Φίλιπποι—Ο Τόπος των Πηγών

ΠΕΤΟΥΣΑΜΕ χαμηλά, πάνω από τα κύματα του Αιγαίου, καθώς πλησιάζαμε στη Θεσσαλονίκη. Ξαφνικά, από την άκρη του νερού ξεπρόβαλε ο διάδρομος προσγείωσης, περνώντας με μεγάλη ταχύτητα κάτω από τα πόδια μας—τόσο κοντά στο σκάφος που η σύζυγός μου νόμιζε πως ήμασταν ήδη στο έδαφος. «Ήταν η ομαλότερη προσγείωση που είχαμε ποτέ!» είπε. Τότε, μ’ ένα τράνταγμα, οι τροχοί ακούμπησαν στο έδαφος.

Μακεδονία, Ελλάδα! Συλλογιζόμουν τον κόσμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την κατοπινή μάχη στην πεδιάδα των Φιλίππων, μάχη που καθόρισε το μέλλον της Ρώμης. Και αναρωτιόμουν πόσο είχαν επηρεάσει όλα αυτά τη ζωή και τη διακονία του Χριστιανού αποστόλου Παύλου. Ως «απόστολος των εθνών», ο Παύλος εισήγαγε τη Χριστιανοσύνη στην Ευρώπη αρχίζοντας από τους Φιλίππους. (Ρωμαίους 11:13) Θα βλέπαμε άραγε εκεί κάτι που θα μπορούσε να μας διαφωτίσει; Ή μήπως η ιστορία είχε παρασύρει στο πέρασμά της κάθε ίχνος από την πεδιάδα;

Δυο ώρες βόρεια της Θεσσαλονίκης, το λεωφορείο μας ανηφόριζε τις στροφές του ορεινού δρόμου πάνω από το λιμάνι της Καβάλας. Αν και η Καβάλα είναι κυρίως γνωστή για την εξαγωγή καπνού, το θέαμα των ψαράδων που διόρθωναν τα δίχτυα τους στην παραλία ήταν αυτό που, όπως φανταστήκαμε, είδε ο Παύλος τότε που η Καβάλα λεγόταν Νεάπολις.—Πράξεις 16:11.

Μολονότι ο Παύλος δεν έμεινε στη Νεάπολη, λίγα μέτρα πιο κάτω από το σημείο στο οποίο βρισκόμασταν μπορούσαμε να δούμε το απότομο λιθόστρωτο από το οποίο πέρασε. Μετά, μπήκαμε σε μια στενή δίοδο γεμάτη δέντρα και, όταν βγήκαμε, αντικρίσαμε για πρώτη φορά τον τόπο που ήταν κάποτε η πόλη των Φιλίππων. Σχεδόν στη μέση της κοιλάδας, διακρίναμε το συμπαγή βράχο που δεσπόζει στο χώρο.

Βλέπαμε χαμηλά τα χωράφια με τα ώριμα καπνά. Παλιά, ο Παύλος έβλεπε βάλτους, και οι πρώτοι άποικοι έβλεπαν πυκνά δάση. Μπορεί ο απόστολος, καθώς κατέβαινε, να σταματούσε κατά διαστήματα για να πάρει μια ανάσα. Ωστόσο, πρέπει να βιαζόταν και ίσως ένιωθε την ίδια συγκίνηση που νιώθαμε κι εμείς.

Πηγές Νερού

Οι Φίλιπποι υπήρχαν προτού ακόμα φροντίσει ο Φίλιππος Β΄ το 356 Π.Κ.Χ. να καθαριστούν τα δάση, να επεκταθεί η πόλη και να της δοθεί το όνομά του. Πέντε χρόνια νωρίτερα, είχαν έρθει άποικοι από τη Θάσο για να εργαστούν στα πλούσια ορυχεία της τοποθεσίας Άσυλα και του Παγγαίου όρους. Αυτοί ονόμασαν την πόλη τους Κρηνίδες, δηλαδή ‘τόπο μικρών κρηνών [πηγών]’. Γιατί; Επειδή από παντού ανάβλυζαν νερά, δημιουργώντας βάλτους σ’ ένα μεγάλο μέρος της κοιλάδας.

