Πυρκαϊά στο Δάσος—Φίλος ή Εχθρός;
Στις Ηνωμένες Πολιτείες 2,25 εκατομμύρια έικερς καίγονται ετησίως από πυρκαϊές. Αλλά 2,5 εκατομμύρια έικερς ετησίως καίγονται σκοπίμως από τη Δασονομική Υπηρεσία. Έχουν έξη λόγους για να το κάνουν αυτό.
ΟΤΑΝ πρωτοείδα τη φωτιά, ήταν πέντε μίλια (8 χιλιόμετρα) ψηλά από το φαράγγι. Ήταν μικρή και σε μεγάλη απόστασι. Φωτιές συμβαίνουν συχνά στη διάρκεια της ξηρής περιόδου στα βουνά της νοτίου Καλιφόρνιας. Έτσι, την παρατήρησα για λίγο, αλλά κατόπιν έφυγα για να βγάλω έξω το νυκτερινό δείπνο για τα πέντε η έξη ρακούν (προκύνες) που το περίμεναν, και τους σπόρους για 60 έως 90 ορτύκια που θα παρουσιάζοντο νωρίς το πρωί για το πρόγευμα. Δεν έδωσα μεγάλη σημασία στη φωτιά.
Αναζήτησα τη φωτιά το επόμενο πρωί. Είχε απλωθή. Φυσούσε άνεμος. Άκουγα σειρήνες καθώς δύο αυτοκίνητα με άνδρες έτρεχαν γρήγορα προς το φαράγγι για να σβήσουν τη φωτιά. Αν εχρειάζετο, θα έστελναν δύο αεροπλάνα για να ρίξουν χημικές ουσίες αποσβέσεως της φωτιάς. Πέρασα δύο ώρες ποτίζοντας τις πρασιές και τις πλαγιές των μεσημβριανθέμων που μόλις είχαν αρχίσει τη φθινοπωρινή τους άνθησι. Σε λίγες μέρες θα έπρεπε να ποτίσω με άφθονο νερό τα εκατό πεύκα που είχα φυτέψει στη διάρκεια των δέκα ετών που εγώ και η σύζυγός μου μέναμε στην κορυφή αυτού του λόφου που δεσπόζει στο φαράγγι Μπιγκ Τουγιούνγκα. Μερικά από αυτά που βρίσκονται κάτω στο δρόμο είχαν τότε ύψος 40 ποδών (12 μέτρων). Αλλά τώρα έπρεπε να προετοιμάσω ένα μέρος για να μπορέσω αύριο να ρίξω τσιμέντο.
Εκείνο το απόγευμα η σύζυγός μου και εγώ σταθήκαμε σε έναν από τους εξώστες που προεξέχει πάνω από την πλαγιά του λόφου. Παρακολουθούσαμε τη φωτιά. Ήταν πολύ μεγαλύτερη τώρα καθώς παρεσύρετο από τον άνεμο, και ήταν και όμορφη και τρομακτική. Απείχε τρία μίλια (5 χιλιόμετρα), αλλά και τότε ακόμη δεν έδωσα σημασία. Ευρίσκετο ακόμη πολύ ψηλά από μας, στην κορυφογραμμή της άλλης πλευράς του δρόμου, στο εθνικό δάσος, και δεν απειλούντο σπίτια. Μια φάλαγγα από άνδρες, επίσης, πάλευαν μαζί της. Και εν πάσει περιπτώσει, είχαν καθαρίσει το δάσος που βρίσκεται 100 πόδια (30 μέτρα) πίσω από το σπίτι μας. Πήγαμε να κοιμηθούμε και γρήγορα μας πήρε ο ύπνος.
Στη διάρκεια της νύκτας ξύπνησα από το κτύπημα της συρταρωτής μετάλλινης πόρτας. Ο Σλάμμερ, το ρακούν, το έκανε αυτό όταν το μπωλ όπου του έβαζα την τροφή ήταν άδειο. Βγήκα έξω, πήρα το μπωλ και πήγα στην αποθήκη για να το γεμίσω πάλι με ξηρή σκυλοτροφή, και το έβαλα πάλι στη θέσι του—ενώ ο Σλάμμερ στριφογύριζε δίπλα μου συνεχώς. Δύο άλλα ρακούν είχαν καταφθάσει. Καθώς έτρωγαν, κοίταξα ψηλά στη φλεγόμενη πλαγιά. Δεν φυσούμε πια ο συνηθισμένος άνεμος, αλλά ο ζεστός άνεμος Σάντα Άνα που ερχόταν από τα βορειοανατολικά και είχε τρομακτική δύναμι. Τροφοδοτούσε τη φωτιά με τεράστιες ποσότητες οξυγόνου, κατευθύνοντας τις φλόγες προς τα εμπρός με αυξημένη ταχύτητα και προθερμαίνοντας τα καύσιμα στο δρόμο της φωτιάς.
