Παρακολουθώντας τη Ζωή μιας Φάλαινας
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Χαβάη
ΑΚΡΙΒΑ αρώματα, καλλυντικά, ζωοτροφίες, μαργαρίνη—τι το κοινό έχουν μεταξύ τους; Ίσως όλα να έχουν παραχθή, τουλάχιστον εν μέρει, από την φάλαινα. Τόσο πολύ πράγματι έχει συμβάλει η φάλαινα στην κατασκευή αυτών των πραγμάτων, ώστε το είδος της κινδυνεύει να εξαφανισθή.
Οι Χαβανέζοι χαίρονται όταν έρχωνται οι φάλαινες και για έναν άλλο λόγο. Βλέπουν την εμφάνισι των οικογενειών των φαλαινών σαν σημάδι ότι τα ψάρια θα είναι άφθονα. Κάθε Δεκέμβριο ή Ιανουάριο οι μεγάλες κυφές φάλαινες επιστρέφουν εδώ για τέσσερις μήνες, κάνοντας μια θεαματική ναυτική επίδειξι έξω από τις ακτές της Χαβανέζικης νήσου Μάουι. Οι δεκατριών έως δεκαέξη μέτρων φάλαινες παίζουν και τινάζονται και πηδούν όπως τα παιδιά στο γήπεδο.
Οι φάλαινες έρχονται στη Μάουι για να γεννήσουν τα μικρά τους σε ασφαλές και πιο θερμό κλίμα, και για να δώσουν στα μωρά τους την πρώτη τους εκπαίδευσι. Το γιατί η Μαμά φάλαινα διαλέγει τις πιο βραχώδεις ακτές για να γεννήση το τριών έως πέντε μέτρων μωρό της δεν είναι γνωστό, αλλά ενώ κοιλοπονεί, ο Μπαμπάς φάλαινα κάνει σπουδαίες γυμναστικές επιδείξεις! Μερικοί λένε ότι ο Μπαμπάς απομακρύνει τους καρχαρίες από τον ‘μαιευτικό θάλαμο.’
Χαρακτηριστικά των Διαφόρων Φαλαινών
Αυτή η τόσο ξεχωριστή φάλαινα έχει μια ελαφρώς κυρτή ράχη, χαρακτηριστικά εξογκώματα στο κεφάλι της και ένα ανώμαλο περιθώριο στην ουρά και τα πτερύγια. Τα πτερύγιά της, που έχουν τριάμισυ και πλέον μέτρα μάκρος, είναι μακρύτερα παρά σε οποιοδήποτε άλλο είδος φάλαινας. Η κυφή φάλαινα μένει κοντά στην παραλία και, ανάλογα με άλλες φάλαινες, δεν είναι ιδιαίτερα καλός δύτης. Επειδή όμως έχει μεγάλη απόδοσι σε λάδι και φονεύεται και επεξεργάζεται εύκολα, οι αρμόδιοι λένε ότι είναι το πρώτο είδος που θα φονευθή μέχρις εξοντώσεως.
Άλλες φάλαινες είναι ίσως πιο χαρακτηριστικές, ή καλύτερα γνωστές. Επί παραδείγματι, υπάρχει η κυανή φάλαινα, που είναι το μεγαλύτερο γνωστό ζώο που υπάρχει. Φθάνει κατά μέσον όρο τα ογδόντα έως εκατό πόδια (24-30μ) και ζυγίζει μέχρις 134 τόννους. Υπάρχει επίσης η γνησία φάλαινα που κάποτε ήταν σημαντική στη βιομηχανία για τις μπαλένες της. Αλλά η πιο φημισμένη και η πιο επίμονα διωκόμενη φάλαινα είναι ο φυσητήρ, αυτή που έγινε γνωστή από το πασίγνωστο βιβλίο και κινηματογραφικό έργο Μόμπυ Ντικ.