Μόλις πρόσφατα αποξηράνθηκε η γη με επιτυχία. Αλλά οι πηγές είναι ακόμα εκεί, και τα ποτάμια εξακολουθούν να ρέουν. Σε κάποιο σημείο, ο παλιός ρωμαϊκός δρόμος συναντά το Γαγγίτη ποταμό. Αυτός ο ποταμός είχε σημασία για τον Παύλο, και θέλαμε να τον δούμε.

Πηγές Πολύτιμων Μετάλλων

Ο Φίλιππος οχύρωσε τις Κρηνίδες προκειμένου να σώσει τους Θάσιους ανθρακωρύχους που απειλούνταν από τη Θράκη. Ήθελε τις Κρηνίδες ως ορμητήριο για τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις. Αλλά, πάνω απ’ όλα χρειαζόταν χρυσάφι για να χρηματοδοτεί τα φιλόδοξα πολεμικά του σχέδια. Τα χρυσωρυχεία απέφεραν στον Φίλιππο και στον Μέγα Αλέξανδρο πλούτο περισσότερο από χίλια τάλαντα το χρόνο. Όταν το χρυσάφι τέλειωσε, οι Φίλιπποι έπεσαν στην αφάνεια.

Πηγές Αίματος

Πέρασε πάνω από ένας αιώνας. Η Ελλάδα παραχώρησε την κυριαρχία στη Ρώμη. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απαιτούσε δρόμους, κι έτσι χτίστηκε η Εγνατία Οδός κατά μήκος της Μακεδονίας. Η οδός αυτή απείχε 14 χιλιόμετρα από την ακτή και διέσχιζε το κέντρο των Φιλίππων, κάνοντας την πόλη πέρασμα για εμπορικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις, πράγμα που της ξανάδωσε ζωή.

Οι Φίλιπποι έπαιζαν στρατηγικό ρόλο. Το 42 Π.Κ.Χ., χύθηκε πολύ αίμα σε δυο άγριες μάχες ανάμεσα στη Ρώμη και στους σφετεριστές που επιζητούσαν τον έλεγχο της αυτοκρατορίας. Ωστόσο, η συνωμοσία των δημοκρατικών απέτυχε και η αυτοκρατορία του Καίσαρα σώθηκε. Ως ανάμνηση αυτού του γεγονότος, ο νικητής Οκταβιανός έκανε τους Φιλίππους ρωμαϊκή αποικία.—Πράξεις 16:12.

Πηγές Ζωής

Οι Φίλιπποι δεν κατοικούνται σήμερα. Αποτελούν, απλώς, τόπο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Καθώς κάναμε τον περίπατό μας κατά μήκος της Εγνατίας Οδού, εξετάζαμε κάποια σημάδια τροχών πάνω στο οδόστρωμα. Μετά περιπλανηθήκαμε στην αγορά και ρίξαμε μια ματιά στο 50θέσιο δημόσιο αποχωρητήριο. Στη βιβλιοθήκη δεν υπήρχαν βιβλία, όπως δεν υπήρχαν παλαιστές και στο γυμναστήριο (στην παλαίστρα). Είδαμε ερείπια ρωμαϊκών ναών, ελληνικούς σηκούς, μέχρι και ένα αιγυπτιακό ιερό στα μισά του δρόμου προς την ακρόπολη. Καθίσαμε στο υπαίθριο θέατρο και θαυμάσαμε την ακουστική του. Σταθήκαμε στην αγορά και οραματιστήκαμε αγέρωχους δικαστές να ξεπροβάλλουν από τις αίθουσες συνεδριάσεων ακολουθώντας τους ραβδούχους που κρατούσαν δέσμες από ράβδους δεμένες με λουρί γύρω από πελέκεις—σημάδι της εξουσίας τους. Με τα μάτια της διάνοιάς μας προσπαθήσαμε να αναπλάσουμε την πόλη των Φιλίππων του 50 Κ.Χ., η οποία είχε τόσο πολύ αφομοιωθεί από το ρωμαϊκό πολιτισμό.

Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, ο Παύλος και οι σύντροφοί του ‘διέτριβαν εν τη πόλει ταύτη ημέρας τινάς’. (Πράξεις 16:12) Δεν αναφέρεται αν υπήρξαν συναρπαστικές συναντήσεις. Κάποια μέρα, ο Παύλος έμαθε για μια μικρή ομάδα ατόμων που δεν ακολουθούσαν ούτε τους παλιούς θεούς ούτε τους νέους και, παρ’ όλα αυτά, είχαν τη φήμη ότι ήταν ευσεβείς. Τους συνάντησε πέρα από την αποικιακή στοά, έξω από την πόλη, κοντά στο σημείο όπου ο δρόμος συναντούσε τον ποταμό.

«Και τη ημέρα του σαββάτου», γράφει ο Λουκάς, «εξήλθομεν έξω της πόλεως πλησίον του ποταμού, όπου εσυνειθίζετο να γίνηται προσευχή [όπου πιστεύαμε ότι υπήρχε ένας τόπος προσευχής, ΜΝΚ], και καθήσαντες ελαλούμεν προς τας εκεί συνελθούσας γυναίκας». Η συζήτηση περιλάμβανε την ελπίδα της σωτηρίας και της αιώνιας ζωής μέσω του Ιησού Χριστού. Ιδιαίτερα ‘γυνή τις Λυδία το όνομα, πωλήτρια πορφύρας . . . ήκουε, της οποίας ο Ιεχωβά διήνοιξε την καρδίαν δια να προσέχη εις τα λαλούμενα υπό του Παύλου’.—Πράξεις 16:13, 14· παράβαλε Φιλιππησίους 2:12, 16· 3:14.

Έπειτα από λίγες μέρες, η παραμονή του Παύλου στους Φιλίππους είχε επεισοδιακό τέλος. Ενώ ο Παύλος βάδιζε προς τον τόπο της προσευχής, που απείχε περίπου ένα μίλι, συνάντησε ένα ενοχλητικό κορίτσι το οποίο κατεχόταν από κάποιο πονηρό πνεύμα. Όταν ο Παύλος έβγαλε το δαιμόνιο, οι εργοδότες του κοριτσιού εξαγριώθηκαν επειδή καταστράφηκε η μαντική τους επιχείρηση. Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

«Πιάσαντες τον Παύλον και τον Σίλαν, έσυραν εις την αγοράν προς τους άρχοντας». Τους κατηγόρησαν ότι ‘είναι Ιουδαίοι’. (Ήταν γνωστό παντού ότι ο Κλαύδιος μόλις είχε διώξει όλους τους Ιουδαίους από τη Ρώμη.) Και πρόσθεσαν ότι ‘εκταράττουσι την πόλιν ημών και διδάσκουσιν έθιμα, τα οποία δεν είναι εις ημάς συγκεχωρημένον να παραδεχώμεθα μηδέ να πράττωμεν, Ρωμαίοι όντες’. Τα πλήθη κραύγαζαν· οι δικαστές έβγαλαν καταδικαστική απόφαση. Και τότε οι ραβδούχοι έλυσαν τις ράβδους τους και ‘έδωκαν πολλούς ραβδισμούς’ στον Παύλο και στον Σίλα. Έπειτα, τους έριξαν στη φυλακή αιμόφυρτους και εξουθενωμένους, και έκλεισαν τα πόδια τους σε ξύλινα ποδόδεσμα. Εκείνη ακριβώς τη νύχτα, ένας μεγάλος σεισμός είχε ως αποτέλεσμα να ελευθερωθεί ο Παύλος και ο Σίλας και να δεχτεί τη Χριστιανοσύνη ο δεσμοφύλακάς τους και το σπιτικό του.—Πράξεις 16:16-34.

Το επόμενο πρωί, οι κυβερνήτες ζήτησαν συγνώμη για την ‘παρεξήγηση’, αλλά τους παρακάλεσαν να φύγουν από την πόλη. Ο Παύλος και ο Σίλας, προτού φύγουν για τη Θεσσαλονίκη, πέρασαν πρώτα από το σπίτι της Λυδίας για να ενθαρρύνουν τους ομοπίστους τους. Ο Λουκάς έμεινε πίσω για να φροντίσει τη νεοσύστατη εκκλησία.—Πράξεις 16:35-40.

