Ταξίδι με Πλοίο​—Στο Νερό και στη Στεριά!

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΑ

Τι θα σκεφτόσασταν αν ο καπετάνιος ενός πλοίου σάς προσκαλούσε σε μια κρουαζιέρα—όχι μόνο πάνω στα κύματα αλλά και πάνω στο κυματιστό γρασίδι;

ΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ με πλοίο έχουν μακρά ιστορία στην Ιλάβα, μια περιοχή με λίμνες στη βόρεια Πολωνία. Ήδη, πριν από δέκα αιώνες, τα τοπικά προϊόντα, η ξυλεία και τα παράγωγα του ξύλου μεταφέρονταν με πλοίο ακολουθώντας μια παλιά, πασίγνωστη διαδρομή—προς τα νότια, μέσω του ποταμού Ντρβέτσα, κατόπιν μέσω του ποταμού Βιστούλα και έπειτα προς τα βόρεια, στη Βαλτική Θάλασσα. (Βλέπε χάρτη.) Από εκεί, τα αγαθά διακομίζονταν στη Δυτική Ευρώπη.

Το 13ο αιώνα, και αφού οι Τεύτονες Ιππότες κατέκτησαν μεγάλο μέρος της περιοχής, αυτή η διαδρομή απέκτησε μεγαλύτερη σπουδαιότητα.a Αργότερα, από το 16ο αιώνα και έπειτα, η ζήτηση για την ξυλεία αυτής της περιοχής αυξήθηκε ραγδαία καθώς έμποροι από το Γκντανσκ, αλλά και ναυπηγοί από τη Γαλλία και τη Δανία, την αγόραζαν σε μεγάλες ποσότητες.

Γιατί υπήρχε τόσο ενδιαφέρον για αυτή την ξυλεία; Ένας λόγος ήταν ότι με τα λυγερά δασόπευκα, που έχουν ξύλο χωρίς ρόζους και φτάνουν τα 50 μέτρα ύψος σε αυτά τα δάση, κατασκευάζονταν εξαιρετικά κατάρτια για ιστιοφόρα. Ωστόσο, για να τροφοδοτηθεί η αγορά με ξυλεία μέσω της παρακαμπτήριας διαδρομής από τους ποταμούς Ντρβέτσα-Βιστούλα χρειάζονταν περίπου έξι με οχτώ μήνες.

Αναζήτηση Συντομότερης Διαδρομής

Ψάχνοντας για λύση σε αυτό το πρόβλημα, οι πλοιοκτήτες σκέφτηκαν τις έξι μακρόστενες λίμνες που υπάρχουν ανάμεσα στις πόλεις Οστρούντα και Έλμπλονγκ, κοντά στη λιμνοθάλασσα Βιστούλα. Αν μπορούσαν να ενωθούν μεταξύ τους με κάποιον τρόπο, η διαδρομή από τον ποταμό Ντρβέτσα προς τη Βαλτική θα γινόταν πέντε φορές συντομότερη! Έτσι γεννήθηκε η ιδέα να ανοιχτεί μια διώρυγα η οποία θα συνέδεε τις λίμνες. Δυστυχώς, έγινε σύντομα φανερό ότι η τεχνολογία εκείνης της εποχής δεν μπορούσε να λύσει τα προβλήματα της κατασκευής του έργου. Λόγου χάρη, πώς θα μπορούσαν οι κατασκευαστές να αντιμετωπίσουν μια διαφορά 104 μέτρων στη στάθμη του νερού μέσα σε απόσταση μόλις δέκα χιλιομέτρων;

Παρά το ότι υπήρχαν τέτοιες δυσκολίες, οι έμποροι, οι γαιοκτήμονες και οι τεχνίτες της περιοχής επιθυμούσαν να πουλάνε τα αγαθά τους γρήγορα και κερδοφόρα, γι’ αυτό και συνέχισαν να ασκούν πιέσεις για τη σύνδεση των λιμνών στις πρωσικές αρχές που κυβερνούσαν εκείνη την εποχή. Τελικά, το 1825 οι αρχές αποφάσισαν την κατασκευή μιας διώρυγας που θα συνέδεε τις πόλεις Οστρούντα και Έλμπλονγκ τόσο μεταξύ τους όσο και με τη θάλασσα. Καθορίστηκε η διαδρομή της υδάτινης οδού, και ο σχεδιασμός ανατέθηκε σε έναν μυστικό σύμβουλο κατασκευών. Όταν, όμως, αυτός ο σύμβουλος ανακάλυψε ότι δεν μπορούσε να φέρει σε πέρας το έργο, απλώς καταχώνιασε τα δυσεφάρμοστα σχέδιά του σε ένα συρτάρι.