Νωρίς το επόμενο πρωί ξαναγέμισα μια από τις ταΐστρες για τα κολύμβρια και έβαλα το δάκτυλό μου πάνω σε μια από τις κούρνιες. Σύντομα ένας βομβητής κάθισε στο δάκτυλό μου και ρουφούσε το νερό με τη ζάχαρη. Η φωτιά ευρίσκετο μόνο δύο μίλια (3 χιλιόμετρα) μακρυά, κατευθυνόμενη από τον Σάντα Άνα που διέσχιζε τα πεύκα γύρω από το σπίτι μας. Πήγα να εργασθώ—πολύ ανήσυχος. Πολλά ζώα θα μπορούσαν να φύγουν από το δρόμο της φωτιάς, αλλά σ’ αυτό το ανώμαλο έδαφος που είχε γίνει τώρα μια κόλασις, εκατοντάδες άλλα εκαίγοντο ζωντανά—και όλα αυτά επειδή μερικοί κατασκηνωταί πέντε μίλια (8 χιλιόμετρα) πάνω από το φαράγγι δεν πρόσεξαν τη φωτιά τους. Το ενενήντα τοις εκατό από όλες τις φωτιές στα δάση προκαλούνται από τον άνθρωπο—αναμμένα σπίρτα· τσιγάρα· φωτιές που δεν έχουν σβήσει εντελώς και φωτιές που ανάβουν σκόπιμα μερικοί εμπρηστές.
Επί τρεις μέρες, αυτή η φωτιά στην ανατολική κορυφογραμμή του φαραγγιού έκαιγε τα πάντα. Όταν γύρισα σπίτι το απόγευμα, η φωτιά είχε περάσει την κοίτη του φαραγγιού, και η δυτική κορυφογραμμή βρισκόταν ανάμεσα σε φλόγες. Το σπίτι μας, στην κορυφή μιας μικρής κορυφογραμμής στο φαράγγι, περιβάλλετο τώρα από φωτιές σε κάθε πλευρά του. Όλη την επόμενη μέρα παρακολουθούσα, καθώς εκατοντάδες άνδρες πάλευαν με τις φλόγες. Ελικόπτερα τοποθετούσαν άνδρες σε ζώνες πυρκαϊάς. Τα αεροπλάνα έκαναν κύκλους από πάνω, και μερικοί χαρτογραφούσαν την εξάπλωσι της φωτιάς και κατηύθυναν το έργο των ομάδων κατασβέσεως που ήσαν στο έδαφος. Υπήρχαν και άλλοι από τηλεοπτικούς σταθμούς που έπαιρναν φωτογραφίες για τα απογευματινά δελτία ειδήσεων. Μερικά ελικόπτερα και βυτιοφόρα αεροπλάνα έριχναν νερό και χημικές ουσίες για να σβήσουν τις φλόγες—και το επικίνδυνο έργο γινόταν ακόμη πιο δύσκολο από τους σφοδρούς ανέμους.
Αναγκαστική Εκκένωσις
Την επομένη μέρα οι πυροσβέστες περιόρισαν τη φωτιά στη δυτική κορυφογραμμή· αλλά στην ανατολική οι φλόγες εμαίνοντο ανεξέλεγκτες. Την πέμπτη βραδυά της φωτιάς, παρακολουθούσαμε από έναν εξώστη καθώς ο άνεμος εξετόξευε αναμμένες σπίθες κάτω στην πλευρά του βουνού και νέες φωτιές ξεσπούσαν μισό μίλι κάτω από τον κύριο όγκο της φωτιάς που ήταν πάνω στην κορυφογραμμή. Αυτές οι νέες εστίες φωτιάς ήσαν επικίνδυνα κοντά σε μια περιοχή με 200 σπίτια. Περίπου 20 αντλίες κατασβέσεως πυρκαϊάς εγκατεστάθησαν γύρω από αυτά τα σπίτια. Πήγαμε να κοιμηθούμε, αλλά σύντομα σηκώθηκα για να δω τι γίνεται. Η φωτιά απείχε λιγώτερο από ένα μίλι, και οι σπίθες κατευθύνοντο από τον αέρα προς εμάς. Στις 2 το πρωί η φωτιά έκαιγε παντού στην περιοχή με τα σπίτια, είχε περάσει τον δρόμο και κατευθύνετο ολοταχώς προς το λόφο μας.
