Ιωάννης—Παύλος ο Β’ σε Δράσι—Μπορεί να Ενώση τη Διχασμένη Εκκλησία Του;
ΠΟΤΕ κανείς πάπας δεν ταξίδεψε τόσο πολύ σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Μεξικό, Πολωνία, Ιρλανδία, Ηνωμένες Πολιτείες—ο Ιωάννης-Παύλος ο Β΄ επισκέφθηκε όλες αυτές τις χώρες στη διάρκεια του πρώτου έτους μετά την εκλογή του στις 16 Οκτωβρίου 1978.
Κρίνοντας από την ενθουσιώδη υποδοχή που του επιφύλαξαν σε κάθε χώρα, θα μπορούσε κανείς να καταλήξη στο συμπέρασμα ότι η Καθολική Εκκλησία βρίσκεται στην καλύτερη εποχή της. Στην Πολωνία, στη γενέτειρα του πάπα, του έκαναν μια ειδική υποδοχή. Ελέχθη ότι ο μισός περίπου από τον πληθυσμό της χώρας, που αριθμεί τα 35 εκατομμύρια, τον είδαν στη διάρκεια της επισκέψεώς του τον Ιούνιο.
Μήπως αυτό το ενδιαφέρον για τον Ιωάννη-Παύλο τον Β΄ αντανακλά μια ισχυρή Καθολική Εκκλησία, ή κάτι άλλο; Πόσο έχουν επηρεασθή οι λαοί από τις επισκέψεις του;
Η Εκκλησία σε Κρίσι
Η Καθολική Εκκλησία, αντί να είναι ισχυρή και να βρίσκεται στην καλύτερη εποχή της, αντιμετωπίζει δύσκολους καιρούς. «Η εκκλησία μας,» έγραψε ο θεολόγος των Η.Π., Έντουαρντ Τζ. Φόιε, «βρίσκεται σε μια επικίνδυνη και ανθυγιεινή κατάστασι.» (Νάσιοναλ Κάθολικ Ρηπόρτερ, 19 Οκτ. 1979) «Βρισκόμαστε σε απόγνωσι,» είπε ο Μονσινιόρος Τζων Τρέισυ Έλλις, αρχιμανδρίτης των Αμερικανών Καθολικών ιστορικών. «Δεν υπάρχει σεμινάριο που να μην είναι χωρισμένο μεταξύ των δεξιών και των αριστερών και του κατεστημένου.»
Στις Ηνωμένες Πολιτείες και μόνο, 10.000 περίπου ιερείς εγκατέλειψαν την ιερωσύνη από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και ελάχιστα άτομα εκλέγουν πια την ιερωσύνη σαν επάγγελμα. Το 1965, 49.000 άτομα στις Η.Π. παρακολούθησαν θεολογικές σχολές· το 1978, μόνο 11.200. Η κατάστασις μεταξύ των καλογριών είναι ακόμη χειρότερη. Το 1966, υπήρχαν 181.421 καλόγριες, αλλ’ ο αριθμός έχει πέσει κατά 50.000 και πλέον. Τα Καθολικά σχολεία στις Η.Π. κλείνουν με αναλογία σχεδόν ένα κάθε βδομάδα, επειδή υπάρχει έλλειψις καλογριών.
Σε άλλες χώρες που επισκέφθηκε ο πάπας, η κατάστασις είναι ίσως ακόμη πιο κρίσιμη. Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, αναφερόμενοι στο ταξίδι που έκανε ο πάπας στο Μεξικό τον περασμένο Ιανουάριο, σχολίαζαν:
«Ο πάπας Ιωάννης-Παύλος ο Β΄ θα φθάση στο Μεξικό αυτή τη βδομάδα με μια λεπτή αποστολή—να προλάβη τη δημιουργία ρωγμής μεταξύ του συντηρητικού και του προοδευτικού μετώπου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας της Λατινικής Αμερικής». . . .
«Η απόφασίς του να πάη στο Μεξικό αντανακλά τη σοβαρότητα της καταστάσεως . . . Από το 1968, η εκκλησία της Λατινικής Αμερικής έχει αναμιχθή πολύ στην πολιτική, και προοδευτικοί ιερείς στασιάζουν κατά της παραδοσιακής πειθαρχίας των επισκόπων τους.»
