Οι Αζτέκοι—Ο Συναρπαστικός τους Αγώνας για Επιβίωση

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟ ΜΕΞΙΚΟ

«Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΗΤΑΝ ΓΕΜΑΤΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ· ΜΕΡΙΚΟΙ ΑΓΟΡΑΖΑΝ, ΑΛΛΟΙ ΠΟΥΛΟΥΣΑΝ . . . ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ ΥΠΗΡΧΑΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΤΑΞΙΔΕΨΕΙ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΡΩΜΗ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΛΕΓΑΝ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΞΑΝΑΔΕΙ ΤΕΤΟΙΑ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ, ΤΟΣΟ ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΙ ΤΟΣΟ ΠΟΛΥΑΝΘΡΩΠΗ».

ΜΕ ΤΑ λόγια που μόλις παρατέθηκαν περιέγραψε ο Μπερνάλ Ντίαθ δελ Καστίγιο, ένας στρατιώτης που υπηρετούσε στο στρατό του Ισπανού κονκισταδόρου Ερνάν Κορτές, την αζτεκική πόλη Τενοτστιτλάν όταν την είδε το 1519.

Σύμφωνα με το βιβλίο Οι Ισχυροί Αζτέκοι (The Mighty Aztecs), του Τζιν Σ. Στιούαρτ, όταν έφτασαν οι Ισπανοί, η Τενοτστιτλάν είχε γύρω στους 150.000 με 200.000 κατοίκους. Αντί να είναι ένας πρωτόγονος απομονωμένος τόπος, ήταν μια ακμάζουσα μητρόπολη η οποία κάλυπτε έκταση αρκετών τετραγωνικών χιλιομέτρων. Ήταν μια πόλη με γέφυρες, υπερυψωμένους δρόμους, κανάλια και αστραφτερούς ναούς. Εκεί στην Τενοτστιτλάν, την πρωτεύουσα, χτυπούσε η καρδιά της Αυτοκρατορίας των Αζτέκων.

Αλλά για πολλούς αναγνώστες, αυτή η ιδέα της ειρηνικής, αρμονικής αζτεκικής πόλης ίσως έρχεται σε αντίθεση με όσα έχουν ακούσει, με τη δημοφιλή άποψη ότι οι Αζτέκοι δεν ήταν τίποτα περισσότερο από αιμοδιψείς άγριοι. Είναι αλήθεια ότι οι Αζτέκοι πίστευαν πως οι θεοί τους χρειάζονταν καρδιές και αίμα ανθρώπων για να παραμείνουν ισχυροί. Ωστόσο, υπήρχαν πολύ περισσότερα πράγματα στον πολιτισμό και στην ιστορία των Αζτέκων από τις αιματοχυσίες. Και αν κατανοήσουμε τον αγώνα τους για επιβίωση θα βοηθηθούμε να καταλάβουμε καλύτερα τη σκληρή μάχη που δίνουν μέχρι σήμερα οι απόγονοί τους για να επιβιώσουν.

Η Άνοδος των Αζτέκων

Στην πραγματικότητα, οι Αζτέκοι καταλαμβάνουν απλώς μια σύντομη χρονική περίοδο στην ιστορία του μεσοαμερικανικού πολιτισμού.a Οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι οι πρώτοι κάτοικοι του Μεξικού μετανάστευσαν από την Ασία στην Αλάσκα, μέσω του Βερίγγειου Πορθμού, και από εκεί προχώρησαν νότια.—Βλέπε Ξύπνα! 8 Σεπτεμβρίου 1996, σελίδες 4, 5.

Οι αρχαιολόγοι λένε πως ο αρχαιότερος πολιτισμός που είναι γνωστό ότι άνθησε στη Μεσοαμερική ήταν εκείνος των Ολμέκων. Ο πολιτισμός των Ολμέκων, σύμφωνα με κάποιους ειδικούς, προφανώς αναπτύχθηκε γύρω στο 1200 Π.Κ.Χ. και πιθανώς κυριάρχησε επί 800 χρόνια. Αλλά οι Αζτέκοι δεν ήρθαν στο προσκήνιο παρά το 1200 Κ.Χ.—πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα. Ο πολιτισμός τους επρόκειτο να διαρκέσει μόλις 300 χρόνια. Και η ισχυρή αυτοκρατορία τους θα ασκούσε κυριαρχία μόνο για εκατό χρόνια προτού την καθυποτάξουν οι Ισπανοί εισβολείς.

