Κεφάλαιο 20

Πώς Μπορώ να τα Πηγαίνω Καλά με τους Δασκάλους Μου;

«ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ να αντέξω έναν άδικο δάσκαλο», λέει η νεαρή Βίκι. Αναμφίβολα κι εσύ αισθάνεσαι το ίδιο. Επιπρόσθετα, σε μια έρευνα που έγινε το 1981 σε 160.000 Αμερικανούς νεαρούς, το 76 τοις εκατό κατηγόρησαν τους δασκάλους τους ή τους καθηγητές τους για κάποιο είδος ευνοιοκρατίας!

Οι νεαροί αναστατώνονται όταν παίρνουν μικρότερους βαθμούς ενώ πιστεύουν ότι έχουν κάνει δουλειά που άξιζε μεγάλο βαθμό. Απεχθάνονται την πειθαρχία όταν φαίνεται να είναι υπερβολική ή περιττή ή όταν φαίνεται να υποκινείται από φυλετική προκατάληψη. Θυμώνουν όταν οι δάσκαλοι ή οι καθηγητές δίνουν ιδιαίτερη προσοχή ή μεταχειρίζονται με ειδικό τρόπο τους ευνοούμενους μαθητές τους.

Είναι αλήθεια ότι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές κάθε άλλο παρά αλάθητοι είναι. Κι αυτοί μπορεί να έχουν ιδιορρυθμίες, προβλήματα, ακόμα και προκαταλήψεις. Παρ’ όλα αυτά, η Αγία Γραφή προειδοποιεί: «Μη σπεύδε εν τω πνεύματί σου να θυμόνης». (Εκκλησιαστής 7:9) Ακόμα και οι δάσκαλοι και οι καθηγητές ‘φταίνε σε πολλά. Εκείνος που δεν φταίει στα λόγια του, είναι τέλειος άνθρωπος και μπορεί να χαλιναγωγήσει και όλο το σώμα του’. (Ιακώβου 3:2) Δεν μπορείς, λοιπόν, να δώσεις στο δάσκαλο ή στον καθηγητή σου το ευεργέτημα της αμφιβολίας;

Ένας νεαρός που λέγεται Φρέντι πρόσεξε ότι ο καθηγητής του «τα έβαζε με όλους». Ο Φρέντι με διακριτικότητα πλησίασε τον καθηγητή του και βρήκε την αιτία για την απότομη συμπεριφορά του. «Είχα πρόβλημα με το αυτοκίνητό μου σήμερα το πρωί», εξήγησε ο καθηγητής. «Υπερθερμάνθηκε στο δρόμο που ερχόμουν για το σχολείο και έφτασα στη δουλειά μου αργά».

Οι Δάσκαλοι και οι Ευνοούμενοι Μαθητές Τους

Και τι μπορούμε να πούμε για την ιδιαίτερη εύνοια που απολαμβάνουν οι μαθητές τους οποίους συμπαθεί ιδιαίτερα ο δάσκαλος ή ο καθηγητής; Να έχεις υπόψη σου ότι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές αντιμετωπίζουν υπερβολικές απαιτήσεις και πιέσεις. Το βιβλίο Being Adolescent (Όταν Είστε στην Εφηβεία) αναφέρει ότι οι καθηγητές αντιμετωπίζουν μια ιδιαίτερα «δύσκολη κατάσταση» αφού πρέπει να προσπαθήσουν να κρατήσουν την προσοχή μιας ομάδας μαθητών «οι σκέψεις των οποίων συνήθως τρέχουν κάπου αλλού . . . Έχουν μπροστά τους μια ομάδα από εφήβους που αλλάζουν διάθεση από τη μια στιγμή στην άλλη, των οποίων αποσπάται εύκολα η προσοχή και οι οποίοι, ως επί το πλείστον, δεν έχουν συνηθίσει να συγκεντρώνονται σε τίποτα περισσότερο από 15 λεπτά».