«Βαθιά Συγκινημένα»—Πώς;
Στη διάρκεια της επισκέψεως του πάπα στις χώρες τους, ειδησεογράφοι είπαν ότι τα πλήθη ήταν «βαθιά συγκινημένα.» Αλλά με ποιο τρόπο; Ο υπεύθυνος εκδότης της εφημερίδας Δη Ομπσέρβερ του Λονδίνου, ο Κόνορ Κρούιζ Ο’Μπράιεν έγραψε:
«Αν έβλεπα κάποιο σημείο που να δείχνη ότι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται καλύτερα, αφού παρακολούθησαν και είδαν τον Πάπα, θα πίστευα ότι είχαν πράγματι ‘συγκινηθή βαθιά,’ και θα χαιρόμουν . . . Δυστυχώς, δεν βλέπω κανένα ίχνος τέτοιας βελτιώσεως. . . .
«Ο Πάπας καταδίκασε τη βία, επανειλημμένως και με έντονα λόγια. Ο [Καθολικός] Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός κατόπιν έδωσε συνέντευξι τύπου, κατά την οποία ανήγγειλε την πρόθεσί του να συνεχίση όπως και πριν.»
Έξη μέρες μετά την έκκλησι του Ιωάννη-Παύλου του Β’ στους Καθολικούς της Ιρλανδίας ‘να εγκαταλείψουν τη βία και να επιστρέψουν στις οδούς της ειρήνης,’ οι τρομοκράτες πυροβόλησαν θανάσιμα ένα 38χρονο Προτεστάντη λιμενεργάτη. Οι Προτεστάντες, προφανώς για εκδίκηση, την επόμενη μέρα σκότωσαν ένα Ρωμαιοκαθολικό. «Και έτσι όλα συνεχίζουν, όπως ακριβώς ξέραμε ότι θα συνέχιζαν,» είπε ένας Ιρλανδός ενοριακός ιερέας.
Παρ’ όλα αυτά, τα πλήθη είχαν με εμφανή τρόπο συγκινηθή από την παρουσία του πάπα. Αλλά με τον ίδιο ακριβώς τρόπο συγκινούνται τα πλήθη όταν βλέπουν ένα διάσημο κινηματογραφικό αστέρα ή πολιτικό. Πράγματι, ο πάπας έφθανε με την πολύχρωμη πομπή και τελετή μέλους βασιλικής οικογενείας—εντυπωσιακό πράγματι θέαμα!
Η εκπαίδευσις του πάπα σαν ηθοποιού προφανώς τον βοήθησε στην επαφή του με τα πλήθη. Είχε περιοδεύσει την Πολωνία με μια θεατρική ομάδα προτού εισέλθη στην ιερωσύνη. Ο πάπας έγινε γρήγορα δημοφιλής προσωπικότητα στις χώρες που επισκέφθηκε, με το να φιλά το χώμα μόλις έφθανε, να κάνη χιούμορ και να τραγουδά με τους ανθρώπους στη γλώσσα τους, να φιλά τα μωρά και ν’ ανταλλάσση χειραψίες. Το περιοδικό Τάιμ παρατήρησε ότι ο πάπας έδειξε «ιδιότητες επιδέξιου πολιτικού που θα ζήλευε ακόμη και ο Λύντον Τζόνσον,» ο αποθανών Αμερικανός πρόεδρος.
