κατάσταση. Στην Εσθονία, ήταν πολύ πιο δύσκολο να έχει κανείς τακτική προμήθεια πνευματικής τροφής. Δεν πιστεύουμε ότι θα τα είχαμε καταφέρει τόσο καλά από πνευματική άποψη αν είχαμε μείνει στην Εσθονία».
Τα παθήματα είχαν κάνει πολλούς εξόριστους που δεν ήταν Μάρτυρες να αναπτύξουν πικρία μέσα τους. Απεναντίας, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά έβλεπαν την εξορία τους ως πνευματικά ενισχυτική εμπειρία.
«Αυτά που υποφέραμε μας δίδαξαν την υπακοή», λέει η Κορίνα Ένικα. «Θέσαμε την ελπίδα μας στον Ιεχωβά και δεν το μετανιώσαμε ποτέ. Διαπιστώσαμε πόσο λίγα πράγματα χρειαζόμασταν για να επιβιώσουμε. Η αδελφή μου, η Ένε, και εγώ είχαμε μόνο μια μικρή βαλίτσα και ένα κουτί κάτω από το κρεβάτι. Τώρα, αν κάποια φορά πιστεύουμε ότι χρειαζόμαστε κάτι παραπάνω, θυμόμαστε εκείνη την εμπειρία. Τα καλύτερα χρόνια της νιότης μας—από τα 17 ως τα 23—τα περάσαμε στη Σιβηρία. Συχνά αναρωτιέμαι αν θα ήμασταν τόσο ισχυρές πνευματικά σε περίπτωση που δεν πηγαίναμε εξορία. Πιστεύω ότι η Σιβηρία ήταν το καλύτερο μέρος για εμάς εκείνον τον καιρό».
«Τα πέντε χρόνια στη Σιβηρία ξεχάστηκαν γρήγορα», εξηγεί μια άλλη αδελφή. «Ήταν απλώς σαν να είχα δει μια ταινία για δυο τρεις ώρες».
Η Άινο Έτμα αναπολεί: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον ξέφρενο χορό του βόρειου σέλαος, τις παγωμένες μέρες με τα πολύχρωμα σύννεφα των υδρατμών που ανέβαιναν από τη θάλασσα ή τα ποτάμια, τις πολικές μέρες που ο ήλιος έκανε δύο βδομάδες να βασιλέψει και τις πολικές νύχτες που έκανε άλλο τόσο για να ανατείλει. Θυμάμαι τις πράσινες φράουλες που ωρίμαζαν στη διάρκεια των σύντομων καλοκαιριών και τα αρκτικά αγριοπούλια που τρέφονταν από τα κλαράκια των ψηλόλιγνων δέντρων. Παρά τις αντιξοότητες, ένιωθα σαν να βρισκόμουν σε ταξίδι στη Σιβηρία. Συνειδητοποιούσα ότι, ακόμη και εκεί, μπορούσαμε να είμαστε ευτυχισμένοι έχοντας τον Ιεχωβά στο πλευρό μας».
ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ, ΠΑΛΙΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
Όταν οι αδελφοί επέστρεψαν στην Εσθονία από τη Σιβηρία, ο διωγμός δεν τερματίστηκε. Η μυστική αστυνομία χρησιμοποιούσε τόσο απροκάλυπτες όσο και πλάγιες μεθόδους για να αποσπάσει πληροφορίες σχετικά με την οργάνωση και να τη συκοφαντήσει.
Ο Γιούρι Σόνμπεργκ, ο οποίος είχε συλληφθεί επειδή αρνήθηκε τη στρατιωτική θητεία, μεταφέρθηκε από το στρατόπεδο εργασίας σε κάποιο άλλο μέρος για να υποβληθεί σε εντατική ανάκριση. Ένας ειδικός πράκτορας της Κα-Γκε-Μπε είχε έρθει στην Εσθονία από το Κίεβο της Ουκρανίας για να πείσει τον Γιούρι να συνεργαστεί με την Κα-Γκε-Μπε. Ο πράκτορας προσπάθησε να του αποδείξει ότι τα έντυπα των Μαρτύρων του Ιεχωβά ήταν αντικαθεστωτικά και περιείχαν πολλές ανακρίβειες. Έδωσε στον Γιούρι να διαβάσει μερικά τεύχη της Σκοπιάς, αλλά παρ’ όλο που τα περιοδικά φαίνονταν γνήσια, εκείνος αρνήθηκε να τα πάρει. Φοβόταν μήπως ήταν από τις πλαστές Σκοπιές που ετοίμαζε μερικές φορές η Κα-Γκε-Μπε για να προκαλέσει σύγχυση μεταξύ των Μαρτύρων. Επί μία ολόκληρη εβδομάδα, ο πράκτορας πίεζε από το πρωί μέχρι το βράδυ τον Γιούρι να συνεργαστεί με την Κα-Γκε-Μπε, αλλά ο αδελφός μας παρέμεινε αμετακίνητος και αρνήθηκε να συμβιβαστεί.
ΕΠΑΝΑΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗ «ΜΗΤΕΡΑ»
Μολονότι το Σιδηρούν Παραπέτασμα ήταν ασφυκτικά περιοριστικό, δεν μπορούσε να εμποδίσει εντελώς το φως της Γραφικής αλήθειας να το διαπεράσει. Επί χρόνια, οι αδελφοί έπρεπε να συντηρούνται με έντυπα παρελθόντων ετών. Ωστόσο, ενώ ήταν εξόριστοι στη Σιβηρία, οι Εσθονοί Μάρτυρες μπορούσαν να επικοινωνούν με αδελφούς από άλλα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης. Όταν γύρισαν στην Εσθονία, διατήρησαν άφοβα αυτή την επαφή με τους αδελφούς στη Σοβιετική Ένωση και ήταν σε θέση να λαβαίνουν κατά καιρούς «φρέσκια» πνευματική τροφή. Για παράδειγμα, από το 1956 και μετά, είχαν επαφή με τον Ιβάν Ντζιαμπκό και με άλλους από την Ουκρανία και έτσι μπορούσαν να παίρνουν έντυπα από αυτούς. Αλλά εκείνες οι επαφές ήταν σπάνιες και η ποσότητα των εντύπων περιορισμένη. Χρειαζόταν κάτι περισσότερο, και σύντομα ο Ιεχωβά ευλόγησε τις θαρραλέες προσπάθειες των αδελφών μας.
Υπό την κατεύθυνση του Κυβερνώντος Σώματος, το γραφείο τμήματος της Φινλανδίας έκανε διευθετήσεις για να βοηθήσει πιο συστηματικά τους αδελφούς στην Εσθονία. Ο Βίλχο Ελοράντα, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως σκαπανέας στην Εσθονία τη δεκαετία του 1930, διορίστηκε να έρθει σε επαφή μαζί τους. Στο πρώτο του ταξίδι στην Εσθονία, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, μπόρεσε να συναντήσει τη Φάνι Χιένταλα. Μετέπειτα, πολλοί Φινλανδοί αδελφοί, παριστάνοντας τους τουρίστες, υπηρέτησαν ως σύνδεσμοι κρατώντας ανοιχτό το δίαυλο επικοινωνίας. Επιτέλους, οι αδελφοί στην Εσθονία είχαν επαφή με τη «μητέρα», όπως αποκαλούσαν την οργάνωση του Ιεχωβά. Μπορούσαν να στέλνουν εκθέσεις υπηρεσίας αγρού και αλληλογραφία, καθώς και να λαβαίνουν έντυπα σε μικροφίλμ. Εντούτοις, επειδή αυτή η διευθέτηση έπρεπε να λειτουργεί με απόλυτη μυστικότητα και πολύ μεγάλη σύνεση, η επαφή περιοριζόταν σε δύο ή τρεις φορές το χρόνο.
Ο ξάδελφος του Άντολφ Κόζε, ο Χιούγκο Κόζε ο νεότερος, ο οποίος ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, ταξίδεψε στην Εσθονία 15 φορές ως σύνδεσμος. Σε ένα από τα ταξίδια του, οι συνοριοφύλακες τον έψαξαν εξονυχιστικά αλλά δεν βρήκαν τίποτα. Τα πράγματα όμως έγιναν δύσκολα όταν οι φύλακες τον ρώτησαν ευθέως ποια ήταν η θρησκεία του. Ο Χιούγκο, παρατηρώντας ότι εκείνοι δεν μιλούσαν καλά την αγγλική γλώσσα, άρχισε να μιλάει σαν πολυβόλο στα αγγλικά. Οι φύλακες δεν ήθελαν να αποκαλύψουν την άγνοιά τους ζητώντας του να μιλάει πιο αργά, και έτσι μόλις χτύπησε το τηλέφωνο, του είπαν να φύγει γρήγορα επειδή το καράβι ετοιμαζόταν να αναχωρήσει. Φυσικά, ακολούθησε την οδηγία τους χωρίς καθυστέρηση!
Όσοι υπηρετούσαν ως σύνδεσμοι γνώριζαν πόσο σημαντικός ήταν ο διορισμός τους και τον έβλεπαν πολύ σοβαρά. Ήταν πάντα προσεκτικοί και είχαν συναίσθηση των κινδύνων που εγκυμονούσε η υπερβολική αυτοπεποίθηση. Οι εκθέσεις υπηρεσίας αγρού ήταν κωδικοποιημένες σε περίπτωση που έπεφταν σε λάθος χέρια. Οι σύνδεσμοι αντιλαμβάνονταν ότι θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη δική τους ζωή και τη ζωή άλλων αν ήταν απρόσεκτοι. Μερικές φορές έβλεπαν πράκτορες της Κα-Γκε-Μπε να τους παρακολουθούν. Καθώς ο Βίλγιαρντ Κάρνα περίμενε για να παραλάβει ένα πακέτο από δύο αδελφούς, είδε έναν πράκτορα να βγάζει φωτογραφίες και κατόπιν να τους ακολουθεί. Χωρίς αμφιβολία, μάζευε στοιχεία εναντίον των Μαρτύρων. Παρ’ όλα αυτά, όλα εκείνα τα χρόνια, οι αδελφοί δεν έχασαν ποτέ έντυπα, αλληλογραφία ή εκθέσεις.
ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ ΣΕ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Για κάποιο διάστημα, το έργο κηρύγματος στη Σοβιετική Ένωση είχε περιέλθει στην επίβλεψη μιας Επιτροπής Χώρας που έδρευε στην Ουκρανία. Επιπλέον, υπήρχαν αρκετοί αδελφοί που υπηρετούσαν ως επίσκοποι περιφερείας σε όλη την αχανή επικράτεια. Αλλά τώρα η πρόοδος της οργάνωσης στην Εσθονία απαιτούσε να υπάρχει τοπική επίβλεψη του έργου. Ο Άντολφ Κόζε, ένας ήρεμος άνθρωπος που η προσωπικότητά του είχε εκλεπτυνθεί μέσα από διάφορες δοκιμασίες της πίστης, διορίστηκε να βοηθήσει στη διοργάνωση αυτού του έργου το 1967. Αργότερα, οι ευθύνες του αυξήθηκαν και συμπεριέλαβαν τη διεκπεραίωση της αλληλογραφίας και των εκθέσεων από τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Καρελία, το Λένινγκραντ (τώρα Αγία Πετρούπολη) και το Μούρμανσκ. Ο αδελφός Κόζε βοήθησε επίσης στη διοργάνωση του εκτυπωτικού έργου σε διάφορες τοποθεσίες.
Πώς κατάφερνε ο αδελφός Κόζε να επιμελείται όλες αυτές τις ευθύνες και παράλληλα να εργάζεται πλήρες ωράριο μαζί με τη σύζυγό του, την Κοΐντουλα, σε ένα χοιροτροφείο κοντά στην πόλη Τάπα; Ο αδελφός Κόζε έφτιαξε μερικά αυτοσχέδια μηχανήματα που διευκόλυναν κάπως την εργασία του, και έτσι μπορούσε να έχει περισσότερο χρόνο για να επιμελείται τους θεοκρατικούς του διορισμούς.
Αργότερα, διάφοροι αδελφοί όπως ο Βίλγιαρντ Κάρνα, ο Λέμπιτ Τομ και ο Σίλβερ Σίλικσαρ βοήθησαν κάνοντας επισκέψεις στις εκκλησίες της Εσθονίας καθώς και άλλων γειτονικών δημοκρατιών της Σοβιετικής Ένωσης. Καθώς ο ρωσικός αγρός στην Εσθονία αυξανόταν, ο Αλεξάντρ Γιεβντοκίμοφ υπηρέτησε με παρόμοιο τρόπο. Με το πέρασμα του χρόνου, το εκτυπωτικό έργο χωρίστηκε και οι ρωσόφωνοι αδελφοί στην Εσθονία τύπωναν μόνοι τους. Τα έντυπα που λάβαιναν σε μικροφίλμ ήταν ήδη στη ρωσική και έτσι μπορούσαν να τα αναπαράγουν απευθείας σε φωτογραφικό χαρτί. Τελικά, όμως, καθώς οι εκκλησίες αυξάνονταν, αυτή η απαιτητική μέθοδος αναπαραγωγής των εντύπων εγκαταλείφθηκε επειδή δεν μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες και προϋπέθετε τη συμβολή πολλών αδελφών σε διάφορες τοποθεσίες. Παρά τους περιορισμένους πόρους τους, οι αδελφοί είχαν τυπώσει υπό την επιφάνεια εκατοντάδες αντίτυπα 20 και πλέον διαφορετικών βιβλίων. Πάνω από πέντε εκατομμύρια σελίδες εντύπων στην εσθονική και στη ρωσική τυπώθηκαν με χειροκίνητα μέσα από το 1966 ως το 1989.
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΠΡΟΣΟΧΗ
Κάποτε οι αστυνομικοί έκαναν έρευνα στο σπίτι ενός αδελφού, με το πρόσχημα ότι έψαχναν για μια κλεμμένη μοτοσικλέτα. Εντούτοις, πήγαν κατευθείαν στη βιβλιοθήκη, όπου βέβαια ήταν απίθανο να κρύψει κανείς μια μοτοσικλέτα! Προφανώς, έψαχναν για απαγορευμένα έντυπα. Πόσο απογοητεύτηκαν όταν δεν βρήκαν τίποτα!
Πώς κατάφερναν οι αδελφοί να καλύπτουν τα έντυπα ώστε να μην τα βρίσκουν οι αρχές; Όταν παρήγαγαν τα έντυπα, χρησιμοποιούσαν συνήθως εξώφυλλα από παλιά κοσμικά βιβλία ή περιοδικά. Έτσι λοιπόν, όποτε γίνονταν αιφνιδιαστικές έρευνες στα σπίτια, τέτοια «παλιά» έντυπα συνήθως περνούσαν απαρατήρητα.
Οι Μάρτυρες χρησιμοποιούσαν ειδικές περιστάσεις, όπως ήταν οι γάμοι, ως κάλυψη για τις συναθροίσεις και τις συνελεύσεις τους. Παραδείγματος χάρη, ο γάμος του Χέιμαρ και της Έλβι Τουίμαν διήρκεσε δύο μέρες. Ορισμένες φορές, τέτοιες συγκεντρώσεις διαρκούσαν τρεις ή τέσσερις μέρες. Οι Εσθονοί πρεσβύτεροι παρότρυναν τα ζευγάρια να μη διευθετούν πολύ μεγάλους γάμους. Μικρότερες ομάδες ήταν λιγότερο εμφανείς, προσέλκυαν λιγότερη προσοχή και δεν ήταν τόσο πιθανό να προκαλέσουν δυσκολίες.
ΡΩΣΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ ΜΕΤΑΚΟΜΙΖΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΣΘΟΝΙΑ
Το 1970, παλαίμαχοι Μάρτυρες από την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και άλλα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης άρχισαν να μετακομίζουν στην Εσθονία. Για πολλούς από εκείνους τους αδελφούς, η ζωή στην Εσθονία ήταν πολύ πιο εύκολη από ό,τι στην πατρίδα τους, όπου είχαν υπομείνει βάναυσο διωγμό.
Με τη βοήθεια αδελφών όπως ο Νικολάι Ντουμποβίνσκι, ο οποίος ήταν παλαίμαχος πρεσβύτερος από την Ουκρανία, σχηματίστηκε η πρώτη ρωσόφωνη εκκλησία στο Τάρτου το 1972, με 50 περίπου ευαγγελιζομένους. Ο ρωσικός αγρός αποδείχτηκε παραγωγικός και, το 2010, υπήρχαν 27 ρωσόφωνες εκκλησίες και 4 ρωσόφωνοι όμιλοι—συνιστώντας το 50 και πλέον τοις εκατό των ευαγγελιζομένων στην Εσθονία.
ΑΝΕΠΙΣΗΜΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ
Οι ρωσόφωνοι αδελφοί κήρυτταν με τόλμη και ζήλο και δεν δίσταζαν να μιλήσουν στους ανθρώπους σε ανεπίσημες περιστάσεις. Για παράδειγμα, έπιαναν συζήτηση με τουρίστες που επισκέπτονταν ναούς στο Τάλιν και τους έδιναν μαρτυρία. Οι τουρίστες νόμιζαν συχνά ότι το άτομο που τους μιλούσε για τη Γραφή ήταν ξεναγός, γι’ αυτό έδιναν αμέριστη προσοχή σε όσα έλεγαν οι αδελφοί.
Μερικές αδελφές κήρυτταν σε τρένα. Αγόραζαν ένα εισιτήριο μετ’ επιστροφής μεταξύ Τάρτου και Τάλιν. Στο οχτάωρο ταξίδι είχαν άφθονο χρόνο για να ξεκινήσουν συζητήσεις και να μεταδώσουν τα καλά νέα στους επιβάτες.
«Προσευχόμουν για μια Γραφική μελέτη», θυμάται η Μαρία Πασέτσνικ, η οποία μετακόμισε στην Εσθονία από το Καζακστάν. Αφού το σκέφτηκε λίγο, αποφάσισε να κηρύττει σε ανθρώπους που περίμεναν επί ώρες στην ουρά όπως και εκείνη για να αγοράσουν τρόφιμα από τα τοπικά μαγαζιά.
«Μια μέρα, ενώ στεκόμουν στην ουρά», συνεχίζει η Μαρία, «άρχισα να συζητώ με κάποια κυρία και σιγά σιγά έστρεψα τη συζήτηση στη Γραφή. Εκείνη δεν έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά με πήγε σε κάποιες γνωστές της, με σύστησε και με άφησε να συνεχίσω τη συζήτηση μαζί τους. Ως αποτέλεσμα, μπόρεσα να ξεκινήσω τέσσερις Γραφικές μελέτες. Μία από τις γυναίκες βαφτίστηκε και εξακολουθεί να υπηρετεί τον Ιεχωβά πιστά».
Όπως αληθεύει παντού, πολλοί υπηρέτες του Ιεχωβά ξεχώριζαν για το καλό τους παράδειγμα στην εργασία τους. Λόγου χάρη, σε ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας, η εκπρόσωπος του κομμουνιστικού κόμματος υποστήριξε ότι ο Λέοναρντ Νιλσκ δεν ήταν απαραίτητος στην εργασία επειδή ήταν θρησκευόμενος. Ωστόσο, ο επικεφαλής του ηλεκτροπαραγωγικού τμήματος πήρε το λόγο και είπε: «Δηλαδή, χρειαζόμαστε περισσότερο τους κομμουνιστές, που πίνουν και δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, από ό,τι έναν θρησκευόμενο άνθρωπο που είναι γνωστός για την αξιοπιστία του;» Οι άλλοι συνεργάτες του Λέοναρντ πήραν και αυτοί το μέρος του λόγω της καλής του φήμης, και το θέμα έληξε εκεί. Προφανώς, η κομματική εκπρόσωπος προσπαθούσε να κερδίσει την εύνοια των ανώτερων στελεχών του κόμματος, και όταν η κομμουνιστική διακυβέρνηση στην Εσθονία τερματίστηκε, εκείνη ήταν που έχασε τη δουλειά της.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΥΠΟ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ
«Όταν πήγαινα σχολείο», θυμάται ο Λέμπιτ Ράιλε, ο οποίος υπηρετεί τώρα στην Επιτροπή του Τμήματος της Εσθονίας, «κήρυττα προσεκτικά σε πολλούς συμμαθητές μου. Έναν από αυτούς τον προσκαλούσα τακτικά στο σπίτι μου και του έδινα μαρτυρία με διακριτικότητα. Αφού τελείωσα το σχολείο, δεν τον ξαναείδα επί 20 χρόνια περίπου. Πρόσφατα, εκφώνησα μια δημόσια ομιλία στην εκκλησία της ιδιαίτερης πατρίδας μου, και μαντέψτε ποιος βρισκόταν στο ακροατήριο! Εκείνος ο συμμαθητής μου! Έκανε μελέτη με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, και λίγο μετά την επίσκεψή μου στην εκκλησία, βαφτίστηκε! Πόσο πολύ χάρηκα!»
Επειδή το έργο μας ήταν απαγορευμένο, οι αδελφοί έπρεπε να είναι άγρυπνοι όταν κήρυτταν. Ένας πρεσβύτερος εξηγεί: «Κατ’ αρχάς παρατηρούσαμε τι είδους άνθρωποι υπήρχαν γύρω μας και με ποιον θα ήταν ασφαλές να αρχίσουμε συζήτηση. Έπρεπε να είμαστε πολύ διακριτικοί κάθε φορά που μιλούσαμε σε αγνώστους. Έπειτα από λίγη ώρα, συνήθως καταλαβαίναμε αν κάποιος ήταν πληροφοριοδότης της Κα-Γκε-Μπε. Επίσης, αν ένα άτομο ήταν πολύ ομιλητικό ή μιλούσε δυνατά, μας κινούσε υποψίες. Από την άλλη πλευρά, αν φαινόταν συγκρατημένο, ίσως ήταν ασφαλές να του μιλήσουμε. Συχνά αρχίζαμε συζητήσεις με εκείνους που δεν υποστήριζαν την κομμουνιστική κυβέρνηση—τους αντιφρονούντες—οι οποίοι ήταν συνήθως πιο απροκατάληπτοι».
ΕΝΘΑΡΡΥΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ
Το Κυβερνών Σώμα διευθέτησε ώστε ένα από τα μέλη του, ο Λόιντ Μπάρι, μαζί με τον Βιβ Μόριτς από το γραφείο τμήματος της Φινλανδίας, να συναντήσει τον Άντολφ Κόζε, ο οποίος ασχολούνταν με τη διοργάνωση του έργου στην Εσθονία. Βρέθηκαν σε ένα πάρκο στο Λένινγκραντ (τώρα Αγία Πετρούπολη).
«Στην αρχή, ο αδελφός Κόζε δίσταζε να μιλήσει», λέει ο αδελφός Μόριτς για τη μυστική τους συνάντηση, «και συνέχισε επιφυλακτικά να κρατάει ψηλά την εφημερίδα του. Αλλά καθώς η συζήτηση εξελισσόταν, η εφημερίδα σιγά σιγά χαμήλωνε και ο Άντολφ άρχισε να ανοίγεται».
«Όταν τον καλέσαμε να γευματίσει μαζί μας, εκείνος δεν δέχτηκε», ανέφερε ο αδελφός Μπάρι. «Είπε ότι θα ήταν καλύτερα να περιορίσουμε τη συζήτηση στα άκρως απαραίτητα».
Όταν ο αδελφός Κόζε εξέφρασε την ανησυχία του για το βαρύ ζυγό του διωγμού και για τις απαγορεύσεις που υφίσταντο οι Μάρτυρες στη Σοβιετική Ένωση, οι αδελφοί Μόριτς και Μπάρι τού ανέφεραν πολλές ενθαρρυντικές σκέψεις. «Και σε άλλες χώρες έχουμε δοκιμασίες», τόνισαν. «Εκείνες οι δοκιμασίες φαίνονται ευκολότερες, αλλά είναι πιο επικίνδυνες! Αντιμετωπίζουμε πολλούς πειρασμούς που εσείς δεν έχετε, και φεύγουν περισσότερα άτομα από την αλήθεια στη Δύση από ό,τι εδώ».
Αυτή η επίσκεψη ήταν πολύ επίκαιρη και πνευματικά ενισχυτική για τον αδελφό Κόζε. Μόνο εκ των υστέρων έμαθε ότι μιλούσε με ένα μέλος του Κυβερνώντος Σώματος, και μετέδωσε με χαρά την ενθάρρυνση που έλαβε από την οργάνωση του Ιεχωβά σε όλους εκείνους που διακρατούσαν ακεραιότητα υπό τυραννική καταδυνάστευση.
«Η καρδιά μας είναι μαζί με τους αδελφούς μας στη Σοβιετική Ένωση», έγραψε αργότερα ο αδελφός Μπάρι. «Χαρήκαμε πολύ που συναντήσαμε τον αδελφό Κόζε. Καθώς φεύγαμε, η χειραψία που ανταλλάξαμε και το θερμό του αγκάλιασμα επισφράγισαν κατάλληλα την πολύ ευχάριστη συνάντησή μας».
ΟΙ ΝΕΑΡΟΙ ΔΙΑΚΡΑΤΟΥΝ ΘΑΡΡΑΛΕΑ ΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Οι νεαροί υπηρέτες του Ιεχωβά δέχτηκαν ιδιαίτερη πίεση για να υποστηρίξουν διάφορες πολιτικές οργανώσεις. Τους παρότρυναν επίσης να συμμετάσχουν και σε άλλες δραστηριότητες που συγκρούονταν με τη Γραφικά εκπαιδευμένη συνείδησή τους.
«Όταν ήμουν μικρή», θυμάται η Έστερ Ταμ, «κάποια μέρα στο σχολείο είπαν σε όλους μας στην τάξη να σηκωθούμε, να πάμε μπροστά και να υπογράψουμε μια επιστολή προς τον δικτάτορα Ιωσήφ Στάλιν με ευχές για τα γενέθλιά του».
Η Έστερ σηκώθηκε, αλλά αρνήθηκε να πάει μπροστά. Απεναντίας, είπε ευγενικά ότι δεν επρόκειτο να υπογράψει την επιστολή. Η δασκάλα θύμωσε αλλά, όλως παραδόξως, μερικοί από τους συμμαθητές της Έστερ την υποστήριξαν και είπαν θαρραλέα ότι ούτε αυτοί θα υπέγραφαν την επιστολή. Ως αποτέλεσμα, το θέμα έληξε εκεί.
Ένα άλλο ζήτημα ήταν η απαίτηση να φορούν οι μαθητές κόκκινο μαντίλι στο λαιμό ως ένδειξη υποστήριξης στον κομμουνισμό. Όσοι αρνούνταν να συμμορφωθούν απειλούνταν με χαμηλότερους βαθμούς ή άλλες μορφές τιμωρίας. Οι νεαροί αδελφοί και αδελφές μας αρνήθηκαν να συμβιβαστούν, εκδηλώνοντας το ίδιο όσιο πνεύμα που επέδειξαν ο Δανιήλ και οι τρεις Εβραίοι σύντροφοί του στην αρχαία Βαβυλώνα.—Δαν. 1:8.
ΜΙΑ ΕΝΤΕΛΩΣ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΕΠΟΧΗ
Το γεγονός ότι μόνο το 7 τοις εκατό των κατοίκων ανήκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα δείχνει πως ο λαός της Εσθονίας γενικά δεν υποστήριζε το σοβιετικό σύστημα. Οι Εσθονοί αξιωματούχοι δεν ήταν πάντα πρόθυμοι να ακολουθούν τις οδηγίες της Μόσχας, και μερικοί μάλιστα από αυτούς βοηθούσαν τους Μάρτυρες. Λόγου χάρη, το 1985, ένας τοπικός αξιωματούχος ήρθε στον Λέμπιτ Τομ και τον συμβούλεψε: «Ξέρω ότι έχεις θέση υπευθύνου ανάμεσα στους Μάρτυρες. Μη συγκεντρώνεστε για τις συναθροίσεις σας τις μέρες των εθνικών γιορτών».
«Εντάξει, θα μεταβιβάσω αυτή την πληροφορία», είπε ο Λέμπιτ. Προφανώς, το ότι οι Μάρτυρες έκαναν συναθροίσεις τις μέρες των εθνικών γιορτών ενοχλούσε την Κα-Γκε-Μπε. Φαίνεται πως οι αδελφοί συγκεντρώνονταν χωρίς να λαβαίνουν πολλές προφυλάξεις, γι’ αυτό και έκαναν μερικές προσαρμογές ανταποκρινόμενοι σε εκείνη τη φιλική συμβουλή.
Μια εντελώς καινούρια εποχή ξεκίνησε το 1986, όταν η Σοβιετική Ένωση εισήγαγε την πολιτική της περεστρόικα, δηλαδή της ανασυγκρότησης. Το Κυβερνών Σώμα παρότρυνε τους αδελφούς να εκμεταλλευτούν τη νέα κατάσταση διαφάνειας και ελευθερίας για να διοργανώσουν συνελεύσεις στην Ανατολική Ευρώπη. Οι αδελφοί μας στη Σοβιετική Ένωση δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι η ελευθερία θα μπορούσε να έρθει πριν από τον Αρμαγεδδώνα. Όλα όσα είχαν υποφέρει ήταν ακόμη νωπά στη διάνοιά τους, ενώ οι έρευνες στα σπίτια συνέχιζαν να αποτελούν τακτική απειλή.
ΠΡΟΣΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ
Τώρα που υπήρχε μεγαλύτερη ελευθερία, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι έδειχναν ενδιαφέρον για τη θρησκεία και τη Γραφή. Πολλοί ήταν περίεργοι για τη στάση των Μαρτύρων του Ιεχωβά, και γι’ αυτό διάφορες οργανώσεις προσκαλούσαν αδελφούς να μιλήσουν δημόσια για τις πεποιθήσεις μας.
Μια τέτοια περίσταση είχε απροσδόκητη εξέλιξη. Ο Λέμπιτ Ράιλε δέχτηκε να εκφωνήσει μια ομιλία σε κάποια ομάδα ανθρώπων. Όταν έφτασε η μέρα, ο Άιναρ Όγιαραντ, ο οποίος είχε κάνει τις σχετικές διευθετήσεις, άκουσε από το ραδιόφωνο την εξής ανακοίνωση ενώ ξυριζόταν: «Σήμερα στο Συνεδριακό Κέντρο Σάκαλα θα εκφωνηθεί μια ομιλία με θέμα “Τι Διδάσκει η Αγία Γραφή;”» Επρόκειτο για το μεγαλύτερο συνεδριακό κέντρο στο Τάλιν, όπου το Κομμουνιστικό Κόμμα διεξήγε συνήθως τις συγκεντρώσεις του! Ο Άιναρ έμεινε με το ξυράφι στο χέρι! Αλλά δεν είχε τρόπο να ειδοποιήσει τον Λέμπιτ ότι η συγκέντρωση θα ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι πίστευαν—τον ενημέρωσε αργότερα όταν συναντήθηκαν στη στάση του λεωφορείου.
«Η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη», θυμάται ο Λέμπιτ. «Ποτέ προηγουμένως δεν είχα μιλήσει σε τόσο μεγάλο ακροατήριο. Ποτέ δεν είχα χρησιμοποιήσει μικρόφωνο ούτε είχα μιλήσει από το βήμα. Αφού έκανα μια σύντομη προσευχή, συλλογίστηκα τον Παύλο στον Άρειο Πάγο και σκέφτηκα έναν πρόλογο. Εφόσον οι περισσότεροι στο ακροατήριο ήταν χορτοφάγοι, ξεκίνησα την ομιλία μου εξηγώντας ότι ο Θεός έδωσε στους πρώτους ανθρώπους ως τροφή μόνο φρούτα και λαχανικά. Τους επιτράπηκε να φάνε κρέας μόνο μετά τον Κατακλυσμό».
Εκείνος ο πρόλογος προφανώς είχε απήχηση στο ακροατήριο, και στο τέλος αρκετοί σχημάτισαν ουρά για να αφήσουν το όνομα και τη διεύθυνσή τους ώστε να πάρουν έντυπα όταν θα ήταν διαθέσιμα. Στο πέρασμα των ετών, πολλοί αδελφοί μίλησαν ενώπιον μεγάλων ακροατηρίων σε βιβλιοθήκες, σε σχολεία και σε πολιτιστικά κέντρα. Ως αποτέλεσμα, αρκετά άτομα με δίκαιη διάθεση αναγνώρισαν ότι αυτή ήταν η αλήθεια και την ενστερνίστηκαν.