Πρέπει, λοιπόν, να απορούμε που ο δάσκαλος ή ο καθηγητής μπορεί να δείχνει ιδιαίτερη προσοχή σ’ ένα μαθητή ο οποίος μελετάει σκληρά, προσέχει στο μάθημα και του φέρεται με σεβασμό; Είναι αλήθεια ότι πιθανόν να πικραίνεσαι όταν οι φαινομενικοί ‘κόλακες’ φαίνεται να προσελκύουν την προσοχή του δάσκαλου ή του καθηγητή περισσότερο από όσο εσύ. Αλλά, γιατί να αναστατώνεσαι ή να ζηλεύεις αν κάποιος επιμελής μαθητής είναι ο ευνοούμενος μαθητής του δάσκαλου ή του καθηγητή, τη στιγμή που οι δικές σου ανάγκες για εκπαίδευση δεν παραβλέπονται; Εκτός από αυτό, ίσως είναι καλή η ιδέα να είσαι λιγάκι πιο επιμελής και εσύ.

Πόλεμος Μέσα στην Τάξη

Ένας μαθητής είπε για το δάσκαλό του: «Σκεφτόταν συνεχώς ότι όλοι του είχαμε κηρύξει πόλεμο και αποφάσισε να μας χτυπήσει πρώτα αυτός. Είναι παρανοϊκό άτομο». Ωστόσο, πολλοί καθηγητές και δάσκαλοι πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να είναι λιγάκι «παρανοϊκοί». Όπως προείπε η Αγία Γραφή ζούμε σε ‘κρίσιμους καιρούς δύσκολους στην αντιμετώπισή τους’ και οι μαθητές συχνά ‘δεν έχουν αυτοέλεγχο, είναι άγριοι, δεν έχουν αγάπη για την καλοσύνη’. (2 Τιμόθεον 3:1-3, ΜΝΚ) Το U.S.News & World Report (Νέα των Η.Π.Α. και Παγκόσμιες Ειδήσεις) έγραψε τα εξής: «Οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία πολλών αστικών περιοχών ζουν με το φόβο της βίας».

Ένας πρώην εκπαιδευτικός, ο Ρόλαντ Μπετς, έγραψε σχετικά με τους εκπαιδευτικούς: «Τα παιδιά το θεωρούν σαν επιβεβλημένο καθήκον τους να . . . τους σπρώχνουν [μιλώντας συμβολικά] και να τους ερεθίζουν για να δουν πότε θα λυγίσουν ή πόσο θα αντέξουν προτού ξεσπάσουν τελικά . . . Όταν τα παιδιά αντιληφθούν ότι έχουν φέρει έναν καινούριο δάσκαλο ή καθηγητή ως το σημείο που δεν αντέχει άλλο, τον σπρώχνουν λίγο ακόμα». Συμμετείχες ποτέ εσύ ή οι συμμαθητές σου σε πειράγματα σε βάρος του δάσκαλου ή του καθηγητή σου; Τότε να μη σου προκαλεί έκπληξη η αντίδρασή του.

Η Αγία Γραφή λέει: «Η καταδυναστεία παραλογίζει τον σοφόν». (Εκκλησιαστής 7:7) Μέσα στην ατμόσφαιρα φόβου και έλλειψης σεβασμού που υπάρχει σε μερικά σχολεία, είναι κατανοητό που ορισμένοι δάσκαλοι ή καθηγητές αντιδρούν υπερβολικά έντονα και απαιτούν αυστηρή πειθαρχία. Όπως παρατηρεί το The Family Handbook of Adolescence (Το Οικογενειακό Εγχειρίδιο της Εφηβείας): «Στους μαθητές που . . . με τη συμπεριφορά τους δείχνουν ότι υποτιμούν τις απόψεις των καθηγητών τους, και οι καθηγητές με τη σειρά τους φέρονται υποτιμητικά». Ναι, τον καθηγητή συχνά τον έχουν κάνει εχθρικό οι μαθητές του!

Σκέψου επίσης τα αποτελέσματα που θα είχαν οι φάρσες σε βάρος του δάσκαλου και του καθηγητή. Η νεαρή Βαλερί δεν υπερβάλλει καθόλου όταν λέει για τα «βασανιστήρια, τα μαρτύρια», στα οποία υποβάλλονται οι έκτακτοι εκπαιδευτικοί από τα παιδιά. Ο Ρόλαντ Μπετς προσθέτει: «Τους έκτακτους εκπαιδευτικούς δεν τους αφήνουν σε χλωρό κλαρί τα παιδιά στην τάξη, και συχνά τους φέρνουν μέχρι του σημείου της κατάρρευσης». Βέβαιοι ότι δεν θα τιμωρηθούν, οι μαθητές διασκεδάζουν όταν κάνουν ότι τους έπιασε ξαφνικά κρίση απροσεξίας—και ρίχνουν τα βιβλία τους ή τα μολύβια τους όλοι μαζί ταυτόχρονα στο πάτωμα. Ή μπορεί να προσπαθούν να «τρελάνουν» το δάσκαλο ή τον καθηγητή τους με το να ‘προσποιούνται τους κουτούς’ και να κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν ούτε μια λέξη απ’ αυτά που λέει. «Τους πηγαίνουμε κόντρα για πλάκα», εξηγεί ο νεαρός Μπόμπι.