Ξύπνησα τη σύζυγό μου, μαζέψαμε λίγα ρούχα και φύγαμε—εκείνη με το αυτοκίνητό μας και το σκύλο μας και εγώ με το φορτηγό μου. Οι φλόγες είχαν φθάσει στο μοναδικό δρόμο και η ζέστη έμοιαζε με τη ζέστη μιας υψικαμίνου, καθώς οι πυροσβέστες μάς ωδηγούσαν προς τα έξω. Άφησα τη σύζυγό μου και το σκύλο μας σε μια φιλική οικογένεια, και ο φίλος κι εγώ επιστρέψαμε. Ο δρόμος ήταν αδιάβατος. Προχωρήσαμε πεζή από ένα πίσω δρόμο. Όταν φθάσαμε στην κορυφή του υψώματος, μπορούσα να δω την άλλη πλευρά, όπου βρισκόταν το σπίτι μας. Μεγάλες δάδες με φλόγες εκτείνοντο προς τα άνω—τα πεύκα εκαίοντο. Την ώρα που αναγκασθήκαμε να επιστρέψωμε μέσα από το λόγγο και βγήκαμε στον αυτοκινητόδρομο, η φωτιά εμαίνετο. Δύο δεμάτια με καυσόξυλα εκαίοντο. Ένα ελικόπτερο πέταξε από πάνω και έρριξε 150 γαλλόνια (570 λίτρα περίπου) νερό σ’ εκείνο το σημείο. Ένα αυτοκίνητο της πυροσβεστικής ετοιμαζόταν να φύγη. Ευχαρίστησα τους πυροσβέστες που έσωσαν το σπίτι. «Μη μας ευχαριστείτε,» απήντησε ένας. «Η πέτρινη στέγη έσωσε το σπίτι σας.»
Τα παρτέρια, το γρασίδι, ο βραχώδης κήπος με τον καταρράκτη του—όπου και αν κοιτούσα υπήρχαν μαυρισμένα ερείπια. Μαύρα κλωνιά υψώνοντο προς τον ουρανό σε ύψος 20, 30 και 40 ποδών (6, 9 και 12 μέτρων)—πολλά πεύκα που είχα περιποιηθή από τότε που ήσαν δενδρύλλια τριών ποδών (0,9 μέτρων). Εν τούτοις, ακόμη και στο μέσον της καταστροφής, αισθανόμουν ευγνώμων που το σπίτι δεν είχε καταστραφή. Με ένα αρθρωτό πριόνι έκοψα πάνω από 50 καμένα δένδρα, και κατόπιν φύτεψα 100 περισσότερα. Έφτιαξα καινούργια παρτέρια. Φύτεψα θάμνους. Δύο εξώστες που είχαν μισοκαή, επισκευάσθηκαν. Ο καταρράκτης αποκαταστάθηκε· το σπίτι βάφτηκε. Είχαμε επιζήσει. Η ζωή συνεχίσθηκε.
Τι συνέβη με τα άγρια ζώα; Μια εβδομάδα μετά τη φωτιά, ξυπνήσαμε από τον θόρυβο που έκανε η συρταρωτή πόρτα καθώς κουνιόταν μπρος και πίσω. Ο Σλάμμερ είχε επιστρέψει! Ήταν τρεις το πρωί, αλλά εγώ ήμουν χαρούμενος! Τα ρακούν, τα ορτύκια, οι βομβητές, τα ποντίκια και οι αρουραίοι, ακόμη και τα κογιότ (λύκοι της Αμερικής)—όλα επέστρεψαν για να πάρουν τις μερίδες τους—αλλά όχι όλα όσα υπήρχαν πριν από τη φωτιά. Δεν είχαν διαφύγει όλα από τις φλόγες.
Φιλικές Φωτιές του Δάσους
Μια βδομάδα μετά τη φωτιά, μια εφημερίδα δημοσίευσε ένα άρθρο λέγοντας ότι η φωτιά έκανε μεγάλο καλό. Οπωσδήποτε δεν περιελαμβάνετο στην πυρκαϊά το σπίτι του συγγραφέως. Συναισθηματικά, δεν ήμουν έτοιμος για να δω τα πράγματα αντικειμενικά, αλλά μετά από λίγους μήνες ζήτησα από τη Δασονομική Υπηρεσία ένα βιβλίο που εξέδωσε η κυβέρνησις. Έχει τον τίτλο «Δασονομικό Ερμηνευτικό Βιβλίο Σχετικά με τη Χρήσι Φωτιάς.» Μεταξύ άλλων, παρουσίαζε τα επόμενα γεγονότα.