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΑΓΡΥΠΝΟΙ
Το 1989, οι υπηρέτες του Ιεχωβά στη Σοβιετική Ένωση άρχισαν να απολαμβάνουν μεγαλύτερη θρησκευτική ελευθερία, πράγμα το οποίο επέτρεψε σε μερικούς αδελφούς να ταξιδέψουν στην Πολωνία για να παρακολουθήσουν μια συνέλευση. Πώς ένιωσαν όταν παρευρέθηκαν σε εκείνη την ελεύθερη σύναξη έπειτα από χρόνια τυραννικής καταπίεσης;
«Ήμασταν πανευτυχείς!» θυμάται η Έλα Τομ. «Κλαίγαμε ασταμάτητα! Εκείνη η συνέλευση ήταν πράγματι για εμάς ένας πνευματικός παράδεισος».
«Φτάσαμε στην Πολωνία νωρίτερα, γι’ αυτό μας πήγαν σε μια συνάθροιση σε κάποια Αίθουσα Βασιλείας», αφηγείται μια άλλη αδελφή. «Όταν είδα τους αδελφούς και τις αδελφές να μπαίνουν στην αίθουσα, άρχισα να κλαίω. Ήταν η πρώτη φορά που βρισκόμουν σε Αίθουσα Βασιλείας».
Εκείνο το έτος, ο Θεοντόρ Τζάρας και ο Μίλτον Χένσελ, από το Κυβερνών Σώμα, μαζί με τον Βίλι Πολ, από το γραφείο τμήματος της Γερμανίας, ταξίδεψαν σε διάφορα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης. Ήθελαν να συναντήσουν τους αδελφούς για να τους ενθαρρύνουν και να ενημερωθούν για την κατάσταση. Το σκηνικό του κόσμου άλλαζε γρήγορα και έπρεπε να εκμεταλλευτούν χωρίς καθυστέρηση την πολιτική της περεστρόικα την οποία ασκούσε η Σοβιετική Ένωση. Ήταν καιρός για πνευματική αναδιοργάνωση, με πρώτιστο μέλημα το μεταφραστικό έργο.
Από το 1983, ο Τόμας (Τομ) Έντουρ, ένας δυναμικός πρώην παίκτης του χόκεϊ με εσθονική καταγωγή, έκανε μερικές μεταφράσεις στην εσθονική στο γραφείο τμήματος του Καναδά.c Εκείνον τον καιρό, η ύλη αυτή ήταν διαθέσιμη κυρίως για Εσθονούς που ζούσαν στο εξωτερικό. Το 1990 όμως, καθώς το έργο στην Εσθονία άρχισε να γίνεται ελεύθερα, ο Τόμας και η σύζυγός του, η Ελίζαμπεθ, διορίστηκαν στο γραφείο τμήματος της Φινλανδίας για να βοηθούν στη μετάφραση των εντύπων μας στην εσθονική. Λίγο αργότερα, μεταφέρθηκαν στην Εσθονία.
Προγενέστερα, υπήρχαν κάποιοι μεταφραστές που εργάζονταν σε διαφορετικά μέρη. Τώρα πλέον φαινόταν καθαρά ότι θα ήταν ωφέλιμο να εργάζεται όλη μαζί η ομάδα των μεταφραστών στο ίδιο μέρος. Έτσι λοιπόν, ορισμένοι μεταφραστές άρχισαν να εργάζονται στο σπίτι του Λέμπιτ Τομ, στο Τάρτου. Ωστόσο, στη Σοβιετική Ένωση ήταν ουσιαστικά αδύνατο να αποκτήσει κανείς ηλεκτρονικό υπολογιστή, και έτσι οι μεταφραστές δεν είχαν τον αναγκαίο εξοπλισμό για να κάνουν την εργασία τους αποτελεσματικά. Η κατάσταση βελτιώθηκε, όμως, όταν ένας ντόπιος αδελφός επισκέφτηκε το γραφείο τμήματος των Ηνωμένων Πολιτειών και γύρισε πίσω με δύο υπολογιστές—μια καλή αρχή για να λειτουργεί αποτελεσματικά το μεταφραστικό τμήμα. Εφόσον ελάχιστοι από τους μεταφραστές είχαν πείρα στους υπολογιστές και στο Πολυγλωσσικό Ηλεκτρονικό Φωτοστοιχειοθετικό Σύστημα (MEPS) της οργάνωσης, το έργο τους παρουσίαζε προκλήσεις. Αλλά ήταν πρόθυμοι να μάθουν και σύντομα έκαναν θαυμάσια δουλειά.
ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΧΑΡΩΠΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ
Καθώς ο σοβιετικός έλεγχος στην Ανατολική Ευρώπη συρρικνωνόταν, οι άνθρωποι άρχισαν να απολαμβάνουν αυξανόμενη ελευθερία. Μάλιστα, χορηγήθηκε βίζα σε περίπου 200 Εσθονούς αδελφούς και αδελφές για να παρακολουθήσουν τη Συνέλευση Περιφερείας «Καθαρή Γλώσσα» στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, τον Ιούνιο του 1990.
Όταν οι Εσθονοί εκπρόσωποι αποβιβάστηκαν από τα πλοία που τους μετέφεραν στη Φινλανδία, οι Φινλανδοί αδελφοί στο λιμάνι ξέσπασαν σε δυνατά χειροκροτήματα, τα οποία διήρκεσαν περίπου μισή ώρα! Όσοι δεν ήταν Μάρτυρες ρωτούσαν με περιέργεια να μάθουν τι συνέβαινε και ποιες ήταν οι διασημότητες που είχαν καταφθάσει. Τι συγκλονιστική αλλαγή! Οι ταπεινοί αδελφοί μας, που επί δεκαετίες είχαν υποστεί τη βαναυσότητα των σοβιετικών αρχών, απολάμβαναν τώρα υποδοχή Ολυμπιονικών!
Πόσο ενθουσιάστηκαν οι Εσθονοί αδελφοί όταν άκουσαν μέρος του προγράμματος στην εσθονική, καθώς και όταν έλαβαν μερικά καινούρια έντυπα στη μητρική τους γλώσσα! «Όταν κρατήσαμε στα χέρια μας για πρώτη φορά βιβλιάριο στην εσθονική», είπε κάποιος παλαίμαχος αδελφός, «ήταν σαν να κρατούσαμε ένα πολύτιμο πετράδι».
Οι Εσθονοί εκπρόσωποι ενθουσιάστηκαν ακόμη πιο πολύ όταν έγινε μια συγκινητική ανακοίνωση στην τελική ομιλία. Ο ομιλητής ανακοίνωσε ότι το Κυβερνών Σώμα είχε εγκρίνει την κυκλοφορία της Σκοπιάς στην εσθονική υπό μορφή δεκαπενθήμερης έγχρωμης έκδοσης ταυτόχρονα με την αγγλική, αρχής γενομένης από τον Ιανουάριο του 1991! Το έκπληκτο ακροατήριο σηκώθηκε όρθιο και ξέσπασε σε παρατεταμένα χειροκροτήματα. Έπειτα, μέσα στην ησυχία που διαδέχθηκε τα χειροκροτήματα, κάποιος από το ακροατήριο ρώτησε: «Θα υπάρχει μόνο ένα περιοδικό για κάθε όμιλο μελέτης, όπως στο παρελθόν; Ή θα έχει ο καθένας το προσωπικό του αντίτυπο;» Η απάντηση ότι ο καθένας θα λάβαινε το προσωπικό του αντίτυπο φαινόταν απίστευτη και έδωσε το έναυσμα για νέα χειροκροτήματα εκτίμησης.
Το γραφείο τμήματος της Φινλανδίας άρχισε αμέσως την εκτύπωση εντύπων στην εσθονική και μάλιστα έκανε διαθέσιμα τα τεύχη του 1990 αναδρομικά. Εκτός από την πνευματική βοήθεια, οι Εσθονοί Μάρτυρες παρέλαβαν και διένειμαν πολλά φορτία ανθρωπιστικής βοήθειας που είχαν στείλει οι αδελφοί τους από διάφορες χώρες—βοήθεια την οποία χρειάζονταν απεγνωσμένα δεδομένης της οικονομικής κατάστασης.
Η ΠΡΩΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
Η οργάνωση του Ιεχωβά έσπευσε να εκμεταλλευτεί την αυξανόμενη θρησκευτική ελευθερία, προγραμματίζοντας μεγάλες συνελεύσεις περιφερείας σε όλη τη Σοβιετική Ένωση. Πόσο ενθουσιάστηκαν οι Εσθονοί αδελφοί όταν φιλοξένησαν την πρώτη από τις συνελεύσεις «Άνθρωποι που Αγαπούν τη [Θεϊκή] Ελευθερία», στις 13 και 14 Ιουλίου 1991 στο Τάλιν!
Αυτή η συνέλευση χαροποίησε ιδιαίτερα μερικούς από τους πιο ηλικιωμένους εκπροσώπους. Γιατί; Διότι η τελευταία φορά που είχαν παρακολουθήσει ελεύθερα συνέλευση στην Εσθονία ήταν το 1940. Πόσο συγκινημένοι ήταν τώρα, 50 και πλέον χρόνια αργότερα, που συγκεντρώνονταν ξανά ελεύθερα!
Οι ρωσόφωνοι αδελφοί από τη βορειοδυτική Σοβιετική Ένωση, τις βαλτικές χώρες και το Καλίνινγκραντ διεξήγαγαν τη συνέλευση στο Λίναχαλ (Αίθουσα Συναυλιών) του Τάλιν. Σε ένα διπλανό κτίριο, στο Γιάαχαλ (Παγοδρόμιο), διεξάχθηκε το πρόγραμμα στην εσθονική με χίλιους περίπου παρόντες—ο αριθμός των παρόντων και στις δύο αίθουσες έφτασε τους 4.808. Το βάφτισμα 447 ατόμων συνέβαλε εξαιρετικά στη χαρά αυτής της περίστασης!
Συνελεύσεις όπως αυτή έπαιξαν μεγάλο ρόλο στο να μάθουν καινούρια άτομα την αλήθεια. Λόγου χάρη, η γιαγιά του Λέοναρντ Νιλσκ, η Αμάλιε, πήγαινε στην εκκλησία των Αντβεντιστών αλλά είχε αμφιβολίες για τις διδασκαλίες τους. Ο Λέοναρντ την πρότρεπε να διαπιστώσει ποια είναι η αλήθεια μέσα από την Αγία Γραφή. Ωστόσο, σημείο καμπής για την Αμάλιε αποτέλεσε η συνέλευση που παρακολούθησε στο Τάλιν το 1991. Έπειτα από την πρώτη μέρα, η Αμάλιε δήλωσε ότι δεν θα ξαναπήγαινε ποτέ στην εκκλησία της. Αυτά που της είχε πει ο Λέοναρντ δεν ήταν αρκετά για εκείνη—έπρεπε να δει το λαό του Ιεχωβά με τα ίδια της τα μάτια. Δέχτηκε να κάνει Γραφική μελέτη και αργότερα βαφτίστηκε.
ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Τώρα που τα μαύρα σύννεφα του διωγμού και της καταδυνάστευσης δεν απειλούσαν πλέον τους υπηρέτες του Ιεχωβά, σε μερικούς φαινόταν απίστευτο ότι υπήρχε όντως ελευθερία λατρείας. Ένας παλαίμαχος πρεσβύτερος, για παράδειγμα, ονειρευόταν τη μέρα που το βιβλίο Μπορείτε να Ζείτε για Πάντα στον Παράδεισο στη Γη θα γινόταν διαθέσιμο στην εσθονική. Το 1991, το βιβλίο αυτό ήταν το πρώτο που εκδόθηκε στην εσθονική σε αυτή τη νέα εποχή αυξημένης ελευθερίας.
«Τώρα που είχα στα χέρια μου αυτό το βιβλίο», λέει ο πρεσβύτερος, «δεν μπορούσα να το πιστέψω. Όταν το παρουσίασα στη συνάθροιση, δυσκολεύτηκα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου. Προς στιγμήν επικράτησε σιγή, καθώς οι αδελφοί δεν πίστευαν στα αφτιά τους. Ύστερα ακολούθησαν επιφωνήματα χαράς! Όλοι χαίρονταν και συνάμα έκλαιγαν. Ήταν μια αξέχαστη στιγμή. Κάθε φορά που τη θυμάμαι, δακρύζω».
Συχνά, οι αδελφοί ένιωθαν “σαν να ονειρεύονταν”. (Ψαλμ. 126:1-6) Έπειτα από δεκαετίες δυσχερειών, πολλοί μπορούσαν να γευτούν προσωπικά τη χαρωπή έκβαση που υπόσχεται ο Λόγος του Θεού: «Αν δεν αποκάμνουμε θα θερίσουμε στην κατάλληλη εποχή».—Γαλ. 6:9.
ΧΑΡΜΟΣΥΝΟ ΘΕΟΚΡΑΤΙΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ
Η 31η Οκτωβρίου 1991 είναι μια ημερομηνία που θα μείνει για καιρό χαραγμένη στη μνήμη των Εσθονών αδελφών. Εκείνη τη μέρα καταχωρίστηκε επίσημα η πρώτη εκκλησία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Εσθονία.
Αυτός ήταν καιρός εκτεταμένης πνευματικής ανασυγκρότησης. Υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον για τα καλά νέα, και οι άνθρωποι εξέφραζαν ανοιχτά το ενδιαφέρον τους για τη Γραφή και τη θρησκεία. Έπρεπε να διεξαχθούν Γραφικές μελέτες, καθώς επίσης να οργανωθούν συναθροίσεις και συνελεύσεις περιοχής και περιφερείας. Οι μεταφραστές χρειάζονταν κατάλληλες εγκαταστάσεις ώστε να φροντίζουν για τον αυξανόμενο φόρτο εργασίας τους.
Στο μεταξύ, είχαν αρχίσει να καταφθάνουν ιεραπόστολοι της Γαλαάδ, και έπρεπε να βρεθούν κατάλληλοι ιεραποστολικοί οίκοι. Χρειάζονταν βοήθεια για να επιλύσουν προβλήματα με τη βίζα και για να πάρουν άδειες παραμονής. Επίσης, έπρεπε να τακτοποιηθεί με κυβερνητικούς αξιωματούχους το ζήτημα της ουδετερότητας. Χρειάζονταν άδειες οικοδόμησης για να χτιστούν Αίθουσες Βασιλείας.
Ο Ρέινο Κεσκ, ο οποίος υπηρετούσε τότε ως επίσκοπος περιοχής, θυμάται: «Εκείνα τα χρόνια πέρασαν σαν να ήταν λίγοι μόνο μήνες, επειδή έπρεπε να τεθούν όλες οι θεοκρατικές βάσεις. Ήταν επίσης μια περίοδος έντονων συγκινήσεων. Οι άνθρωποι αγαπούσαν την αλήθεια και την ενστερνίζονταν γρήγορα. Σε κάθε εκκλησία υπήρχαν πολλά άτομα που ήθελαν να βαφτιστούν. Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι, οι οποίοι έρχονταν στη συνέλευση χωρίς να γνωρίζουν πολλά για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, ενθουσιάζονταν με τις ομιλίες και ήθελαν να βαφτιστούν αμέσως. Έπρεπε να γίνουν τόσο πολλά για να βοηθηθούν!»
Όταν η Εσθονία βρισκόταν υπό σοβιετική διακυβέρνηση, το έργο κηρύγματος ήταν υπό την επίβλεψη του γραφείου τμήματος της Γερμανίας. Ένας από τους μυστικούς διαύλους επικοινωνίας μεταξύ Γερμανίας και Εσθονίας ήταν το γραφείο τμήματος της Φινλανδίας. Αλλά τώρα που τα σύνορα ήταν ανοιχτά και υπήρχε ελεύθερη επικοινωνία, η επίβλεψη του έργου στην Εσθονία ανατέθηκε το 1992 στο γραφείο τμήματος της Φινλανδίας.
ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟΣ ΖΗΛΟΣ ΚΑΙ ΘΕΡΜΗ!
Επειδή πάρα πολλοί προόδευαν ραγδαία, ήταν δύσκολο να παρακολουθούν οι αδελφοί την πρόοδο των καινούριων ατόμων που ήθελαν να γίνουν αβάφτιστοι ευαγγελιζόμενοι. Για παράδειγμα, ο Τομ Έντουρ επισκέφτηκε έναν καινούριο μικρό όμιλο το πρωί της Ανάμνησης του θανάτου του Χριστού και έμεινε έκπληκτος από τον αριθμό των ατόμων που είχαν έρθει για να βγουν στην υπηρεσία αγρού.
