Η Τέχνη της Προγνώσεως του Καιρού

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Ονδούρες

ΙΣΩΣ ακούτε καθημερινά το δελτίο καιρού. Σχεδόν κάθε τι που κάνετε επηρεάζεται από τον καιρό. Σκεφθήκατε ποτέ πώς είναι δυνατόν να προβλεφθή κάτι τόσο ευμετάβλητο όπως είναι ο καιρός;

Εξ άλλου, γιατί τόσο συχνά οι μετεωρολόγοι κάνουν λάθος; Για να εκτιμήσουμε την εργασία του μετεωρολόγου, πρέπει να κατανοήσουμε μερικά πράγματα σχετικά με τη φύσι του καιρού και με τα αίτια που τον προκαλούν.

Πάνω από την επιφάνεια της γης, η ατμόσφαιρα εκτείνεται εκατοντάδες μίλια στο διάστημα. Αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο το κάτω στρώμα, που έχει πάχος περίπου έξη έως εννέα μίλια και καλείται «τροπόσφαιρα.» Αυτό το στρώμα περιέχει περίπου πέντε τετράκις εκατομμύρια τόννους αέρος και μέσα σ’ αυτό το στρώμα συμβαίνουν όλες οι μεταβολές του καιρού. Υπάρχουν τρεις κύριες ιδιότητες της ατμοσφαίρας που έχουν σχέσι με τον καιρό—η θερμοκρασία, η πίεσις και η υγρασία.

Η Θερμοκρασία

Η θεμελιώδης αιτία για κάθε είδος καιρού είναι η άνιση θέρμανσις της ατμοσφαίρας από τις ακτίνες του ηλίου. Αυτό συμβαίνει διότι η ατμόσφαιρα είναι διαφανής και απορροφά πολύ λίγη ενέργεια απ’ ευθείας από το ηλιακό φως. Οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν επάνω στην επιφάνεια της γης, όπου αντανακλώνται ή απορροφώνται, σε διάφορους βαθμούς. Το νερό αντανακλά περισσότερο φως και η γη, ιδιαίτερα το σκούρο έδαφος, απορροφά περισσότερο. Αν η επιφάνεια απορροφήση μεγάλη ποσότητα, θερμαίνεται. Αν αντανακλά μεγάλη ποσότητα, παραμένει ψυχρότερη.

Οι περιοχές του ισημερινού δέχονται, περισσότερη θερμότητα, διότι οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν κάθετα. Στις πολικές περιοχές πέφτουν πλαγίως κι έτσι, η θερμαντική ενέργεια σε μια ίση «δέσμη» ακτίνων απλώνεται σε μια μεγαλύτερη περιοχή. Επίσης, το κάλυμμα του χιονιού στους πόλους αντανακλά το μεγαλύτερο μέρος του ηλιακού φωτός. Συνεπώς στους πόλους κάνει περισσότερο κρύο. Οι διαφορές στη θερμοκρασία που προκαλούνται από αυτή τη διαδικασία που καλείται «έκθεσις στον ήλιο,» θέτουν σε κίνησι μια αλυσίδα συνεπειών που προκαλούν τη μεγάλη ποικιλία στον καιρό.

Η Πίεσις

Ένας σπουδαίος παράγων είναι οι μεταβολές στην πίεσι. Εφ’ όσον ο αέρας σε υψηλότερη θερμοκρασία είναι πιο αραιός από τον ψυχρότερο αέρα πάνω από μια άλλη περιοχή, ανέρχεται. Αυτή η κίνησις, με τη σειρά της, δημιουργεί διαφορές στην πίεσι μεταξύ διαφόρων περιοχών.

Ένα βαρόμετρο, που μετρά το βάρος της ατμοσφαίρας πάνω απ’ αυτό, θα δείξη χαμηλότερη πίεσι κάτω από μια ανερχόμενη στήλη θερμού αέρος, η οποία μετατοπίζει τον ψυχρότερο και σχετικά πυκνότερο αέρα που είναι πάνω από αυτήν. Εξ άλλου, μια κατερχόμενη στήλη ψυχρού αέρος θα προκαλέση μεγαλύτερη πίεσι κάτω απ’ αυτήν. Η διαφορά της πιέσεως στην επιφάνεια κάνει τον άνεμο να φυσά από μια περιοχή υψηλότερης πιέσεως προς μια άλλη περιοχή χαμηλότερης πιέσεως. Συμβαίνει κάτι παρόμοιο όπως όταν ανοίγωμε το στόμιο ενός φουσκωμένου μπαλλονιού. Ο αέρας που βρίσκεται μέσα, κάτω από υψηλή πίεσι ορμά έξω στη γύρω περιοχή που έχει χαμηλότερη πίεσι. Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά πιέσεως, τόσο πιο ισχυρός είναι ο άνεμος. Αυτή η αρχή λειτουργεί σε παγκόσμια κλίμακα.