Η φάλαινα φυσητήρ αναγνωρίζεται εύκολα από το τεράστιο τετράγωνο κεφάλι της, που αποτελεί σχεδόν το ένα τρίτο του μήκους του σώματός της, και το μοναδικό ρουθούνι της. Το ογκώδες κεφάλι της περιέχει τεράστιες ποσότητες υψηλής ποιότητος υγρού σπερματσέτου που αξίζει σήμερα 28 έως 32 σεντς το πάουντ. Τα έντερά της πολύ συχνά περιέχουν ζωικό ήλεκτρον (άμβρα). Αυτή η χαρακτηριστική κηρώδης ουσία είναι πολύτιμο συστατικό που χρησιμοποιείται στην κατασκευή ακριβών αρωμάτων. Μοιάζει με μαλακή πίσσα, αλλ’ όταν είναι κρύα δεν είναι ούτε κολλώδης ούτε λιπαρή στην αφή. Η άμβρα μπορεί να έχη μυρωδιά μούχλας και μπορεί να είναι μαύρη, καφέ ή ακόμη και ασπριδερή. Σήμερα στοιχίζει $7.50 έως $12 την ουγγιά.
Η Ζωή του Φυσητήρος
Ένα από τα μέρη που γεννιούνται οι φυσητήρες βρίσκεται 200 περίπου μίλια δυτικά του Μεξικού στον Τροπικό του Καρκίνου. Εδώ γεννιέται ένα μικρό φαλαινάκι. Μόνο δυο άλλα θηλαστικά στον κόσμο γεννιούνται με τον ίδιο τρόπο, η θαλάσσια αγελάδα και ο ιπποπόταμος, καθότι γεννιούνται κάτω από το νερό. Μπαίνει με την πλάτη στον κόσμο, διότι κατά τη γέννησι βγαίνει η ουρά πρώτα. Κατά τη γέννησι έχει μήκος δεκατέσσερα περίπου πόδια (4,50 μ) και ζυγίζει ένα τόννο!
Μην απατηθήτε και νομίζετε ότι το μωρό χαμογελά όταν ανοίγη το ροζ χωρίς δόντια στόμα του. Επειδή δεν μπορεί να ζαρώση το μέτωπό του, όπως κάνουν οι άνθρωποι, το πρόσωπό του παραμένει ακίνητο και ανέκφραστο εκτός από το γύρισμα των ματιών και το ανοιγοκλείσιμο των σαγωνιών. Ακόμη κι αν το φαλαινάκι μπορούσε να γελάση, δεν θα το έκανε, διότι το νερό είναι κρύο. Πλάγιαζε επί δεκαέξη μήνες σ’ ένα θερμό θάλαμο μέσα στη μητέρα του στους 96° Φ. (35° Κ.), και γι’ αυτό λαχανιάζει καθώς η μητέρα του το σκουντά προς την επιφάνεια με το πλατύ πρόσωπό της. Βλέπετε, το μωρό δεν γνωρίζει ενστικτωδώς πώς να κολυμπά. Η Μαμά πρέπει να το διδάξη. Επειδή όμως είναι παχύ, επιπλέει εύκολα. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που έχει με το να γεννιέται χοντρό είναι ότι παραμένει ζεστό. Όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος του σώματος, τόσο λιγώτερη είναι η απώλεια θερμότητος στην κρύα θάλασσα. Τα επόμενα δύο χρόνια θα θηλάζη από το στήθος της μητέρας του από δύο μαστούς κρυμμένους σε μια βαθειά σχισμή, ένας σε κάθε πλευρά της κοιλιάς και θα τρέφεται με παχύ γάλα που πάνω από 33 τοις εκατό είναι καθαρό πάχος. Το συνηθισμένο γάλα από το γαλακτοπωλείο περιέχει μόνο 4 τοις εκατό πάχος.
Το παχύ δέρμα του μωρού της φάλαινας που έχει μια ίντσα (2,5 εκατοστά) πάχος θα χοντρύνη με τα χρόνια εωσότου γίνη ένα μεγάλο στερεό περίβλημα που έχει πάχος μεγαλύτερο από ένα πόδι (30 εκατοστά). Κατά μέσον όρον παίρνει επτά πάουντς βάρος την ημέρα καθώς ακολουθεί τη μητέρα του σαν σκιά. Αργότερα, λόγω του αποθέματος λίπους που έχει στο σώμα του, θα μπορή να ζήση επί εβδομάδες χωρίς τροφή. Όταν όμως αρχίση την αγαπημένη του στερεή διατροφή με καλαμαράκια, πρόκειται να έχη μερικά προβλήματα στη χώνευσι. Λένε ότι τα καλαμαράκια είναι υπεύθυνα για τον σχηματισμό εντερικών αποφράξεων, που γίνονται μεγάλες και ενώνονται με εκκρίσεις της χολής και άλλες οργανικές ουσίες που βρίσκονται στο παχύ έντερο για να σχηματίσουν την πολύτιμη άμβρα.