Παρ’ όλα αυτά, αν ‘σπείρεις’ μέσα στην τάξη σκληρότητα, να μη νιώσεις έκπληξη που θα ‘θερίσεις’ έναν κακό, εχθρικό δάσκαλο ή καθηγητή. (Παράβαλε Γαλάτας 6:7.) Έτσι, να θυμάσαι το χρυσό κανόνα: «Όλα όσα θέλετε να σας κάνουν οι άνθρωποι, κάνετε και σεις τα ίδια σ’ αυτούς». (Ματθαίος 7:12, ΚΔΤΚ) Να αρνείσαι να συμμετέχεις κι εσύ στις φάρσες που κάνουν οι άλλοι σε βάρος του δάσκαλου ή του καθηγητή. Να προσέχεις αυτά που σου λέει. Να είσαι συνεργατικός. Ίσως με τον καιρό θα αισθάνεται λιγότερη εχθρότητα—τουλάχιστον απέναντι σε σένα.

‘Ο Δάσκαλός Μου δεν με Συμπαθεί’

Κάπου-κάπου κάποια σύγκρουση προσωπικοτήτων ή κάποια παρεξήγηση κάνει το δάσκαλο ή τον καθηγητή σου να στραφεί εναντίον σου· η περιέργεια συγχέεται με την ανταρσία ή κάποια ιδιοτροπία συνδέεται με την ανοησία. Και αν ο δάσκαλος ή ο καθηγητής δεν σε συμπαθεί, μπορεί να έχει την τάση να σε φέρνει σε δύσκολη θέση ή να σε ταπεινώνει. Σαν αποτέλεσμα, μπορεί να αναπτυχθεί αμοιβαία εχθρότητα.

Η Αγία Γραφή λέει: «Σε κανένα να μη αποδίδετε κακόν αντί κακού· . . . Εάν είναι δυνατόν, όσον εξαρτάται από σας, να έχετε ειρήνην με όλους τους ανθρώπους». (Ρωμαίους 12:17, 18, ΚΔΤΚ) Προσπάθησε να μην ανταγωνίζεσαι το δάσκαλο ή τον καθηγητή σου. Να αποφεύγεις να συγκρούεσαι άσκοπα μαζί του. Να μη δίνεις στο δάσκαλο ή στον καθηγητή σου βάσιμη αιτία για παράπονα. Προσπάθησε μάλιστα να είσαι φιλικός. ‘Φιλικός; Σ’ αυτόν;’ ρωτάς. Ναι, να δείχνεις τους καλούς σου τρόπους με το να χαιρετάς με σεβασμό το δάσκαλο ή τον καθηγητή σου όταν μπαίνει στην τάξη. Η συνεχής ευγένειά σου—ίσως κι ένα χαμόγελο κάπου-κάπου—μπορεί να αλλάξει τη γνώμη που έχει για σένα.—Παράβαλε Ρωμαίους 12:20, 21.

Βέβαια, το χαμόγελο δεν είναι πανάκεια. Αλλά το εδάφιο Εκκλησιαστής 10:4 συμβουλεύει: «Εάν το πνεύμα του ηγεμόνος [ή του ατόμου που έχει εξουσία] εγερθή εναντίον σου [τιμωρώντας σε], μη αφήσης τον τόπον σου· διότι η γλυκύτης καταπαύει αμαρτίας μεγάλας». Να θυμάσαι, επίσης, ότι «η γλυκεία απόκρισις καταπραΰνει θυμόν».—Παροιμίαι 15:1.