«Τους ξέρεις όλους εδώ;» ρώτησε ο Τομ τον ντόπιο αδελφό.
«Κάποιοι δεν είναι ευαγγελιζόμενοι», απάντησε εκείνος.
Αφού, λοιπόν, διεξήγαγε ο Τομ τη συνάθροιση για υπηρεσία αγρού, είπε: «Μετά θα ήθελα να μιλήσω ιδιαιτέρως με όσους δεν είναι ακόμη ευαγγελιζόμενοι».
Παρουσιάστηκαν δέκα περίπου σπουδαστές της Γραφής, εξηγώντας ότι ήθελαν να συμμετάσχουν στο κήρυγμα. Αφού ο Τομ συζήτησε μαζί τους τα βασικά προσόντα των αβάφτιστων ευαγγελιζομένων, τρεις νεαρές γυναίκες παραδέχτηκαν ότι ήταν ακόμη μέλη της εκκλησίας τους. Ο Τομ εξήγησε ότι, αν ήθελαν να συνταυτιστούν με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, έπρεπε να παραιτηθούν από την εκκλησία τους. Αυτό και έκαναν! Πήγαν ευθύς αμέσως στην προηγούμενη εκκλησία τους, απέσυραν τα ονόματά τους από τους καταλόγους και κατόπιν ενώθηκαν με τους υπόλοιπους στο έργο κηρύγματος.
Κάποιος από αυτούς που παρευρέθηκαν στη συνάθροιση για υπηρεσία αγρού δεν είχε κόψει ακόμη το κάπνισμα. Θα χρειαζόταν χρόνο για να καθαρίσει τη ζωή του, γι’ αυτό και γύρισε στο σπίτι του με την προοπτική να γίνει ευαγγελιζόμενος αργότερα.
Τώρα που οι αδελφοί μπορούσαν να συμμετέχουν στο έργο κηρύγματος χωρίς κυβερνητικούς περιορισμούς, είχαν την ένθερμη επιθυμία να χρησιμοποιήσουν κάθε ευκαιρία για να μεταδώσουν τα καλά νέα σε όσο το δυνατόν περισσότερους. Μερικοί είχαν τέτοια θέρμη ώστε χρειάζονταν βοήθεια για να διατηρήσουν πνευματική ισορροπία. Παραδείγματος χάρη, όταν ο Τομ Έντουρ ανασκοπούσε τις ερωτήσεις βαφτίσματος με έναν νεαρό υποψήφιο, τον ρώτησε αν οι πρεσβύτεροι του είχαν δώσει ποτέ κάποια συμβουλή.
«Ναι», απάντησε ο νεαρός, «με συμβούλεψαν να είμαι λίγο πιο ισορροπημένος στη χρήση του χρόνου μου».
«Ποιο ήταν το πρόβλημα;» ρώτησε ο Τομ.
«Επειδή δαπανούσα 150 ώρες στην υπηρεσία αγρού κάθε μήνα», εξήγησε ο νεαρός, «παραμελούσα άλλες Γραφικές ευθύνες. Οι πρεσβύτεροι μου είπαν ότι, αν διέθετα 100 ώρες στη διακονία, θα μπορούσα να έχω χρόνο για να κάνω προσωπική μελέτη και να προετοιμάζομαι για τις συναθροίσεις».
ΧΑΡΩΠΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ
Άλλο ένα σημαντικό θεοκρατικό ορόσημο ήταν η διεθνής συνέλευση που διεξάχθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, τον Ιούνιο του 1992. Για πολλούς από τους 1.000 εκπροσώπους που είχαν έρθει από την Εσθονία, επρόκειτο για μια χαρούμενη επανένωση με πρώην συγκρατουμένους τους και άλλους Μάρτυρες τους οποίους είχαν γνωρίσει στη διάρκεια της εξορίας στη Σιβηρία.
«Η συνέλευση διεξάχθηκε την πιο κατάλληλη χρονική στιγμή για εμάς», ανέφερε ένας από τους εκπροσώπους. «Μισθώσαμε ένα ειδικό τρένο σε πολύ χαμηλή τιμή με ρωσικά ρούβλια. Κατόπιν, μία μόλις εβδομάδα πριν από τη συνέλευση, η Εσθονία άλλαξε το νόμισμά της από ρούβλια σε εσθονικές κορόνες. Αν δεν ήμασταν στην Εσθονία εκείνη τη συγκεκριμένη εβδομάδα της μετατροπής, δεν θα μπορούσαμε να αλλάξουμε τα χρήματά μας. Ωστόσο, παρότι ήμασταν εκεί για να κάνουμε την αλλαγή των χρημάτων μας, μας επιτράπηκε να μετατρέψουμε μόνο ένα περιορισμένο ποσό. Τι θα κάναμε με τα επιπλέον ρούβλια που δεν μπορέσαμε να μετατρέψουμε; Επειδή τα ρούβλια εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται στη Ρωσία, οι αδελφοί τα πήραν μαζί τους στη συνέλευση και τα έριξαν στα κουτιά συνεισφορών. Επιπλέον, αν η συνέλευση διεξαγόταν μία εβδομάδα αργότερα, όταν τέθηκαν σε ισχύ νέες διατάξεις για τη διέλευση των συνόρων, θα χρειαζόταν να βγάλουμε ακριβές βίζες για να περάσουμε τα σύνορα. Η συνέλευση έγινε ακριβώς στην κατάλληλη στιγμή για τους αδελφούς!»
Ένα από τα πολλά άτομα που επηρεάστηκαν βαθιά από αυτή την ιστορική συνέλευση ήταν κάποια ενδιαφερόμενη που προγραμμάτισε να ταξιδέψει από την Εσθονία μαζί με τους Μάρτυρες. «Για κάποιον λόγο παρανόησα την ώρα αναχώρησης», αναφέρει. «Όταν έφτασα στο σταθμό, το τρένο είχε ήδη αναχωρήσει. Είχα όμως πληρώσει για το ταξίδι. Τι θα έκανα τώρα; Προσευχήθηκα στον Ιεχωβά, παρακαλώντας τον να με βοηθήσει και λέγοντάς του ότι θα έκανα τα πάντα για να φτάσω εκεί.
»Ο σταθμάρχης μού είπε ότι θα έπρεπε να αγοράσω εισιτήριο για άλλο τρένο, αλλά εγώ δεν είχα αρκετά χρήματα για καινούριο εισιτήριο! Ξαφνικά, είδα μια ομάδα ανθρώπων να φτάνουν στο σταθμό. Ήταν όλοι τους χαρούμενοι και καλοντυμένοι! Ήταν Μάρτυρες από το νησί Σάρεμα. Το τρένο τους δεν είχε έρθει ακόμη, και με το εισιτήριο που είχα μπορούσα να ταξιδέψω μαζί τους. Τι ανακούφιση!
»Στη διάρκεια του ταξιδιού, οι Μάρτυρες έψελναν ύμνους της Βασιλείας, κάτι που με άγγιξε ιδιαίτερα. Ένιωθα σαν να με είχαν υιοθετήσει στην πνευματική τους οικογένεια. Έμεινα μαζί τους σε όλη τη συνέλευση και διαπίστωσα πόσο ειλικρινείς και στοργικοί ήταν. Κάθε αμφιβολία μου εξανεμίστηκε. Ήμουν πλέον βέβαιη ότι είχα βρει την επίγεια οργάνωση του Θεού». Αυτή η πρώην ενδιαφερόμενη υπηρετεί τώρα τον Ιεχωβά ως τακτική σκαπάνισσα μαζί με το σύζυγό της.
ΠΡΟΘΥΜΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΔΕΚΤΟΙ ΜΕ ΧΑΡΑ
Η πρόοδος στο έργο κηρύγματος και στον οργανωτικό τομέα ήταν ταχύτατη, και ως εκ τούτου υπήρχε ανάγκη για περισσότερους αδελφούς με θεοκρατική πείρα. Πώς θα μπορούσε να καλυφτεί αυτή η ανάγκη; Σαν τον Ησαΐα, πολλοί ανταποκρίθηκαν και είπαν: «Ορίστε εγώ! Στείλε εμένα».—Ησ. 6:8.
Οι πρώτοι τέσσερις ιεραπόστολοι από τη Γαλαάδ, ο Βέσα και η Λίνα-Μάρια Έντβιγκ, καθώς και ο Έσα και η Γιάελ Νίσινεν, έφτασαν το 1992. Ο Ρέινο και η Λέσλι Κεσκ, οι οποίοι υπηρετούσαν στο έργο περιοδεύοντα επισκόπου στον Καναδά επί 17 χρόνια, διορίστηκαν και αυτοί στην Εσθονία. Στη συνέχεια, την άνοιξη του 1993, 20 σκαπανείς από τη Φινλανδία διορίστηκαν να υπηρετήσουν στον εσθονικό και στο ρωσικό αγρό ως ειδικοί σκαπανείς, ενώ ήρθαν τέσσερις ακόμη ιεραπόστολοι.
Κατόπιν, στάλθηκαν και άλλοι ιεραπόστολοι στην Εσθονία από αρκετές διαδοχικές τάξεις της Γαλαάδ, κάτι που έφερε πολλή χαρά και ενθουσιασμό. Διορίστηκαν επίσης και ορισμένοι ιεραπόστολοι χωρίς εκπαίδευση από τη Γαλαάδ. Οι δραστήριοι αυτοί ιεραπόστολοι και οι ζηλωτές ειδικοί σκαπανείς συνέχισαν να ενισχύουν το γερό θεμέλιο που είχαν θέσει οι όσιοι Εσθονοί αδελφοί και αδελφές στη διάρκεια πολλών δεκαετιών.
Επιπλέον, περίπου διακόσιοι αδελφοί και αδελφές από το εξωτερικό έχουν έρθει για να βοηθήσουν σε περιοχές όπου η ανάγκη είναι μεγαλύτερη. Η πνευματική ωριμότητά τους έχει συμβάλει στην ενδυνάμωση και στη σταθεροποίηση των εκκλησιών. Ιδρύθηκαν πολλές καινούριες εκκλησίες, και σε μερικές από αυτές εκείνοι οι αδελφοί από άλλες χώρες ήταν οι μόνοι πρεσβύτεροι που υπήρχαν, μέχρι να προοδεύσουν αρκετά οι ντόπιοι αδελφοί και να αναλάβουν περαιτέρω ευθύνες.
Ο Λέμπιτ Βάλια είναι ένας από εκείνους που ήρθαν να βοηθήσουν. Γεννήθηκε στην Εσθονία, επέζησε από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετακόμισε στην Αυστραλία, όπου έγινε Μάρτυρας. Όταν επρόκειτο να συνταξιοδοτηθεί, αποφάσισε να επιστρέψει στην Εσθονία το 1990 για να συμβάλει στην υποβοήθηση των πολλών ενδιαφερόμενων ατόμων που διψούσαν πνευματικά. Θυμάται ότι κάποια περίοδο μελετούσε με 18 ομίλους διάσπαρτους στη μισή και πλέον Εσθονία, στους οποίους παρευρίσκονταν περίπου 80 άτομα. Ταξίδευε σε αυτούς τους ομίλους με λεωφορείο, περνώντας πολλές φορές τη νύχτα σε σταθμούς μέσα στον υπνόσακό του. Πάνω από 50 άτομα με τα οποία μελετούσε τη Γραφή βαφτίστηκαν, και σε ηλικία 84 ετών εξακολουθεί να διεξάγει τέσσερις Γραφικές μελέτες. Η σκληρή εργασία και οι θυσίες του έχουν αποφέρει υπέροχους καρπούς—τώρα υπάρχουν ακμάζουσες εκκλησίες και Αίθουσες Βασιλείας στις περισσότερες πόλεις που συνήθιζε να επισκέπτεται.
Αλλά και όλοι αυτοί οι πρόθυμοι αδελφοί που ήρθαν για να βοηθήσουν έχουν αποκομίσει οφέλη. Πολλοί περιγράφουν πόσο ανταμειφτικό ήταν το ότι γνώρισαν τους ντόπιους αδελφούς και τον τρόπο ζωής τους. «Διευρύνεται η άποψή σου», λέει ο Ρέινο Κεσκ, «και μπορείς να βλέπεις τα πράγματα λίγο περισσότερο από την οπτική γωνία υπό την οποία ίσως τα βλέπει ο Ιεχωβά καθώς παρατηρεί ολόκληρο τον κόσμο».
ΠΡΩΤΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Εκείνον τον καιρό της ραγδαίας αύξησης, οι ενθαρρυντικές επισκέψεις περιοδευόντων επισκόπων ενίσχυσαν πολύ τις εκκλησίες. Οι επίσκοποι περιοχής έδιναν όλο τους το είναι στο διορισμό τους, αφιερώνοντας συχνά 15 ώρες τη μέρα καθώς συμμετείχαν στην υπηρεσία αγρού, παρακολουθούσαν και διεξήγαν συναθροίσεις, και απαντούσαν στις πολλές ερωτήσεις των αδελφών.
Η πρώτη περιοχή που σχηματίστηκε περιλάμβανε την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και το Καλίνινγκραντ. Εντός αυτής της περιοχής, υπήρχαν 46 εκκλησίες και 12 όμιλοι, σε τέσσερις γλώσσες! Ο επίσκοπος περιοχής είχε επίσης να φροντίσει και για άλλους χρονοβόρους διορισμούς, όπως ήταν η διαδικασία νομικής καταχώρισης στη Λετονία και στη Λιθουανία. Τώρα, στην Εσθονία και μόνο, υπάρχουν τέσσερις περιοχές.
«Οι ευαγγελιζόμενοι εκτιμούσαν πάρα πολύ τις επισκέψεις του επισκόπου περιοχής», θυμάται ο Λαούρι Νόρντλινγκ, ένας ντόπιος αδελφός ο οποίος υπηρετούσε ως επίσκοπος περιοχής το 1995. «Συνήθως, όταν κάναμε συναθροίσεις για υπηρεσία αγρού, το δωμάτιο ήταν κατάμεστο. Κάποια φορά, μια μικρή γκαρσονιέρα ήταν ασφυκτικά γεμάτη με 70 περίπου αδελφούς και αδελφές. Αν πετούσες ένα μήλο ψηλά, δεν θα υπήρχε μέρος στο πάτωμα για να προσγειωθεί».
ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΜΙΑΣ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Για τους περισσότερους ανθρώπους η εκμάθηση μιας καινούριας γλώσσας αποτελεί πρόκληση, και η εσθονική είναι ιδιαίτερα δύσκολη γλώσσα. Λόγου χάρη, ένας καινούριος ιεραπόστολος, ο Μάρκου Κέτουλα, μιλούσε σε κάποιον άνθρωπο για τον Ιησού Χριστό. Αντί να πει ότι ο Ιησούς είναι Ράχουβερστ, δηλαδή Άρχοντας Ειρήνης, τόνισε μερικές φορές ότι ο Ιησούς είναι ράχουβορστ—λουκάνικο της ειρήνης. Όταν ο Μάρκου άνοιξε τη Γραφή στο εδάφιο Ησαΐας 9:6, τότε επιτέλους ο απορημένος κύριος κατάλαβε ότι η αληθινή πηγή της ειρήνης δεν είναι κάτι που τρώγεται!
Μια σκαπάνισσα που μετακόμισε στην Εσθονία άρχισε να μαθαίνει ρωσικά. Ενώ συμμετείχε στο έργο κηρύγματος, χτύπησε κατά λάθος την πόρτα ενός ντόπιου πρεσβυτέρου, τον οποίο δεν αναγνώρισε. Κρατώντας το λεξικό, άρχισε την παρουσίαση. Ο αδελφός προσπάθησε να της εξηγήσει ότι ήταν πρεσβύτερος στην εκκλησία. Εκείνη άνοιξε γρήγορα το λεξικό στη λέξη «πρεσβύτερος» και βρήκε τη λέξη «ηλικιωμένος».
«Μα δεν είστε τόσο ηλικιωμένος!» είπε η αδελφή. «Εξάλλου, στον Παράδεισο θα μπορέσετε να γίνετε ξανά νέος». Μόνο αφού της έδειξε τα θεοκρατικά έντυπα στο διαμέρισμά του κατάλαβε η αδελφή πως δεν της έλεγε ότι ήταν ηλικιωμένος αλλά ότι ήταν πρεσβύτερος.