Ωστόσο, όταν η Αυτοκρατορία των Αζτέκων βρισκόταν στο ζενίθ της, αντανακλούσε ένα μεγαλείο που όμοιό του είναι δύσκολο να βρεθεί. Σύμφωνα με κάποια πηγή, «οι Αζτέκοι ίδρυσαν μια αυτοκρατορία η οποία εκτεινόταν νότια μέχρι τη Γουατεμάλα». Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia) την περιέγραψε ως εξής: «Οι Αζτέκοι είχαν έναν από τους πιο προηγμένους πολιτισμούς στην Αμερική. Έχτισαν πόλεις εξίσου μεγάλες με εκείνες που υπήρχαν στην Ευρώπη τότε».

Μυθική Προέλευση

Παρά την υπεροχή των Αζτέκων, λίγα είναι γνωστά για την προέλευσή τους. Σύμφωνα με το μύθο, το όνομα Αζτέκος προέρχεται από τη λέξη αζτλάν—μια λέξη που, όπως πιστεύεται, σημαίνει «λευκή γη». Ωστόσο, κανένας δεν γνωρίζει πού βρισκόταν το μυθικό Αζτλάν, ή αν υπήρξε ποτέ.

Όπως και αν έχουν τα πράγματα, σύμφωνα με το μύθο, οι Αζτέκοι ήταν η τελευταία από τις εφτά ομάδες που έφυγαν από το Αζτλάν. Υπό τις εντολές του θεού τους, του Χουιτσιλοπότστλι, άρχισε για αυτούς μια μακριά οδύσσεια σε αναζήτηση πατρίδας. Για πολλές δεκαετίες η φυλή περιπλανιόταν, υποφέροντας αφάνταστες δυσκολίες και στερήσεις, ενώ βρισκόταν στην κυριολεξία σε αδιάκοπο πόλεμο με γειτονικούς λαούς. Αλλά η περιπλάνηση δεν μπορούσε να συνεχιστεί για πάντα. Σύμφωνα με το δημοφιλέστερο μύθο, ο Χουιτσιλοπότστλι είπε στους ακολούθους του να αναζητήσουν το εξής σημάδι: έναν αετό πάνω σε έναν κάκτο. Αυτό το φαινόμενο υποτίθεται ότι εμφανίστηκε σε ένα λασπώδες νησάκι στη λίμνη Τεσκόκο. Τελικά οι περιπλανώμενοι εγκαταστάθηκαν εκεί και οικοδόμησαν μια πόλη η οποία αργότερα έγινε γνωστή ως Μεγάλη Τενοτστιτλάν (που σημαίνει «Πέτρα η Οποία Εξέχει από το Νερό»). Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, το όνομά της προέρχεται από το όνομα ενός μυθικού πατριάρχη ο οποίος ονομαζόταν Τενότς. Σήμερα, η Τενοτστιτλάν είναι θαμμένη κάτω από την Πόλη του Μεξικού.

Οι Αζτέκοι αποδείχτηκαν ιδιοφυείς μηχανικοί και τεχνίτες. Χρησιμοποιώντας τον πυθμένα της λίμνης ως βάση, επέκτειναν την πόλη δημιουργώντας επιχωματώσεις. Υπερυψωμένοι δρόμοι από συσσωρευμένο χώμα συνέδεαν το νησί με τη στεριά. Κατασκευάστηκε επίσης ένα σύστημα καναλιών.

Ωστόσο, εκείνη τη χρονική περίοδο οι κατασκευαστές δεν ήταν γενικά γνωστοί ως Αζτέκοι. Σύμφωνα με το μύθο, ο θεός τους ο Χουιτσιλοπότστλι τούς είχε δώσει ένα νέο όνομα όταν έφυγαν από το Αζτλάν—Μέχικας. Με τον καιρό, όλος ο τόπος γύρω τους καθώς και οι κάτοικοί του θα έπαιρναν αυτό το όνομα.