‘Άξιζα Καλύτερο Βαθμό’

Αυτό είναι ένα πολύ συνηθισμένο παράπονο. Προσπάθησε να μιλήσεις σχετικά με αυτό το πρόβλημα με το δάσκαλο ή τον καθηγητή σου. Η Αγία Γραφή μάς λέει πώς χειρίστηκε ο Νάθαν το δύσκολο καθήκον που είχε να εκθέσει ένα σοβαρό αμάρτημα που είχε κάνει ο Βασιλιάς Δαβίδ. Ο Νάθαν δεν πήγε μέσα στο παλάτι εξαπολύοντας κατηγορίες, αλλά πλησίασε με διακριτικότητα τον Δαβίδ.—2 Σαμουήλ 12:1-7.

Με όμοιο τρόπο θα μπορούσες κι εσύ ταπεινά, και ήρεμα, να πλησιάσεις το δάσκαλο ή τον καθηγητή σου. Ο πρώην καθηγητής Μπρους Γουέμπερ μας υπενθυμίζει: «Όταν ένας μαθητής δείχνει ανταρσία, ο καθηγητής γίνεται ισχυρογνώμονας. Αν φωνάζεις και χτυπιέσαι ή ισχυρίζεσαι ότι σου έγινε κάποια μεγάλη αδικία και ορκίζεσαι ότι θα πάρεις εκδίκηση, δεν θα καταφέρεις τίποτα». Προσπάθησε να χειριστείς το πρόβλημα σαν ενήλικος. Ίσως μπορείς να αρχίσεις ζητώντας από τον καθηγητή σου να σε βοηθήσει να καταλάβεις το σύστημα με το οποίο βάζει τους βαθμούς. Κατόπιν, λέει ο Γουέμπερ, μπορείς «να προσπαθήσεις να αποδείξεις ότι είσαι θύμα παράβλεψης ή κακού υπολογισμού μάλλον παρά κακής κρίσης. Χρησιμοποίησε το βαθμολογικό σύστημα του καθηγητή σου· δείξε του πού βρίσκεις ότι έχει γίνει λάθος στη βαθμολόγησή σου». Ακόμα κι αν ο βαθμός σου δεν αλλάξει, η ωριμότητά σου μπορεί να αφήσει μια θετική εντύπωση στον καθηγητή σου.

Πες το στους Γονείς Σου

Μερικές φορές όμως, η συζήτηση και μόνο αποδεικνύεται άκαρπη. Πάρε για παράδειγμα την περίπτωση της Σούζαν. Σαν άριστη μαθήτρια που ήταν, συγκλονίστηκε όταν μια από τις καθηγήτριές της άρχισε να της βάζει βαθμούς κάτω από τη βάση. Ποιο ήταν το πρόβλημα; Η Σούζαν ήταν Μάρτυρας του Ιεχωβά και η καθηγήτριά της είχε σχεδόν παραδεχτεί ότι δεν συμπαθούσε τη Σούζαν εξαιτίας αυτού του γεγονότος. «Με έφερε πραγματικά σε απόγνωση», λέει η Σούζαν, «και δεν ήξερα τι να κάνω».

Η Σούζαν θυμάται: «Μάζεψα όλο μου το κουράγιο και είπα στη μητέρα μου [αυτή ήταν ο μόνος κηδεμόνας της Σούζαν] σχετικά μ’ αυτή την καθηγήτρια. Αυτή είπε, ‘Για να δούμε, ίσως μπορέσω να μιλήσω εγώ στην καθηγήτριά σου’. Και στη διάρκεια μιας συνάντησης γονέων και καθηγητών, πράγματι πήγε και ρώτησε την καθηγήτριά μου ποιο ήταν το πρόβλημα. Νόμιζα ότι η μητέρα μου θα γινόταν έξω φρενών, αλλά δεν έγινε. Της μίλησε ήρεμα». Η καθηγήτρια διευθέτησε ώστε η Σούζαν να πάει στην τάξη ενός άλλου καθηγητή.

Ομολογουμένως, όλες οι δύσκολες υποθέσεις δεν τελειώνουν τόσο ευχάριστα και μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να κάνεις υπομονή. Και αν καταφέρεις να συνυπάρξεις ειρηνικά με το δάσκαλο ή τον καθηγητή σου αυτό το έτος, υπάρχει πάντα το επόμενο σχολικό έτος, που θα κάνεις μια νέα αρχή, ίσως με διαφορετικούς συμμαθητές—και ίσως με άλλο δάσκαλο ή καθηγητή με τον οποίο θα μάθεις να τα πηγαίνεις καλά.