ΕΝΑΣ ΑΘΕΟΣ ΔΙΚΑΣΤΗΣ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ
Κατά τη σοβιετική περίοδο, ο Βίκτορ Σεν καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο ετών επειδή αρνήθηκε τη στρατιωτική θητεία. Αφού εξέτισε έναν χρόνο στη φυλακή, ζήτησε να εξοριστεί εθελοντικά στη Σιβηρία ως ελεύθερος έποικος, επιλογή που θα του έδινε μεγαλύτερη ελευθερία. Κατά την εξέταση του αιτήματός του, οι δικαστές εξαπέλυσαν όλο τους το μένος πάνω του, και μάλιστα ένας δικαστής είπε ότι άνθρωποι σαν τον Βίκτορ έπρεπε να στέλνονται στην αγχόνη ή στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Λίγα χρόνια αργότερα, σε μια συνέλευση, κάποιος αδελφός σύστησε τον Βίκτορ σε ορισμένους ενδιαφερομένους και τον ρώτησε: «Αναγνωρίζεις κανέναν;»
«Όχι», απάντησε ο Βίκτορ.
«Σίγουρα;» ρώτησε ο αδελφός. Τότε, δείχνοντας κάποιον που ήταν εμφανώς πολύ αμήχανος, τον ρώτησε: «Αυτόν τον κύριο τον γνωρίζεις;»
Ο Βίκτορ εξακολουθούσε να μην τον αναγνωρίζει. Προς μεγάλη του έκπληξη, ο Βίκτορ έμαθε ότι ο κύριος ήταν ο Γιούρι, ένας από τους δικαστές που είχαν εξετάσει το αίτημά του. Τώρα μελετούσε τη Γραφή και παρακολουθούσε τη συνέλευση όπως και ο Βίκτορ. Τι άλλαξε την άποψη του Γιούρι για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά;
«Ανατράφηκα σε μια οικογένεια φανατικών αθεϊστών», εξηγεί ο Γιούρι. «Στα σχολικά μου χρόνια, έβγαζα συχνά λόγους για το πόσο επικίνδυνη είναι η θρησκεία. Χρόνια αργότερα, παρευρέθηκα μερικές φορές στη Γραφική μελέτη κάποιων φίλων μου με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Συνειδητοποίησα ότι, ενώ γνώριζα καλά τα θρησκευτικά ψέματα, δεν ήξερα τίποτα για τη Γραφή. Γι’ αυτό, θέλησα να μάθω περισσότερα».
Μετά το βάφτισμά του, ο Γιούρι είπε στον Βίκτορ: «Την τελευταία φορά που ήμασταν μαζί στο δικαστήριο, καθόμασταν σε αντίθετες πλευρές. Αν όμως βρεθούμε ξανά σε παρόμοια δίκη, θα καθόμαστε στην ίδια πλευρά! Δεν θα είμαι ποτέ αυτός που θα σε καταδικάσει». Ο Γιούρι και ο Βίκτορ υπηρετούν τώρα ως πρεσβύτεροι στο Τάλιν.
ΜΙΑ ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΘΑ ΞΕΧΑΣΟΥΝ ΠΟΤΕ
Ένας αδελφός που είχε μόλις μετακομίσει στην Εσθονία πλησίασε τον Πάβελ και τη Μαργκαρίτα και με σπαστά εσθονικά κατάφερε να τους πει: «Αν θέλετε αιώνια ζωή, πρέπει να έρθετε απόψε στην Ανάμνηση του θανάτου του Χριστού». Γεμάτοι περιέργεια, αποφάσισαν να παρευρεθούν.
Ο Πάβελ και η Μαργκαρίτα έτυχαν θερμής υποδοχής στην Ανάμνηση. Αλλά καθώς το πρόγραμμα συνεχιζόταν, αναστατώθηκαν κάπως όταν είδαν έναν άντρα να περπατάει πάνω κάτω στο διάδρομο, να κοιτάζει τα άτομα και να κρατάει σημειώσεις. Δεν κατάλαβαν ότι το μόνο που έκανε ήταν να μετράει τους παρόντες. Ο Πάβελ και η Μαργκαρίτα άρχισαν να σκέφτονται ότι δεν έπρεπε να είχαν πάει, αλλά φοβούνταν να φύγουν επειδή νόμιζαν ότι οι δύο μεγαλόσωμοι άντρες που στέκονταν στις πόρτες ήταν φρουροί. Δίχως να αντιληφθούν ότι οι αδελφοί ήταν απλώς ταξιθέτες, ο Πάβελ και η Μαργκαρίτα αποφάσισαν ότι ήταν καλύτερα να μην προσπαθήσουν να φύγουν.
Στο τέλος της ομιλίας της Ανάμνησης, όμως, όταν άκουσαν τον ομιλητή να προσφέρει δωρεάν Γραφική μελέτη σε όποιον το επιθυμούσε, έδειξαν ενδιαφέρον. Οι φόβοι τους μετριάστηκαν όταν αργότερα οι αδελφοί τούς συστήθηκαν θερμά. Γι’ αυτό, το ζευγάρι ζήτησε Γραφική μελέτη. Επειδή σχεδίαζαν να μετακομίσουν σε άλλη περιοχή έπειτα από δύο εβδομάδες, ρώτησαν αν θα μπορούσαν να κάνουν μελέτη κάθε μέρα. Όταν μετακόμισαν τελικά στο νέο τους σπίτι, τηλεφώνησαν αμέσως στους κοντινούς αδελφούς, συστήθηκαν και συνέχισαν τη Γραφική τους μελέτη.
“ΑΥΤΟΠΤΕΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΣΑΣ ΕΡΓΩΝ”
Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Εσθονία εκδηλώνουν αγάπη ο ένας προς τον άλλον, όπως κάνουν οι αδελφοί και οι αδελφές τους παγκόσμια. (Ιωάν. 13:35) Οι άλλοι παρατηρούν τέτοιες εκδηλώσεις αγάπης και ελκύονται στην αληθινή λατρεία.—1 Πέτρ. 2:12.
Ο Τοΐβο έλαβε το βιβλίο Ο Άνθρωπος σε Αναζήτηση του Θεού σε ένα κουρείο, από μια αδελφή η οποία τον κούρεψε. Όταν διάβασε ολόκληρο το βιβλίο, ήθελε να παρακολουθήσει μια συνάθροιση στην Αίθουσα Βασιλείας, αλλά δίσταζε επειδή του είχαν μιλήσει εναντίον των Μαρτύρων. Έτσι λοιπόν, αποφάσισε να παρακολουθήσει τους Μάρτυρες στην Αίθουσα Βασιλείας μέσα από το αυτοκίνητό του. Ήθελε να δει τι είδους άνθρωποι έμπαιναν στην αίθουσα πριν από τη συνάθροιση και πώς φαίνονταν όταν έβγαιναν μετά τη συνάθροιση.
Εντυπωσιάστηκε πάρα πολύ όταν είδε τις αδελφές να αγκαλιάζονται μεταξύ τους. Ήταν φανερό ότι εκείνοι οι άνθρωποι ενδιαφέρονταν ειλικρινά ο ένας για τον άλλον. Άρχισε να παρακολουθεί με ενθουσιασμό τις συναθροίσεις και να μελετάει τη Γραφή. Σημείωσε ταχύτατη πρόοδο και σύντομα κήρυττε με ζήλο στους άλλους. Τώρα είναι βαφτισμένος Μάρτυρας.
«Ο ΙΕΧΩΒΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΜΟΥ!»
Το 1997, η Μαρία έλαβε το φυλλάδιο Νέα της Βασιλείας Αρ. 35 στο μικρό χωριό Τότσι. Αφού το διάβασε, έγραψε στο γραφείο τμήματος και ζήτησε Γραφική μελέτη. Λίγο αργότερα, ο Μάρκου και η Σίρμπα Κέτουλα, ιεραπόστολοι που ζούσαν στο Πάρνου, άρχισαν να μελετούν μαζί της τη Γραφή. Πριν περάσει πολύς καιρός, η Μαρία άρχισε να μιλάει σε άλλους για την αλήθεια, και σύντομα η νύφη της, η Ίνγκριντ, και η γειτόνισσα της Ίνγκριντ, η Μάλε, συμμετείχαν και αυτές στη μελέτη. Όταν η Μαρία εξέφρασε την επιθυμία να συμμετάσχει στη διακονία, οι πρεσβύτεροι της είπαν ότι έπρεπε πρώτα να παρακολουθεί τακτικά τις συναθροίσεις. Εντούτοις, η κοντινότερη εκκλησία ήταν στο Πάρνου, 40 χιλιόμετρα μακριά, και η Μαρία δεν είχε αρκετά χρήματα για το ταξίδι. Με την παρότρυνση των ιεραποστόλων, λοιπόν, η Μαρία προσευχήθηκε στον Ιεχωβά για βοήθεια.
«Ο Ιεχωβά απάντησε στην προσευχή μου!» είπε χαρούμενη η Μαρία την επόμενη φορά που την επισκέφτηκαν οι ιεραπόστολοι.
«Πώς απάντησε στην προσευχή σου;» ρώτησαν ο Μάρκου και η Σίρμπα.
«Θα συγκεντρώνω μερικά άτομα στο σπίτι μου», εξήγησε με ενθουσιασμό, «και εσείς μπορείτε να διεξάγετε συναθροίσεις και να ιδρύσετε μια εκκλησία εδώ. Έτσι θα μπορώ και εγώ να παρακολουθώ τις συναθροίσεις και να ξεκινήσω την υπηρεσία αγρού».
Οι ιεραπόστολοι δεν ήθελαν να καταπνίξουν το ζήλο της, αλλά της εξήγησαν διακριτικά ότι ο σχηματισμός μιας καινούριας εκκλησίας δεν ήταν τόσο απλό ζήτημα. Την παρότρυναν να προσπαθεί να πηγαίνει στις συναθροίσεις στο Πάρνου, αρχικά τουλάχιστον τις Κυριακές.
Και πάλι η Μαρία έκανε θέμα προσευχής την παρακολούθηση των συναθροίσεων. Επιπλέον, αποφάσισε να μην αγοράζει πια εφημερίδα για να εξοικονομήσει χρήματα. Σύντομα είχε αρκετά χρήματα για να παρακολουθεί συναθροίσεις τέσσερις φορές το μήνα και άρχισε να συμμετέχει στο έργο κηρύγματος με πολλή χαρά. Αλλά την περίμεναν ακόμη μεγαλύτερες ευλογίες.
Λαβαίνοντας υπόψη το αυξανόμενο ενδιαφέρον στο Τότσι, οι πρεσβύτεροι διευθέτησαν να διεξάγεται εκεί μελέτη βιβλίου, την οποία μπορούσαν να παρακολουθούν η Μαρία, η Ίνγκριντ, η Μάλε και άλλα ενδιαφερόμενα άτομα. Λίγους μόνο μήνες αργότερα, τόσο η Μαρία όσο και η Μάλε βαφτίστηκαν, ενώ η Ίνγκριντ βαφτίστηκε το επόμενο καλοκαίρι. Ο σύζυγος της Μάλε βαφτίστηκε λίγο αργότερα και η αδελφή της το χειμώνα που ακολούθησε. Ο ακμάζων μικρός όμιλος στο Τότσι είναι ευγνώμων για το φυλλάδιο Νέα της Βασιλείας Αρ. 35 που έφερε την αλήθεια στο μικρό χωριό τους, καθώς και για την ευλογία του Ιεχωβά την οποία έχουν γευτεί ως απάντηση στις πολλές προσευχές τους.
Οι τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν αποφέρει πολύ καρπό και μεγάλη χαρά στο έργο της Βασιλείας, εφόσον πολλά άτομα με ειλικρινή καρδιά έχουν συρρεύσει στην οργάνωση του Ιεχωβά. Αλλά πού θα συγκεντρώνονταν όλα αυτά τα άτομα με δίκαιη διάθεση για να λατρέψουν τον αληθινό Θεό και να διδαχτούν από αυτόν;
ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ!
Ο πρώτος χώρος συναθροίσεων κατασκευάστηκε στη Ράπινα, στη νότια Εσθονία, και εξυπηρέτησε τους αδελφούς επί πολλά χρόνια. Ήταν όμως εμφανές ότι οι τοπικές προσπάθειες στον τομέα της οικοδόμησης δεν θα μπορούσαν να συμβαδίσουν με τη ραγδαία αύξηση του αριθμού των ευαγγελιζομένων. Το Τεχνικό Γραφείο του τμήματος της Φινλανδίας έσπευσε σε βοήθεια και άρχισε το σχεδιασμό Αιθουσών Βασιλείας και εγκαταστάσεων γραφείων για τις βαλτικές χώρες. Πόσο χάρηκαν οι αδελφοί το 1993 όταν είδαν να ανεγείρεται η πρώτη Αίθουσα Βασιλείας στο Μάαρντου, την οποία ακολούθησαν γρήγορα πολλές άλλες!
Επί του παρόντος, 33 Αίθουσες Βασιλείας στεγάζουν τις 53 εκκλησίες που υπάρχουν στην Εσθονία. Επίσης, οι αδελφοί είναι πανευτυχείς που διαθέτουν και δύο Αίθουσες Συνελεύσεων, μία στο Τάλιν και άλλη μία στο Τάρτου, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 1998.
Μια παλαίμαχη αδελφή, η Αλεξάντρα Ολεσιούκ, θυμάται: «Ονειρευόμασταν μια Αίθουσα Βασιλείας στο Τάρτου. Έτσι λοιπόν, όταν μας ζήτησαν να πάμε για να καθαρίσουμε το οικόπεδο όπου θα χτιζόταν η Αίθουσα Βασιλείας, πήγα πρώτη να βοηθήσω, αν και ήμουν 79 ετών! Καθάριζα και μετέφερα πράγματα. Κάθε φορά που περνούσα με το λεωφορείο έξω από το εργοτάξιο, έκλαιγα από χαρά. Έκλαιγα, επίσης, και όταν ολοκληρώθηκε η αίθουσα».
ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ
Καθώς ο αριθμός των ευαγγελιζομένων συνέχιζε να αυξάνεται εντυπωσιακά, χρειάζονταν μεγαλύτερες εγκαταστάσεις για να καλυφθούν οι ανάγκες της χώρας και ιδίως της μεταφραστικής ομάδας. Στο Τάλιν, στην οδό Χέρτσενι (τώρα Πουχάνγκου) 77, βρέθηκε μια ημιτελής πολυκατοικία που φαινόταν κατάλληλη, η οποία όμως χρειαζόταν πλήρη ανακατασκευή.
Το γραφείο τμήματος της Φινλανδίας προμήθευσε αρχιτεκτονικά σχέδια, υλικά, χρήματα και εργατικό δυναμικό για την εκτέλεση του οικοδομικού έργου. Δίχως τη βοήθειά τους, αυτό θα ήταν σχεδόν αδύνατον. Για παράδειγμα, τα οικοδομικά υλικά στην Εσθονία ήταν κακής ποιότητας ή απλώς δεν ήταν διαθέσιμα τότε. Επιπλέον, μόνο λίγοι ντόπιοι αδελφοί είχαν αρχικά την απαραίτητη πείρα σε οικοδομικές εργασίες. Ωστόσο, με τον καιρό οι ντόπιοι αδελφοί εκπαιδεύτηκαν και βοηθήθηκαν να αποκτήσουν μεγαλύτερη πείρα. Το Φεβρουάριο του 1994, το πρώτο τμήμα του συγκροτήματος των γραφείων είχε ολοκληρωθεί. Εκείνο το έτος, διορίστηκε μια Επιτροπή Χώρας (Τόμας Έντουρ, Ρέινο Κεσκ και Λέμπιτ Ράιλε) για να φροντίζει τις τρεις βαλτικές χώρες υπό την επίβλεψη του γραφείου τμήματος της Φινλανδίας. Επειδή απαιτούνταν περισσότερος χώρος, έγιναν προσθήκες στις εγκαταστάσεις το 1997 και το 1999.