Εντούτοις, οι Μέχικας, ή αλλιώς Αζτέκοι, δεν ζούσαν μόνοι τους σε αυτή την περιοχή. Επειδή περιβάλλονταν από εχθρούς έπρεπε να συνάπτουν συμμαχίες με τους γείτονές τους. Όσοι δεν έκαναν ειρήνη με τους Αζτέκους, σύντομα βρίσκονταν παγιδευμένοι σε μια θανατηφόρα μάχη. Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος ταίριαζε στους Αζτέκους. Ο θεός-ήλιος που λάτρευαν, ο Χουιτσιλοπότστλι, ήταν απλώς ένας από τους πολυάριθμους θεούς και θεές που απαιτούσαν σε τακτική βάση καρδιές οι οποίες έσταζαν αίμα καθώς και ανθρώπινες θυσίες. Οι αιχμάλωτοι πολέμου έγιναν η κύρια πηγή αυτών των θυσιών. Η φήμη που είχαν οι Αζτέκοι επειδή χρησιμοποιούσαν τους αιχμαλώτους με αυτόν τον τρόπο γέμιζε φόβο τις καρδιές των εχθρών τους.

Έτσι η Αυτοκρατορία των Αζτέκων άρχισε να εξαπλώνεται πέρα από την Τενοτστιτλάν και σύντομα επεκτάθηκε προς τα νότια σε μερικές περιοχές που τώρα ανήκουν στην Κεντρική Αμερική. Ο πολιτισμός των Αζτέκων αφομοίωσε καινούριες θρησκευτικές ιδέες και συνήθειες. Ταυτόχρονα, αντικείμενα αμύθητης αξίας—φόροι που έδιναν οι νεοκατακτημένοι υποτελείς λαοί—άρχισαν να εισρέουν στα θησαυροφυλάκια των Αζτέκων. Η μουσική, η λογοτεχνία και η τέχνη των Αζτέκων βρίσκονταν σε άνθηση. Το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ (National Geographic) λέει: «Και μόνο για την επιβλητικότητα των έργων τους, οι Αζτέκοι πρέπει να καταταχθούν στους πιο χαρισματικούς γλύπτες στην ιστορία». Όταν έφτασαν οι Ισπανοί, ο πολιτισμός των Αζτέκων βρισκόταν στον κολοφώνα της δόξας του.

Η Κατάκτηση

Το Νοέμβριο του 1519, ο αυτοκράτορας των Μέχικας Μοντεσούμα Β΄ καλωσόρισε ειρηνικά τους Ισπανούς και τον αρχηγό τους Ερνάν Κορτές, πιστεύοντας ότι ήταν ο ενσαρκωμένος θεός των Αζτέκων, ο Κετσαλκόατλ. Οι Ισπανοί δέχτηκαν τη φιλοξενία που τους πρόσφεραν οι δεισιδαίμονες Αζτέκοι. Αφελώς, όμως, οι Αζτέκοι επέτρεψαν στους Ισπανούς να δουν τους θησαυρούς του χρυσού στην Τενοτστιτλάν. Ο Κορτές άρχισε πυρετωδώς να σχεδιάζει να αρπάξει όλους τους θησαυρούς. Ενεργώντας πολύ παράτολμα, ο Κορτές φυλάκισε τον Μοντεσούμα μέσα στην ίδια του την πόλη. Μερικοί λένε ότι ο Μοντεσούμα αποδέχτηκε την κατάσταση στην ουσία αδιαμαρτύρητα. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, ο Κορτές κατόρθωσε να κατακτήσει την πρωτεύουσα μιας τεράστιας αυτοκρατορίας χωρίς να ρίξει ούτε έναν πυροβολισμό.

Αλλά η αναίμακτη νίκη δεν έμεινε αναίμακτη για πολύ. Ο Κορτές ξαφνικά αναγκάστηκε να αναχωρήσει για την ακτή προκειμένου να αντιμετωπίσει κάποιο έκτακτο περιστατικό και άφησε υπεύθυνο έναν παρορμητικό άντρα ονόματι Πέδρο δε Αλβαράδο. Φοβούμενος ο Αλβαράδο ότι, χωρίς την παρουσία του Κορτές, ο λαός της Τενοτστιτλάν σύντομα θα εξεγειρόταν εναντίον του, αποφάσισε να χτυπήσει πρώτος. Κατέσφαξε αρκετούς Αζτέκους στη διάρκεια μιας γιορτής. Ο Κορτές επέστρεψε και βρήκε την πόλη σε αναταραχή. Στη διάρκεια της μάχης που ξέσπασε κατόπιν, ο Μοντεσούμα σκοτώθηκε, πιθανώς από τους Ισπανούς. Ωστόσο, σύμφωνα με την ισπανική εκδοχή για την εξέλιξη των γεγονότων, ο Κορτές έπεισε τον Μοντεσούμα να εμφανιστεί και να παρακαλέσει το λαό του να σταματήσει τη μάχη. Όταν ο Μοντεσούμα το έκανε αυτό, ο ίδιος ο λαός του τον λιθοβόλησε μέχρι θανάτου. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, ο Κορτές και λίγοι τραυματισμένοι επιζώντες κατάφεραν να σωθούν.