Ο θερμός αέρας κοντά στον ισημερινό ανέρχεται και προχωρεί προς τους πόλους. Με τη σειρά του, ο ψυχρότερος πολικός αέρας έλκεται προς τα κάτω, προς τον ισημερινό. Η περιστροφική κίνησις της γης διοχετεύει αυτά τα ρεύματα σε επικρατούντες ανατολικούς και δυτικούς ανέμους στα διάφορα πλάτη και ύψη.

Αυτές οι παγγήινες μετακινήσεις μαζών αέρος σε διάφορες διευθύνσεις δημιουργούν στροβιλώδεις κινήσεις εκεί όπου τα κύρια ρεύματα συγκρούονται μεταξύ των. Υπάρχουν επίσης και άλλες επιδράσεις από την τοπογραφία—τα ανώμαλα περιγράμματα των ηπείρων και τα πολύπλοκα σχήματα των βουνών και των πεδιάδων, των ερήμων και των δασών.

Η Υγρασία

Καθώς οι μάζες του αέρος κινούνται επάνω στην επιφάνεια της γης, συγκεντρώνουν νερό. Το μεγαλύτερο μέρος είναι υδρατμός από τους ωκεανούς, αλλ’ ένα μέρος αυτού προέρχεται από την υγρή γη. Εφ’ όσον ο θερμός αέρας έχει μεγαλύτερη χωρητικότητα για υγρασία, οι μάζες αέρος που έλκονται προς άλλες περιοχές χαμηλότερης πιέσεως έχουν σχετικά περισσότερη υγρασία. Το γεγονός ότι ο υδρατμός ζυγίζει λιγώτερο από ίσον όγκο ξηρού αέρος συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην ελαφρότητα των στηλών θερμού αέρος που ανέρχεται στις περιοχές χαμηλής πιέσεως.

Τι συμβαίνει όταν ο υγρός αέρας ανέρχεται; Η πίεσις επάνω του μειώνεται, διαστέλλεται και ψύχεται. Όταν η θερμοκρασία πέση σε επίπεδα που ο αέρας υγροποιείται, το νερό αρχίζει να συμπυκνούται σε σταγονίδια ή παγοκρύσταλλα, σχηματίζοντας σύννεφα. Απ’ αυτά μπορεί να πέση βροχή ή χιόνι. Έτσι ο αέρας, ξηρός πλέον, κατέρχεται σε περιοχές υψηλής πιέσεως και φέρνει ανέφελο καιρό.

Ο Μετεωρολογικός Χάρτης

Οι μετεωρολόγοι παρατηρούν τις ιδιότητες του αέρος που μεταβάλλονται δηλαδή τη θερμοκρασία, την πίεσι και την υγρασία. Σε κάθε μετεωρολογικό σταθμό υπάρχουν όργανα που μετρούν όλα αυτά. Ο μετεωρολόγος μελετά, επίσης, τη διεύθυνσι και την ταχύτητα του ανέμου, τη φύσι των νεφών, την ορατότητα, αν βρέχη ή αν έχη βρέξει ή αν έχη χιονίσει και πόσο.

Αυτά τα στοιχεία οργανώνονται για να συγκριθούν με δεδομένα άλλων περιοχών. Για να διευκολυνθούν σ’ αυτό, όλοι οι μετεωρολογικοί σταθμοί, έχουν μια σταθερή ώρα από την ώρα του Γκρήνουιτς για τη συλλογή των απαιτουμένων πληροφοριών.

Ο παρατηρητής πρέπει να λάβη υπ’ όψι του ότι η βαρομετρική πίεσις μειώνεται με το υψόμετρο κάτω από σταθερές καιρικές συνθήκες. Στην πραγματικότητα, η διαφορά, ακόμη και σε υψόμετρο χιλίων ποδών (τριακοσίων πέντε περίπου μέτρων) είναι μεγαλύτερη από εκείνη που θα προκαλούσαν οι καιρικές μεταβολές. Γι’ αυτό, γίνεται μια διόρθωσις στα στοιχεία του κάθε σταθμού, ώστε όλα τα στοιχεία να έχουν μια κοινή βάσι, σαν να έχουν ληφθή στο επίπεδο της θαλάσσης.

Με τη βοήθεια αυτών των λεπτομερών πληροφοριών από τους μετεωρολογικούς σταθμούς μιας μεγάλης περιοχής, ο μετεωρολόγος σχεδιάζει ένα χάρτη σε μια ειδική «γλώσσα» που έχει δημιουργήσει η Παγκόσμιος Μετεωρολογική Οργάνωσις. Σ’ αυτή τη γλώσσα οι πληροφορίες εμφανίζονται ως αριθμοί, αντί για λέξεις, ώστε να είναι δυνατή η μετάδοσίς των μεταξύ πλοίων και σταθμών της ξηράς σε διάφορες χώρες χωρίς ν’ απαιτήται μετάφρασις. Κατόπιν σχεδιάζονται οι μετεωρολογικοί χάρτες με ακανόνιστες καμπύλες γραμμές που ονομάζονται «ισοβαρείς» και συνδέουν τους τόπους που αναφέρουν την ίδια πίεσι. Μερικές απ’ αυτές τις γραμμές σχηματίζουν κλειστές καμπύλες γύρω από περιοχές που χαρακτηρίζονται έτσι ως περιοχές υψηλής ή χαμηλής πιέσεως ή, για συντομία, «υψηλές» και «χαμηλές.» Αυτό δίνει στον μετεωρολόγο μια καλή εικόνα του καιρού όπως ήταν την ώρα των παρατηρήσεων.