Αλλά παρά την προσωπική δημοτικότητα του πάπα, το περιοδικό Γιουνάιτεντ Σταίητς Κάθολικ του Νοεμβρίου 1979, σχολίαζε: «Δεν ακούμε, και πολύ περισσότερο δεν εφαρμόζομε, αυτά που λέει στη ζωή μας.» Γιατί;
Γιατί Δεν Ακολουθούν τις Συμβουλές του Πάπα;
Υπάρχουν πολλές αιτίες. Μια θεμελιώδης αιτία είναι η έλλειψις αξιοπιστίας. Ένας Καθολικός από τη Φιλαδέλφεια είπε για την επίσκεψι του Ιωάννη-Παύλου του Β’ στην πόλι του:
«Ήταν επικεφαλής της παρελάσεως, προστατευόταν από τα όπλα εκατοντάδων αστυνομικών, και βάδιζε πάνω στο κόκκινο χαλί αξίας 200.000 δολλαρίων για να φθάση στην κορυφή της εξέδρας, που περιβαλλόταν από το στρατιωτικό πτέρωμα των Ιπποτών του Κολόμβου. Αργότερα, δείπνησε σ’ ένα από τα πιο πολυτελή αρχοντικά στην πόλι μας, στο σπίτι του καρδινάλιου, δέχθηκε αμύθητης αξίας θησαυρούς τέχνης από τον Καίσαρα και κατόπιν ζήτησε από κείνους πού παρακολουθούσαν τη θεολογική σχολή του Σαίντ Τσαρλς Μπορόμεο να κρατούν αγνό το Λόγο του Θεού. . . .
«Και μετά αυτός ο ευτυχισμένος, φιλικός, ευγενικός άνθρωπος, ο οποίος αιχμαλώτισε τα αισθήματά μας, επέστρεψε στη Ρώμη στο Κάστρο Γκαντόλφο, στο Ναό του τού Αγίου Πέτρου, στους ένοπλους Ελβετούς Φρουρούς του, στη βιβλιοθήκη του και στο μουσείο του με τους αμύθητους θησαυρούς. . . .
«Μας μίλησε για τη μεγάλη ευθύνη που έχουν τα πλούσια έθνη να ανακατανείμουν τον πλούτο τους στα φτωχά έθνη. Δεν θα πρέπει αυτή η ευθύνη να εκτείνεται και στο Βατικανό;»—Νάσιοναλ Κάθολικ Ρηπόρτερ, 26 Οκτ. 1979,
Η Βιρτζίνια Μ. Ρικμάιερ από το Σικάγο, εξέφρασε χωρίς αμφιβολία τη γνώμη πολλών Καθολικών, όταν είπε: «Θα ήταν πιο εύκολο ν’ ακούση κανείς τον Πάπα, ιδιαίτερα σχετικά με ‘κοσμικά ζητήματα,’ αν ο ίδιος εφάρμοζε αυτά που κήρυττε. Είναι κάπως δύσκολο για μια οικογένεια, που αγωνίζεται για ν’ αντιμετωπίση τα καθημερινά έξοδα, να σκεφθή να δώση στους φτωχούς, όταν ο πάπας ζη πλουσιοπάροχα. Πόσοι από τους λαϊκούς μπορούν να καυχηθούν ότι έχουν θερινή κατοικία; . . . Πώς μπορεί κανείς πραγματικά να συγκρίνη τη σημερινή παπωσύνη με όλο το μεγαλείο της, με τον ταπεινό, αλλά ισχυρό και σεβαστό Άγιο Πέτρο;»—Γιουνάιτεντ Σταίητς Κάθολικ, Νοέμβριος 1979.
Πράγματι, τι αντίθεσις υπάρχει μεταξύ του πολυτελούς τρόπου ζωής των Καθολικών ηγετών και του τρόπου ζωής του Χριστού και των αποστόλων του! Ωστόσο, δεν αποτελεί αυτή η αντίφασις τον μόνο λόγο για τον οποίο οι περισσότεροι Καθολικοί δεν ακολουθούν τις συμβουλές του πάπα.
Έλεγχος των Γεννήσεων
Ίσως ο κύριος λόγος για τον οποίο δεν ακολουθούν τις συμβουλές του πάπα είναι η άποψίς του για τον έλεγχο των γεννήσεων. Όπως είπε κάποιος: «Όταν πιστεύετε ότι ο πάπας έχει απόλυτα άδικο σ’ ένα ζήτημα, όπως στο ζήτημα ‘περί Ανθρωπίνης Ζωής,’ είναι δύσκολο να δώσετε προσοχή σε άλλες δηλώσεις του.»