Εξαντλημένος και τραυματισμένος ο Κορτές ανασύνταξε τις δυνάμεις του. Με τους Ισπανούς ενώθηκαν γειτονικές φυλές οι οποίες μισούσαν τους Αζτέκους και ανυπομονούσαν να αποτινάξουν το ζυγό τους. Τώρα ο Κορτές επέστρεψε στην Τενοτστιτλάν. Στη διάρκεια της αιματηρής πολιορκίας που ακολούθησε, λέγεται ότι οι Αζτέκοι θυσίασαν αιχμάλωτους Ισπανούς στρατιώτες. Αυτό εξόργισε τους άντρες του Κορτές και αύξησε την αποφασιστικότητά τους να νικήσουν πάση θυσία. Οι πρώην υποτελείς φυλές, σύμφωνα με έναν Αζτέκο συγγραφέα, πήραν τα πράγματα στα χέρια τους, «αντεκδικούμενες με απάνθρωπο τρόπο για τις προηγούμενες πράξεις των Μέχικας [Αζτέκων] και λεηλατώντας όλα τα υπάρχοντά τους».

Στις 13 Αυγούστου 1521, η Μεγάλη Τενοτστιτλάν έπεσε. Τώρα οι Ισπανοί και οι σύμμαχοί τους εξουσίαζαν πλήρως τους Μέχικας. Το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ δήλωσε: «Μέσα σε μια πολύ μικρή χρονική περίοδο στην ιστορία, οι μεγάλες πόλεις και τα λατρευτικά κέντρα της Μεσοαμερικής ερειπώθηκαν καθώς οι Ισπανοί χτένιζαν τη γη για να βρουν χρυσάφι. Οι αυτόχθονες λαοί υποδουλώθηκαν και εκχριστιανίστηκαν, και η Αυτοκρατορία των Αζτέκτων, ο τελευταίος μεγάλος ιθαγενής πολιτισμός, αφανίστηκε».

Η κατάκτηση δεν επέφερε απλώς και μόνο πολιτικές αλλαγές. Οι Ισπανοί έφεραν μαζί τους μια καινούρια θρησκεία—τον Καθολικισμό—και συχνά την επέβαλλαν στους Μέχικας με το σπαθί. Είναι γεγονός ότι η θρησκεία των Αζτέκων ήταν αιμοδιψής και ειδωλολατρική. Αλλά αντί να ξεριζώσει ο Καθολικισμός κάθε ίχνος ειδωλολατρίας, δημιούργησε μια παράξενη συμμαχία με τη θρησκεία των Αζτέκων. Η Τοναντζίν, η θεά που λατρευόταν στο λόφο Τεπεγιάκ, αντικαταστάθηκε από την Παρθένο της Γουαδαλούπης, και η Βασιλική της Γουαδαλούπης υψώνεται εκεί ακριβώς που κάποτε λατρευόταν η Τοναντζίν. (Η βασιλική υποτίθεται ότι βρίσκεται στην τοποθεσία όπου εμφανίστηκε θαυματουργικά η Παρθένος Μαρία.) Στη διάρκεια των ιερών θρησκευτικών γιορτών που γίνονται προς τιμή της Παρθένου, οι λάτρεις στροβιλίζονται στο ρυθμό των ειδωλολατρικών προγονικών τους χορών μπροστά ακριβώς στη βασιλική.

Επιβίωσαν οι Αζτέκοι;

Μολονότι η Αυτοκρατορία των Αζτέκων έχει καταστραφεί εδώ και αιώνες, η επιρροή της είναι αισθητή μέχρι σήμερα. Λέξεις όπως «σοκολάτα», «ντομάτα» και «τσίλι» προέρχονται από τη γλώσσα των Αζτέκων, τη νάχουατλ. Επιπλέον, οι περισσότεροι κάτοικοι του Μεξικού κατάγονται από απογόνους των Ισπανών κονκισταδόρων και των ιθαγενών φυλών.