Ερωτήσεις για Συζήτηση

◻ Από ποια σκοπιά μπορείς να δεις ένα δάσκαλο ή καθηγητή που σε μεταχειρίζεται άδικα;

◻ Γιατί οι δάσκαλοι και οι καθηγητές συνήθως συγκεντρώνουν την προσοχή τους σε κάποιους συγκεκριμένους μαθητές;

◻ Τι μπορείς να μάθεις από ένα δάσκαλο ή καθηγητή που φαίνεται βαρετός;

◻ Γιατί μερικοί δάσκαλοι και καθηγητές δείχνουν να είναι εχθρικοί απέναντι στους μαθητές τους;

◻ Πώς μπορείς να εφαρμόσεις το χρυσό κανόνα μέσα στην τάξη;

◻ Τι μπορείς να κάνεις αν πιστεύεις ότι έχεις πέσει θύμα άδικης βαθμολογίας ή μεταχείρισης;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 158]

Η ιδιαίτερη προσοχή που δίνει ο δάσκαλος ή ο καθηγητής σε κάποιον μαθητή συχνά προκαλεί δυσαρέσκεια

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 163]

«Οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία πολλών αστικών περιοχών ζουν με το φόβο της βίας».—U.S.News & World Report

[Πλαίσιο/Εικόνα στις σελίδες 160, 161]

‘Ο Καθηγητής Μου Είναι Βαρετός!’

Το The Family Handbook of Adolescence (Το Οικογενειακό Εγχειρίδιο Της Εφηβείας) λέει: «Μερικές μελέτες δείχνουν ότι η πλειονότητα των εφήβων μαθητών είναι επικριτικοί με τους καθηγητές τους, κάνοντας παράπονα ότι αυτοί είναι βαρετοί ή ότι δεν έχουν χιούμορ». Αργά ή γρήγορα θα συναντήσεις κι εσύ έναν καθηγητή που θα τον βρίσκεις αφάνταστα βαρετό. Τι μπορείς να κάνεις;

Ένα πρόσφατο πείραμα απέδειξε ότι το επίπεδο προσοχής ενός εφήβου είναι πολύ υψηλό στα πρακτικά μαθήματα, στο μάθημα της σωματικής αγωγής και στη μουσική. Ωστόσο, το επίπεδο προσοχής πέφτει θεαματικά σε μαθήματα σχετικά με τη γλώσσα και την ιστορία.

Μήπως έχουν περισσότερα χαρίσματα οι καθηγητές της σωματικής αγωγής ή της μουσικής από όσα έχουν οι καθηγητές των φιλολογικών μαθημάτων; Προφανώς όχι. Είναι αλήθεια ότι πολλοί μαθητές έχουν αρνητική στάση απέναντι στα φιλολογικά μαθήματα. Και αν οι μαθητές αποφασίσουν εκ των προτέρων ότι ένα μάθημα είναι βαρετό, ακόμα κι ένας καθηγητής που θα είχε τις ικανότητες του Σωκράτη θα το έβρισκε δύσκολο να τους κάνει να προσέξουν. Μήπως, λοιπόν, αυτό που χρειάζεται κάποια προσαρμογή είναι η στάση που έχεις απέναντι σε ορισμένα μαθήματα; Δείχνοντας περισσότερο ενδιαφέρον γι’ αυτά που μαθαίνεις μπορεί να μη νιώθεις ότι το σχολείο είναι βαρετό.

Μερικές φορές ακόμα και μαθητές που θέλουν να μάθουν παραπονιούνται ότι έχουν «κακούς» καθηγητές. Αλλά τι σημαίνει να είναι κανείς «καλός» καθηγητής; Ένα κορίτσι είπε: «Μου αρέσει η καθηγήτρια που έχουμε στα μαθηματικά επειδή έχει πολλή πλάκα». Ένα αγόρι αγαπούσε τον καθηγητή των αγγλικών επειδή τους ‘έλεγε ξεκαρδιστικά αστεία’.

Όμως, ενώ είναι προσόν για ένα δάσκαλο ή καθηγητή να τον συμπαθούν ή να είναι διασκεδαστικός αυτό δεν αντικαθιστά το να ‘είναι ικανός να διδάξει τους άλλους’. (2 Τιμόθεον 2:2) Μολονότι η Αγία Γραφή αναφέρεται εδώ στα πνευματικά προσόντα, αυτό δίνει έμφαση στο γεγονός ότι ένας καλός δάσκαλος ή καθηγητής πρέπει να κατέχει το μάθημα που διδάσκει.