Πριν από 50 περίπου χρόνια, ο Πάπας Πίος ο ΙΑ΄ διαβεβαίωσε σε μια επίσημη ανακοίνωσι ότι «εκείνοι που ασχολούνται με [τεχνητό έλεγχο των γεννήσεων] βαρύνονται με την ένοχη μεγάλης αμαρτίας.» Ο Πάπας Παύλος ο ΣΤ’ δεν ήθελε να θέση υπό αμφισβήτησι τη δοξασία της Εκκλησίας σχετικά με το αλάθητο του πάπα. Έτσι, το 1968, εξέδωσε την περίφημη εγκύκλιό του Humanae Vitae (Περί Ανθρωπίνης Ζωής), στην οποία διεκήρυξε ότι για τους Καθολικούς «κάθε γαμήλια πράξις πρέπει να παρέχη ευκαιρία για μεταβίβασι της ζωής.»
Αυτή ακριβώς τη θέσι ήλπιζαν οι περισσότεροι Καθολικοί ότι θα άλλαζε ο Ιωάννης—Παύλος ο Β’. Μια σφυγμομέτρησις, που έγινε την παραμονή της επισκέψεώς του στις Ηνωμένες Πολιτείες, έδειξε ότι το 66 τοις εκατό ήθελαν να επιδοκιμάση ο πάπας τις τεχνητές μεθόδους έλεγχου των γεννήσεων. Αλλά τι συνέβη; Στις 5 Οκτωβρίου, ο πάπας είπε σε μια συνέλευσι των επισκόπων των Η.Π. στο Σικάγο:
«Μιλήσατε ορθά και κατά της ιδεολογίας των αντισυλληπτικών και κατά των αντισυλληπτικών πράξεων, όπως ακριβώς η Εγκύκλιος περί Ανθρωπίνης Ζωής. Και εγώ ο ίδιος σήμερα, με την ίδια πεποίθησι του Παύλου του ΣΤ’, επικυρώ τη διδασκαλία αυτής της εγκυκλίου, την οποία επέβαλε ο προκάτοχός μου ‘εν ονόματι της εντολής την οποία μας έχει εμπιστευθή ο Χριστός.’»
Ωστόσο, λίγα σχετικά Καθολικά ζεύγη συμφωνούν με τον πάπα. Και επειδή ούτε πολλοί ιερείς συμφωνούν μαζί του, κανένας δεν ακολουθεί τις συμβουλές του. «Ποιος είναι ο Πάπας που αναμιγνύεται στα ζητήματα της κρεββατοκάμαράς μου;» διαμαρτυρήθηκε μία Καθολική μητέρα πριν από χρόνια. «Το θεωρώ αυτό ζήτημα συνειδήσεως.»
Ο Ιωάννης-Παύλος ο Β’ θα έκανε καλά ν’ ακολουθήση τη συμβουλή του αποστόλου Παύλου, όπως αναφέρεται στο εδάφιο 1 Κορινθίους 4:6: «Να μάθητε δια του παραδείγματος ημών να μη φρονήτε υπέρ ό,τι είναι γεγραμμένον.» Ο πάπας, προχωρώντας περισσότερο απ’ αυτά που γράφονται στο Λόγο του Θεού, παρέτεινε την τρομακτική διαφωνία και διαίρεσι μέσα στην Εκκλησία.
Αγαμία
Το προ πολλού υπάρχον Εκκλησιαστικό διάταγμα που απαγορεύει στους κληρικούς να νυμφευθούν έχει κάνει πολλούς απ’ αυτούς να μην ακούνε τον πάπα. Στην κυριολεξία εκατοντάδες χιλιάδων ιερέων και καλογριών αποσχηματίσθηκαν από τη δεκαετία του 1960, κυρίως λόγω αυτού του διατάγματος. Εν τούτοις, στις 4 Οκτωβρίου, στη Φιλαδέλφεια, ο Ιωάννης-Παύλος ο Β’ τόνισε εκ νέου την ανάγκη να παραμένουν οι ιερείς άγαμοι.