Ένα από τα ασυνήθιστα πράγματα για τις φάλαινες είναι η μεταξύ τους μεγάλη φροντίδα. Όταν μια φάλαινα βρίσκεται σε δυσκολία, βγάζει μια άγρια κραυγή και οι σύντροφοι της σπεύδουν προς τα εκεί. Βάζουν τους ώμους των κάτω από την σύντροφό τους που τραυματίσθηκε ή που πονάει και τη βοηθούν ν’ ανεβή στην επιφάνεια. Οι εμπορευόμενοι κυνηγοί φαλαινών έχουν εκμεταλλευθή αυτό το στοργικό χαρακτηριστικό για κέρδος. Πληγώνουν σκληρά ένα φαλαινάκι, γνωρίζοντας ότι η μητέρα θα έρθη να το σώση, και τότε φονεύουν και τη μητέρα και το μικρό.
Την εποχή που ο φυσητήρ έχει τελειώσει την πρώτη του εκπαίδευσι, είναι ένας έμπειρος δύτης. Ένας φυσητήρ βούτηξε σε βάθος 3.240 ποδιών (985 μέτρα) όπου μπλέχθηκε σ’ ένα υποβρύχιο καλώδια και πνίγηκε! Οι επιστήμονες θαυμάζουν πώς αυτό το θηλαστικό μπορεί να καταδύεται σε τέτοια βάθη γρήγορα και να βγαίνη στην επιφάνεια εγκαίρως για να πάρη την αναγκαία αναπνοή χωρίς να πάθη αεραιμία, όπως θα πάθαινε ο άνθρωπος.
Όταν ο φυσητήρ γίνη εννέα ετών, είναι σεξουαλικώς ώριμος. Το πλήρες μήκος του σώματός του των σαράντα πέντε έως εξήντα ποδών (14-18 μ.) θα το φθάση σε ηλικία τριάντα έως σαράντα πέντε ετών και η πολύ γεροντική ηλικία θα είναι στα εβδομήντα πέντε χρόνια.
Η Επιστήμη της Κητολογίας
Ενώ οι αυθεντίες που ασχολούνται με τα θαλάσσια ζώα λέγουν ότι είναι αδύνατον να ερευνήσουν κατά βάθος τη φυσική ιστορία οποιασδήποτε φάλαινας, η επιστήμη της κητολογίας (ή φαλαινολογία) οικοδομήθηκε με ενδείξεις που με κόπο συγκέντρωσαν οι φαλαινολόγοι. Με το να εξακριβώσουν το είδος των υπολειμμάτων φυκιών που ξύνουν από τη ράχη ενός καμακισθέντος ζώου, οι βιολόγοι μπορούν να εικάσουν ότι το ζώο έζησε πρόσφατα σε ψυχρότερα νερά. Ή μπορεί ν’ ανοίξουν, τις ωοθήκες μιας φάλαινας και να μετρήσουν τις ουλές της εγκυμοσύνης για να υπολογίσουν την αναπαραγωγική της ιστορία.
Η επιστήμη της κητολογίας ασχολείται επίσης με τα εξαδέλφια της φάλαινας: τα δελφίνια και τις φώκαινες. Όλα αυτά είναι θηλαστικά, είναι θερμόαιμα, βγάζουν γάλα και αναπνέουν αέρα. Τα μεγαλύτερα είδη είναι γνωστά ως φάλαινες· τα μικρότερα είδη με οξύ ρύγχος ονομάζονται δελφίνια· εκείνα που έχουν τετράγωνα κεφάλια ονομάζονται φώκαινες. Έπειτα υπάρχει και ένα ασυνήθιστο είδος που ονομάζεται μονόδους, που έχει μόνον ένα δόντι, ένα σπειροειδή χαυλιόδοντα μέχρις οκτώ πόδια μάκρος.