Πηγές Γενναιοδωρίας

‘Μας έκανε να πάμε’ στο σπίτι της, έγραψε ο Λουκάς σχετικά με τη Λυδία. Ακόμα και ο δεσμοφύλακας του Παύλου, μόλις απέκτησε ορθή κατανόηση της κατάστασης, αποδείχτηκε πολύ φιλόξενος. (Πράξεις 16:15, ΜΝΚ· 16:33, 34) Στη διάρκεια της παραμονής του Παύλου στη Θεσσαλονίκη, δυο φορές οι φίλοι του από τους Φιλίππους τού έστειλαν πράγματα που είχε ανάγκη.

Αργότερα, όταν ο Παύλος υπηρετούσε τον Θεό με θάρρος στην Κόρινθο, οι Φιλιππήσιοι για άλλη μια φορά τον αναζήτησαν και τον βρήκαν. Ακόμα κι έπειτα από χρόνια, όταν ο Παύλος ήταν στη φυλακή στη Ρώμη, ήρθε από τους Φιλίππους ένας απεσταλμένος με δώρα και με την προσφορά να υπηρετήσει προσωπικά τον απόστολο. Ο Παύλος συγκινήθηκε. Γνώριζε ότι οι Φιλιππήσιοι δεν είχαν πολλά από υλικής πλευράς. Γι’ αυτό έγραψε: ‘Η βαθιά τους φτώχεια έκανε τα πλούτη της γενναιοδωρίας τους να αφθονούν’.—2 Κορινθίους 8:1, 2, ΜΝΚ· 11:8, 9· Φιλιππησίους 2:25· 4:16-18.

Η Αναχώρησή Μας

Μείναμε λίγο παραπάνω κοντά στο Γαγγίτη, και άγγιξα ελαφρά με το χέρι μου το νερό. Ήταν ασυνήθιστα κρύο. Κοιτάξαμε τριγύρω. Κάπου εδώ κοντά ήταν ‘ο τόπος της προσευχής’, όπου ο Παύλος συναντούσε τους υπόλοιπους για να προσφέρουν λατρεία.

Όμως τότε, ρώτησα τον εαυτό μου: Τι είναι αυτό που κάνει την πόλη των Φιλίππων τόσο εξαιρετική για μένα; Μήπως είναι αυτός ο τόπος κοντά στο ποτάμι; Ή ίσως η αγορά με την άδεια βιβλιοθήκη, το άδειο γυμναστήριο, τους ναούς που έμειναν χωρίς θεούς και τα καταστήματα που δεν έχουν αγαθά;

Μήπως είναι οι πηγές; Πράγματι, οι Φίλιπποι είναι «τόπος των πηγών». Ακόμα και σήμερα ρέουν εκεί νερά. Κάποτε έρεε χρυσάφι και, σε μια άσχημη εποχή, έρεε αίμα. Υπήρξε, όμως, και μια καλή εποχή όταν πηγές ζωής, αγάπης και γενναιοδωρίας έρεαν από μερικούς εξαιρετικούς ανθρώπους, όπως ο Παύλος, η Λυδία, ο δεσμοφύλακας και άλλοι. Είναι οι άνθρωποι, λοιπόν. Εκείνοι οι εξαιρετικοί άνθρωποι είναι που κάνουν την πόλη των Φιλίππων εξαιρετική για μένα. Αυτοί οι άνθρωποι με κάνουν να σκέφτομαι. Με κάνουν να στοχάζομαι. Πόσο θα ήθελα—η σύζυγός μου άγγιξε το χέρι μου. «Έλα», μου είπε τρυφερά. «Πρέπει να πηγαίνουμε».—Από Συνεργάτη.

[Εικόνες/Χάρτης στη σελίδα 25]

Επάνω αριστερά: το βήμα (θέση δικαστών) στους αρχαίους Φιλίππους· επάνω δεξιά: το σημείο όπου η Εγνατία Οδός συναντά το Γαγγίτη· κάτω: η αγορά

[Χάρτης της Ελλάδας/Φίλιπποι]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)