Ωστόσο, δεν διδάσκεται αυτό στην Αγία Γραφή. Η Γραφή δείχνει ότι ακόμη και ο απόστολος Πέτρος και άλλοι απόστολοι του Χριστού ήσαν νυμφευμένοι. Την επόμενη μέρα, 5 Οκτωβρίου, ο Καθολικός αρθρογράφος Γκάρυ Γουίλλς το σχολίασε αυτό στην εφημερίδα Σαν-Τάιμς του Σικάγου, παραθέτοντας τα εδάφια Μάρκος 1:29-31 και 1 Κορινθίους 9:5. Έθεσε κατόπιν το ερώτημα σχετικά με το γιατί η Εκκλησία έχει καλύψει την ύπαρξι της συζύγου του Πέτρου, και εξήγησε:
«Η απάντησις, φυσικά, είναι ότι οι άγαμοι ιερείς της Ρώμης προσπάθησαν ν’ αγνοήσουν τη Γραφική ένδειξι για την έγγαμη θέσι του Πέτρου ως αποστόλου. Έχουν υποθέσει ή διαβεβαιώσει ότι μόνο μια άγαμη ιερωσύνη αξίζει—κι’ έτσι αποκαλούν ανάξια την ιερωσύνη του Πέτρου. Το αποστολικό μέτρο αμφισβητείται . . .
«Βρίσκω παράξενο το γεγονός ότι ο Πάπας Ιωάννης—Παύλος, ταξιδεύοντας ως διάδοχος του Πέτρου, θα τονίση στην Αμερική τη σπουδαιότητα της άγαμης ιερωσύνης, όταν η Ρώμη τονίζη περισσότερο από ποτέ τη σπουδαιότητα του Αγίου Πέτρου μεταξύ των αποστόλων, μολονότι ο απόστολος αυτός ήσκησε την ιδιότητά του ως αποστόλου με τη συντροφιά της συζύγου του.»
Έτσι, πολλοί ιερείς και καλόγριες έχουν αποσχηματισθή επειδή αισθάνονται αδικαιολόγητα αναγκασμένοι να υποκύψουν σ’ έναν ανθρωποποίητο κανόνα. Μερικοί εγκατέλειψαν τελείως την Καθολική Εκκλησία και, χωρίς αμφιβολία, ενισχύθηκαν στην απόφασί τους όταν ανακάλυψαν την εξής Βιβλική προειδοποίησι: «Το δε Πνεύμα ρητώς λέγει ότι εν υστέροις καιροίς θέλουσιν αποστατήσει τινές από της πίστεως, προσέχοντες εις πνεύματα πλάνης και εις διδασκαλίας δαιμονίων, . . . εμποδιζόντων τον γάμον.»—1 Τιμ. 4:1-3.
Ενοποίησις ή Διαίρεσις;
Φυσικά ο πάπας ήλπιζε ότι οι επισκέψεις του θα θεράπευαν και θα ένωναν την Εκκλησία. Αλλά φαίνεται ότι το αντίθετο έχει συμβεί. «Αρχίσαμε να μιλάμε ο ένας στον άλλον και να θεραπεύωμε τις πληγές της δεκαετίας του 1960,» είπε ο Μονσινιόρος Τζων Ε. Ίγκαν της Νοτρ Νταμ. «Αρχίσαμε ν’ ακούμε και πάλι, ν’ ακούμε απόψεις άλλων ανθρώπων. Ανοίξαμε και πάλι τις πληγές. Μολονότι όλοι είμαστε ενωμένοι στο θαυμασμό μας για τον Πάπα, είμαστε για μια ακόμη φορά διηρημένοι στα ζητήματα της εκκλησίας.»
Ωστόσο, δεν είναι απλώς οι απόψεις του πάπα σχετικά με θρησκευτικές διδασκαλίες αυτό που προκαλεί διαίρεσι και ανησυχία. Μια σχετική περίπτωσις είναι ο από μέρους του χειρισμός ενός σκανδάλου που περιλαμβάνει το φίλο του, τον Πολωνό ιερέα Μάικλ Μ. Ζεμπρζούσκι, όπως αναφέρθηκε στο Νάσιοναλ Κάθολικ Ρηπόρτερ της 21ης Σεπτεμβρίου 1979. Ο Ζεμπρζούσκι ακολούθησε το μοναχικό θρησκευτικό τάγμα των Παυλίνων Πατέρων (το Τάγμα τον Αγίου Παύλου, του Πρώτου Ερημίτη) στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά ο Ζεμπρζούσκι, παραβαίνοντας την ευχή του περί πενίας, ελίχθηκε οικονομικά, καταβροχθίζοντας, όπως ισχυρίσθηκαν, εκατομμύρια δολλάρια σε φιλανθρωπικές δωρεές.