Η Φαλαινοβιομηχανία και η Ιστορία της
Οι Νορβηγοί άποικοι της Γροιλανδίας ήσαν φαλαινοθήραι, αλλά οι Βάσκοι κατά μήκος του Βισκαϊκού Κόλπου, στον ενδέκατο και δωδέκατο αιώνα, ονομάζονται οι πρώτοι επαγγελματίαι φαλαινοθήραι. Οι πρώτοι ταξιδιώτες προς τη Νιουφάουντλαντ είχαν ένα γερό αλιευτικό στόλο το 1522. Από τότε κι έπειτα, ο κύριος σκοπός που κυνηγούσαν τη φάλαινα δεν ήταν το κρέας της αλλά το λάδι της και οι μπαλένες της. Το λάδι το χρησιμοποιούσαν κυρίως ως φωτιστικό λάδι, και τις μπαλένες τις χρησιμοποιούσαν για να κάνουν μαστίγια, ομπρέλλες και διάφορα γυναικεία είδη. Στη δεκαετία του 1890 οι μπαλένες στοίχιζαν μέχρι $5.00 το πάουντ.
Η έρευνα της Βορειοδυτικής Διόδου ωδήγησε τους ναυτικούς σε ψυχρά ύδατα όπου οι φάλαινες αφθονούσαν, δίνοντας έτσι μεγάλη ώθησι στο φαλαινοθηρικό επάγγελμα. Πολλά χρόνια κυνηγιού στα πλησιέστερα νερά είχε ελαττώσει τους αριθμούς των φαλαινών κι έτσι οι ειδήσεις για τον άθικτο θαλάσσιο πλούτο της Αρκτικής ήσαν ευπρόσδεκτα νέα.
Καθώς ο αριθμός των φαλαινών ελαττωνόταν, οι κυνηγοί των φαλαινών έπρεπε να επεκτείνουν τη δράσι τους στην ανοικτή θάλασσα. Στην αρχή το λίπος ετοποθετείτο σε βαρέλια και το έφερναν στη χώρα τους για να βγάλουν το λάδι. Το 1680 οι Ολλανδοί απασχολούσαν 260 πλοία και 14.000 άνδρες στο φαλαινοθηρικό επάγγελμα. Από τότε άρχισε η συνήθεια να βγάζουν με βράσιμο το λάδι από το λίπος επάνω στο πλοίο. Αυτό καθιστούσε ικανά τα πλοία να επεκτείνουν σημαντικά την ακτίνα δράσεώς των.
Οι Αμερικανοί Ινδιάνοι και οι πρώτοι Ευρωπαίοι άποικοι είχαν πιάσει για πολύ διάστημα φάλαινες κατά μήκος των ακτών της Αμερικής, αλλά μόλις το 1712 ήταν που άρχισε το μεγάλο εμπόριο του φυσητήρος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό κατέληξε στο να σταλούν Αμερικανικά πλοία σ’ όλους τους ωκεανούς.
Μια Σκληρή Ζωή
Η ζωή από τη σκοπιά της φάλαινας δεν είναι εύκολη. Οι ράχες των φαλαινών έχουν ουλές με ωχρούς κύκλους που έγιναν από τις ισχυρές κυκλικές βεντούζες που έχουν τα πλοκάμια των καλαμαριών και των χταποδιών. Όλες οι πιο ηλικιωμένες φάλαινες έχουν επανειλημμένως γδαρή και κτυπηθή γύρω από το πρόσωπο από τα ράμφη γιγαντιαίων καλαμαριών. Ο ξιφίας είναι ένας άλλος εχθρός, που μερικές φορές αφήνει το ράμφος του μήκους 75 εκατοστών χωμένο στο δέρμα της φάλαινας.