Δυστυχώς, η γνώση και η ενδιαφέρουσα προσωπικότητα δεν συνυπάρχουν πάντοτε στο ίδιο άτομο. Για παράδειγμα, ο απόστολος Παύλος είχε εξαιρετικά προσόντα για να διδάσκει το Λόγο του Θεού. Όμως, μερικοί Χριστιανοί στις μέρες του Παύλου παραπονιόνταν ότι «η σωματική του εμφάνισις είναι ισχνή και ο προφορικός του λόγος μηδαμινός». Ο Παύλος απάντησε: «Και εάν ακόμη είμαι άπειρος ως ομιλητής, δεν είμαι όμως ως προς την γνώσιν». (2 Κορινθίους 10:10· 11:6, ΚΔΤΚ) Αν μερικοί δεν έδιναν σημασία σ’ αυτά που τους έλεγε ο Παύλος και έβλεπαν μόνο τις δήθεν ανεπάρκειες που είχε ως ομιλητής, έχαναν την ευκαιρία να αποκτήσουν πολύτιμη γνώση. Μην κάνεις κι εσύ το ίδιο λάθος όταν πρόκειται για το σχολείο! Πριν ξεγράψεις ένα δάσκαλο ή καθηγητή λέγοντας ότι είναι «κακός» ρώτησε τον εαυτό σου: ‘Κατέχει το θέμα του; Μπορώ να μάθω κάτι απ’ αυτόν;’

Μπορεί να χρειάζεται να δώσεις περισσότερη από τη συνηθισμένη προσοχή σ’ ένα δάσκαλο ή καθηγητή που είναι βαρετός ομιλητής. Θα μπορούσες να κρατήσεις σημειώσεις για να μένεις προσηλωμένος σ’ αυτά που έχει να σας πει. Συμπλήρωσε τις βαρετές συζητήσεις στην τάξη με επιπρόσθετη μελέτη στο σπίτι.

Η Μπάρμπαρα Μέιγιερ, που είναι εκπαιδευτικός, προσθέτει: «Οι εκπαιδευτικοί που πιθανόν να έχουν επαναλάβει το ίδιο μάθημα τόσες φορές που δεν μπορούν πλέον να θυμηθούν πόσες, έχουν την τάση να πέφτουν σε μια ρουτίνα». Τι μπορείς να κάνεις για να ζωντανέψεις λίγο το μάθημα; «Σήκωσε το χέρι σου για να αλλάξει λίγο η ατμόσφαιρα και ζήτησε περισσότερες πληροφορίες . . . Δώσε του την ευκαιρία να σου πει πραγματικά όλα όσα ξέρει». Θα δυσανασχετήσει ο δάσκαλος ή ο καθηγητής σου μ’ αυτό; Όχι αν το κάνεις με σεβασμό. (Κολοσσαείς 4:6) Η Μέιγιερ λέει τα εξής: «Θα ανακαλύψεις ότι ο δάσκαλος ή ο καθηγητής θα έρχεται στην τάξη λίγο περισσότερο προετοιμασμένος και με πληροφορίες που θα αφορούν την ουσία του θέματος».

Ο ενθουσιασμός είναι μεταδοτικός, και η επιθυμία σου να μάθεις μπορεί να μεταδώσει λίγη ζωντάνια στο δάσκαλο ή στον καθηγητή σου. Βέβαια, να μην περιμένεις μια ριζική μεταμόρφωση. Και μπορεί σε μερικές περιπτώσεις να μη σου μένει παρά να κάνεις υπομονή για λίγο. Αλλά αν είσαι καλός ακροατής και ενδιαφέρεσαι ειλικρινά γι’ αυτά που διδάσκεσαι, ακόμη και τότε μπορείς να αποκτήσεις γνώσεις, έστω και αν ο καθηγητής σου σού είναι βαρετός.

[Εικόνα στη σελίδα 162]

Η ανερχόμενη πλημμυρίδα της σχολικής βίας έχει κάνει το επάγγελμα του εκπαιδευτικού δύσκολο

[Εικόνα στη σελίδα 164]

Αν πιστεύεις ότι ο δάσκαλος ή ο καθηγητής σου σε έχει αδικήσει, πλησίασέ τον και μίλησέ του με σεβασμό