Ένας Ευφυής Μηχανικός Αναλαμβάνει το Έργο

Τον ίδιο καιρό περίπου, ο Γκέοργκ Γιάκοπ Στίνκε αποφοίτησε από μια σχολή του Βερολίνου παίρνοντας πτυχίο στις κατασκευές, με ειδικότητα στην υδρομηχανική. Αυτός ο άξιος νεαρός απέδειξε σύντομα τις ικανότητές του στην πράξη, και το 1836 διορίστηκε επιθεωρητής αναχωμάτων στην Έλμπλονγκ, μια θέση με μεγάλο κύρος. Με αυτή την ιδιότητα, ο Στίνκε μελέτησε την ιδέα της κατασκευής της Διώρυγας Όμπερλαντ, όπως ονομαζόταν τότε.b

Το 1837, ο Στίνκε είχε ήδη επινοήσει μια νέα διαδρομή για τη διώρυγα και είχε αναπτύξει ένα λεπτομερές σχέδιο το οποίο θα επέτρεπε στα φορτηγά πλοία να χρησιμοποιούν την υδάτινη οδό. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου ενημερωνόταν επίσης για όλες τις καινοτομίες στην τεχνολογία της υδρομηχανικής. Τελικά, το 1844, άρχισαν οι εργασίες της διώρυγας. Ανοίχτηκαν κανάλια μεταξύ των λιμνών που βρίσκονται στην αρχή της διαδρομής, πράγμα που έκανε τη στάθμη του νερού να πέσει μέχρι και 5 μέτρα σε μερικές λίμνες. Ο Στίνκε σχεδίαζε να αντιμετωπίσει την υπόλοιπη διαφορά των 100 μέτρων στη στάθμη του νερού κατασκευάζοντας 25 δεξαμενές ρύθμισης στάθμης.

Ωστόσο, έπειτα από την κατασκευή των πρώτων πέντε δεξαμενών, ο Στίνκε αντιλήφθηκε ότι αυτές στην πραγματικότητα θα παρακώλυαν το σύστημα και θα επιβράδυναν την κυκλοφορία. Απτόητος, ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες για να μελετήσει πώς λύθηκαν παρόμοια προβλήματα στην κατασκευή της Διώρυγας Μόρις, η οποία διέσχιζε την πολιτεία Νιου Τζέρσι. Ο Στίνκε διαπίστωσε ότι οι δεξαμενές ρύθμισης στάθμης στη Διώρυγα Μόρις ήταν το ίδιο ασύμφορες, αλλά έμεινε έκπληκτος από ένα χαρακτηριστικό που είδε​—ράμπες και επικλινείς σιδηροτροχιές στη στεριά, με κυλιόμενες εξέδρες που ήταν σχεδιασμένες για τη ρυμούλκηση πλοίων στην ξηρά ανάμεσα σε τμήματα της διώρυγας. Επιστρέφοντας, ο Στίνκε και δύο άλλοι έμπειροι μηχανικοί έκαναν προσαρμογές και βελτιώσεις σε αυτή την ιδέα. Δεν προχώρησε στην κατασκευή άλλων δεξαμενών ρύθμισης στάθμης αλλά αντ’ αυτών έφτιαξε ένα μοναδικό σύστημα αποτελούμενο από τέσσερις ράμπες. Φανταστείτε τη χαρά του Στίνκε όταν το 1860, έπειτα από επιτυχημένες δοκιμές, τέθηκε σε λειτουργία το πρώτο τμήμα της Διώρυγας Όμπερλαντ.