Αλλά ο ασύγκριτα χειρότερος εχθρός που αυτά τα παιχνιδιάρικα τέρατα του βυθού έχουν γνωρίσει είναι ο άνθρωπος. Εν τούτοις μόνον όταν προκληθή θα πολεμήση η φάλαινα τον άνθρωπο. Τότε η τερατώδης ουρά της κτυπά καμμιά φορά τις παλιές φαλαινοθηρικές βάρκες και τις κατακομματιάζει. Πολλά «ψαρέματα» ήσαν ανεπιτυχή ακόμη και μετά τον καμακισμό της φάλαινας, διότι το βασανισμένο ζώο έκοφτε μ’ ένα χτύπημα της ουράς του τη βάρκα, ή ακόμα, θρυμμάτισε τη βάρκα με τα σαγόνια του.
Η απληστία, όμως, του ανθρώπου έχει σχεδόν εξολοθρεύσει τις φάλαινες. Στο 1850, ο βασιλεύς της Χαβάη διέκρινε αυτόν τον πιθανό κίνδυνο και εξέδωσε διάταγμα που σταμάτησε τη χονδρική καταστροφή των φαλαινών στ’ ανοικτά της Μάουι. Αυτός ήταν ο πρώτος από παρόμοιους περιορισμούς που επεβλήθησαν ποτέ στους φαλαινοθήρες οπουδήποτε στον κόσμο.
Με την άφιξι του πυροβόλου καμακιού στο 1865 και των θανάσιμα αποτελεσματικών πλωτών εργοστασίων, η σφαγή των φαλαινών ενετάθη. Τώρα η Ιαπωνία και η Ρωσία χρησιμοποιούν επίσης ηχητικά μηχανήματα και ελικόπτερα για την περαιτέρω καταδίωξι αυτών των ζώων που πολύ γρήγορα ελαττώνονται. Οι βιολόγοι των θαλασσίων ζώων υπολογίζουν ότι τώρα έχουν απομείνει στις θάλασσες λιγώτερες από 300 γνήσιες φάλαινες. Οι κυανές φάλαινες ελαττώθηκαν σε 6.000 και έχουν απομείνει μόνον κάπου 10.000 φαιές φάλαινες. Οι φαλαινόπτερες, οι φάλαινες σέι και οι φυσητήρες είναι ουσιαστικά οι μόνες φάλαινες που απέμειναν κάπως πολυάριθμες.
Υπάρχει Μέλλον για τις Φάλαινες;
Τι μπορεί να γίνη για να εμποδισθή η πλήρης εξόντωσις της φάλαινας;
Στο Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον στη Στοκχόλμη τον περασμένο Ιούνιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες επρότειναν δεκαετή παύσι της εμπορικής φαλαινοθηρίας, και η πρότασις ψηφίσθηκε. Εν τούτοις, η Διεθνής Επιτροπή Φαλαινοθηρίας απέφυγε να επιβάλη την απαγόρευσι. Μερικοί όμιλοι ασκούν πίεσι για άμεσες οικονομικές κυρώσεις εναντίον των φαλαινοθηρικών εθνών.
Αρκετά έθνη, όπως η Μεγάλη Βρεταννία, ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εγκαταλείψει τη φαλαινοθηρία εντελώς. Σε μια χώρα μια εταιρία που κάποτε αριθμούσε 40.000 ναύτες και 750 πλοία απέσυρε πρόσφατα τα τελευταία της τέσσερα πλοία και τους σαράντα ναύτες, όταν το υπουργείον εμπορίου εκείνου του κράτους αρνήθηκε ν’ ανανεώση την άδεια της φαλαινοθηρίας. Επιπλέον, μερικά κράτη έχουν απαγορεύσει την εισαγωγή προϊόντων φαλαίνης. Οι ειδικοί για την προστασία της φύσεως δηλώνουν ότι υπάρχουν άλλα πράγματα που αντικαθιστούν όλα τα σημερινά προϊόντα που προέρχονται από τη φάλαινα.
Όπως και για άλλα είδη ζώων, το μέλλον της φάλαινας εξαρτάται κατά μέγα μέρος από τον άνθρωπο. Και ασφαλώς είναι ενθαρρυντικό όταν οι άνθρωποι παίρνουν μέτρα για να προστατεύσουν αυτά τα θαυμάσια πλάσματα του Θεού.