Η εταιρεία ύδρευσης, στην οποία ανήκε τότε το διπλανό κτίριο, εξέφρασε θαυμασμό για το σχεδιασμό του κήπου του Μπέθελ. Έτσι λοιπόν, οι αδελφοί τούς βοήθησαν να σχεδιάσουν τον κήπο τους, καθώς επίσης το φράχτη και το σύστημα φωτισμού, με αντάλλαγμα μειωμένες τιμές στο νερό. Ως αποτέλεσμα, το κτίριό τους έμοιαζε πολύ με το Μπέθελ. Αργότερα, το πούλησαν στους αδελφούς σε πολύ λογική τιμή. Ο επιπλέον χώρος αξιοποιείται ως στούντιο εγγραφών για την παραγωγή των δραμάτων που παρουσιάζονται στις συνελεύσεις περιφερείας και των DVD, περιλαμβανομένων και DVD στη νοηματική γλώσσα. Η Σχολή Διακονικής Εκπαίδευσης έχει στεγαστεί και αυτή σε ένα ανακατασκευασμένο τμήμα του κτιρίου.
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΑΛΙΝ
Πόσο ενθουσιάστηκαν οι αδελφοί και οι αδελφές στην Εσθονία όταν πληροφορήθηκαν ότι θα φιλοξενούσαν τη Διεθνή Συνέλευση «Αγγελιοφόροι Θεϊκής Ειρήνης», το 1996! Διεξάχθηκαν δύο συνελεύσεις στο Τάλιν για τους αδελφούς που μιλούσαν την εσθονική και τη ρωσική γλώσσα, καθώς και για αδελφούς από τη Λετονία και τη Λιθουανία. Προσκλήθηκαν επίσης εκπρόσωποι από 15 άλλες χώρες. Τα δύο τριήμερα προγράμματα έλαβαν χώρα τον Αύγουστο. Πέντε μέλη του Κυβερνώντος Σώματος—οι αδελφοί Μπάρμπερ, Σίντλικ, Σρόντερ, Τζάρας και Χένσελ—ήταν εκεί για να ενισχύσουν τους αδελφούς με τις ενθαρρυντικές ομιλίες τους. Ένας ανώτατος αριθμός 11.311 ατόμων παρακολούθησε τη συνέλευση, και βαφτίστηκαν 501 νεοαφιερωμένα άτομα.
Οι συνελεύσεις έδωσαν θαυμάσια μαρτυρία και προσέλκυσαν μεγάλη δημοσιότητα. Μεταξύ των άλλων, προβλήθηκε και μια δεκάλεπτη συνέντευξη σε κάποια τηλεοπτική εκπομπή. Ο ιδιοκτήτης κάποιου ραδιοφωνικού σταθμού μετέδωσε ένα πρόγραμμα που επαινούσε τους Μάρτυρες ως «καλούς ανθρώπους».
Η θερμή αδελφική αγάπη των εκπροσώπων έγινε καταφανής όταν ολοκληρώθηκαν οι συνελεύσεις και έφτασε η ώρα του αποχαιρετισμού. Τα χιλιάδες χέρια και μαντίλια που χαιρετούσαν και τα δάκρυα χαράς μαρτυρούσαν τα βαθιά αισθήματα των αληθινών λάτρεων του Ιεχωβά. Το παρατεταμένο χειροκρότημα ολόκληρου του ακροατηρίου μετά την τελική προσευχή εξέφραζε την απέραντη ευγνωμοσύνη τους στον εξαιρετικά γενναιόδωρο και στοργικό ουράνιο Πατέρα μας, τον Ιεχωβά. Εκείνες οι συνελεύσεις παραμένουν ορόσημο στην ιστορία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Εσθονία.
ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙ
Μεταξύ των ετών 1926 και 1940, υπήρχε ένα γραφείο στο Τάλιν. Έπειτα, από το 1994, λειτουργούσε ένα Γραφείο Χώρας στην Εσθονία, υπό την επίβλεψη του γραφείου τμήματος της Φινλανδίας. Επιτελούνταν πολλά, και αρκετοί αναρωτιούνταν αν η Εσθονία θα αποκτούσε και πάλι το δικό της γραφείο τμήματος. Η απάντηση ήρθε την 1η Μαρτίου 1999, όταν το Κυβερνών Σώμα διόρισε τον Τόμας Έντουρ, τον Ρέινο Κεσκ (που τώρα υπηρετεί στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό), τον Λέμπιτ Ράιλε και τον Τόμι Κάουκο στην Επιτροπή του Τμήματος της Εσθονίας. Στο γραφείο τμήματος υπηρετούν τώρα περίπου 50 άτομα, φροντίζοντας για τις ανάγκες των 4.300 φιλόπονων και όσιων υπηρετών του Ιεχωβά στην Εσθονία.
ΑΤΕΝΙΖΟΥΝ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΕ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ
Τι επιφυλάσσει το μέλλον για το λαό του Ιεχωβά στην Εσθονία; Ο Ιεχωβά δεν έπαψε ποτέ να καθοδηγεί και να ενισχύει τους όσιους υπηρέτες του. Πράγματι, οι αδελφοί και οι αδελφές που διακράτησαν την ακεραιότητά τους κατά τη διάρκεια του ναζιστικού και του σοβιετικού διωγμού στην Εσθονία έχουν νιώσει τη δύναμη του Ιεχωβά με μοναδικούς και αλησμόνητους τρόπους. Όπως οι αδελφοί και οι αδελφές τους παγκόσμια, χαίρονται που το μεγάλο όνομα του Ιεχωβά έχει γνωστοποιηθεί και αγιαστεί στις πιο μακρινές γωνιές των δημοκρατιών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.—Μαλ. 1:11.
Στο μεταξύ, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά ταπεινά και ειλικρινή άτομα στην Εσθονία τα οποία θέλουν να μάθουν για τον αληθινό Θεό. Το κλίμα θρησκευτικής ελευθερίας που επικρατεί τώρα επιτρέπει στους Μάρτυρες του Ιεχωβά να διαγγέλλουν όπως ποτέ προηγουμένως τα καλά νέα της Βασιλείας του Ιεχωβά.
[Υποσημειώσεις]
a Η βιογραφία του δημοσιεύτηκε στη Σκοπιά 15 Σεπτεμβρίου 1963, σελίδες 565-568.
b Τα είδη των ποινών και οι συνθήκες που επικρατούσαν στις φυλακές και στα στρατόπεδα περιγράφονται στο Βιβλίο Έτους των Μαρτύρων του Ιεχωβά 2002, σελίδα 157.
c Το Ξύπνα! 22 Φεβρουαρίου 1986 (στην αγγλική) αναφέρει πώς και γιατί ο αδελφός Έντουρ εγκατέλειψε τη σταδιοδρομία του στο χόκεϊ.
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 172]
«Ποτέ δεν μου έλειψε κάτι αληθινά σημαντικό»
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 204]
«Χαιρόμουν όταν με έβαζαν στην απομόνωση»
[Πλαίσιο στη σελίδα 168]
Συνοπτική Εικόνα της Εσθονίας
Χώρα
Η Εσθονία είναι μια αραιοκατοικημένη χώρα με παρθένα φύση που έχει ψηλά, πυκνά δάση, πάνω από 1.400 λίμνες, περίπου 7.000 μικρότερα και μεγαλύτερα ποτάμια, καθώς και μη κατοικήσιμα έλη. Τα 1.500 και πλέον νησιά της Εσθονίας απαρτίζουν το ένα δέκατο της χώρας. Το μεγαλύτερο μέρος της είναι επίπεδο με υψόμετρο που δεν ξεπερνάει τα 50 περίπου μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το νοτιοανατολικό τμήμα της χαρακτηρίζεται από όμορφη, κυματοειδή μορφολογία του εδάφους.
Κάτοικοι
Όσον αφορά την εθνική προέλευση, το 68 τοις εκατό των κατοίκων είναι Εσθονοί, το 26 τοις εκατό Ρώσοι και οι υπόλοιποι είναι κυρίως Ουκρανοί, Λευκορώσοι και Φινλανδοί. Ως προς τη θρησκεία, οι κάτοικοι είναι Λουθηρανοί, Ορθόδοξοι και άλλοι κατ’ όνομα Χριστιανοί, καθώς επίσης Μουσουλμάνοι και Εβραίοι. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού δηλώνουν άθρησκοι ή ακολουθούν άλλες θρησκείες.
Γλώσσα
Η επίσημη γλώσσα, η εσθονική, ανήκει στην ίδια γλωσσική ομάδα με τη φινλανδική και την ουγγρική. Ο ρωσόφωνος πληθυσμός αποτελεί το ένα τέταρτο και πλέον των κατοίκων.
Τροφή
Αγαπημένες τροφές είναι το λέιμπ (μαύρο ψωμί) και οι πατάτες, καθώς και οι πίκλες κολοκύθας, η παντζαροσαλάτα και το λάχανο τουρσί. Άλλα εκλεκτά φαγητά είναι το ζουλτ (πηχτή μοσχαριού), το ροσόλιε (ρέγγα και παντζάρια), η σούπα από άγρια μανιτάρια, το χοιρινό, τα ψάρια και το καπνιστό κρέας. Στα επιδόρπια περιλαμβάνονται το κρίνγκελ—γλυκά κουλουράκια με σταφίδες και ξηρούς καρπούς—και οι τηγανίτες.
Κλίμα
Τα καλοκαίρια είναι δροσερά και οι χειμώνες ήπιοι. Η μεγαλύτερη μέρα του καλοκαιριού διαρκεί πάνω από 19 ώρες, ενώ η μικρότερη μέρα του χειμώνα διαρκεί μόνο 6. Μολονότι το καλοκαίρι μπορεί να υπάρχουν ήπιες μεσογειακές θερμοκρασίες στη νοτιοδυτική ακτή, το χειμώνα η θερμοκρασία μπορεί να πέφτει στους μείον 20 βαθμούς Κελσίου.
[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 183, 184]
«Ήμασταν σαν μια Οικογένεια»
ΑΝΤΟΛΦ ΚΟΖΕ
ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ 1920
ΒΑΦΤΙΣΤΗΚΕ 1944
ΠΕΘΑΝΕ 2004
ΙΣΤΟΡΙΚΟ Παρέμεινε σε σωφρονιστικό στρατόπεδο στη Σιβηρία από το 1951 ως το 1956. Βοήθησε στη διοργάνωση του έργου κηρύγματος στις βαλτικές χώρες και στο βορειοδυτικό τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης.
◼ «ΜΕ ΣΥΝΕΛΑΒΑΝ το 1950», ανέφερε ο Άντολφ, «και με έστειλαν σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στην Ίντα της Σιβηρίας. Επί ενάμιση χρόνο, δεν γνώριζα τίποτα για τη σύζυγό μου και τις δύο μικρές μου κόρες, οι οποίες είχαν εξοριστεί σε κάποιο άλλο μέρος της Σιβηρίας.
»Μεταξύ των αδελφών υπήρχε ένα ξεχωριστό είδος ενότητας. Ήμασταν σαν μια οικογένεια. Μοιραζόμασταν τόσο την πνευματική όσο και την υλική τροφή.
»Αφού επιστρέψαμε στην Εσθονία, είχαμε να αντιμετωπίσουμε πολλές δυσκολίες. Πώς θα ερχόμασταν σε επαφή με τη “μητέρα” μας, την οργάνωση; Πώς θα διατηρούσαμε την ενότητα ανάμεσα στους αδελφούς; Πώς θα συνεχίζαμε το έργο κηρύγματος;
»Για να μπορώ να επικοινωνώ καλύτερα με τους αδελφούς που υπηρετούσαν ως σύνδεσμοι, ήθελα να μάθω φινλανδικά. Αλλά αυτό δεν ήταν τόσο απλό, επειδή δεν κυκλοφορούσαν βιβλία γραμματικής ή λεξικά.
»Όσο δε για την εκτύπωση, η κατοχή γραφομηχανής που δεν ήταν δηλωμένη θεωρούνταν έγκλημα, πόσο μάλλον η κατοχή εκτυπωτικού εξοπλισμού. Όποιος παρήγε απαγορευμένα έντυπα αντιμετώπιζε εφταετή φυλάκιση. Μια άλλη δυσκολία επίσης ήταν η έλλειψη όλων των απαραίτητων υλικών. Έπειτα από πολλούς πειραματισμούς με τα διαθέσιμα υλικά, κατάφερα τελικά να αναπτύξω μια μέθοδο εκτύπωσης. Πρώτα από όλα, έφτιαξα ένα εκτυπωτικό μηχάνημα (κάτω). Στη συνέχεια δακτυλογραφούσα το κείμενο σε κηρωμένο ύφασμα που φτιάχναμε μόνοι μας. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνταν τρύπες στην επιφάνεια του κεριού. Τυπώναμε τις πρώτες μας εκδόσεις με μελάνι φτιαγμένο από αιθάλη και πίσσα. Καθώς τυπώναμε, το αυτοσχέδιο μελάνι εισχωρούσε μέσα από τις τρύπες του κηρωμένου υφάσματος και άφηνε αποτύπωμα στο χαρτί που βρισκόταν από κάτω. Η εργασία ήταν περίπλοκη, χρονοβόρα και επιβλαβής για την υγεία επειδή οι αναθυμιάσεις από το μελάνι και τα άλλα χημικά ήταν επικίνδυνες. Επιπλέον, δεν μπορούσαμε να έχουμε σωστό εξαερισμό στα δωμάτια, εφόσον κλείναμε ερμητικά τα παράθυρα για να κρατάμε μυστική την εργασία μας».
Εν μέσω όλων αυτών των δυσκολιών, ο Άντολφ ακολουθούσε άφοβα την κατεύθυνση της οργάνωσης, έχοντας πάντοτε την πεποίθηση ότι ο Ιεχωβά θα έδινε απαντήσεις στον κατάλληλο καιρό. Υπηρέτησε τον Ιεχωβά με την ίδια ακλόνητη στάση και πίστη μέχρι το θάνατό του το 2004.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 186]
Μια Επιστολή προς τον Στάλιν
Ενεργώντας με θάρρος, οι υπεύθυνοι αδελφοί στην Εσθονία έστειλαν επιστολές σε αξιωματούχους στη Μόσχα τον Ιούνιο του 1949. Μία στάλθηκε στον Ιωσήφ Στάλιν και κάποια άλλη στον Νικολάι Σβέρνικ, Γραμματέα της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ανώτατου Σοβιέτ.
Στις επιστολές, οι αδελφοί απαιτούσαν να ελευθερωθούν αμέσως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά που είχαν συλληφθεί και να σταματήσει ο διωγμός κατά των Μαρτύρων. Οι επιστολές περιείχαν επίσης μια ισχυρή προειδοποίηση, κάνοντας έναν παραλληλισμό με τον αρχαίο Φαραώ της Αιγύπτου ο οποίος αρνήθηκε να επιτρέψει στους Ισραηλίτες να υπηρετήσουν τον Ιεχωβά ελεύθερα. (Έξοδ. 5:1-4) Οι αδελφοί δήλωναν με τόλμη: «Η οργάνωση του Ιεχωβά Θεού . . . πρέπει να είναι ελεύθερη να κηρύττει ανεμπόδιστα τα καλά νέα της Βασιλείας του Ιεχωβά σε όλους τους κατοίκους της Σοβιετικής Ένωσης· διαφορετικά ο Ιεχωβά θα καταστρέψει πλήρως τη Σοβιετική Ένωση και το Κομμουνιστικό Κόμμα».
«Αντιλαμβανόμασταν ότι επρόκειτο για ένα πολύ τολμηρό άγγελμα», ανέφερε ο Άντολφ Κόζε. «Δεν θέλαμε να στείλουμε τις επιστολές από το Τάλιν, επειδή υπήρχε κίνδυνος να μας εντοπίσουν. Γι’ αυτό, ταξιδέψαμε στο Λένινγκραντ (Αγία Πετρούπολη) για να τις ταχυδρομήσουμε από εκεί».