Ορόσημο στην Κατασκευή Διωρύγων

Φυσικά, μια πλήρως λειτουργική διώρυγα διαθέτει, όχι μόνο κανάλια και ράμπες, αλλά επίσης φράγματα, πύλες, μηχανισμούς έλκυσης με συρματόσχοινα, μηχανοστάσια και άλλον εξοπλισμό​—και όλα αυτά υφίστανται διαρκή φθορά. Έτσι λοιπόν, 20 χρόνια αφότου άνοιξε η διώρυγα, προστέθηκε μια νέα ράμπα για να αντικαταστήσει τις πέντε φθαρμένες αρχικές ξύλινες δεξαμενές. Το κύριο τμήμα ανάμεσα στις πόλεις Έλμπλονγκ και Οστρούντα έχει μήκος 82 περίπου χιλιόμετρα. Το συνολικό μήκος της διαδρομής με όλα τα τμήματά της φτάνει τα 212 χιλιόμετρα.

Η Διώρυγα Όμπερλαντ, που τώρα ονομάζεται Διώρυγα Έλμπλονγκ-Οστρούντα, θεωρείται μοναδικό στον κόσμο τεχνολογικό έργο και με ιδιαίτερη ιστορική σημασία. Σήμερα, η αξία της διώρυγας ως εμπορικής γραμμής έχει μειωθεί, και χρησιμοποιείται κυρίως από βενζινάκατους, ιστιοφόρα, γιοτ και τουριστικά πλοιάρια. Ωστόσο, ακόμη και έπειτα από τόσο πολλά χρόνια, εξηγεί ο Νταριούς Μπάρτον στον ταξιδιωτικό του οδηγό Η Διώρυγα Έλμπλονγκ-Οστρούντα (Kanał Elbląsko-Ostródzki), «εκείνες οι πολυχρησιμοποιημένες μηχανές και κατασκευές υδρομηχανικής λειτουργούν τόσο ομαλά σαν να μην τις άγγιξε καθόλου το πέρασμα του χρόνου. Αυτό οφείλεται στο ότι κατασκευάστηκαν με έξοχη ακρίβεια, με τελειότητα που καταπλήσσει τους ειδικούς».

Ελάτε Μαζί μας σε μια Ασυνήθιστη Κρουαζιέρα

Θα θέλατε να μας συνοδεύσετε σε μια κρουαζιέρα σε αυτή την ασυνήθιστη διαδρομή; Αρχίζουμε το ταξίδι το πρωί από την Οστρούντα. Περνώντας από δύο δεξαμενές, ταξιδεύουμε τώρα σε υψόμετρο 100 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Καθώς γλιστράμε αθόρυβα πάνω στο νερό, θαυμάζουμε τα μεγάλα δάση με σημύδες, φτελιές, πεύκα και έλατα, καθώς και τα κατάφυτα από καλάμια έλη στα οποία υπάρχουν διάσπαρτα ανθισμένα νούφαρα. Ορισμένα τμήματα αυτής της περιοχής έχουν χαρακτηριστεί τώρα φυσικά καταφύγια στα οποία δεν είναι ασυνήθιστο να δει κανείς σταχτοτσικνιάδες και βουτηχτάρες ανάμεσα στα βούρλα ή πελαργούς που περπατούν προσεκτικά στα λιβάδια και στα ρηχά νερά.

Ξαφνικά, στο 51ο χιλιόμετρο από το ξεκίνημά μας, φαίνεται πως η διώρυγα καταλήγει σε αδιέξοδο! Αλλά εκεί βλέπουμε δύο πέτρινους στύλους πάνω στους οποίους στηρίζονται τεράστιοι τροχοί με ένα χοντρό συρματόσχοινο τυλιγμένο γύρω τους. Ο καπετάνιος ανακοινώνει ότι έχουμε φτάσει στην πρώτη ράμπα και τώρα, ενώ οι επιβάτες βρίσκονται στο κατάστρωμα, το πλοίο μας «ακουμπάει» πάνω σε μια βυθισμένη εξέδρα.​—Βλέπε πλοίο και εξέδρα στη σελίδα 12.