Σε πολλά μέρη του Μεξικού οι παλιοί ιθαγενείς πολιτισμοί εξακολουθούν να υπάρχουν, καθώς μερικές φυλετικές ομάδες προσπαθούν να διατηρήσουν τις πατρογονικές τους παραδόσεις. Συνολικά, υπάρχουν 62 αναγνωρισμένες ομάδες ιθαγενών και 68 καταχωρημένες διάλεκτοι στη Δημοκρατία του Μεξικού. Μια πρόσφατη μελέτη που έγινε από το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικών, Γεωγραφίας και Πληροφορικής (Instituto Nacional de Estadística, Geografía e Informática) συμπέρανε ότι πάνω από πέντε εκατομμύρια άτομα ηλικίας πέντε ετών και πάνω μιλάνε κάποια από τις ιθαγενείς γλώσσες. Το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ ανέφερε: «Ανίσχυροι και φτωχοί εκείνοι που επέζησαν έπειτα από χρόνια αποικιοκρατίας, δικτατορίας και επαναστάσεων διέσωσαν τις γλώσσες, τα ήθη και τα έθιμα, καθώς και ένα ακλόνητο όραμα για αυτοδιάθεση».

Ακόμα και έτσι, οι περισσότεροι απόγονοι των περήφανων Αζτέκων ζουν μέσα στη φτώχεια, συχνά καλλιεργώντας μικροσκοπικά χωράφια για να βγάλουν το ψωμί τους. Πολλοί ζουν σε απομονωμένες περιοχές όπου η εκπαίδευση είναι κάτι σπάνιο. Γι’ αυτό, είναι δύσκολο για τους περισσότερους αυτόχθονες Μεξικανούς να προοδεύσουν οικονομικά. Και η άσχημη κατάστασή τους είναι αντιπροσωπευτική όσον αφορά τους ιθαγενείς λαούς σε όλο το Μεξικό και την Κεντρική Αμερική. Αρκετές φωνές έχουν υψωθεί υπέρ αυτών των ανθρώπων. Η Ριγκομπέρτα Μεντσού, κάτοχος βραβείου Νόμπελ από τη Γουατεμάλα, απηύθυνε την εξής συγκινητική έκκληση: «Πρέπει να εξαλείψουμε τους φραγμούς που υπάρχουν σήμερα ανάμεσα σε φυλετικές ομάδες, σε Ινδιάνους και Ισπανοϊνδιάνους μιγάδες, σε γλωσσικές ομάδες, σε άντρες και γυναίκες, σε διανοούμενους και μη».

Δυστυχώς, η άσχημη κατάσταση των Αζτέκων—στο παρελθόν και στο παρόν—είναι άλλο ένα λυπηρό παράδειγμα που αποδεικνύει ότι «ο άνθρωπος εξουσιάζει τον άνθρωπο προς βλάβη του». (Εκκλησιαστής 8:9) Απαιτείται κάτι περισσότερο από συγκινητικά λόγια και πολιτικές ρητορείες για να αλλάξει η κατάσταση των φτωχών και μη προνομιούχων ανθρώπων του κόσμου. Γι’ αυτό, αρκετοί άνθρωποι που μιλάνε τη γλώσσα νάχουατλ έχουν δεχτεί με ενθουσιασμό τη Γραφική ελπίδα για μια επικείμενη παγκόσμια κυβέρνηση, ή «βασιλεία».—Δανιήλ 2:44· βλέπε το πλαίσιο σε αυτή τη σελίδα.

Ορισμένοι αντιδρούν στην ιδέα να διδαχτούν οι ιθαγενείς λαοί την Αγία Γραφή. Ίσως αισθάνονται ότι η θρησκεία των ανθρώπων που μιλάνε τη νάχουατλ—ένα μείγμα Καθολικισμού και ειδωλολατρίας των αρχαίων Αζτέκων—αποτελεί μέρος του πολιτισμού τους ο οποίος πρέπει να διαφυλαχτεί. Αλλά εκείνοι που έχουν ανοίξει την καρδιά τους στο άγγελμα της Αγίας Γραφής έχουν απελευθερωθεί πραγματικά από τις δεισιδαιμονίες και τα θρησκευτικά ψεύδη. (Ιωάννης 8:32) Για τους χιλιάδες απογόνους των Αζτέκων, η Αγία Γραφή προσφέρει τη μόνη αληθινή ελπίδα επιβίωσης.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 20]

«ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΔΙΔΩ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΝΑΧΟΥΑΤΛ»

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ στο Μεξικό, σε ένα μικρό χωριό που ονομάζεται Σάντα Μαρία Τεκουανούλκο και απέχει μόνο 60 χιλιόμετρα από την Πόλη του Μεξικού. Είναι ένας όμορφος, καταπράσινος τόπος σε μια λοφοπλαγιά όπου οι άνθρωποι βγάζουν τα προς το ζην καλλιεργώντας λουλούδια. Όταν έρχεται η εποχή της συλλογής των λουλουδιών, είναι απόλαυση να βλέπει κανείς παντού τη χρωματική πανδαισία. Όλοι στη Σάντα Μαρία μιλούσαν νάχουατλ, μια αρχαία μεξικανική γλώσσα. Θυμάμαι ότι κάθε σπίτι είχε ένα όνομα για να μπορεί κανείς να το ξεχωρίσει, στη νάχουατλ φυσικά. Το όνομα του δικού μου σπιτιού ήταν Ατσιτσάκπα, που σημαίνει «Εκεί Όπου Κυλάει το Νερό». Για να δώσω τη διεύθυνσή μου, έλεγα στους ανθρώπους τα ονόματα των σπιτιών που ήταν κοντά στο δικό μου. Ακόμα και σήμερα πολλά σπίτια έχουν όνομα. Έμαθα ισπανικά το 1969, σε ηλικία 17 ετών. Πιστεύω ότι η νάχουατλ είναι όμορφη γλώσσα. Δυστυχώς, τη μιλάνε μόνο οι ηλικιωμένοι χωρικοί· οι σημερινοί νέοι δεν την ξέρουν σχεδόν καθόλου.

Στο χωριό, ήμουν το μόνο άτομο που μελετούσε με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ξαφνικά, όλο το χωριό ήθελε να διώξει τα παιδιά μου και εμένα. Με πίεζαν να δίνω τακτικές συνεισφορές στην Καθολική Εκκλησία, πράγμα που αρνήθηκα να κάνω. Οι συγγενείς μου δεν μου μιλούσαν καν. Παρά την ισχυρή εναντίωση που είχα στο χωριό μου, βαφτίστηκα το Δεκέμβριο του 1988. Ευχαριστώ τον Ιεχωβά για το ότι οι τρεις κόρες μου υπηρετούν ως ολοχρόνιες κήρυκες των καλών νέων και ο γιος μου είναι βαφτισμένος Χριστιανός. Μου αρέσει να μεταδίδω τα καλά νέα στη Σάντα Μαρία. Στα ηλικιωμένα άτομα κηρύττω στη νάχουατλ. Είμαι αποφασισμένη να συνεχίσω να υπηρετώ τον στοργικό μας Θεό, τον Ιεχωβά, ο οποίος είναι συμπονετικός απέναντι σε ανθρώπους όλων των φυλών.—Από Συνεργάτιδα.

[Γράφημα στη σελίδα 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΜΕΡΙΚΟΥΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΑΠΟ ΤΟ 1200 Π.Κ.Χ. ΩΣ ΤΟ 1550 Κ.Χ.

ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗ

1500 Κ.Χ.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΑΖΤΕΚΟΙ

«ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ» ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΤΟΛΤΕΚΟΙ

1000 Κ.Χ.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

500 Κ.Χ.

ΤΕΟΤΙ-ΧΟΥΑΚΑΝΟΣ

ΠΡΩΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣΥΝΗ

ΡΩΜΗ

ΖΑΠΟΤΕΚΟΙ

ΕΛΛΑΔΑ

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

500 Π.Κ.Χ.

ΜΑΓΙΑ

ΟΛΜΕΚΟΙ ΑΣΣΥΡΙΑ

1000 Π.Κ.Χ.

[Χάρτης/Εικόνα στη σελίδα 18]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΖΤΕΚΩΝ

ΜΕΞΙΚΟ

Τενοτστιτλάν

ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ

[Εικόνα]

Η μεγάλη πόλη που είναι γνωστή ως Τενοτστιτλάν βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Πόλη του Μεξικού

[Ευχαριστίες]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ημερολόγιο των Αζτέκων

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Οι Αζτέκοι χρησιμοποιούσαν στη λατρεία τους την Πυραμίδα του Ήλιου, που βρίσκεται στην πόλη Τεοτιχουακάν

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]

Τοιχογραφίες στις σελίδες 15, 16: “Mexico Through the Centuries,” original work by Diego Rivera. National Palace, Mexico City, Mexico

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 17]

Αετός και εικόνα στη σελίδα 18: “Mexico Through the Centuries,” original work by Diego Rivera. National Palace, Mexico City, Mexico