Δεν γνωρίζουμε αν ο Στάλιν διάβασε προσωπικά την επιστολή ή όχι, αλλά σίγουρα δεν πέρασε απαρατήρητη. Όταν ανέκριναν αδελφούς, τους έδειχναν ένα αντίγραφο της επιστολής, στο οποίο υπήρχε η επισήμανση: «Αυτή η οργάνωση πρέπει να αφανιστεί!» Σύντομα, περισσότεροι αδελφοί συνελήφθησαν και ο διωγμός φούντωσε. Η επιστολή που στάλθηκε στον Σβέρνικ έχει βρεθεί στα κρατικά αρχεία και φέρει κυβερνητική σφραγίδα.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 189]
Η Κα-Γκε-Μπε και η Οργάνωσή Μας
Στα τέλη της δεκαετίας του 1940, η μυστική αστυνομία κατέβαλε συντονισμένες προσπάθειες για να ανακαλύψει πώς ήταν οργανωμένο το έργο των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Μερικοί προσποιούνταν ότι ενδιαφέρονταν για την αλήθεια με σκοπό να αποσπάσουν πληροφορίες για λογαριασμό της Κα-Γκε-Μπε. Το συνοδευτικό διάγραμμα, το οποίο βρέθηκε σε κυβερνητικά αρχεία στο Τάλιν, φανερώνει ότι η Κα-Γκε-Μπε ήταν πολύ καλά ενημερωμένη. Περιλαμβάνει τα ονόματα των αδελφών της Επιτροπής Υπηρεσίας, εκείνων που επέβλεπαν το έργο στις μεγαλύτερες πόλεις της Εσθονίας, καθώς και όσων ασχολούνταν με το εκτυπωτικό έργο.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 191]
Οι Ενάντιοι Δεν την Έκαναν Ποτέ να Σωπάσει
ΕΛΑ ΤΟΜ
ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ 1926
ΒΑΦΤΙΣΤΗΚΕ 1946
ΙΣΤΟΡΙΚΟ Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 13 ετών συνολικά, αλλά αποφυλακίστηκε έπειτα από 5 χρόνια και 6 μήνες.
◼ «ΟΙ ΑΡΧΕΣ με έκλεισαν τρεις μέρες στην απομόνωση», λέει η Έλα, «για να με αναγκάσουν να αποκηρύξω την πίστη μου και να μη μιλάω πια σε κανέναν για την κυβέρνηση του Θεού ούτε να την πιστεύω μέσα μου. Οι αξιωματικοί φώναξαν: “Θα φροντίσουμε να ξεχαστεί τελείως το όνομα Ιεχωβά στην Εσθονία! Εσύ θα πας σε στρατόπεδο και οι άλλοι στη Σιβηρία!” Έπειτα πρόσθεσαν χλευαστικά: “Πού είναι ο Ιεχωβά σας;” Αρνήθηκα να διαπράξω προδοσία. Καλύτερα στο στρατόπεδο μαζί με τον Θεό παρά στο σπίτι μου χωρίς Αυτόν. Ακόμη και στο σωφρονιστικό στρατόπεδο, δεν ένιωσα ποτέ φυλακισμένη. Ένιωθα πάντα ότι ο Ιεχωβά επέτρεψε να βρεθώ εκεί για να κηρύξω σε αυτόν τον καινούριο τομέα.
»Σε κάποιο στρατόπεδο πήγαινα κάθε μέρα περίπατο με ένα ενδιαφερόμενο άτομο. Μια μέρα, όμως, αποφασίσαμε να μην πάμε. Αργότερα έμαθα ότι εκείνη τη μέρα κάποιοι φανατικοί θρησκευόμενοι σχεδίαζαν να με πνίξουν στο ποτάμι επειδή κήρυττα». Οι ενάντιοι δεν κατάφεραν ποτέ να κάνουν την Έλα να σωπάσει, και μέχρι σήμερα αυτή υπηρετεί τον Ιεχωβά πιστά ως τακτική σκαπάνισσα.d
[Υποσημείωση]
d Η βιογραφία της Έλα Τομ εμφανίστηκε στο Ξύπνα! του Απριλίου 2006, σελίδες 20-24.
[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 193, 194]
«Ιεχωβά, ας Γίνει το Θέλημά Σου»
ΛΕΜΠΙΤ ΤΟΜ
ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ 1924
ΒΑΦΤΙΣΤΗΚΕ 1944
ΙΣΤΟΡΙΚΟ Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής βρισκόταν στην Εσθονία, και έπειτα στάλθηκε σε στρατόπεδο εργασίας στη Σιβηρία από το 1951 ως το 1956.
◼ Ο ΛΕΜΠΙΤ ήταν ένας από τους πολλούς νεαρούς Μάρτυρες του Ιεχωβά οι οποίοι αρνήθηκαν να καταταχθούν στο γερμανικό στρατό και ήταν αναγκασμένοι να κρύβονται. Κάποιο βράδυ, αστυνομικοί έκαναν έφοδο στο σπίτι όπου έμενε ο Λέμπιτ. Είχαν δεχτεί καταγγελία ότι ένας ύποπτος άντρας κρυβόταν σε εκείνο το αγρόκτημα. Ο Λέμπιτ έκρυψε γρήγορα το κρεβάτι του και σύρθηκε ημίγυμνος στον κενό χώρο κάτω από το πάτωμα. Μπορούσε να ακούσει το θόρυβο από τις μπότες των αστυνομικών που περπατούσαν πάνω από το κεφάλι του.
Ο αστυνομικός έστρεψε το πιστόλι στο κεφάλι του αγρότη και φώναξε: «Κάποιος είναι κρυμμένος μέσα σε αυτό το σπίτι. Πώς μπορούμε να μπούμε στο χώρο κάτω από το πάτωμα;» Ο αγρότης παρέμεινε σιωπηλός.
«Αν αυτός που κρύβεται εκεί δεν βγει έξω, θα πετάξουμε χειροβομβίδα κάτω από το πάτωμα!» ούρλιαξε ο αστυνομικός.
Κατόπιν ο Λέμπιτ είδε το φως από το φακό τους καθώς προσπαθούσαν να τον βρουν. Το μόνο που μπορούσε να κάνει τώρα ήταν να προσευχηθεί: «Ιεχωβά, ας γίνει το θέλημά σου».
«Η ένταση που ένιωθα ήταν σχεδόν αφόρητη», θυμάται ο Λέμπιτ, «και σύρθηκα σε ένα άλλο μέρος κάτω από το πάτωμα, σχεδόν έτοιμος να βγω».
Τότε ξάπλωσε ήσυχα εκεί, και έπειτα από λίγα λεπτά γεμάτα ένταση, οι αστυνομικοί έφυγαν. Ο Λέμπιτ περίμενε εκεί άλλη μια ώρα περίπου για να βεβαιωθεί ότι δεν θα ξαναγύριζαν. Στη συνέχεια, προτού χαράξει, έφυγε από το σπίτι για να βρει άλλη κρυψώνα.
Όταν ανέλαβαν τον έλεγχο οι Σοβιετικοί, ο Λέμπιτ αντιμετώπισε άλλες δοκιμασίες. «Καταδικάστηκα σε 10ετή φυλάκιση σε ένα στρατόπεδο στο Νορίλσκ της Σιβηρίας, περίπου 8.000 χιλιόμετρα μακριά από την Εσθονία. Έπρεπε να εργάζομαι σκληρά σε ένα υπαίθριο ορυχείο νικελίου. Οι συνθήκες διαβίωσης στο στρατόπεδο ήταν άθλιες και η δουλειά εξουθενωτική. Στο βόρειο τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο, οι χειμώνες είναι δριμείς. Η θερμοκρασία μπορεί να πέσει στους μείον 30 βαθμούς Κελσίου, μερικές φορές δε πολύ χαμηλότερα. Επί δύο μήνες το χειμώνα, ο ήλιος δεν ανατέλλει στον ορίζοντα».
Έπειτα από πέντε χρόνια καταναγκαστικής εργασίας, ο Λέμπιτ αφέθηκε ελεύθερος, και το 1957 παντρεύτηκε την Έλα Κίκας. Στο διάβα των ετών, ο Λέμπιτ βοήθησε επίσης στη μετάφραση και στην εκτύπωση εντύπων. Είναι γνωστός ως συμπονετικός και θερμός πρεσβύτερος, έτοιμος πάντα να ενισχύσει τους συνυπηρέτες του με κάποιο εδάφιο.e
[Υποσημείωση]
e Η βιογραφία του Λέμπιτ Τομ εμφανίστηκε στο Ξύπνα! 22 Φεβρουαρίου 1999, σελίδες 10-16.
[Εικόνα]
Ο Λέμπιτ και η Έλα Τομ
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 199]
«Είναι η Μητέρα Σου»
ΚΑΡΙΝ ΡΑΪΛΕ
ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ 1950
ΒΑΦΤΙΣΤΗΚΕ 1965
ΙΣΤΟΡΙΚΟ Γεννήθηκε στη φυλακή και την πήραν από τη μητέρα της για να την αναθρέψει η γιαγιά της.
◼ «ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ όταν η μητέρα μου, η Μέιμου, βρισκόταν στη φυλακή λόγω της πολιτικής της δράσης», λέει η Κάριν. «Ήμουν ασθενικό μωρό, και εξαιτίας του έντονου κρύου στο κελί της φυλακής, έπαθα διπλή πνευμονία. Ωστόσο, επέζησα χάρη σε μια άλλη φυλακισμένη, τη Λάινε Προυμ, η οποία αργότερα γνώρισε την αλήθεια.
»Εκείνον τον καιρό, πολλά από τα μωρά των φυλακισμένων γυναικών στέλνονταν σε ορφανοτροφεία σε διάφορα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης ώστε να ξεχάσουν τους γονείς τους. Ευτυχώς, εμένα με έδωσαν στη γιαγιά μου. Τη μητέρα μου την έστειλαν σε σωφρονιστικό στρατόπεδο στη Μορδοβία, όπου συνάντησε την Έλα Τομ, μια θαρραλέα αδελφή. Δέχτηκε την αλήθεια και βαφτίστηκε εκεί.
»Τα επόμενα πέντε χρόνια, ζούσα με τη γιαγιά μου. Κάποια μέρα, εντελώς απροσδόκητα, ήρθε στο σπίτι μας μια άγνωστη κυρία. “Είναι η μητέρα σου”, είπε η γιαγιά. Αυτή η εμπειρία μού δημιούργησε ανάμεικτα συναισθήματα και χρειάστηκα αρκετά χρόνια για να τα ξεπεράσω». Το ευτύχημα είναι ότι τόσο η Κάριν όσο και η γιαγιά της δέχτηκαν την αλήθεια.
Η Κάριν έμαθε αργότερα την αγγλική γλώσσα και άρχισε να βοηθάει στη μετάφραση των εντύπων μας. Παντρεύτηκε τον Λέμπιτ Ράιλε και τώρα υπηρετούν μαζί στο γραφείο τμήματος της Εσθονίας.
[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 201]
Το Θεϊκό Όνομα στην Εσθονική Γραφή
Από το 1686 κιόλας, οι Ελληνικές Γραφές είχαν μεταφραστεί σε μια διάλεκτο της νότιας Εσθονίας, ενώ το 1715 μεταφράστηκαν στη διάλεκτο της βόρειας Εσθονίας. Το 1739 εκδόθηκε ολόκληρη η Αγία Γραφή, η Πιίμπλι Ράματ, και ο απλός λαός μπορούσε εύκολα να την αποκτήσει. Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της ήταν ότι χρησιμοποιούσε το θεϊκό όνομα, Ιεχωβά, οπουδήποτε εμφανιζόταν στις Εβραϊκές Γραφές, τακτική που συνεχίστηκε και στους μετέπειτα αιώνες. Μια εσθονική Γραφή που εκδόθηκε το 1988 χρησιμοποιεί το θεϊκό όνομα 6.867 φορές στις Εβραϊκές Γραφές. Ως αποτέλεσμα, πολλοί Εσθονοί γνωρίζουν ότι το όνομα του Θεού είναι Ιεχωβά.
Ορόσημο αποτέλεσε η συνέλευση περιφερείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά στις 3 Ιουλίου 2009 στο Τάρτου της Εσθονίας, όταν ο Γκάι Πιρς, μέλος του Κυβερνώντος Σώματος, έθεσε σε κυκλοφορία τη Μετάφραση Νέου Κόσμου των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών στην εσθονική γλώσσα.
[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 202]
Χειροποίητα Βιβλία
ΧΕΛΜΙ ΛΕΕΚ
ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ 1908
ΒΑΦΤΙΣΤΗΚΕ 1945
ΠΕΘΑΝΕ 1998
ΙΣΤΟΡΙΚΟ Φυλακίστηκε και στάλθηκε στη Σιβηρία.
◼ Η ΧΕΛΜΙ συνελήφθη ως Μάρτυρας του Ιεχωβά και στάλθηκε στη Σιβηρία, όπου έφτιαξε ένα τσαντάκι για να βάζει το σημειωματάριό της. Κέντησε πάνω του ένα παρηγορητικό εδάφιο—Ρωμαίους 8:35: «Ποιος θα μας χωρίσει από την αγάπη του Χριστού; Μήπως θλίψη ή στενοχώριες ή διωγμός ή πείνα ή γύμνια ή κίνδυνος ή σπαθί;»
Η Χέλμι βρήκε μερικά φύλλα από καφέ χαρτί και τα χρησιμοποίησε για να φτιάξει ένα βιβλίο. Μέσα σε αυτό έγραψε ορισμένες ενθαρρυντικές Γραφικές σκέψεις. Πολλοί αδελφοί αντέγραψαν ολόκληρα βιβλία με το χέρι, εφόσον τα διαθέσιμα έντυπα ήταν λιγοστά.
Αφού επέστρεψε από τη Σιβηρία, η Χέλμι είπε στους αξιωματούχους: «Σας είμαι ευγνώμων που με στείλατε να δω τα όμορφα βουνά της Σιβηρίας—δεν θα είχα ποτέ αρκετά χρήματα για να ταξιδέψω τόσο μακριά!»
[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 209, 210]
Αυτοθυσιαστικό Πνεύμα
ΦΑΝΙ ΧΙΕΝΤΑΛΑ
ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ 1900
ΒΑΦΤΙΣΤΗΚΕ 1925
ΠΕΘΑΝΕ 1995
ΙΣΤΟΡΙΚΟ Μετακόμισε στην Εσθονία το 1930, έκανε σκαπανικό και υιοθέτησε ένα ορφανό παιδί που ο πατέρας του ήταν Μάρτυρας.
◼ Η ΦΑΝΙ βαφτίστηκε στη Φινλανδία το 1925 και ανέλαβε την ολοχρόνια υπηρεσία δύο χρόνια αργότερα. Σε μια συνέλευση στο Ελσίνκι, συνάντησε τον Γουίλιαμ Ντέι, επίσκοπο του Γραφείου Βόρειας Ευρώπης. Μολονότι δεν μιλούσαν την ίδια γλώσσα, ο αδελφός Ντέι επαναλάμβανε συνεχώς τη λέξη «Εσθονία». Συμπεραίνοντας ότι την παρότρυνε να μετακομίσει σε ένα μέρος όπου η ανάγκη ήταν μεγαλύτερη, η Φάνι, καθώς και ορισμένοι άλλοι σκαπανείς, μετακόμισαν στην Εσθονία το 1930. Στα χρόνια που ακολούθησαν, χρησιμοποίησε πολύ το ποδήλατό της για να κηρύξει τα καλά νέα σε αρκετές επαρχίες σε όλη την Εσθονία, περιλαμβανομένου και του νησιού Σάρεμα.
Η Φάνι δεν παντρεύτηκε ποτέ, αλλά υιοθέτησε ένα ορφανό κοριτσάκι, την Έστερ, της οποίας η μητέρα και ο Μάρτυρας πατέρας είχαν πεθάνει όταν εκείνη ήταν οχτώ χρονών. Με τη στοργική φροντίδα της Φάνι, η Έστερ ενστερνίστηκε την αλήθεια.
Όταν επιβλήθηκε το κομμουνιστικό καθεστώς και άρχισε ο διωγμός, η Φάνι είχε τη δυνατότητα να επιστρέψει στη Φινλανδία. Ωστόσο, επέδειξε αυτοθυσιαστικό πνεύμα παραμένοντας στη χώρα μαζί με μια μικρή ομάδα ντόπιων ευαγγελιζομένων. Λόγω αυτής της απόφασής της, αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες και έζησε φτωχικά, αλλά επειδή είχε φινλανδική υπηκοότητα, δεν εξορίστηκε στη Σιβηρία.