Σύντομα ξεχύνεται νερό με ορμή από μια ειδική δεξαμενή πάνω σε έναν υδροτροχό διαμέτρου 8 μέτρων. Τότε ο τεράστιος υδροκίνητος μηχανισμός ζωντανεύει και αρχίζει να τραβάει τα συρματόσχοινα, την εξέδρα, το πλοίο και εμάς. Καθώς ρυμουλκούμαστε, οι σιδηροτροχιές πάνω στις οποίες επιβαίνει τώρα η εξέδρα μάς βγάζουν από το νερό, έξω από τη διώρυγα, στην κορυφή της ράμπας, και έπειτα μας οδηγούν ομαλά προς τα κάτω για τα υπόλοιπα 550 μέτρα. Στην ουσία «αρμενίζουμε» πάνω στη στεριά! Στη συνέχεια, οι σιδηροτροχιές καταλήγουν και πάλι στο νερό, ενώ η εξέδρα βυθίζεται και ακινητοποιείται. Και πάλι, το πλοίο μας επιπλέει στο νερό​—τώρα είναι 21 μέτρα χαμηλότερα από την προηγούμενη στάθμη του νερού—​και εμείς συνεχίζουμε το ταξίδι μας. Μέχρι να κατεβούμε στη λίμνη Ντρούζνο, η οποία βρίσκεται μόλις 30 εκατοστά πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, θα έχουμε περάσει από πέντε τέτοιες ράμπες.

Η λίμνη Ντρούζνο αποτελεί τμήμα ενός πλούσιου καταφυγίου άγριας ζωής, όπου μπορούν να βρεθούν τα μισά και πλέον από τα 400 είδη πουλιών της Πολωνίας. Ανάμεσά τους είναι γερανοί, κορμοράνοι, ψαραετοί, αετοί και πολλά άλλα είδη. Στη διαδρομή είναι πιθανό να δείτε ελάφια, κάστορες, αγριόχοιρους, λαγούς, λύγκες, ασβούς, άλκες και άλλα ζώα. Τελικά, αργά το απόγευμα, μόλις περνάμε το βόρειο άκρο της λίμνης, φτάνουμε στο λιμανάκι της Έλμπλονγκ. Στην όχθη βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου​—σιωπηλή ανάμνηση των Τευτόνων Ιπποτών οι οποίοι αποίκισαν κάποτε αυτά τα εδάφη και ίδρυσαν εδώ ένα λιμάνι. Έχουμε περάσει ολόκληρη τη μέρα μας πάνω στο πλοίο και θα μας μείνουν ευχάριστες αναμνήσεις από την ασυνήθιστη κρουαζιέρα μας!

[Υποσημειώσεις]

[Διάγραμμα στη σελίδα 12, 13]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Εγκάρσια Τομή της Διώρυγας Έλμπλονγκ-Οστρούντα (Το ύψος εμφανίζεται σε μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας)

ΟΣΤΡΟΥΝΤΑ

↓ Λίμνη Ντρβέκιε

95 μέτρα

↓

↓

Δεξαμενή Ζιελόνα

96 μέτρα

↓

↓

4,6 χιλιόμετρα

↓

↓

Δεξαμενή Μιλόμλιν

99 μέτρα

82 χιλιόμετρα ↓

↓

36,6 χιλιόμετρα

↓

↓

Ράμπες

↓

↓

9,6 χιλιόμετρα

↓

↓

↓ Λίμνη Ντρούζνο

0,3 μέτρα

Έλμπλονγκ

[Διάγραμμα στη σελίδα 14]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μηχανοστάσιο

Υδροτροχός

Συρματόσχοινα Βαρούλκο κατώτερου σημείου

Εξέδρα Σιδηροτροχιές

Ανώτερο σημείο διώρυγας Βαρούλκο ανώτερου σημείου Κατώτερο σημείο διώρυγας

[Χάρτης στη σελίδα 13]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Βαλτική Θάλασσα

Γκντανσκ

Λιμνοθάλασσα Βιστούλα

Νόγκατ

Βιστούλας

Ντρβέτσα

Ιλάβα

Σύντομη διαδρομή μέσω της διώρυγας

Έλμπλονγκ

Ράμπες

Οστρούντα

[Εικόνα στη σελίδα 12, 13]

Πλοία, τοποθετημένα σε εξέδρα, ρυμουλκούνται ή καθελκύονται πάνω σε ράμπα

[Ευχαριστίες]

Zdjęcia: A. Stachurski

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Εναέρια άποψη της διώρυγας στη Ράμπα Κόντι

[Εικόνες στη σελίδα 15]

Άλκη, κάστορας και σκουφοβουτηχτάρα τα οποία βλέπει κανείς στη διαδρομή

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 15]

Πλοιάριο: Zdjęcia: M. Wieliczko· όλες οι άλλες φωτογραφίες: Zdjęcia: A. Stachurski