Η Πρόβλεψις του Καιρού

Εν τούτοις, άλλο πράγμα είναι να διακρίνη κάποιος πώς είναι ο καιρός σε μια δεδομένη στιγμή και εντελώς άλλο πράγμα να πη πώς θα είναι αύριο ή μετά από μερικές μέρες. Αυτό απαιτεί να εξετασθούν αρκετοί χάρτες που έχουν σχεδιασθή σε μια περίοδο χρόνου. Εφ’ όσον ο κάθε χάρτης είναι σαν μια φωτογραφία που δείχνει τον καιρό σε μια δεδομένη στιγμή, με την τακτοποίησι των διαφόρων χαρτών, ο μετεωρολόγος βλέπει μια «κινηματογραφική ταινία» των ατμοσφαιρικών μεταβολών. Βασιζόμενος στις πιο πρόσφατες μετακινήσεις των υψηλών και των χαμηλών, σημειώνει την πιθανή των θέσι για την επόμενη μέρα. Έτσι, μπορεί να πάρη μια καλή ιδέα για το πώς θα αλλάξη ο καιρός στο άμεσο μέλλον.

Έχοντας υπ’ όψι τα πολύπλοκα μέσα και την επιστημονική γνώσι που υπάρχει σήμερα, γιατί οι προβλέψεις του καιρού είναι συχνά λανθασμένες; Γιατί οι μετεωρολόγοι μερικές φορές αδυνατούν να προβλέψουν καταστρεπτικές θύελλες που προξενούν τεράστιες απώλειες υλικών αγαθών και ανθρώπινης ζωής;

Είναι σπουδαίο ν’ αντιληφθούμε ότι ο μετεωρολόγος μπορεί να παρατηρήση μόνον αυτά που συμβαίνουν και να μας πη τι πιστεύει ότι θα συμβή κατόπιν, αλλά δεν μπορεί να ελέγξη τις καιρικές συνθήκες. Δεν μπορούμε ν’ αναμένωμε, λόγω της φύσεως της εργασίας του, απόλυτη ακρίβεια. Παραδείγματος χάριν, μπορεί να προβλέψη βροχές για μια συγκεκριμένη περιοχή. Αλλ’ αυτές είναι συχνά τοπικά φαινόμενα. Μια περιοχή μπορεί να δεχθή μια δυνατή βροχή, και μια άλλη, λίγα μόλις μίλια μακρύτερα, μπορεί να παραμείνη τελείως ξερή.

Και υπάρχουν και άλλοι απρόβλεπτοι παράγοντες. Ακριβώς όπως σε διαφορετικά βάθη της θάλασσας υπάρχουν διάφορα ρεύματα, έτσι και η ατμόσφαιρα, στα διάφορα υψόμετρα, έχει διαφορετικούς ανέμους και μάζες αέρος που αλληλοεπηρεάζονται. Οι χάρτες για τα μεγαλύτερα υψόμετρα περιέχουν λιγώτερες λεπτομέρειες, κι έτσι είναι δύσκολο να γνωρίζη κανείς εκ των προτέρων την επίδρασι αυτών των πιο μακρυνών καταστάσεων επάνω στις δικές μας καιρικές συνθήκες.

Όταν ετοιμάζη την πρόβλεψί του για τις καιρικές συνθήκες, ο μετεωρολόγος πρέπει να θέση στον εαυτό του μερικές ερωτήσεις, όπως είναι οι εξής: Θα εξακολουθήση αυτό το κέντρο χαμηλής πιέσεως να κινήται με την ίδια ταχύτητα και αύριο; Ή θα μπορούσε να σταματήση, ή ν’ αλλάξη κατεύθυνσι; Υπάρχει κάποια ένδειξις ότι η αναταραχή εξασθενίζει και ίσως εξαφανισθή; Θα επηρεασθή ένα στατικό «υψηλό» από την προσέγγισι ενός «χαμηλού»; Ποιο θα επικρατήση πιθανώς;

Αντί, όμως, να είναι απλώς ζήτημα εικασίας, η πρόβλεψις του καιρού είναι μια τέχνη που απαιτεί λεπτομερή γνώσι και ικανότητα. Ο μετεωρολόγος σας μπορεί πράγματι να σας βοηθήση να προγραμματίσετε τις δραστηριότητες σας εκ των προτέρων, αλλά δεν μπορεί να εγγυηθή για το πώς θα είναι ο καιρός. Και ξέρετε τώρα γιατί. Υπάρχουν τόσοι πολλοί παράγοντες που δεν μπορεί να τους ελέγξη.