Η Φάνι υπηρέτησε ως σύνδεσμος, μεταφέροντας μικροφίλμ και αλληλογραφία από τη Φινλανδία στην Εσθονία τη δεκαετία του 1950. Ήταν γνωστή για το θάρρος και τη σύνεσή της, και μολονότι υπήρξαν κάποιες κρίσιμες καταστάσεις, ποτέ δεν συνελήφθη. Για παράδειγμα, κάποτε πήγε στο Λένινγκραντ (Αγία Πετρούπολη), σε ένα συγκεκριμένο πάρκο, για να παραλάβει ένα δέμα με μικροφίλμ από κάποιον Φινλανδό αδελφό που υπηρετούσε ως σύνδεσμος. Στη συνέχεια, έπρεπε να παραδώσει το δέμα σε δύο Εσθονούς αδελφούς όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αλλά οι Εσθονοί αδελφοί είχαν παρατηρήσει ότι τους ακολουθούσε η μυστική αστυνομία και προσπάθησαν να μην τους δει η Φάνι. Δυστυχώς, όμως, η Φάνι και ο Φινλανδός αδελφός κατευθύνονταν ήδη προς το μέρος τους. Αν τους χαιρετούσε ή προσπαθούσε να τους δώσει το δέμα, η μυστική αστυνομία θα τους ανακάλυπτε. Όλως περιέργως, η Φάνι τούς προσπέρασε σαν να μην τους ήξερε. Στην πραγματικότητα, αποδείχτηκε ότι απλώς δεν τους είδε, αν και τους ήξερε πολύ καλά! Ως αποτέλεσμα, η μυστική αστυνομία δεν ανακάλυψε ποτέ ποιοι ήταν οι σύνδεσμοι και το δέμα παραδόθηκε αργότερα με ασφάλεια. Η βοήθεια που πρόσφερε η Φάνι ως σύνδεσμος συνέβαλε στη σταθερή ροή πνευματικής τροφής, και ευτυχώς κανένα από τα μικροφίλμ δεν εντοπίστηκε ποτέ.
Αυτή η καλόκαρδη αδελφή υπηρέτησε πιστά τον Ιεχωβά επί 70 χρόνια ως το θάνατό της σε ηλικία 95 ετών, ενώ εξακολουθούσε να μένει στην Εσθονία.
[Εικόνα]
Σε αποστολή στο Λένινγκραντ το 1966 ως σύνδεσμος
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 213]
Αντικείμενα Συκοφαντίας
«Ευτυχισμένοι είστε», είπε ο Ιησούς στους μαθητές του, «όταν οι άνθρωποι σας ονειδίσουν και σας επιφέρουν διωγμό και με ψέματα πουν κάθε είδους πονηρό πράγμα εναντίον σας εξαιτίας μου». (Ματθ. 5:11) Σε εκπλήρωση των όσων είπε ο Κύριός τους, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά γίνονται πολλές φορές αντικείμενα μοχθηρής συκοφαντίας. Οι Μάρτυρες κατηγορήθηκαν ψευδώς ότι είναι πολιτική οργάνωση που εμπλέκεται σε ανατρεπτική δράση και κατασκοπεία. Ειδικά στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι εφημερίδες ισχυρίζονταν ότι το έργο μας κατευθυνόταν από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και ότι μας εκμεταλλεύονταν οι πλούσιοι Αμερικανοί καπιταλιστές.
Όταν ο Σίλβερ Σίλικσαρ αρνήθηκε τη στρατιωτική θητεία το 1964, κατηγορήθηκε ως προδότης και καταδικάστηκε σε φυλάκιση. Επίσης, σε όλους τους κινηματογράφους της Εσθονίας προβαλλόταν μια ταινία μικρού μήκους με θέμα τη δίκη του, εμπλουτισμένη με πομπώδη κομμουνιστική προπαγάνδα. Οι περισσότεροι αδελφοί που αρνήθηκαν τη στρατιωτική θητεία καταδικάστηκαν σε διετή ή τριετή φυλάκιση. Ο Γιούρι Σόνμπεργκ, ο Τάαβι Κούουσκ και ο Άρτουρ Μίκιτ φυλακίστηκαν δύο φορές ο καθένας—ο αδελφός Μίκιτ έμεινε στη φυλακή συνολικά πεντέμισι χρόνια.
[Εικόνα]
Ο Σίλβερ Σίλικσαρ δικάζεται για την πίστη του
[Πλαίσιο στη σελίδα 226]
Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας υπό την Επιφάνεια
Τα χρόνια της απαγόρευσης, οι αδελφοί δεν μπορούσαν ποτέ να ξέρουν για πόσο καιρό θα είχαν έντυπα ή ακόμη και τη Γραφή. Γι’ αυτό, εκτός από τις διάφορες κρυψώνες που είχαν για τα έντυπα, προσπαθούσαν να απομνημονεύουν όσο το δυνατόν περισσότερα Γραφικά εδάφια.
Στις παρέες τους, συνήθως συζητούσαν και απομνημόνευαν Γραφικά εδάφια. Μερικοί έφτιαχναν μικρές κάρτες τις οποίες χρησιμοποιούσαν ως βοηθήματα μνήμης σε εκείνες τις παρέες. Στη μια πλευρά της κάρτας υπήρχε ένα Γραφικό εδάφιο, όπως το Ματθαίος 24:14, κάποια ερώτηση ή ένα Γραφικό όνομα. Στην άλλη πλευρά, έγραφαν το κείμενο του εδαφίου ή την απάντηση στην ερώτηση.
Οι αδελφοί χρησιμοποιούσαν οποιαδήποτε πνευματικά έντυπα ήταν διαθέσιμα για να διεξάγουν συναθροίσεις. Η Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας, λόγου χάρη, περιλάμβανε εβδομαδιαία μαθήματα, εργασίες για το σπίτι, προφορικές εξετάσεις, ακόμη και διαγωνίσματα. Υπήρχαν ανασκοπήσεις κάθε τρεις μήνες και ένα τελικό διαγώνισμα την άνοιξη.
«Μια από τις εβδομαδιαίες εργασίες για το σπίτι», λέει ένας από τους σπουδαστές, «περιλάμβανε την αποστήθιση πέντε Γραφικών εδαφίων, τα οποία έπρεπε να πούμε απέξω στο επόμενο μάθημα. Θυμάμαι το τελικό διαγώνισμα το 1988. Υπήρχε μια κάρτα που απλώς έλεγε: “Παραθέστε 100 εδάφια από μνήμης”. Όσο παράξενο και αν ακούγεται, όλοι έλπιζαν να τραβήξουν αυτή την κάρτα. Εκείνοι οι διορισμοί μάς βοήθησαν εξαιρετικά στο έργο κηρύγματος, καθώς σπάνια μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε τη Γραφή ανοιχτά». Το 1990, οι εκκλησίες στην Εσθονία χάρηκαν που τελικά είχαν τη δυνατότητα να διεξάγουν τη Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας όπως τη διεξήγε και η υπόλοιπη παγκόσμια αδελφότητα.
[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 236, 237]
«Η Διακονία Αγρού ήταν Υπέροχη»
Μερικοί ιεραπόστολοι αναφέρουν τις παρατηρήσεις τους για το διορισμό τους στην Εσθονία.
Μάρκου και Σίρμπα Κέτουλα: «Ο τομέας στον οποίο διοριστήκαμε ήταν ουσιαστικά ανέπαφος. Η υπηρεσία αγρού ήταν συναρπαστική διότι οι άνθρωποι είχαν μεγάλο ενδιαφέρον για τη Γραφή. Όταν φτάσαμε στο Πάρνου, υπήρχαν περίπου 30 ευαγγελιζόμενοι. Τώρα υπάρχουν τρεις εκκλησίες».
Βέσα και Λίνα-Μάρια Έντβιγκ: «Τα καταστήματα ήταν σχεδόν άδεια. Αντί, λοιπόν, να ψωνίζουν οι άνθρωποι, είχαν το χρόνο να συζητούν για τη Γραφή. Όταν κάναμε έργο δρόμου, συχνά σχημάτιζαν ουρές για να πάρουν έντυπα!»
Έσα και Γιάελ Νίσινεν: «Μπορείς να μάθεις πολλά από τους άλλους. Ήταν προνόμιο να γνωρίσουμε αρκετούς από εκείνους που παρέμειναν πιστοί κάτω από σφοδρότατες δοκιμασίες».
Άνι και Ίλκα Λεϊνόνεν: «Κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα, σε κάθε τομέα συναντούσαμε ανθρώπους που δεν είχαν ακούσει ποτέ το Γραφικό άγγελμα. Κηρύτταμε από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ και χαιρόμασταν να βλέπουμε τη ραγδαία αύξηση. Μας ήταν δύσκολο να πιστέψουμε ότι, στη δύση του 20ού αιώνα, θα είχαμε το προνόμιο να δούμε τέτοια αύξηση. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ εκείνα τα χρόνια».
Ρίτσαρντ και Ρέιτσελ Ίργκενς: «Οι άνθρωποι ήταν πολύ φιλόξενοι και η διακονία αγρού ήταν υπέροχη. Πηγαίναμε να κηρύξουμε στα χωριά γύρω από τη λίμνη Πέιπους. Ποτέ δεν χρειαζόταν να πάρουμε μαζί μας κάτι για να φάμε, επειδή οι οικοδεσπότες μάς προσκαλούσαν στο σπίτι και μας πρόσφεραν φαγητό. Είδαμε ότι οι οδηγίες του Ιησού στα εδάφια Ματθαίος 10:9, 10 μπορούν να εφαρμοστούν ακόμη και στην εποχή μας. Η υπηρεσία μας στην Εσθονία μάς δίδαξε ότι είναι αναγκαίο να επικεντρωνόμαστε στα πιο σημαντικά πράγματα και να μην αποσπάται η προσοχή μας από επουσιώδη ζητήματα».
[Εικόνες]
Μάρκου και Σίρμπα Κέτουλα
Βέσα και Λίνα-Μάρια Έντβιγκ
Άνι και Ίλκα Λεϊνόνεν
Έσα και Γιάελ Νίσινεν
Ρίτσαρντ και Ρέιτσελ Ίργκενς
[Πίνακας/Εικόνες στις σελίδες 244, 245]
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ—Εσθονία
1920
1923 Ο Μάρτιν Κόζε επιστρέφει στην Εσθονία για να κηρύξει.
1926 Ιδρύεται γραφείο τμήματος στο Τάλιν.
Καταφθάνουν ξένοι βιβλιοπώλες διάκονοι για να κηρύξουν.
1928 Διεξάγεται η πρώτη συνέλευση στο γραφείο τμήματος.
1930
1933 Καταχωρίζεται η Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά.
1940
1940 Οι Εσθονοί αδελφοί απόλαυσαν την τελευταία συνέλευση που θα διεξαγόταν ελεύθερα τις επόμενες πέντε δεκαετίες.
1948 Μερικοί Μάρτυρες στέλνονται σε φυλακές και σωφρονιστικά στρατόπεδα στη Σοβιετική Ένωση.
1949 Οι Μάρτυρες γράφουν επιστολές διαμαρτυρίας στον Στάλιν.
1950
1951 Σχεδόν 300 Μάρτυρες και πολλοί συγγενείς τους εξορίζονται στη Σιβηρία.
1953 Πεθαίνει ο Στάλιν. Οι Μάρτυρες αρχίζουν να απελευθερώνονται.
1960
1970
1972 Σχηματίζεται η πρώτη ρωσόφωνη εκκλησία.
1980
1990
1991 Αρχίζει η λειτουργία μεταφραστικού γραφείου στο Τάρτου.
Χορηγείται θρησκευτική ελευθερία στους Μάρτυρες του Ιεχωβά.
Διεξάγεται στο Τάλιν η πρώτη συνέλευση περιφερείας που έγινε ποτέ στη Σοβιετική Ένωση.
1992 Καταφθάνουν οι πρώτοι ιεραπόστολοι της Γαλαάδ.
1993 Χτίζεται η πρώτη Αίθουσα Βασιλείας στην Εσθονία.
1994 Το μεταφραστικό γραφείο μεταφέρεται στο Τάλιν.
1998 Χτίζονται Αίθουσες Συνελεύσεων στο Τάλιν και στο Τάρτου.
1999 Η Εσθονία γίνεται ξανά γραφείο τμήματος.
2000
2000 Διεξάγεται η πρώτη τάξη της Σχολής Διακονικής Εκπαίδευσης.
2009 Η Μετάφραση Νέου Κόσμου των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών τίθεται σε κυκλοφορία στην εσθονική.
2010
[Γράφημα/Εικόνα στη σελίδα 246]
(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)
Σύνολο Ευαγγελιζομένων
Σύνολο Σκαπανέων
4.000
2.000
1990 2000 2010
[Χάρτες στη σελίδα 169]
(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ
ΕΛΣΙΝΚΙ
Κόλπος της Φινλανδίας
ΡΩΣΙΑ
Αγ. Πετρούπολη
ΛΕΤΟΝΙΑ
ΡΙΓΑ
ΕΣΘΟΝΙΑ
ΤΑΛΙΝ
Νάρβα
Μάαρντου
Τάπα
Βόρμσι
Πάρνου
Λίμνη Βίρτσγιαρφ
Τάρτου
Ράπινα
Βόρου
Χιίουμαα
Σάρεμα
Κόλπος της Ρίγας
Λίμνη Πέιπους
Λίμνη Πσκοβ
[Ολοσέλιδη εικόνα στη σελίδα 162]
[Εικόνα στη σελίδα 165]
Ο Χιούγκο και ο Μάρτιν Κόζε
[Εικόνα στη σελίδα 166]
Ο Άλμπερτ Γουέστ
[Εικόνα στη σελίδα 167]
Ο Αλεξάντερ και η Χίλντα Μπράιντσον, τη δεκαετία του 1930
[Εικόνα στη σελίδα 167]
Το πρώτο γραφείο τμήματος στεγαζόταν σε αυτή την πολυκατοικία
[Εικόνα στη σελίδα 170]
Οι πρώτες σκαπάνισσες από τη Φινλανδία, η Γιένι Φελτ και η Ίρτζα Μάγκελα
[Εικόνα στη σελίδα 174]
Το 1932, το γραφείο τμήματος μεταφέρθηκε στην οδό Σουρ Τάρτου 72, στο Τάλιν
[Εικόνα στη σελίδα 175]
Ο Κάρλο Χαρτέβα εκφωνεί ραδιοφωνική διάλεξη
[Εικόνες στη σελίδα 177]
Ο Τζον Νορθ και το «άρμα» του
[Εικόνα στη σελίδα 178]
Ο Νίκολαϊ Τουίμαν
[Εικόνα στη σελίδα 179]
Η αστυνομία κατέσχεσε μεγάλες ποσότητες από τα έντυπά μας
[Εικόνα στη σελίδα 181]
1940: Η τελευταία ελεύθερη συνέλευση πριν από τη σοβιετική κυριαρχία
[Εικόνες στη σελίδα 188]
Οι αδελφοί Κρούους, Τάλμπεργκ, Ίντους και Τομ αποτελούσαν την Επιτροπή Υπηρεσίας
[Εικόνα στη σελίδα 200]
Η Μέιμου και ο Λέμπιτ Τρελ, το 1957
[Εικόνα στη σελίδα 212]
Η Ένε και η αδελφή της, η Κορίνα
[Εικόνα στη σελίδα 218]
Ο γάμος του Χέιμαρ και της Έλβι Τουίμαν—συνέλευση που διήρκεσε δύο μέρες
[Εικόνα στη σελίδα 227]
Ο Τόμας και η Ελίζαμπεθ Έντουρ
[Εικόνες στις σελίδες 228, 229]
Αξιοσημείωτες Συνελεύσεις
Υποδοχή των εκπροσώπων στη Συνέλευση Περιφερείας «Καθαρή Γλώσσα», στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, το 1990
Η Συνέλευση Περιφερείας «Άνθρωποι που Αγαπούν την Ελευθερία», στο Τάλιν της Εσθονίας το 1991
[Εικόνα στη σελίδα 238]
Διεθνής Συνέλευση στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, το 1992
[Εικόνα στη σελίδα 241]
Ο Λαούρι και η Γιελένα Νόρντλινγκ
[Εικόνα στη σελίδα 243]
Ο Ρέινο και η Λέσλι Κεσκ
[Εικόνα στη σελίδα 247]
Ο Γιούρι και ο Βίκτορ
[Εικόνες στη σελίδα 251]
Αίθουσα Βασιλείας στο Μάαρντου και Αίθουσα Συνελεύσεων στο Τάρτου
[Εικόνες στη σελίδα 254]
Γραφείο Τμήματος της Εσθονίας
Επιτροπή του Τμήματος της Εσθονίας, από αριστερά προς τα δεξιά: Τόμι Κάουκο, Τόμας Έντουρ και Λέμπιτ Ράιλε