Ο επίσκοπος Τζωρτζ Χ. Γκουίλφοϋλ και ο τότε επικεφαλής των Πατέρων του Τάγματος των Παθών στο Σικάγο, Πωλ Μ, Μπόυλ, διωρίσθηκαν ως ερευνητές του Βατικανού. Σε μια έρευνα που διήρκεσε χρόνια λόγω της πολυπλοκότητάς της, διαπίστωσαν ότι ο τρόπος ζωής του Ζεμπρζούσκι ήταν «ανήθικος,» «δόλιος» και «σκανδαλώδης.» Μεταξύ άλλων, έγραψαν:
«Ο Πατήρ Ζεμπρζούσκι ζούσε πολυτελώς, σπαταλώντας τεράστια ποσά χρημάτων για τον εαυτό του και τους φίλους του. Η φιλία του με μία γυναίκα, την οποία συντηρούσε γενναιόδωρα με τα κεφάλαια του μοναστηριού, έδωσε λαβή σε πολλές φήμες και κατηγορίες.»
Ο Γκουίλφοϋλ και ο Μπόυλ, στην τελική τους έκθεσι στο Βατικανό το Φεβρουάριο του 1979, τόνισαν πολύ έντονα, ότι ο Ζεμπρζούσκι και οι ιερείς που ήσαν πιστοί σ’ αυτόν έπρεπε ν’ απομακρυνθούν από την ιερωσύνη. Αλλά ο πάπας δεν ακολούθησε τις συστάσεις αυτές. Αντιθέτως, ο Ζεμπρζούσκι τιμήθηκε με το να περιληφθή στο επίσημο περιβάλλον που συνόδευσε τον πάπα στην επίσκεψι που έκανε τον Ιούνιο στην Πολωνία.
Αυτές οι ενέργειες κάνουν πολλούς να διερωτώνται τι είδους άνθρωπος είναι πραγματικά ο Ιωάννης-Παύλος ο Β’. Φαίνεται ότι είναι άνθρωπος με διαφορετικά πρόσωπα, άνθρωπος αντιθέσεων. Από τη μια πλευρά, υποστηρίζει μη δημοφιλείς, ενοχλητικές—ακόμη και αντιγραφικές—Εκκλησιαστικές διδασκαλίες που καταβαρύνουν το λαό του. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, στα πλήθη, και ιδιαίτερα στα παιδιά, εκδηλώνει συμπάθεια και στοργή.
Ο πάπας, όποτε τον βολεύει, στρέφεται στο Λόγο του Θεού και στο παράδειγμα του Χριστού. Συμβουλεύοντας τους ιερείς στο Μεξικό ν’ αποφεύγουν το επαναστατικό πνεύμα και τις ανατρεπτικές ενέργειες, είπε: «Τα Ευαγγέλια σαφώς δείχνουν ότι για τον Ιησού οτιδήποτε θα άλλαζε την αποστολή του ως δούλου του Γιαχβέ [Ιεχωβά] ήταν πειρασμός.»
Ωστόσο, εφαρμόζει ο πάπας αυτά που κήρυξε εδώ: Μήπως ακολουθεί ο ίδιος το παράδειγμα του Χριστού; Πόσο συχνά τον έχετε ακούσει να διακηρύττη το όνομα και τους σκοπούς του ‘Γιαχβέ, του μόνου Υψίστου επί πάσαν την γην;’ Ωστόσο, ο Ιησούς είπε προσευχόμενος στον Γιαχβέ: «Εφανέρωσα το όνομά σου.»—Ψαλμ. 83:18, Βίβλος της Ιερουσαλήμ· Ιωάν. 17:6.
Η αποτυχία του πάπα να γνωστοποιήση το όνομα του Θεού και να παραμείνη πιστά προσκολλημένος στο Λόγο του Θεού, θα υποδηλούσε ότι ο Ιωάννης-Παύλος ο Β’ ποτέ δεν θα επιτύχη να ενώση τη διηρημένη Εκκλησία του, όσα ταξίδια κι’ αν κάνη.