Η στρεμματική επιφάνεια στις Ηνωμένες Πολιτείες που καίγεται σκοπίμως από κυβερνητικούς οργανισμούς είναι μεγαλύτερη απ’ εκείνη που χάνεται λόγω πυρκαϊάς. Το 1970 οι πυρκαϊές κατέστρεψαν 2,25 εκατομμύρια έικερς, αλλά 2,5 εκατομμύρια έικερς (1 εκατομμύριο εκτάρια) κάηκαν από κείνο που λέγεται επιβεβλημένη φωτιά. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τη χρήσι της επιβεβλημένης φωτιάς, αλλά σ’ αυτή την έκδοσι της Δασονομικής Υπηρεσίας ανεφέροντο έξη.
Ένας λόγος είναι η χρήσις της φωτιάς για την καταπολέμησι της φωτιάς—ακριβέστερα, ίσως, η χρήσις της φωτιάς για την πρόληψι φωτιάς. Όταν οι δασικές περιοχές προστατεύονται από φωτιά, οι θάμνοι αυξάνουν, ή, σε περιοχές υλοτομίας, συσσωρεύονται φρύγανα. Κατόπιν, αν συμβή κάποια πυρκαϊά από κεραυνό ή άλλες αιτίες, τα συσσωρευμένα στο έδαφος καύσιμα τροφοδοτούν τις φλόγες και κατευθύνουν τη φωτιά στις κορυφές των δένδρων, και μπορεί να συμβή μεγάλη καταστροφή. Ωστόσο, αν η επιβεβλημένη φωτιά χρησιμοποιήται κατά διαστήματα, αυτό το επικίνδυνο απόθεμα καυσίμων ποτέ δεν συσσωρεύεται και καμμιά φωτιά που συμβαίνει τυχαία, δεν γίνεται τόσο σοβαρή.
Κατά δεύτερον, πολλά κωνοφόρα δένδρα που είναι σπουδαία στο εμπόριο, χρειάζονται πλήρες ηλιακό φως για να αναπτυχθούν τα δενδρύλλιά τους. Επίσης, οι σπόροι χρειάζονται έδαφος πλούσιο σε μεταλλικά στοιχεία για να πολλαπλασιασθούν. Η ελεγχόμενη καύσις των συγκεντρωμένων απορριμμάτων στο έδαφος του δάσους—γρασίδι, βελόνες, μικροί θάμνοι—προετοιμάζει το έδαφος για τη σπορά και ελαττώνει επίσης το σοβαρό κίνδυνο της φωτιάς. Η επιβεβλημένη φωτιά βοηθεί επίσης την αναπαραγωγή μερικών ειδών πεύκου και έλατου που τα κουκουνάρια τους είναι βραδυανθή και χρειάζονται θερμότητα για να ανοίξουν και να ελευθερώσουν τους σπόρους τους.
Ένας τρίτος λόγος για επιβεβλημένη πυρκαϊά, είναι ο έλεγχος των εντόμων και των ασθενειών. Στα πευκοδάση οι μικρές φωτιές του εδάφους καταστρέφουν τις βελόνες των δενδρυλλίων που έχουν προσβληθή από μύκητες, αλλά δεν καταστρέφουν τα ακραία μπουμπούκια. Οι βελανιδιές μπορούν να προστατευθούν από ασθένειες παρασιτικών μυκήτων. Τα έντομα βόστρυχοι που χαράζουν τα πεύκα και πέφτουν σε χειμερία νάρκη στα απορρίμματα του δάσους, θανατώνονται με κατάλληλη χρήσι φωτιάς. Εκεί όπου τα πεύκα αναπτύσσονται για εμπορικούς λόγους, η επιβεβλημένη φωτιά εξαφανίζει μικρά δενδρύλλια από σκληρό ξύλο και έτσι μειώνει τον ανταγωνισμό τους με τα πεύκα για φως και θρεπτικές ουσίες. Ο λεπτός φλοιός του σκληρού ξύλου τα κάνει ευαίσθητα στην καταστροφή από φωτιά, ενώ ο φλοιός του πεύκου είναι παχύς και ανθεκτικός στη θερμότητα.
Ένας άλλος λόγος για ηλεγμένη πυρκαϊά, είναι η αναζωογόνησις των θάμνων που παράγουν βατόμουρα, ιδιαίτερα τα βαγκίνια. Στο Μέιν, ο τρόπος αυτός χρησιμοποιείται τακτικά. Ελευθερώνει τον θάμνο από το παλιό ξύλο και δίνει δύναμι στους νέους βλαστούς να φυτρώσουν. Η σκιά μειώνεται, προμηθεύοντας το απαιτούμενο φως για τα φυτά με βατόμουρα. Αυτές οι πυρκαϊές συνιστώνται κάθε τέταρτη άνοιξι για άγριες περιοχές με βαγκίνια. Και όχι μόνο ωφελείται ο άνθρωπος από την αυξημένη παραγωγή βατομούρων, αλλά αυξάνονται επίσης και οι τροφές των αγρίων ζώων.
Στην πραγματικότητα, η βελτίωσις της κατοικίας των αγρίων ζώων, είναι ο πέμπτος λόγος επιβεβλημένης πυρκαϊάς. Η πυρκαϊά αυτού του είδους αυξάνει την παραγωγή και την ποιότητα στο γρασίδι, στα χόρτα, στα λαχανικά και στα βλαστάρια, προμηθεύοντας τροφή για τα άγρια ζώα, καθώς επίσης και για τα βοοειδή, τα πρόβατα και τα κατσίκια που οι κτηνοτρόφοι μπορεί να βόσκουν σε δημόσια κτήματα. Με ποικίλους τρόπους και σε μερικές περιπτώσεις αυτές οι πυρκαϊές είναι ωφέλιμες επίσης για διάφορα είδη πουλιών. Έχοντας υπ’ όψιν τα άγρια ζώα, η Δασονομική υπηρεσία προγραμματίζει ετησίως πυρκαϊές σε 55.000 περίπου έικερς (22,250 εκτάρια) δασικής περιοχής.
Ο έκτος λόγος για επιβεβλημένη πυρκαϊά, είναι η αύξησις της ομορφιάς και της αναψυκτικής αξίας των πάρκων. Οι πυρκαϊές υποκινούν την αύξησι των χόρτων και των αγρίων λουλουδιών, και διανοίγουν το έδαφος του δάσους καθαρίζοντάς το από παχιά χαμόκλαδα για να μπορούν εύκολα να ταξιδεύουν οι επισκέπτες. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά δένδρα είναι η γιγαντιαία σεκόγια, και σχετικά μ’ αυτό και τη φωτιά διαβάζονται:
«Οι Γιγαντιαίες Σεκόγιες της Καλιφορνίας, μέχρι την τελευταία χρήσι φωτιάς, απειλούντο με καταστροφή από πυρκαϊές λόγω των τεραστίων συσσωρεύσεων καυσίμων στο δάσος που προέρχονται από την προστασία της φωτιάς. Με την πάροδο χιλιάδων ετών, οι μικρές φωτιές στο έδαφος διετήρησαν αυτά τα μεγαλοπρεπή δάση, αλλά ο αποκλεισμός φωτιάς επέτρεψε σε άλλα κατά πολύ εύφλεκτα είδη να εισβάλουν στην περιοχή. Τώρα, με τη χρήσι επιβεβλημένης φωτιάς, σημειώθηκε πρόοδος στη μείωσι του κινδύνου φωτιάς και οι Σεκόγιες αρχίζουν ν’ αναπαράγωνται πλουσίως στο γυμνό μεταλλοφόρο έδαφος.»—Δασονομικό Ερμηνευτικό Βιβλίο Σχετικά με τη Χρήσι Φωτιάς, σελίδες 46, 47.
Πυρκαϊά στο δάσος—φίλος ή εχθρός; Μπορεί να είναι και τα δύο. Κάτω από έλεγχο, μπορεί να είναι πολύ ωφέλιμη. Αν δεν ελέγχεται, όπως εκείνη που κατέστρεψε τα πεύκα μας και τα άνθη και τους εξώστες, και θέρισε πολλά άγρια ζώα που μας επισκέπτοντο και μας έδιναν χαρά στη διάρκεια των ετών που ζούσαμε στην κορυφή του λόφου, η πυρκαϊά στο δάσος είναι ένας εχθρός. Αυτή η συγκεκριμένη πυρκαϊά, κατέστρεψε τις γραμμές διαχωρισμού των υδάτων στα βουνά. Όταν ήλθαν οι βροχές, το πάνω μέρος του δάσους που είναι πλούσιο σε μεταλλικά στοιχεία διαβρώθηκε και η λάσπη κυλούσε στους λόφους, προκαλώντας σε πολλές περιπτώσεις μεγάλες καταστροφές σε σπίτια. Μερικές δασικές πυρκαϊές είναι ωφέλιμες, αλλά όχι αυτή—όχι για μένα.—Από συνεργάτη.